SKKN Vận dụng kiến thức liên môn tạo hứng thú học tập cho học sinh trong dạy học môn Sinh học Khối 8,9 cấp THCS

 Một vài kinh nghiệm vận dụng kiến thức liên môn tạo hứng thú học tập cho học sinh trong 
 dạy học môn Sinh học khối 8,9 cấp THCS 
 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 I. PHẦN MỞ ĐẦU:
 1. Lý do chọn đề tài
 Trong hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục, vấn đề cơ bản nhất là xây 
dựng và hoàn thiện con người thông qua hoạt động giáo dục và tự giáo dục. Đảng, Nhà 
nước và nhân dân đã tin tưởng và giao trọng trách cao quý cho ngành giáo dục đó là: 
“Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài” đáp ứng yêu cầu sự nghiệp 
công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước trong thời kỳ hội nhập hiện nay để đáp ứng 
lòng mong muốn của Bác xây dựng đất nước Việt Nam đàng hoàng hơn, to đẹp hơn 
sánh vai với các cường quốc năm châu.
 Trong những năm gần đây, Nghị quyết của Trung ương Đảng và các văn kiện 
của nhà nước, của Bộ giáo dục và Đào tạo đều nhấn mạnh sự cần thiết phải đổi mới 
phương pháp dạy học. Trọng tâm của đổi mới phương pháp dạy học là thay đổi lối 
dạy truyền thụ một chiều (chủ yếu là bắt người học ghi nhớ kiến thức) sang lối dạy 
tích cực có sự hướng dẫn giúp đỡ của người dạy nhằm phát huy tính tích cực, tự giác, 
chủ động, sáng tạo, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, có niềm 
vui và hứng thú trong học tập. Chuyển từ hình dạy học lấy hoạt động của người thầy là 
trung tâm sang tổ chức dạy học theo các hình thức tương tác: Học cá nhân, học theo 
nhóm, bồi dưỡng năng lực độc lập suy nghĩ vận dụng sáng tạo kiến thức đã học tránh 
thiên về ghi nhớ máy móc, không nắm được bản chất vấn đề.
 Việc vận dụng tốt phương pháp dạy học liên môn trong dạy học Sinh học ở 
trường THCS có vai trò quan trọng góp phần bổ sung kiến thức các môn học khác, 
giúp học sinh hứng thú, say mê học tập, góp phần nâng cao hiệu quả bài học, thực hiện 
tốt định hướng đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS hiện nay.
 Đối với môn Sinh học là môn học nghiên cứu các kiến thức liên quan đến cả tự 
nhiên và sự sống nên trong quá trình học tập chúng ta cần phải vận dụng kiến thức của 
nhiều môn học khác nhau như Toán, Hóa, Lý, Văn, GDCD để giải quyết một vấn đề 
nào đó. 
 Trong thực tế giảng dạy tôi thấy: Về phía học sinh đa số các em còn học bài 
theo kiểu “học vẹt”, không nắm bắt được kiến thức trọng tâm, khả năng vận dụng, 
tổng hợp kiến thức còn hạn chế, khi vận dụng kiến thức vào thực tế thì chưa làm 
được. Còn ở một số giáo viên khi giảng dạy chưa vận dụng kiến thức thực tế, liên môn 
vào bài dạy mà chỉ giảng dạy theo chuẩn kiến thức, kĩ năng, SGK ... nên chưa tạo 
được hứng thú học tập cho học sinh
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyễn Thị Sen 1 Năm học: : 2017-2018 Một vài kinh nghiệm vận dụng kiến thức liên môn tạo hứng thú học tập cho học sinh trong 
 dạy học môn Sinh học khối 8,9 cấp THCS 
 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 - Giáo viên vận dụng kiến thức môn học này áp dụng vào những dạng bài ở 
môn học khác để kiến thức được nghiên cứu để có hiệu quả trong thực tế giảng dạy.
 3. Đối tượng nghiên cứu
 - Kiến thức các môn học liên quan.
 - Một vài kinh nghiệm vận dụng kiến thức liên môn trong dạy học Sinh học 
khối 8,9 cấp THCS.
 4. Giới hạn của đề tài
 - Chương trình sách giáo khoa Sinh học 8,9.
 - Trường THCS Buôn Trấp, học sinh khối 8,9. Khảo sát trong năm học 2015 –
2016: 2016 – 2017.
 5. Phương pháp nghiên cứu
 - Tìm tòi nghiên cứu tài liệu tham khảo
 - Phương pháp vận dụng kiến thức liên môn
 - Phương pháp so sánh, đối chiếu
 - Phương pháp trải nghiệm thực tế 
 - Phương pháp thuyết trình, vấn đáp
 - Đánh giá kết quả ban đầu và điều chỉnh, bổ sung
 II. PHẦN NỘI DUNG
 1. Cơ sở lí luận
 Dựa vào mục tiêu giáo dục quy định trong chương trình góp phần nâng cao chất 
lượng giáo dục, phù hợp với điều kiện cụ thể của nhà trường theo tinh thần các văn 
bản chỉ đạo của Bộ GDĐT: Công văn số 3535/BGDĐT- 5 GDTrH ngày 27 tháng 5 
năm 2013 về việc Hướng dẫn triển khai thực hiện phương pháp “Bàn tay nặn bột” và 
các phương pháp dạy học tích cực khác; Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH ngày 08 
tháng 10 năm 2014 về việc hướng dẫn sinh hoạt chuyên môn về đổi mới phương pháp 
dạy học và kiểm tra, đánh giá; tổ chức và quản lí các hoạt động chuyên môn của 
trường trung học/trung tâm giáo dục thường xuyên qua mạng; các công văn hướng dẫn 
thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học hằng năm; Căn cứ Công văn số 5111/BGDĐT-
GDTrH ngày 23/7/2013 của Bộ GD&ĐT về việc tổ chức cuộc thi Vận dụng kiến thức 
liên môn để giải quyết các tình huống thực tiễn dành cho học sinh trung học và cuộc 
thi Dạy học theo chủ đề tích hợp dành cho giáo viên trung học năm học 2013 – 2014. 
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyễn Thị Sen 3 Năm học: : 2017-2018 Một vài kinh nghiệm vận dụng kiến thức liên môn tạo hứng thú học tập cho học sinh trong 
 dạy học môn Sinh học khối 8,9 cấp THCS 
 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
nắm chắc môn mình dạy mà còn phải không ngừng trau dồi kiến thức các môn học 
khác để tổ chức, hướng dẫn các em giải quyết các tình huống, các vấn đề đặt ra để áp 
dụng vào trong từng tiết dạy với các mục đích khác nhau trong môn học một cách 
logic, nhanh nhất, hiệu quả nhất.
 Dạy học vận dụng kiến thức liên môn giúp giờ học trở nên sinh động hơn, vì 
không chỉ có giáo viên là người trình bày mà học sinh cũng tham gia vào quá trình tiếp 
nhận kiến thức, từ đó phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Dạy học 
liên môn cũng góp phần phát triển tư duy liên hệ, liên tưởng ở học sinh, tạo cho học 
sinh một thói quen trong tư duy, lập luận từ đó mới có thể nhận thức vấn đề một cách 
thấu đáo.
 2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
 Thực trạng của vấn đề dạy học liên môn hiện nay có những nét chính sau: 
 Hiện nay giáo viên rất tích cực trong việc đổi mới phương pháp, vận dụng quan 
điểm dạy học liên môn vào giảng dạy các bộ môn để nâng cao hơn nữa hiệu quả giáo 
dục. Giáo viên đã nêu ra những thuận lợi cũng như khó khăn khi vận dụng quan niệm 
dạy học này là số học sinh có hứng thú tìm hiểu kiến thức các bộ môn nhất là các bộ 
môn tự nhiên ngày càng nhiều hơn, sách giáo khoa được trình bày theo hướng “mở”. 
Tuy nhiên, việc vận dụng quan niệm dạy học này cũng gặp phải những khó khăn nhất 
định như:
 - Đối với giáo viên:
 + Giáo viên phải tìm hiểu sâu hơn những kiến thức thuộc các môn học khác.
 + Vấn đề tâm lý chủ yếu vẫn quen dạy theo chủ đề đơn môn nên khi dạy theo 
chủ đề tích hợp, liên môn, các giáo viên sẽ vất vả hơn, phải xem xét, rà soát nội dung 
chương trình, sách giáo khoa (SGK) hiện hành để loại bỏ những thông tin cũ, lạc hậu, 
đồng thời bổ sung, cập nhật những thông tin mới, phù hợp. Nội dung của phương pháp 
dạy tích hợp, liên môn cũng yêu cầu GV cấu trúc, sắp xếp lại nội dung dạy học trong 
chương trình hiện hành theo định hướng phát triển năng lực học sinh nên không tránh 
khỏi làm cho giáo viên có cảm giác ngại thay đổi.
 + Điều kiện cơ sở vật chất (thiết bị thông tin, truyền thông) phục vụ cho việc 
dạy học trong nhà trường còn nhiều hạn chế nhất là các trường ở nông thôn.
 - Đối với học sinh:
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyễn Thị Sen 5 Năm học: : 2017-2018 Một vài kinh nghiệm vận dụng kiến thức liên môn tạo hứng thú học tập cho học sinh trong 
 dạy học môn Sinh học khối 8,9 cấp THCS 
 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 Mặc dù, dạy học liên môn đã được vận dụng vào giảng dạy môn Sinh học, song 
hiệu quả đạt được là chưa cao. Do đó phần lớn học sinh hiện nay có thái độ không coi 
trọng một số bộ môn nào đó và chưa phát huy được tính tích cực, tự giác trong học tập.
 Vì vậy với một số kinh nghiệm này tôi không tham vọng gì nhiều, tôi chỉ muốn 
đưa ra một số nội dung cơ bản trong việc vận dụng kiến thức của một số bài cụ thể 
trong bộ môn để giải quyết vấn đề nảy sinh trong quá trình dạy học. 
 Ngày nay công nghệ thông tin ngày càng được ứng dụng rộng rãi, nhờ vậy mà 
giáo viên và các em học sinh có rất nhiều thuận lợi trong việc thu thập tài liệu học tập 
nói chung và môn Sinh học nói riêng. Môn Sinh học là môn KHTN nghiên cứu về sự 
sống. Đối tượng của Sinh học là giới tự nhiên hữu cơ. Nhiệm vụ của môn Sinh học là 
tìm hiểu bản chất của các sự vật, hiện tượng, quá trình trong thế giới sống, khám phá 
những quy luật của giới hữu cơ, làm cơ sở cho loài người nhận thức đúng và điều 
khiển được sự phát triển của Sinh vật và các thông tin kiến thức về mặt di truyền, công 
nghệ tế bào, công nghệ sinh học,... vào việc chữa bệnh, cải tạo môi trường,...thay đổi 
liên tục vì thế vấn đề cập nhật kiến thức qua mạng, qua các phương tiện thông tin đại 
chúng là vô cùng quan trọng. Các kiến thức, số liệu luôn thay đổi nên HS càng hứng 
thú hơn, quan tâm nhiều hơn đến môn học 
 Mặt khác nhiều em học sinh có hứng thú và đam mê môn Sinh học vì vậy trong 
các tiết học các em rất hứng thú và say mê học tập.
 Trong những năm gần đây được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo đối với công 
tác giáo dục nên trường lớp ngày càng khang trang, trang thiết bị dạy học ngày càng 
phong phú hơn đã tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên khi lên lớp, nhưng ở không ít 
trường đồ dùng dạy học, tài liệu tham khảo vẫn không đáp ứng đủ nhu cầu cho dạy và 
học của giáo viên và học sinh.
 3. Nội dung và hình thức của giải pháp
 a. Mục tiêu của giải pháp
 - Nhằm nâng cao chất lượng dạy và học nói chung, chất lượng dạy học bộ môn 
Sinh học nói riêng
 - Là động lực thúc đẩy phong trào thi đua học tập ở học sinh
 - Tạo điều kiện thuận lợi cho những học sinh có năng lực, có niềm đam mê, có 
sáng tạo trong học tập bộ môn
 - Phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo trong mỗi học sinh, rèn 
luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, có niềm vui trong học tập.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyễn Thị Sen 7 Năm học: : 2017-2018 Một vài kinh nghiệm vận dụng kiến thức liên môn tạo hứng thú học tập cho học sinh trong 
 dạy học môn Sinh học khối 8,9 cấp THCS 
 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
 Để vận dụng các môn học vào tiết dạy đạt hiệu quả cũng cần có sự phối hợp của 
học sinh, vì thế giáo viên giao cho các em về nhà tìm hiểu, nghiên cứu trước bài học, 
chuẩn bị một số dụng cụ, mẫu vật liên quan ...
 Đối với các bài có liên quan đến nhiều môn học thì giáo viên phải xác định nội 
dung liên môn cho phù hợp, cách liên môn như thế nào? Sinh học là môn học nghiên 
cứu cả kiến thức tự nhiên, giới sinh vật (động vật, thực vật,...) và con người. Giáo viên 
phải biết chọn lọc môn học, kiến thức của các môn học khác để thực hiện liên môn 
nhằm giúp cho các em nắm chắc, hiểu sâu hơn kiến thức môn học Sinh học và các 
môn học liên quan. Có nhiều nội dung giáo viên phải tìm hiểu thông tin hay nhờ sự hỗ 
trợ của các GVBM khác.
 * Về kinh nghiệm sử dụng kiến thức liên môn trong dạy học Sinh học
 Về sử dụng kiến thức của các môn như Ngữ văn, Toán, Hóa học, Địa lí, Vật lý,... 
tôi thường sử dụng để:
 - Dẫn vào phần mục học mới hoặc bài mới 
 - Hình thành kiến thức mới.
 - Củng cố kiến thức của phần mục hoặc bài học.
 b.1. Vận dụng kiến thức của các môn học khác để dẫn vào bài mới hoặc phần 
học mới.
 Giáo viên đưa ra câu thơ, ca dao, thành ngữ, tục ngữ hoặc kiến thức của môn học 
khác có vấn đề cụ thể liên quan đến nội dung bài học hoặc phần học nhằm mục đích 
gây kích thích học sinh muốn tìm hiểu kiến thức mới để hiểu rõ câu thơ hay sự kiện,... 
của các môn đó. 
 Chú ý kiến thức của các môn khác cần để liên kết vào bài phải dễ hiểu, cụ thể 
và nội dung trả lời có liên quan, có sự logic tới bài học mới hoặc phần học mới.
 Ví dụ 1: Khi dạy bài 1 (Sinh học 9) “Men đen và di truyền học’’ để dẫn dắt học 
sinh vào tìm hiểu mục I- Di truyền học, giáo viên có thể đưa hai câu thơ “Giỏ nhà ai 
quai nhà ấy’’ Hoặc “Con nhà tông không giống lông cũng giống cánh’’. Sau đó giáo 
viên đặt câu hỏi: Em hiểu hai câu tục ngữ trên như thế nào? Học sinh có thể trả lời 
được: Con cái nhà ai thì mang đặc điểm của nhà đó hay đã là cha con thì kiểu gì cũng 
có những điểm giống nhau. Điều này thể hiện đặc điểm di truyền. Sau đó giáo viên 
dẫn dắt vào tìm hiểu mục I trong bài. 
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nguyễn Thị Sen 9 Năm học: : 2017-2018