SKKN Phát triển phẩm chất, năng lực học sinh thông qua công tác chủ nhiệm, hướng tới xây dựng lớp học hạnh phúc trong nhà trường hiện nay

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ
 TRƯỜNG THPT THANH CHƯƠNG
 ——
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH
THÔNG QUA CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM, HƯỚNG TỚI XÂY DỰNG
 LỚP HỌC HẠNH PHÚC TRONG NHÀ TRƯỜNG HIỆN NAY
 TÁC GIẢ: NGUYỄN THỊ PHƯỢNG
 NĂM THỰC HIỆN: 2021 - 2022
 LĨNH VỰC (MÔN): CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM
 ĐIỆN THOẠI: 0945 116 382 MỤC LỤC
A. PHẦN MỞ ĐẦU................................................................................................5
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................5
2. Mục đích nghiên cứu .........................................................................................6
3. Đối tượng nghiên cứu .........................................................................................6
4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................6
5. Phương pháp nghiên cứu:..................................................................................6
6. Tính mới của đề tài .............................................................................................7
B. PHẦN NỘI DUNG............................................................................................7
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn ................Error! Bookmark not defined.3
1. Cơ sở lý luận .......................................................................................................7
 1.1. Khái niệm phẩm chất, năng lực ...............................................................................7
 1.2. Khái niệm “Hạnh phúc”...........................................................................................8
 1.3. Khái niệm “Trường học hạnh phúc”, “ Lớp học hạnh phúc” ..................................8
 1.4. Vai trò công tác chủ nhiệm: ...................................................................................11
2. Cơ sở thực tiễn...................................................................................................11
 2.1. Thực trạng công tác chủ nhiệm lớp học trong giai đoạn hiện nay .........................11
 2.2.1. Thuận lợi ........................................................................................................11
 2.2.2. Khó khăn ........................................................................................................12
 2.2. Thực trạng về công tác chủ nhiệm ở trường THPT Thanh Chương 3...................12
Chương II: Một số giải pháp để phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong 
công tác chủ nhiệm hướng tới xây dựng lớp học hạnh phúc ..............................14
1. Phát huy vai trò của các chủ thể ......................................................................14
 1.1. Tìm hiểu hoàn cảnh và nắm bắt tư tưởng, tâm lý học sinh....................................14
 1.2. Xây dựng quy tắc và hình thành văn hóa ứng xử trong lớp học............................15
 1.3. Phát hiện, xây dựng và rèn luyện cho đội ngũ cán bộ lớp .....................................24
 1.4. Xây dựng không gian lớp học thân thiện...............................................................25
 1.5. Đoi mới giờ sinh hoạt chủ nhiệm, hình thành kĩ năng mềm cho học sinh. . 28 A. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài
 Ngày 12 tháng 11 năm 2019 Công đoàn giáo dục Việt Nam đã ban hành công văn số 
312/CĐN về hướng dẫn công đoàn các trường to chức tham gia xây dựng trường học hạnh 
phúc. Theo kế hoạch nâng cao ứng xử sư phạm, đạo đức nhà giáo, người học đáp ứng trong 
tình hình mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt là giáo dục đạo đức, 
nhân cách và kĩ năng sống cho học sinh. Qua nhiều năm thực hiện, phong trào đã có sức lan 
tỏa mạnh mẽ cả chiều sâu lẫn chiều rộng, mang lại hiệu quả thiết thực cho ngành giáo dục và 
cho xã hội. Ngay từ năm đầu tiên công đoàn ngành phát động phong trào, các nhà trường đã 
tích cực hưởng ứng. Thiết nghĩ, muốn phong trào xây dựng trường học hạnh phúc thì trước 
hết phải xây dựng được lớp học hạnh phúc thành công. Mỗi giáo viên chủ nhiệm phải tích 
cực xây dựng lớp học thân thiện, học sinh tích cực. Có nhiều lớp học hạnh phúc thì mới có 
trường học hạnh phúc.
 Xây dựng lớp học hạnh phúc là tạo ra môi trường học tập thân thiện, an toàn, gần gũi 
với học sinh, làm cho học sinh cảm thấy “mỗi ngày đến trường là một ngày vui "hạnh phúc 
" không chỉ bắt nguồn từ sứ mệnh của nhà trường mà ngay từ lớp học và thiên chức của nhà 
giáo, trong đó giáo viên chủ nhiệm đóng vai trò quan trọng. Lớp học hạnh phúc là lớp học 
mà ở đó học sinh được tạo điều kiện để sống vui vẻ, tự tin, khỏe mạnh, có ước mơ hoài bão 
và tích cực tham gia các hoạt động ; được giáo viên nhiệt tình giảng dạy, yêu thương, tôn 
trọng; được gia đình và cộng đồng tạo điều kiện phát huy hết khả năng của mình trong môi 
trường an toàn và thuận lợi ... Chất lượng của lớp học hạnh phúc không chỉ thể hiện ở kết 
quả giáo dục mà còn là chất lượng của cả môi trường học đường và mối quan hệ giữa nhà 
trường, gia đình và xã hội.
 Tại trường THPT Thanh Chương 3, nơi tôi công tác là một ngôi trường có bề dày 
truyền thống, mọc lên trên mảnh đất nghèo hiếu học. Đây là ngôi trường đi đầu trong hưởng 
ứng phong trào xây dựng trường học hạnh phúc. Với vai trò là giáo viên chủ nhiệm trực tiếp 
giảng dạy, ý thức rõ vai trò và trách nhiệm của mình, là người chịu trách nhiệm chính trong 
việc quản lý nề nếp, định hướng xây dựng tập thể, tạo môi trường để hình thành, hoàn thiện 
nhân cách học sinh. Làm tốt công tác chủ nhiệm, có ý nghĩa rất lớn trong quá trình giáo dục 
học sinh, nhất là trong giai đoạn hiện nay, việc quan tâm giáo dục kỹ năng sống, phát triển 
phẩm chất, năng lực, kỹ năng mềm trong cuộc sống đã trở thành một nhu cầu cấp thiết. Với 
nhiều năm thành công trong công tác chủ nhiệm, nhiều lớp học rất “đặc biệt” đã thành công, 
các em đến trường với những “ngày vui ” và trưởng thành quay về trường, lớp cũ để tri ân 
thầy cô, tri ân nhà trường, giúp đỡ và dìu dắt các lớp đàn em. Hãy hiểu rằng học sinh sẽ thay 
đổi khi giáo viên thay đổi “Thầy cô hạnh phúc sẽ thay đổi cả thế giới” 6. Tính mới của đề tài
 + Sáng kiến góp phần phát huy tính tích cực chủ động và phát triển năng lực phẩm 
chất toàn diện cho học sinh.
 + Chứng minh tính khả thi và tính cần thiết của việc xây dựng các biện pháp trong 
công tác chủ nhiệm nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng lớp học hạnh phúc hướng tới xây dựng 
trường học hạnh phúc.
 B. PHẦN NỘI DUNG
 Chương I: Cơ sở lý luận và thực tiễn
 1. Cơ sở lý luận
 1.1. Khái niệm “Phẩm chất”, “Năng lực”
 * Khái niệm về phẩm chất: Phẩm chất là cái làm nên giá trị của người hay vật. Hay: 
Phẩm chất là những yếu tố đạo đức, hành vi ứng xử, niềm tin, tình cảm, giá trị cuộc sống; ý 
thức pháp luật của con người được hình thành sau một quá trình giáo dục.
 * Khái niệm năng lực: Năng lực là khả năng thực hiện có hiệu quả và trách nhiệm các 
hành động, giải quyết các nhiệm vụ, vấn đề thuộc các lĩnh vực nghề nghiệp, xã hội hay cá 
nhân trong các tình huống khác nhau trên cơ sở hiểu biết, kĩ năng, kĩ xảo và kinh nghiệm, 
cũng như sẵn sàng hành động..
 * Chương trình giáo dục định hướng phát triển phẩm chất năng lực (nay còn gọi là dạy 
học định hướng kết quả đầu ra) Khác với chương trình định hướng nội dung, chương trình 
dạy học định hướng phát triển phẩm chất năng lực tập trung vào việc mô tả chất lượng đầu 
ra, có thể coi là ”sản phẩm cuối cùng” của quá trình dạy học. Việc quản lý chất lượng dạy 
học chuyển từ việc điều khiển “đầu vào” sang điều khiển “đầu ra”, tức là kết quả học tập của 
HS.
 Phẩm chất, năng lực là hai yếu tố không thể thiếu để hình thành nhân cách con người. 
Chương trình giáo dục pho thông 2018 đã xác định mục tiêu hình thành phẩm chất và năng 
lực cốt lõi bao gồm các năng lực chung và các năng lực đặc thù. Năng lực chung là những 
năng lực cơ bản, thiết yếu hoặc cốt lõi, làm nền tảng cho mọi hoạt động của con người trong 
cuộc sống và lao động nghề nghiệp. Năng lực đặc thù là những năng lực được hình thành và 
phát triển trên cơ sở các năng lực chung theo định hướng chuyên sâu, riêng biệt trong các 
loại hình hoạt động, những hoạt động chuyên biệt, đáp ứng yêu cầu của một hoạt động như 
toán học, âm nhạc, mĩ thuật, thể thao cho học sinh. Dạy học phát triển phẩm chất, năng lực 
thể hiện sự quan tâm tới việc người học làm được gì sau quá trình đào tạo chứ không thuần 
túy là chỉ biết được gì; quan tâm tới người dạy sẽ dạy như thế nào để hình thành phẩm chất, 
năng lực của người học chứ không phải chỉ là dạy nội dung gì cho người học với mong muốn 
người học biết càng nhiều, càng sâu. Dạy học hiện đại đặt ra hàng loạt các yêu cầu học hạnh phúc” là nơi thầy cô và học sinh vui sống trong sẻ chia, cảm thông và yêu thương 
 nhau. Đồng thời, nơi đó cũng là mái nhà chung mà mỗi ngày giáo viên và học sinh đến 
 trường là một niềm hạnh phúc.
 Khái niệm trường học hạnh phúc bắt nguồn từ nhiệm vụ của UNESCO là thúc đẩy 
 hòa bình thông qua giáo dục, và đặc biệt từ hai trong bốn trụ cột của việc học: Học cách 
 sống cùng nhau và học cách trưởng thành. Mặc dù học cách sống cùng nhau bao gồm các 
 phẩm chất chủ yếu dựa trên các mối quan hệ, bao gồm sự đồng cảm, khoan dung, tôn 
 trọng sự đa dạng, giao tiếp và tinh thần đồng đội (UNESCO, 2014); Học tập để trưởng 
 thành những phẩm chất xuất phát từ bên trong con người, như sáng tạo, tư duy phê phán, 
 tự thúc đẩy, kiên trì và lạc quan (Faure et. al., 1972). UNESCO đã đưa ra 10 tiêu chí xây 
 dựng Trường học hạnh phúc:
 - Tình bạn và các mối quan hệ trong cộng đồng trường học.
 - Thái độ và phẩm chất tích cực của giáo viên.
 - Tôn trọng sự đa dạng và khác biệt.
 - Những giá trị và sự thực hành mang tính tích cực và hợp tác.
 - Điều kiện lao động và sức khỏe toàn diện cho giáo viên.
 - Kỹ năng và khả năng của giáo viên.
 - Làm việc nhóm và tinh thần hợp tác. Học tập theo nhóm giữa học sinh và giáo viên.
 - Sức khỏe tinh thần và quản lí.
 - Môi trường học tập ấm áp và thân thiện.
 - Môi trường an toàn, không có bắt nạt học đường và kỷ luật tích cực.
 Ngày 22/4/2019, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ đã chủ trì Lễ phát động “Triển khai kế 
hoạch nâng cao năng lực ứng xử sư phạm, đạo đức nhà giáo vì một trường học hạnh phúc”, 
đồng thời chỉ ra có rất nhiều những tiêu chí để xây dựng một trường học hạnh phúc nhưng 
tựu chung lại, quan trọng nhất, cốt lõi nhất để xứng đáng là một ngôi trường hạnh phúc ở 
Việt Nam cần 3 tiêu chí: yêu thương - tôn trọng - an toàn.
 Thứ nhất là tình yêu thương. Trường học hạnh phúc là nơi mà cả thầy cô, phụ huynh 
và học sinh đều cảm thấy hạnh phúc. Đó là nơi mà các thầy cô tìm được niềm đam mê, nhiệt 
huyết giảng dạy của mình. Trường học hạnh phúc là nơi học sinh cảm thấy có hứng thú với 
những giờ học, không có áp lực, căng thẳng, mệt mỏi, được thỏa sức vui đùa, hòa đồng với 
bạn bè. Đối với phụ huynh, một trường học hạnh phúc là nơi họ muốn gửi gắm con em mình.
 Thứ hai là sự tôn trọng. Một ngôi trường được xem là hạnh phúc khi ở đó không có 
những hành vi, lời lẽ vi phạm đạo đức xã hội, xúc phạm nhân phẩm, Phẩm chất và năng lực là hai thành phần chủ yếu cấu thành nhân cách con người. Do 
vậy có thể xem quá trình hình thành và phát triển nhân cách gắn liền với quá trình tích tụ, 
phát triển các yếu tố của phẩm chất và năng lực.
 1.4. Vai trò công tác chủ nhiệm:
 Giáo viên chủ nhiệm (GVCN) lớp là người chịu trách nhiệm thực hiện mọi quyết định 
quản lý của hiệu trưởng đối với lớp và các thành viên trong lớp. GVCN lớp là người vạch kế 
hoạch, to chức cho lớp mình thực hiện các chủ đề theo kế hoạch và theo dõi, đánh giá việc 
thực hiện của các học sinh. GVCN lớp phải biết phối hợp với các giáo viên bộ môn, chỉ huy 
quản lý học sinh trong lớp học tập, lao động, công tác. Chủ nhiệm cũng là người phối hợp 
với các tổ chức, đoàn thể trong trường trong đó quan hệ nhiều ở cấp THPT là đoàn trường, 
Hội cha mẹ học sinh (CMHS) để làm tốt công tác dạy - học - giáo dục HS trong lớp phụ 
trách. Hiện nay, khi đất nước đang đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhân 
tố quyết định thành công đó chính là những con người có đủ phẩm chất, trí tuệ, có bản lĩnh 
chính trị vững vàng. Để làm được điều này thì việc giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ, đặc biệt 
là học sinh THPT quan trọng hơn bao giờ hết. Đó là việc hình thành thế giới quan, cung cấp 
tri thức cho học sinh, bồi đắp tình cảm đạo đức, giáo dục cho học sinh biết sống có lý tưởng, 
ước mơ và hoài bão. Dạy tốt, học tốt không chỉ có thầy cô là người dạy, mà chính các em, 
qua các hoạt động tích cực trong học tập, hoạt động tập thể, hoạt động xã hội mà tự giúp 
nhau trưởng thành, tự rèn luyện. Các em học sinh không chỉ là đối tượng cần được giáo dục 
mà thông qua hoạt động tích cực của các em, các em chính là những người nuôi dưỡng và 
phổ biến văn hóa dân tộc, truyền thống cách mạng của đất nước. Các em cũng là chủ thể của 
quá trình giáo dục xã hội.
 Để xây dựng một lớp học hạnh phúc vì sự phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh, 
người làm công tác chủ nhiệm cần giáo dục học sinh thông qua các hoạt động tập thể như 
cắm trại, tham quan, sinh hoạt đoàn, chủ điểm hàng tháng, thăm hỏi, giúp đỡ công việc gia 
đình của những em học sinh có hoàn cảnh khó khăn, neo đơn... Giáo viên chủ nhiệm phải 
biết cách tổ chức, lôi cuốn học sinh vào hoạt động tập thể để giáo dục dễ dàng, có hiệu quả 
hơn.
 2. Cơ sở thực tiễn
 2.1. Thực trạng công tác chủ nhiệm lớp học trong giai đoạn hiện nay.
 2.2.1. Thuận lợi
 Trong những năm gần đây, sự phát triển kinh tế - xã hội đã mang lại không ít những 
thuận lợi cho công tác chủ nhiệm trong nhà trường. Sự quan tâm đầu tư của Đảng, nhà nước 
cùng với sự hỗ trợ tích cực từ phía xã hội. Cơ sở vật chất trang thiết bị giáo dục của nhà 
trường ngày một khang trang, đầy đủ, đảm bảo cho việc dạy và học. Bên cạnh đó, sự phát 
triển như vũ bão của khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin đã hỗ trợ cho giáo 
viên và