SKKN Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho học sinh Lớp 4 dân tộc thiểu số ở trường Tiểu học Võ Thị Sáu

 Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho
 học sinh lớp 4 dân tộc thiểu số ở trường TH Võ Thị Sáu
 Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
 I. ĐẶT VẤN ĐỀ
 1. Lý do lý luận
 Mục tiêu hàng đầu của giáo dục chính là đào tạo con người phát triển toàn 
diện về đức, trí, thể, mĩ nhằm đáp ứng với nhu cầu của thời đại công nghiệp hóa, 
hiện đại hóa đất nước. Thực tế hiện nay ngành giáo dục đào tạo luôn được nhà 
nước và cả xã hội quan tâm đưa lên quốc sách hàng đầu. Tiểu học là bậc học nền 
tảng và rất quan trọng, có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh những kiến thức về thế 
giới tự nhiên, cuộc sống xã hội và môi trường xung quanh nhằm giúp các em hình 
thành được các kĩ năng, kĩ xảo cơ bản đầu tiên, tạo nền tảng vững chắc cho việc 
hình thành và phát triển nhân cách sau này. Những nền móng này rất cơ bản và cần 
thiết để trẻ tiếp tục học lên bậc học trên.
 Trong chương trình Tiểu học, Lịch sử là phân môn được xếp vào chương 
trình giảng dạy lớp 4 và lớp 5, đó là kiến thức có hệ thống về các sự kiện, nhân vật 
lịch sử tiêu biểu, những bước phát triển của Lịch sử Việt Nam từ thời Hùng Vương 
cho đến nay. Phân môn này có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ 
bản, cần thiết về các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử có hệ thống theo trình tự 
thời gian, rèn luyện cho học sinh một số kỹ năng cở bản như: Xem và đọc bản đồ, 
lược đồ, thu thập, tìm kiếm tư liệu lịch sử từ sách giáo khoa, từ cuộc sống gần gũi 
với các em, nhận biết được đúng các sự kiện, hiện tượng lịch sử, trình bày lại kết 
quả học tập bằng lời nói, bài viết, sơ đồ,... Đồng thời bồi dưỡng, giáo dục cho học 
sinh lòng yêu lịch sử, quê hương, đất nước từ đó ham học hỏi và tìm hiểu về lịch 
sử, biết tôn trọng và bảo vệ cảnh quan thiên nhiên và di tích lịch sử, văn hóa của 
dân tộc.
 Thế nhưng qua thực tiễn giáo dục ở nước ta hiện nay, Lịch sử chưa được trân 
trọng đúng như giá trị của nó. Nhiều người vẫn cho rằng đây là môn học khô khan, 
khó hiểu với những mốc thời gian, sự kiện vì thế trong quá trình học thì không cần 
phải tư duy, sáng tạo mà chỉ cần học thuộc, ghi nhớ một cách máy móc kiến thức 
trong sách giáo khoa là được. Chính vì những nhận thức sai lầm đó đã khiến cho 
học sinh không có hứng thú trong quá trình học tập trên lớp, chưa tích cực tìm tòi 
về kiến thức lịch sử trong cuộc sống. Điều đó dẫn đến việc nhiều học sinh mù mờ 
về truyền thống lịch sử của dân tộc, hay nhầm lẫn các mốc thời gian, các sự kiện, 
các nhân vật lịch sử với nhau.
 Mặt khác hiệu quả dạy phân môn Lịch sử còn thấp vì đây là phân môn khó 
đòi hỏi năng lực hướng dẫn và ứng xử linh hoạt của người giáo viên khi đứng lớp. 
Và làm thế nào để tiết dạy môn Lịch sử đạt hiệu quả, thu hút được sự tập trung chú 
ý cao của học sinh để các em hứng thú và yêu thích môn học này ngay từ bậc Tiểu 
học là một vấn đề đặt ra hết sức cần thiết.
 GV: H’ Mê Ry Buôn Krông – Trường TH Võ Thị Sáu 1 Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho
 học sinh lớp 4 dân tộc thiểu số ở trường TH Võ Thị Sáu
 Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 I. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
 Lịch sử của nhân loại nói chung và của mỗi đất nước nói riêng không thể 
thiếu trong quá trình phát triển và hoàn thiện nhân cách của mỗi con người. Một đất 
nước muốn phát triển thì nhân dân của nước đó phải biết giữ gìn bản sắc văn hóa 
truyền thống lịch sử của dân tộc mình. Đó như là một phương tiện giúp con người 
nuôi dưỡng tình cảm yêu quê hương, đất nước, có ý nghĩa quan trọng trong việc 
xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc.
 Nội dung môn Lịch sử trong chương trình lớp 4 không trình bày kiến thức 
lịch sử theo hệ thống chặt chẽ mà mỗi bài trình bày một sự kiện, hiện tượng hoặc 
nhân vật lịch sử tiêu biểu của một giai đoạn lịch sử nhất định.
 Phân môn Lịch sử được đưa vào chương trình Tiểu học nhằm giúp học sinh 
có những hiểu biết cơ bản về lịch sử của dân tộc, qua đó dần hình thành những kĩ 
năng, thái độ để hình thành và phát triển nhân cách của mỗi người. Nội dung 
chương trình được chọn lọc để đảm bảo mục tiêu, thời lượng dành cho môn học 
cũng như trình độ nhận thức của học sinh. Đó là những sự kiện, nhân vật lịch sử 
tiêu biểu, sắp xếp theo trình tự thời gian, đại diện cho các thời kì lịch sử phản ánh 
những cột mốc đánh dấu sự phát triển của các giai đoạn lịch sử, những thành tựu 
trong sự nghiệp dựng nước (kinh tế, chính trị, văn hóa,...) và giữ nước của ông cha 
ta được giáo viên truyền thụ đến học sinh bằng các phương pháp dạy học và các 
hình thức dạy học đã được lựa chọn phù hợp. Đó là nền móng để học sinh tiếp tục 
học lên các bậc cao hơn, giúp các em có biểu tượng đầy đủ về quá khứ, có ý thức 
về xã hội, suy nghĩ, cảm thụ những gì đã xảy ra trong quá khứ để có trách nhiệm 
với hiện tại và tương lai.
 II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
 1. Thuận lợi
 Nhà trường
 Chính quyền địa phương cũng như Ban Giám hiệu nhà trường rất quan tâm 
đến công tác giáo dục của xã nhà, đặc biệt là công tác giáo dục học sinh dân tộc 
thiểu số, Được sự quan tâm của Đảng và nhà nước, các em có đủ sách vở, đồ dùng 
học tập theo yêu cầu của giáo viên. Trường cũng đã có phòng thư viện với sách 
báo, tranh ảnh, các đồ dùng phục vụ cho quá trình dạy học.
 Giáo viên
 Là một giáo viên trẻ nhiệt tình, yêu nghề mến trẻ, ham học hỏi nên bản thân 
tôi luôn tích cực tham gia các lớp tập huấn nên hiểu rõ tầm quan trọng trong việc 
giảng dạy và nhận thức được giáo dục học sinh Tiểu học phát triển toàn diện là 
việc làm rất cần thiết, thông qua môn học Lịch sử hình thành cho học sinh ý thức 
giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống lịch sử của dân tộc mình. Bên cạnh đó lại 
được sự chỉ đạo sâu sát, kịp thời và sự quan tâm của lãnh đạo nhà trường, sự giúp
 GV: H’ Mê Ry Buôn Krông – Trường TH Võ Thị Sáu 3 Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho
 học sinh lớp 4 dân tộc thiểu số ở trường TH Võ Thị Sáu
hình thức tổ chức dạy học cũng chưa phong phú và mới lạ, chưa đổi mới phương 
pháp, bài soạn còn rập khuôn theo sách giáo viên, sách thiết kế. Giáo viên chỉ sử 
dụng sách giáo khoa làm tư liệu chính trong tiết dạy của mình chứ chưa tìm tòi, sưu 
tầm thêm tranh ảnh, tài liệu từ những nguồn khác để bổ sung, làm rõ thêm kiến 
thức trong sách giáo khoa, điều đó dẫn đến tiết dạy Lịch sử của giáo viên chưa hấp 
dẫn và sinh động, khô khan và nhàm chán, chưa thu hút được sự chú ý của học 
sinh, chưa tạo ra cho học sinh tính tích cực, tư duy, sáng tạo và tự giác học tập, từ 
đó học sinh không có hứng thú với môn học này.
 Công tác phối hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội chưa được tốt, phụ 
huynh chưa quan tâm đến việc học của con em mình, nhiều phụ huynh coi Lịch sử 
là môn phụ nên họ chỉ nhắc nhở, chỉ dạy con em mình học các môn chính như 
Toán với Tiếng Việt còn Lịch sử chỉ cần học thuộc để được điểm cao chứ không 
cần phải hiểu sâu kiến thức của bài. Mặt khác do đời sống kinh tế còn gặp nhiều 
khó khăn nên nhiều gia đình chỉ lo đi làm mà ít quan tâm đến việc học của con em 
mình, thậm chí nhiều gia đình có tư tưởng giao khoán việc học của con em mình 
cho nhà trường.
 Điều kiện kinh tế của địa phương còn gặp nhiều khó khăn nên các điểm 
trường lẻ của trường cũng chưa được đầu tư đầy đủ đồ dùng học tập, thiết bị, cơ sở 
vật chất, thư viện của trường cũng chưa có đủ sách tham khảo, tư liệu dạy và học 
phục vụ giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học còn rất nhiều hạn chế, ảnh 
hưởng không nhỏ đến việc dạy và học của giáo viên và học sinh, cho nên giáo viên 
không chuẩn bị được tốt cho tiết dạy của mình, học sinh chỉ được học “chay” 
không có sự mở rộng kiến thức ngoài sách giáo khoa nên chưa thu hút được sự chú 
ý của học sinh dẫn đến hiệu quả tiết dạy chưa cao, học sinh không hiểu, không nhớ 
và chưa có sự logic về các kiến thức lịch sử. Bên cạnh đó chưa có điều kiện để tổ 
chức các buổi hoạt động ngoại khóa cho học sinh ngay cả khi học những tiết học về 
lịch sử địa phương nên học sinh cũng chưa có cơ hội đi tham quan, tìm hiểu thực tế 
lịch sử của địa phương mình.
 Bảng 1. Kết quả khảo sát đầu năm môn Lịch sử khối 4 năm học 2016 – 
2017, 2017 – 2108.
 Năm học TS Kết quả khảo sát đầu năm học
 HS
 Hoàn thành tốt Hoàn thành Chưa hoàn thành
 SL % SL % SL %
2016 - 2017 107 4 3,7 76 71 27 25,3
2017 - 2018 120 5 4,1 81 67,5 34 28,4
 GV: H’ Mê Ry Buôn Krông – Trường TH Võ Thị Sáu 5 Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho
 học sinh lớp 4 dân tộc thiểu số ở trường TH Võ Thị Sáu
 Thư viện ở trường cần liên tục cập nhật các tư liệu, tài liệu, sách tham khảo, 
từ điển lịch sử phổ thông,Thư viện cần phát huy hết chức năng của mình thông 
qua việc mở các phòng đọc để học sinh có điều kiện mượn sách, truyện liên quan 
đến bài học được dễ dàng hơn.
 Giải pháp thứ ba: Một số trao đổi về đổi mới phương pháp dạy học
 Trong dạy học Lịch sử ở Tiểu học có rất nhiều phương pháp, biện pháp, con 
đường để tái tạo lịch sử, dựng lại hình ảnh của quá khứ một cách hấp dẫn như: 
Phương pháp miêu tả, tường thuật, kể chuyện hoặc việc sử dụng các phương tiện 
trực quan trong dạy học và đa dạng hóa các hình thức tổ chức dạy học trong đó đổi 
mới phương pháp dạy học là vấn đề cốt lõi.
 Qua quá trình khảo sát và tìm hiểu nội dung cũng như một số trao đổi về đổi 
mới phương pháp dạy học Lịch sử như sau:
 * Quan điểm đổi mới về mô hình bài học Lịch sử
 Với việc đổi mới phương pháp dạy học thì mô hình bài học Lịch sử cũng 
được thay đổi cho phù hợp, cụ thể như sau: Mô hình bài học Lịch sử gồm 4 bước:
 Bước 1: Định hướng mục tiêu, xác định nhiệm vụ học tập
 Bước 2: Tổ chức cho học sinh tiếp cận các nguồn tư liệu trong sách giáo 
khoa (nội dung bài viết, tranh ảnh minh họa, bản đồ, lược đồ, sơ đồ,).
 Bước 3: Học sinh làm việc ( cá nhân, nhóm) hoàn thành các nhiệm vụ giáo 
viên đặt ra và trình bày kết quả.
 Bước 4: Giáo viên sửa chữa, bổ sung và kết luận vấn đề.
 * Cách dạy Lịch sử với quan điểm mới
 Như đã nói ở trên, Lịch sử là một phân môn đặc thù. Kiến thức lịch sử là 
kiến thức của quá khứ, có những sự kiện đã xảy ra cách đây hàng ngàn năm thậm 
chí lâu hơn, yêu cầu phân môn đòi hỏi khi nhận thức học sinh phải tái hiện những 
sự kiện, hiện tượng đó một cách sống động như đang diễn ra trước mắt mình. 
Chính vì thế khi giúp học sinh tiếp thu những kiến thức Lịch sử thì người giáo viên 
phải kết hợp nhuần nhuyễn các phương pháp khác nhau phù hợp với từng loại bài 
nhất định.
 Bài học có nội dung về tình hình chính trị – kinh tế, văn hóa – xã hội:
 GV: H’ Mê Ry Buôn Krông – Trường TH Võ Thị Sáu 7 Một vài giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn Lịch sử cho
 học sinh lớp 4 dân tộc thiểu số ở trường TH Võ Thị Sáu
định và mô tả được vị trí, khu vực, địa bàn nơi diễn ra cuộc khởi nghĩa, kháng 
chiến, chiến dịch đó,đặc biệt là phải trình bày được diễn biến trên lược đồ.
 Phương pháp chủ đạo khi dạy loại bài này là phương pháp miêu tả, tường 
thuật kết hợp với quan sát đồ dùng trực quan để làm sống dậy diễn biến của cuộc 
kháng chiến, khởi nghĩa, chiến dịch đó.
 Bài ôn tập, tổng kết
 Không phải loại bài cung cấp kiến thức mới nên để dạy tốt dạng bài này giáo 
viên nêu nhiệm vụ cần phải giải quyết của bài này rồi tiến hành cho học sinh làm 
việc dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
 Là bài tổng kết nên cần vận dụng tổng hợp nhiều phương pháp như: Phân 
tích, tổng hợp, khái quát hóa kết hợp với vấn đáp, tìm tòi, tổ chức làm việc theo 
nhóm cho học sinh, tùy nội dung cụ thể mà lựa chọn phương pháp thích hợp.
 IV. TÍNH MỚI CỦA GIẢI PHÁP
 Đánh giá được thực trạng của việc dạy và học Lịch sử hiện nay, nguyên nhân 
ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học Lịch sử, ngoài phương pháp của người dạy 
thì còn có các yếu tố khác ảnh hưởng đến chất lượng dạy học Lịch sử và chất lượng 
đào tạo con người như: Phương tiện dạy học, đồ dùng dạy học, hình thức tổ chức 
dạy học, cơ sở vật chất của nhà trường,...
 Giúp người giáo viên hiểu tầm quan trọng của môn Lịch sử trong chương 
trình Tiểu học từ đó có những định hướng cho học sinh về môn học cũng như xây 
dựng cho bản thân kế hoạch dạy học phù hợp với tình hình học sinh của lớp mình 
để các em hứng thú và có ý thức tự giác trong học tập.
 Đề tài còn mong muốn đem cho học sinh một thái độ đúng đắn về lịch sử dân 
tộc, phát triển tư duy, năng lực của mỗi cá nhân, rèn luyện những kĩ năng và bồi 
dưỡng thái độ, tình cảm cần thiết làm tiền đề để hình thành và phát triển nhân cách 
quý báu của con người.
 Đưa ra một vài giải pháp tích cực góp phần nâng cao chất lượng dạy học 
môn Lịch sử. Đó là nền móng để học sinh tiếp tục học lên các bậc cao hơn, giúp 
các em có biểu tượng đầy đủ về quá khứ, có ý thức về xã hội, suy nghĩ, cảm thụ 
những gì đã xảy ra trong quá khứ để có trách nhiệm với hiện tại và tương lai.
 V. HIỆU QUẢ CỦA SÁNG KIẾN
 Được sự chỉ đạo của Ban giám hiệu, sự cố gắng nỗ lực của bản thân, với các 
biện pháp trên tôi đã tiến hành thường xuyên và thực sự chu đáo nên cuối các năm 
học 2016 – 2017 và cuối năm học 2017- 2018 đã đem lại kết quả tương đối khả 
quan, học sinh có những thay đổi rõ rệt về nhận thức đối với môn học cũng chất 
lượng dạy và học có kết quả cao hơn, học sinh hứng thú và tích cực hơn, giúp các 
em yêu thích lịch sử nước nhà, ham khám phá, tìm tòi những kiến thức lịch sử, bồi 
dưỡng tình yêu quê hương, đất nước, có ý thức giữ gìn truyền thống dân tộc
 GV: H’ Mê Ry Buôn Krông – Trường TH Võ Thị Sáu 9