SKKN Một số hình thức sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học hiệu quả tại tổ Toán Tin trường THCS Lê Quý Đôn

 Một số hình thức SH tổ CM theo hướng NCBH hiệu quả tại tổ Toán Tin trường THCS Lê Quý Đôn.
 I. Phần mở đầu:
 1. Lý do chọn đề tài.
 Là GV ai cũng biết rất rõ sinh hoạt chuyên môn là hoạt động thường xuyên 
của tổ chuyên môn mà nhà trường nào cũng phải thực hiện. Sinh hoạt chuyên 
môn là một trong những hình thức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực 
sư phạm cho GV, hình thành các mối quan hệ đồng nghiệp, xây dựng môi 
trường học tập và tự học suốt đời và cũng có thể nói đó là quá trình bồi dưỡng 
thường xuyên. Từ đó, góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất lượng giáo 
dục hai mặt của nhà trường. Vì vậy, để nâng cao chất lượng giáo dục không thể 
không chú trọng đến việc đổi mới sinh hoạt chuyên môn.
 Một trong những hoạt động sinh hoạt chuyên môn (SHCM) theo hướng đổi 
mới là nghiên cứu bài học (NCBH), đây là một nội dung quan trọng trong 
SHCM ở trường THCS trong các năm học gần đây. Với mục tiêu hướng tới của 
SHCM theo hướng NCBH là thể hiện sự thay đổi căn bản trong đổi mới dạy 
học, tất cả các khâu soạn bài, lên lớp, dự giờ, đánh giá tiết dạy... đều có sự thay 
đổi về quy trình, nội dung, phương pháp, cách thức tổ chức. Sự thay đổi cơ bản 
nhất là: thay vì nghiên cứu, phân tích và đánh giá hoạt động dạy của GV, SHCM 
theo hướng NCBH tập trung nghiên cứu, phân tích hoạt động học của HS. Từ 
đó, GV điều chỉnh, thay đổi nội dung, phương pháp dạy học cho phù hợp với đối 
tượng HS theo định hướng phát triển năng lực người học. SHCM theo hướng 
NCBH vì thế sẽ phát huy hiệu quả tích cực, tạo môi trường tốt để giáo viên nâng 
cao chuyên môn, nghiệp vụ.
 Tuy nhiên, hiện nay việc SHCM ở nhiều tổ chuyên môn còn chưa được chú 
trọng. Thông thường thì giáo viên được SHCM ở tổ chuyên môn với hình thức 
cơ bản như thao giảng, dự giờ thăm lớp, chú trọng đánh giá hoạt động của người 
dạy. Được tham gia các tiết chuyên đề ở các cấp, nhưng các chuyên đề thường là 
một tiết dạy mẫu để cùng nhau rút ra những kinh nghiệm về công tác giảng dạy, 
nhưng trước nhu cầu ngày càng cao của đổi mới PPDH, kiểm tra đánh giá, thì 
Người viết: Huỳnh Ngọc Thống - Đơn vị: Trường THCS Lê Quý Đôn 1 Một số hình thức SH tổ CM theo hướng NCBH hiệu quả tại tổ Toán Tin trường THCS Lê Quý Đôn.
nặng nề và căng thẳng. 
 Ngoài ra thì với những hình thức SHCM thay đổi đáp ứng được nhu cầu 
của GV là một trong những vấn đề quan trọng nhằm giúp cho GV nâng cao trình 
độ chuyên môn, khả năng tự học, tự nghiên cứu của mình.
 Có thể thấy được các hình thức SHCM theo hướng NCBH này còn giúp 
cho GV trong công tác tự bồi dưỡng thường xuyên mà GV đang thực hiện.
 Kết quả nghiên cứu của đề tài này sử dụng để tổ chức các hoạt động 
SHCM tại tổ chuyên môn.
 2.2. Nhiệm vụ: 
 Tổ trưởng chuyên môn phải nghiên cứu các tài liệu về SHCM theo hướng 
NCBH, tham khảo các ý kiến chủ quan và khách quan về vấn đề này nhằm xây 
dựng kế hoạch tổ chức hoạt động cho cả năm học với nhiều nội dung, hình thức 
đa dạng và phong phú ngay từ đầu năm với sự đóng góp ý kiến của các thành 
viên trong tổ thì mới thực hiện tốt được mục tiêu của đề tài hướng đến.
 Trong quá trình triển khai thực hiện kế hoạch hướng dẫn GV dần làm quen 
với hình thức sinh hoạt cũng như là tiếp cận tốt hơn với SHCM theo hướng 
NCBH. 
 3. Đối tượng nghiên cứu.
 Đối tượng nghiên cứu là các hình thức sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng 
nghiên cứu bài học có sự định hướng.
 4. Giới hạn của đề tài.
 Trong bài viết này, tôi chỉ tập trung giới thiệu các hình thức sinh hoạt tổ 
chuyên môn theo hướng NCBH có hiệu quả và đã áp dụng tại tổ Toán Tin 
trường THCS Lê Quý Đôn, tuy có phần đơn giản nhưng sẽ là nền tảng để sau 
này các GV có được sự định hướng tốt hơn trong việc xây dựng bài học theo 
Người viết: Huỳnh Ngọc Thống - Đơn vị: Trường THCS Lê Quý Đôn 3 Một số hình thức SH tổ CM theo hướng NCBH hiệu quả tại tổ Toán Tin trường THCS Lê Quý Đôn.
 1.1. Các khái niệm
 1.1.1. Khái niệm về sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học:
 Thuật ngữ “nghiên cứu bài học” có nguồn gốc trong lịch sử giáo dục Nhật 
Bản như một biện pháp để nâng cao năng lực nghề nghiệp của GV thông qua 
nghiên cứu cải tiến các hoạt động dạy học các bài học cụ thể, qua đó cải tiến 
chất lượng học của HS. Cho đến nay nghiên cứu bài học được xem như một mô 
hình và cách tiếp cận nghề nghiệp của GV và vẫn được sử dụng rộng rãi tại các 
trường học ở Nhật Bản, hình thức này đã được áp dụng trên nhiều nước, bước 
đầu được áp dụng ở Việt Nam và đã chứng minh được tính khả thi của nó trong 
việc bồi dưỡng và phát triển năng lực chuyên môn của GV so với các phương 
pháp truyền thống khác. Điều đó cho thấy tính ưu việt và sức hấp dẫn to lớn của 
nghiên cứu bài học. 
 Khái niệm “sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học”: Là 
hoạt động chuyên môn nhưng ở đó GV tập trung phân tích các vấn đề liên quan 
đến người học (HS). Không tập trung vào việc đánh giá giờ học, xếp loại GV mà 
nhằm khuyến khích GV tìm ra nguyên nhân tại sao HS chưa đạt kết quả như 
mong muốn và có biện pháp để nâng cao chất lượng dạy học, tạo cơ hội cho HS 
được tham gia vào quá trình học tập; giúp GV có khả năng chủ động điều chỉnh 
nội dung, phương pháp dạy sao cho phù hợp với từng đối tượng HS.
 Sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học là một quá trình các 
GV tham gia vào các khâu từ chuẩn bị, thiết kế bài học sáng tạo, dạy thể 
nghiệm, dự giờ, suy ngẫm và chia sẻ các ý kiến sâu sắc về những gì đã diễn ra 
trong việc học của HS. Kết quả một buổi dạy là công sức của cả tập thể không 
phải của riêng GV nào. Do đó giáo viên được phân công dạy không quá tự ti và 
lo lắng bị người này người kia đánh giá, nhận xét Đây là hoạt động học tập 
lẫn nhau, học tập trong thực tế, là nơi thử nghiệm và trải nghiệm những cái mới, 
là nơi kết nối lý thuyết với thực hành, giữa ý định và thực tế. Trong quá trình 
học tập đó, GV sẽ học được nhiều điều để phát triển năng lực chuyên môn mới. 
Người viết: Huỳnh Ngọc Thống - Đơn vị: Trường THCS Lê Quý Đôn 5 Một số hình thức SH tổ CM theo hướng NCBH hiệu quả tại tổ Toán Tin trường THCS Lê Quý Đôn.
hoạt chuyên môn này còn nặng về hình thức. Cả GV dạy và GV dự nhiều khi mâu 
thuẫn không có tiếng nói chung thậm chí GV dạy chán nản tiêu cực.
 Để nắm rõ hơn về việc nên tổ chức sinh hoạt chuyên môn như thế nào tôi 
đã khảo sát các GV trong tổ Toán với câu hỏi như sau:
 Mức độ
 Câu hỏi
 Chưa tốt Tốt
1. Với cách sinh hoạt chuyên môn 
hiện tại thì đồng chí cảm thấy đã hài 
lòng chưa, đã giúp ích gì cho quá 7 0
trình phát huy năng lực chuyên môn 
của đồng chí chưa?
 Mức độ
 Câu hỏi
 Có Không
2. Đồng chí có muốn thay đổi cách 
sinh hoạt chuyên môn theo nhiều 7 0
hình thức khác nhau không?
 Qua việc khảo sát ý kiến của GV trong tổ cho thấy tất cả đều cảm thấy 
không thực sự hứng thú với cách sinh hoạt chuyên môn hiện tại mà cần phải có 
sự thay đổi để phù hợp hơn với nhu cầu của người tham gia, với mục đích nâng 
cao chất lượng của HS.
 Do đó đã đến lúc chúng ta cần thay đổi hình thức sinh hoạt chuyên môn 
cho phù hợp với xu hướng dạy học mới hiện nay: Dạy học theo hướng nghiên 
Người viết: Huỳnh Ngọc Thống - Đơn vị: Trường THCS Lê Quý Đôn 7 Một số hình thức SH tổ CM theo hướng NCBH hiệu quả tại tổ Toán Tin trường THCS Lê Quý Đôn.
 3.2.1. Quy định chung về tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng 
nghiên cứu bài học: Gồm 4 bước. 
 3.2.1.1. Bước 1: Xác định mục tiêu, xây dựng kế hoạch bài học nghiên 
cứu. 
 a. Xác định mục tiêu: Cần xác định mục tiêu kiến thức và kỹ năng mà HS 
cần đạt được (theo chuẩn kiến thức, kỹ năng ở từng môn học, đặc biệt cần chú ý 
xây dựng mục tiêu về thái độ của HS), đảm bảo phù hợp với trình độ và lứa tuổi 
của HS khi chọn bài học nghiên cứu.
 b. Chọn bài học nghiên cứu: Mỗi GV cùng bộ môn được chọn những bài 
phù hợp với yêu cầu về kiến thức, kĩ năng, thái độ mà mục tiêu đã vạch ra sau 
đó thống nhất lựa chọn bài học chung nhất để làm bài học nghiên cứu.
 GV trong tổ thảo luận chi tiết về thể loại bài học đã chọn, nội dung bài học, 
các phương pháp, phương tiện dạy học đạt hiệu quả cao, cách tổ chức dạy học, 
cách rèn kỹ năng, hướng dẫn HS cách vận dụng kiến thức đã học để giải quyết 
tình huống thực tiễn
 Dự kiến những thuận lợi, khó khăn của HS khi học tập và các tình huống 
xảy ra cùng với cách xử lý tình huống (nếu có).
 c. Xây dựng giáo án (Thiết kế bài dạy minh họa):
 Bài dạy minh họa không phải do một GV thiết kế mà do một nhóm GV 
cùng bộ môn thiết kế, thảo luận, thống nhất lựa chọn phương án tối ưu nhất.
 Việc thiết kế bài soạn không nhất thiết phụ thuộc máy móc vào quy trình 
bước dạy theo SGK hoặc SGV mà dựa vào mục tiêu bài học đã đề ra để thiết kế 
cho phù hợp.
 3.2.1.2. Bước 2: Tiến hành dạy bài học (bài giảng minh họa) và dự giờ.
 Sau khi hoàn thành xây dựng kế hoạch dạy học chi tiết, GV sẽ dạy minh 
hoạ bài học nghiên cứu ở một lớp đã chuẩn bị trước.
 Các yêu cầu cụ thể của giờ dạy minh họa như sau:
Người viết: Huỳnh Ngọc Thống - Đơn vị: Trường THCS Lê Quý Đôn 9 Một số hình thức SH tổ CM theo hướng NCBH hiệu quả tại tổ Toán Tin trường THCS Lê Quý Đôn.
 Mọi người phải lắng nghe, tôn trọng ý kiến của nhau khi thảo luận, không 
nên quan tâm đến các tiêu chuẩn truyền thống của một giờ dạy.
 Không nên phê phán đồng nghiệp.
 Không đánh giá xếp loại giờ dạy minh hoạ này. 
 Tổ trưởng là người tổng hợp các ý kiến và đưa ra các nhận định đạt được 
và chưa đạt được để rút kinh nghiệm.
 3.2.1.4. Bước 4: Áp dụng cho thực tiễn dạy học hàng ngày.
 Thông qua tiết dạy minh họa, thông qua thảo luận tiết dạy của đồng nghiệp 
GV tự rút ra bài học kinh nghiệm cho bản thân, kiểm nghiệm những vấn đề đã 
được dự giờ và thảo luận, áp dụng vào bài giảng hàng ngày trên lớp.
 Nguyên tắc vận dụng vào dạy học hàng ngày:
 - Giảm truyền thụ kiến thức bằng PP thuyết trình;
 - Vận dụng các PPDH có sự tham gia của HS;
 - Sử dụng thiết bị dạy học “thực tế”;
 - Tổ chức dạy học theo nhóm nhỏ 4-6, cân bằng giới tính, năng lực;
 - Khuyến khích sự tích cực, sáng tạo của HS. 
 3.2.2. Hình thức tổ chức 1: Nghiên cứu về một bài dạy.
 Đây là hình thức tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài 
học mà theo các tài liệu đã hướng dẫn thì đối với tổ Toán Tin trường THCS Lê 
Quý Đôn đã xây dựng như sau: 
 Một năm học tổ chức theo hình thức này 2 lần vào đầu năm học và đầu học 
kì II. 
 Năm học 2017 - 2018 tổ Toán Tin đã tổ sinh hoạt chuyên môn theo hướng 
nghiên cứu bài học về đổi mới phương pháp dạy học tích cực thông qua đánh 
giá các hoạt động học tập của học sinh và ứng dụng bảng tương tác vào dạy học 
như sau:
Người viết: Huỳnh Ngọc Thống - Đơn vị: Trường THCS Lê Quý Đôn 11 Một số hình thức SH tổ CM theo hướng NCBH hiệu quả tại tổ Toán Tin trường THCS Lê Quý Đôn.
 Với mục tiêu là vận dụng phương pháp dạy học tích cực và sử dụng bảng tương 
tác vào dạy học. Một số GV đã đưa ra những khó khăn để thực hiện chuyên đề:
 - HS dân tộc nhiều nên phần kiến thức để bổ trợ cho bài này là tìm GTTĐ 
của một số nguyên của các em này chưa tốt.
 - Xây dựng quy tắc cộng hai số nguyên âm để cho HS yếu kém là rất khó, 
vì thường sau khi dạy xong bài này thì hầu như HS yếu, kém chưa thực thiện 
được phép tính.
 - Ứng dụng CNTT đặc biệt là sử dụng bảng tương tác vào chỗ nào thì hợp 
lý nhất.
 - HS sẽ thảo luận nhóm phần nào trong bài giảng?
 - Bài giảng này có nên đưa ra sơ đồ tư duy hay không?
 Đó là một số khó khăn khi thiết kế bài giảng này.
 c. Giáo viên trong tổ góp ý xây dựng ý tưởng cho chuyên đề:
 - Đây là loại bài học hình thành kiến thức mới.
 - Cách giới thiệu bài mới: Nên đưa ra hai ví dụ về phép tính có chứa GTTĐ 
và phép cộng hai số tự nhiên, sau đó căn cứ vào bài cũ GV giới thiệu bài mới.
 - Sử dụng phương pháp: Phương pháp dạy học nhóm, Phương pháp 
nghiên cứu trường hợp điển hình, Phương pháp giải quyết vấn đề, Phương pháp 
trò chơi.
 - Phương tiện dạy học: Máy tính, bảng tương tác, các loại thức kẻ.
 - Nội dung được chia ra làm 3 phần chính:
 * Phần 1: Cộng hai số nguyên dương 
 * Phần 2: Cộng hai số nguyên âm. (trọng tâm của bài học).
 * Phần 3: Luyện tập.
Người viết: Huỳnh Ngọc Thống - Đơn vị: Trường THCS Lê Quý Đôn 13