SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng học tập bằng phương pháp tổ chức trò chơi trong môn Khoa học Lớp 5

 UBND HUYỆN KRÔNG ANA
 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HỌC TẬP BẰNG 
PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC TRÒ CHƠI TRONG MÔN KHOA HỌC 
 LỚP 5
 TRƯỜNG TH NGUYỄN THỊ MINH KHAI CÓ HIỆU QUẢ
 Lĩnh vực: Chuyên môn 
 Họ và tên: Phạm Thị Thanh Hoàng 
 Chuyên ngành đào tạo: Giáo dục Tiểu học
 Đơn vị: Trường TH Nguyễn Thị Minh Khai
 Krông Ana, tháng 4 năm 2019
 1
 Krông Ana, tháng 11 năm 2017 trong môn Khoa học lớp 5 có rất nhiều tiết học cần sử dụng đến phương pháp 
Trò chơi học tập để phát hiện kiến thức mới hoặc để củng cố kiến thức.
 Với các lý do trên, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu để nâng cao hiệu quả của 
phương pháp Trò chơi học tập trong môn khoa học lớp 5.
 1.1. Đối tượng nghiên cứu
 Đối tượng nghiên cứu: Phương pháp tổ chức trò chơi trong môn Khoa học 
lớp 5C năm học 2017 - 2018 Trường TH Nguyễn Thị Minh Khai.
 1.2. Phạm vi nghiên cứu
 Trong đề tài này tôi chỉ nghiên cứu tập thể học sinh lớp 5C năm học 2017 
- 2018 Trường TH Nguyễn Thị Minh Khai mà tôi chủ nhiệm. Nghiên cứu một 
số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của phương pháp trò chơi trong môn Khoa 
học, thời gian nghiên cứu một năm.
 2. Mục đích nghiên cứu 
 Góp phần nâng cao đổi mới phương pháp dạy học môn Khoa học ở tiểu 
học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, tăng 
cường hoạt động cá thể phối hợp với học tập giao lưu. Hình thành và rèn luyện 
kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Điều đó dẫn đến những đổi mới về nội 
dung và phương pháp dạy học. Chương trình mới chú ý đến phương pháp dạy 
học nhằm thúc đẩy quá trình tự học của học sinh, tạo cho học sinh những kỹ 
năng và thói quen tự học để có thể học tập lên những cấp học tiếp theo và học 
tập suốt đời.
 PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 1. Cơ sở lý luận
 Vui chơi là một hoạt động không thể thiếu được của con người ở mọi lứa 
tuổi, đặc biệt ở lứa tuổi tiểu học, lứa tuổi học mà chơi - chơi mà học, nó phù hợp 
với đặc điểm tâm sinh lý của lứa tuổi này. Vì vậy Trò chơi học tập được đánh 
giá cao trong giảng dạy.
 Trò chơi học tập là gì? Trò chơi không chỉ là một “công cụ” dạy học mà 
nó còn là con đường sáng tạo xuyên suốt quá trình học tập của học sinh. Phương 
pháp tổ chức trò chơi không chỉ là sự đánh giá trong quá trình dạy và học của 
thầy và trò mà nó còn tạo cho ta cảm giác thoải mái, tự tin, có sự sáng tạo, 
 3 dạy học, điều này giúp giáo viên và học sinh yên tâm trong công tác, hoàn thành 
nhiệm vụ được giao.
 Năm học 2016 - 2017 tôi được phân công dạy học lớp 5B, tôi đã 
dạy môn Khoa học theo chuẩn kiến thức kĩ năng môn học nhưng do kinh 
nghiệm chưa được nhiều, khả năng tổ chức các hình thức dạy học cho học sinh 
còn nhiều hạn chế nên ít tổ chức trò chơi cho học sinh. Vì vậy khả năng tham 
gia chơi trò chơi học tập của học sinh không được cao. Cụ thể như sau:
 - Tổng số HS : 29
 - Số học sinh muốn được tham gia, hiểu mục đích và thu được kết quả sau trò 
chơi học tập: 60%
 - Số học sinh muốn được tham gia, nhưng chỉ tham gia với mục đích vui chơi 
là chính mà chưa hiểu, chưa thu được kết quả sau trò chơi học tập: 20%.
 - Số học sinh chưa muốn tham gia: 20%.
 Sở dĩ các em chưa muốn tham gia hoặc tham gia mà chưa thu được kết quả là 
do một số nguyên nhân sau:
 + Các em chưa hiểu mục tiêu của trò chơi: chơi để làm gì? chơi nhằm mục 
đích gì?
 + Các em chưa hiểu rõ cách chơi, luật chơi, sự thi đua “thưởng - phạt” 
giữa các đội chơi.
 + Trò chơi giáo viên đưa ra chưa thú vị, chưa đủ hấp dẫn để lôi cuốn.
 + Trò chơi quá khó, các các em không thể tham gia.
 + Nhiều em còn hiếu thắng, tranh cãi, vi phạm luật chơi, dẫn đến giận hờn, 
buồn chán. Hiệu quả bài học không cao.
 + Giáo viên không chủ động về thời gian, về các tình huống xảy ra dẫn đến 
tình trạng trò chơi bỏ dở hoặc kết thúc trò chơi mà không thu hoạch được gì, học 
sinh không hứng thú với tiết học.
 Đầu năm học 2017 - 2018 tôi được Ban giám hiệu nhà trường phân công 
chủ nhiệm lớp 5C. Được nhà trường tạo điều kiện về mọi mặt và tôi luôn xác 
định được nhiệm vụ của mình trong công tác dạy học và tâm huyết với nghề 
mình đã chọn, quan tâm, thương yêu đến học sinh của mình. Từ đó luôn cố gắng 
rèn luyện chuyên môn nghiệp vụ, học hỏi các đồng nghiệp đi trước, luôn biết 
lắng nghe sự góp ý của đồng nghiệp để hoàn thiện bản thân. Tôi đã lựa chọn 
được một số biện pháp để nâng cao chất lượng học tập bằng phương pháp trò 
chơi môn Khoa học lớp 5. 
 5 c. Cấu trúc của trò chơi học tập
 - Tên trò chơi.
 - Mục đích: Nêu rõ mục đích của trò chơi nhằm ôn luyện, củng cố kiến 
thức, kĩ năng nào. Mục đích của trò chơi sẽ qui định hành động chơi được thiết 
kế trong trò chơi.
 - Đồ dùng, đồ chơi: Mô tả đồ dùng, đồ chơi được sử dụng trong trò chơi 
học tập.
 - Nêu lên luật chơi: Chỉ rõ qui tắc của hành động chơi qui định đối với 
người chơi, qui định thắng thua của trò chơi.
 - Số người tham gia chơi: Cần chỉ rõ số người tham gia chơi
 d. Cách tổ chức chơi
 - Thời gian tiến hành thường từ 5-7 phút. (tiến hành ngay đầu tiết học 
hoặc có thể lồng ghép trong mỗi bài tập, cuối bài học) nhằm thu hút sự chú ý và 
củng cố kiến thức một cách vững chắc hơn qua mỗi loại bài tập tương ứng với 
mỗi loại kiến thức.
 - Đầu tiên là giới thiệu trò chơi: 
 + Nêu tên trò chơi.
 + Hướng dẫn trò chơi bằng cách vừa mô tả vừa thực hành, nêu rõ qui định 
chơi.
 - Chơi thử và qua đó nhấn mạnh luật chơi .
 - Chơi thật.
 - Nhận xét kết quả chơi, thái độ của người tham dự, giáo viên có thể nêu 
thêm những tri thức được học tập qua trò chơi, những sai lầm cần tránh.
 - Thưởng - phạt: phân minh, đúng luật chơi, sao cho người chơi chấp nhận 
thoải mái và tự giác làm trò chơi thêm hấp dẫn, kích thích học tập của học sinh. 
Phạt những học sinh phạm luật chơi bằng những hình thức đơn giản, vui như hát 
một bài, nhảy cò cò Giáo viên cần khen ngợi, tặng thưởng cho những học sinh 
hoặc nhóm thắng cuộc (một tràng pháo tay, bông hoa thi đua,...) đồng thời cũng 
động viên, khích lệ những học sinh hoặc nhóm chưa dành thắng lợi để những lần 
chơi sau các em sẽ cố gắng hơn.
 3.2. Giúp học sinh xác định rõ mục đích của trò chơi
 Trước khi tổ chức cho học sinh tham gia chơi, giáo viên cần giúp học sinh 
hiểu: Qua trò chơi, các em sẽ tìm được những kiến thức gì, cũng cố hay khắc 
sâu, hệ thống được những kiến thức gì?
 7 Bài 31: Sinh sản Bắt chước tiếng Học sinh biết thời gian, địa điểm 
và quá trình phát kêu sinh sản của ếch.
triển của côn 
trùng, ếch.
 + Trò chơi để củng cố hóa kiến thức
 Bài Tên trò chơi Mục đích của trò chơi
 Bài 3: Các Ai đang ở giai đoạn Củng cố hiểu biết về lứa tuổi vị 
giai đoạn của nào? thành niên, tuổi trưởng thành, tuổi 
cuộc đời già.
 Bài 5: Thực Chiếc ghế nguy Thực hành để củng cố sự hiểu biết 
hành nói hiểm về tác hại của chất gây nghiện.
không với chất 
gây nghiện
 Bài 6: Dùng Ai nhanh, ai đúng? Củng cố về giá trị dinh dưỡng của 
thuốc an toàn thuốc và cách sử dụng thuốc an toàn.
 Bài 10: Phòng Ứng xử khôn khéo Học sinh biết cách ứng xử khi bị 
tránh bị xâm xâm hại.
hại tình dục
 Bài 22: Năng Ai nhanh, ai đúng? Củng cố kiến thức về năng lượng.
lượng
 Bài 27: Sinh Ghép chữ Củng cố kiến thức về thực vật có 
sản của thực hoa.
vật có hoa
 Bài 32: Sinh Ai nhanh, ai đúng Củng cố kiến thức về sự sinh sản 
sản và chu của động vật.
trình sinh sản 
của động vật.
 Bài 34: Môi Ô chữ kì diệu Củng cố về sự sinh sản ở thực vật có 
trường tự hoa.
nhiên có vai 
trò gì đối với 
đời sống của 
cong người?
 9 Hình 1: Giáo viên chuẩn bị đồ dùng
Hình 2: Học sinh chuẩn bị đồ dùng ở nhà
 11 + Chuẩn bị cho trò chơi “Ghép chữ” của Bài 27: Sinh sản của thực vật có hoa 
(trang 38).
 Giáo viên cần vẽ hoặc in 2 tranh câm: Sơ đồ cơ quan sinh sản ở thực vật có 
hoa:
 Hình 4: Sơ đồ cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa
 - 2 bộ thẻ chữ có ghi tên các bộ phận của cơ quan sinh sản ở thực vật có hoa:
 Hạt phấn Đầu nhụy
 Vòi nhụy Ống phấn
 Bao phấn Bầu nhụy
 Noãn
 Với tranh câm giáo viên cần vẽ đúng các bộ phận của cơ quan sinh sản ở thực 
vật có hoa. Các bộ phận phải rõ nét, phân biệt bằng màu sắc cụ thể, đảm bảo 
tính khoa học và thẩm mỹ cho bức tranh.
 Sự chuẩn bị chu đáo, hấp đẫn sẽ tạo niềm hứng khởi, thu hút học sinh tham 
gia. Sự rõ ràng, khoa học sẽ giúp các em dễ tìm hiểu, dễ nhận biết kiến thức, 
 13 vậy giáo viên không cần quá nhiều thời gian cho trò chơi, sẽ gây ảnh hưởng đến 
các hoạt động khác, chỉ cần từ 3 - 4 phút, đủ để học sinh đọc nhanh nội dung ghi 
trên các tấm bìa rồi gắn vào: Sơ đồ nhị và nhuỵ của hoa. 
 Việc chuẩn bị chu đáo sẽ giúp cho giáo viên tự tin, chủ động trong tiết dạy. 
Bởi vậy ngoài việc chuẩn bị về đồ dùng dụng cụ, xác định thời gian, thời điểm 
cho hợp lý giáo viên cần xác định địa đểm, số lượng học sinh tham gia chơi cho 
mỗi trò chơi để phù hợp cả về không gian, thời gian, phù hợp với tất cả đối 
tượng học sinh. 
 * Địa điểm và đối tượng học sinh tham gia chơi.
 Phần lớn các trò chơi được diễn ra trong lớp học. Tuy vậy, với mỗi trò chơi 
cũng cần có khoảng không gian chơi cho phù hợp.
 *VÍ DỤ:
 - Những trò chơi để hình thành kiến thức mới, thường tất cả các học sinh được 
tham gia chơi, do vậy các em có thể ngồi ngay trong bàn học theo từng nhóm 
chơi, như trò chơi: Ai nhanh, ai đúng? của Bài 19: Sự chuyển thể của chất (trang 
3). Hay trò chơi: Chiếc ghế nguy hiểm của Bài 5: Thực hành nói không với chất 
gây nghiện (trang 15), mặc dù đây là trò chơi để củng cố nội dung nhưng tất cả 
học sinh cần được tham gia, các em cần xếp thành hàng dọc để lần lượt đi qua 
chiếc ghế nguy hiểm. Bởi vậy, nếu trời không mưa, các em sẽ xếp hàng ngoài 
sân rồi lần lượt đi qua chiếc ghế vào lớp.
 Nếu trời mưa, giáo viên cần sắp xếp bàn ghế gọn gàng để học sinh xếp hàng 
trong lớp.
 Những chuẩn bị này, dù là rất nhỏ nhưng giáo viên cũng cần để ý tới để chủ 
động trong mọi tình huống.
 Khi sự chuẩn bị đã chu đáo, giáo viên sẽ tổ chức trò chơi học tập cho các em 
tham gia sao cho học sinh hào hứng làm việc và thu được kết quả tốt, đó là điều 
hết sức quan trọng.
 15 3.4. Tiến hành tổ chức Trò chơi học tập
 Với mỗi trò chơi giáo viên cần tiến hành qua 3 bước sau:
 Bước1: Giáo viên nêu mục đích và hướng dẫn cách chơi, luật chơi.
 - Tên trò chơi hấp dẫn, dễ hiểu sẽ lôi cuốn các em tham gia chơi.
 + VD: “Chiếc ghế nguy hiểm”; “Bức thư bí mật”; “Ô chữ kì diệu”
 Hình 6: Trò chơi “Ô chữ kì diệu”
 - Mục đích trò chơi sẽ giúp các em định hình được mình tham gia chơi để làm 
gì? mình sẽ tìm thấy kiến thức gì qua trò chơi này?...từ đó học sinh xác định 
nhiệm vụ của bản thân trong khi chơi.
 - Hướng dẫn cách chơi cụ thể giúp các em hiểu được từng bước hoạt động mà 
mình phải tiến hành.
 - Luật chơi rõ ràng giúp các em chơi tích cực, tự giác.
 - Hình thức “thưởng- phạt” sẽ là động cơ thúc đẩy sự cố gắng của mình.
 Bước2: HS tham gia chơi. (Học sinh có thể chơi thử nếu cần thiết).
 Khi các em đã hiểu rõ mục đích, cách chơi và luật chơi, các em sẽ tham gia 
trò chơi một cách chủ động, tự tin, hào hứng ở bước này học sinh là người quyết 
 17