SKKN Một số biện pháp kích thích hứng thú học tập và phát triển tư duy cho học sinh trong dạy học chương oxi - không khí môn Hóa học 8

 Một số biện pháp kích thích hứng thú học tập và phát triển tư duy cho học sinh trong 
 dạy học chương oxi – không khí môn Hóa học 8.
 Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
 I. Đặt vấn đề
 Trong hoạt động dạy học nói chung và hoạt động dạy học hóa học nói riêng, 
hứng thú học tập có vai trò đặc biệt quan trọng. Kết quả học tập của người học 
không chỉ phụ thuộc vào đặc điểm trí tuệ của cá nhân, mà còn phụ thuộc vào 
động cơ, thái độ và hứng thú học tập của người học. Hứng thú học tập có tác 
dụng nâng cao tính tích cực, tự giác và làm tăng hiệu quả của quá trình nhận 
thức, hứng thú học tập tạo ra sự say mê nghiên cứu, tìm tòi kiến thức, nhu cầu 
cần hiểu biết, vận dụng kiến thức về một lĩnh vực, một bộ môn khoa học nào đó, 
giúp người học có thể vượt qua mọi khó khăn để đạt được mục đích nhanh nhất.
 Lí luận dạy học đã chỉ ra rằng: “Dạy học phải có tác dụng thúc đẩy sự phát 
triển trí tuệ của người học”. Một mặt trí tuệ của học sinh chỉ có thể phát triển tốt 
trong quá trình dạy học khi thầy giáo phát huy tốt vai trò của người tổ chức, điều 
khiển. Bởi một sự gợi ý khéo léo có tính chất gợi mở của giáo viên sẽ có tác 
dụng kích thích tính tự lực và tư duy sáng tạo của học sinh, lôi kéo họ chủ động 
tham gia vào quá trình dạy học một cách tích cực, tự giác. Mặt khác đối với học 
sinh để phát triển trí tuệ của mình không có cách nào khác là phải tự mình hành 
động, hành động một cách tích cực và tự giác. J. Piaget đã kết luận: “Người ta 
không học được gì hết nếu không phải trải qua sự chiếm lĩnh bằng hoạt động, 
rằng học sinh phải phát minh lại khoa học, thay vì nhắc lại những công thức 
bằng lời của nó”.
 Thực tiễn chứng tỏ rằng: thiếu hứng thú học tập làm cho tinh thần mệt mỏi, 
làm giảm khả năng tư duy, giảm khả năng lĩnh hội tri thức và đây là nguyên 
nhân trực tiếp dẫn đến sự yếu kém trong học tập. Vì vậy, một trong những yêu 
cầu sư phạm quan trọng của người giáo viên là phải hình thành và kích thích 
hứng thú học tập bộ môn cho học sinh nhằm nâng cao năng lực nhận thức của 
học sinh, nâng cao chất lượng dạy học.
 Hóa học là một bộ môn khoa học thực nghiệm, việc tăng nội dung thí 
nghiệm biểu biễn, bài thực hành và bài tập thực nghiệm trong dạy học hóa học 
không những tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh lĩnh hội hệ thống kiến thức, 
rèn luyện kĩ năng thực hành, phát triển tư duy, mà còn giúp học sinh hình thành 
thế giới quan khoa học đúng đắn. 
 Tuy nhiên, việc dạy và học bộ môn Hóa học hiện nay ở các trường phổ 
thông cũng còn khá nhiều hạn chế như chủ yếu vẫn thiên về lí thuyết, chưa cung 
cấp cho học sinh các kiến thức có tính ứng dụng thực tế nhiều, hay việc thí 
nghiệm hóa học chưa được thể hiện trong nhiều giờ lên lớp, học sinh ít được tự 
làm thí nghiệm...Chính những điều này đã làm cho học sinh chưa thực sự có 
hứng thú học tập bộ môn Hóa học, dẫn đến chất lượng bộ môn chưa cao. 
 Từ các lí do trên tôi đã quyết định nghiên cứu đề tài : 
Giáo viên: Nguyễn Thị Ngân - 1 - Trường THCS Lê Văn Tám Một số biện pháp kích thích hứng thú học tập và phát triển tư duy cho học sinh trong 
 dạy học chương oxi – không khí môn Hóa học 8.
biệt quan trọng của việc phát triển tư duy cũng như mối quan hệ mật thiết của nó 
với giảng dạy.
 Vì vậy, vấn đề phát triển tư duy cho học sinh cần phải được coi trọng trong 
quá trình dạy học. Nếu không có khả năng tư duy thì học sinh không thể hiểu 
biết, không thể cải tạo tự nhiên, xã hội và bản thân.
II. Thực trạng vấn đề 
 1. Thuận lợi
 - Phòng giáo dục và đào tạo huyện Krông Ana đã thành lập các cụm chuyên 
môn, trong đó có cụm tổ chuyên môn Hóa học là nơi để các giáo viên trong tổ 
Hóa trao đổi kinh nghiệm, giao lưu, học hỏi lẫn nhau.
 - Ban giám hiệu trường THCS Lê Văn Tám rất quan tâm đến việc dạy và 
học của bộ môn, hàng năm đã có sự hỗ trợ về hóa chất, thiết bị dạy học nhằm 
nâng cao chất lượng dạy học của bộ môn.
 - Trong quá trình giảng dạy môn Hóa, giáo viên đều cố gắng thay đổi 
phương pháp giảng dạy của mình theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh 
thông qua các phương pháp như: phương pháp trực quan, phương pháp giải 
quyết vấn đề, phương pháp vấn đáp, phương pháp liên hệ thực tế trong bài 
giảng.
 - Giáo viên đã có sử dụng các đồ dùng và phương tiện dạy học như thí 
nghiệm, mô hình, tranh ảnh. và từng bước ứng dụng công nghệ thông tin 
trong dạy học hóa học.
 - Học sinh có chú ý nghe giảng, tập trung quan sát thí nghiệm, giải thích 
một số hiện tượng trong cuộc sống và suy nghĩ trả lời các câu hỏi do giáo viên 
đặt ra.
 - Học sinh tích cực thảo luận nhóm và đã đem lại hiệu quả trong quá trình 
lĩnh hội kiến thức.
2. Khó khăn 
 Hiện nay ở Trường THCS Lê Văn Tám, kết quả dạy học môn hóa học tuy 
đã có tiến bộ so với những năm học trước, song vẫn kết quả còn chưa cao, một 
số học sinh chưa chưa yêu thích môn hóa học, do việc giảng dạy ở trường còn 
mắc phải một số tồn tại:
 - Do học sinh mới bước đầu làm quen với bộ môn Hóa học, cho nên khả 
năng vận dụng kiến thức để lí giải các tượng liên quan đến hóa học đối với học 
sinh còn khó khăn. Học sinh còn lúng túng khi phải giải quyết những câu hỏi và 
bài tập tổng hợp, đặc biệt là những vấn đề thực tiễn, do đó các em chưa thực sự 
yêu thích môn học.
 - Đối với môn hoá học, phương pháp nhận thức khoa học đặc trưng là thí 
nghiệm hóa học thì chưa được thể hiện trong nhiều giờ lên lớp do thiếu dụng 
Giáo viên: Nguyễn Thị Ngân - 3 - Trường THCS Lê Văn Tám Một số biện pháp kích thích hứng thú học tập và phát triển tư duy cho học sinh trong 
 dạy học chương oxi – không khí môn Hóa học 8.
xin đề xuất một số biện pháp kích thích hứng thú học tập và phát triển tư duy 
của học sinh trong dạy học chương oxi – không khí môn hóa học 8. 
1. Làm cho học sinh thấy được tầm quan trọng và lợi ích của vấn đề đặt ra.
 Trong quá trình dạy học, giáo viên giới thiệu về tầm quan trọng và ứng 
dụng của các chất, các hợp chất. Đồng thời cung cấp các thông tin quan trọng về 
tính độc, ảnh hưởng của các chất đến sức khỏe con người và môi trường Từ 
đó khơi dậy trí tò mò, thúc đẩy các em tìm hiểu vấn đề được học.
 Ví dụ qua một số bài trong chương oxi – không khí giáo viên làm cho học 
sinh thấy được oxi và không khí sạch quan trọng với đời sống con người như thế 
nào, từ đó tạo cho các em mong muốn tìm hiểu oxi là chất như thế nào, có ở 
đâu,...điều này giúp học sinh tiếp cận bài học với tâm thế muốn học, muốn tìm 
hiểu.
 Bài 24: Tính chất của oxi
 Trong đời sống: Oxi cần thiết cho quá trình hô hấp của sinh vật trên trái đất. 
Không có oxi chúng ta không thể tồn tại và phát triển. Oxi còn tham gia vào các 
quá trình khác như: sự cháy, sự gỉ, sự thối rữa xác động thực vật và có vai trò 
quan trọng trong công nghiệp luyện kim. 
 Bài 27: Điều chế khí oxi – Phản ứng phân hủy
 Như chúng ta đã biết, oxi đóng vai trò rất to lớn trong hóa học cũng như 
trong đời sống và sản xuất của con người. Không có oxi chúng ta không thể tồn 
tại và phát triển được. Vì vậy việc điều chế được oxi tinh khiết là một việc làm 
cần thiết và quan trọng mà chúng ta phải làm.
 Bài 28: Không khí – Sự cháy
 Thực nghiệm cho thấy nếu 2 tuần không ăn con người sẽ chết, 5 ngày không 
uống nước con người sẽ chết, nhưng nếu chỉ 5 phút không có không khí thì sự 
sống không thể duy trì. Động vật, cây xanh và các tác nhân từ con người tạo nên 
một hệ cân bằng sinh thái. Khi ở trạng thái cân bằng, bầu khí quyển trong suốt, 
động vật hô hấp bình thường và khỏe mạnh, cây xanh quang hợp và tái tạo oxi. 
Nhưng nếu không khí bị ô nhiễm, hàm lượng oxi không đảm bảo mà lượng khí 
độc tăng lên làm mất tính cân bằng của hệ sinh thái. Vì vậy, việc xác định được 
thành phần không khí cũng như có biện pháp bảo vệ không khí trong lành, tránh 
ô nhiễm là vấn đề chung của toàn cầu.
 Trong cuộc sống thường ngày, sự cháy rất quan trọng. Nó giúp con người có 
thể nấu ăn, chế tạo dụng cụ, đồ dùngTuy nhiên cũng có những sự cháy gây 
nên hậu quả hết sức nặng nề như cháy nhà, cháy rừngDo đó, chúng ta phải 
nắm rõ được điều kiện phát sinh cũng như các biện pháp dập tắt sự cháy để 
mang hại lợi ích tốt nhất cho con người.
 Mỗi khi áp dụng phương pháp “ làm cho học sinh thấy được tầm quan trọng 
và lợi ích của vấn đề đặt ra”, tôi nhận thấy các em chăm chú lắng nghe với thái 
Giáo viên: Nguyễn Thị Ngân - 5 - Trường THCS Lê Văn Tám Một số biện pháp kích thích hứng thú học tập và phát triển tư duy cho học sinh trong 
 dạy học chương oxi – không khí môn Hóa học 8.
 Các thí nghiệm hóa học còn có thể được vận dụng trong các bài tập thí 
nghiệm: nhận biết, điều chế,... sẽ giúp học sinh hiểu sâu hơn các khái niệm đã 
học. Học sinh có thể học thuộc lòng các định nghĩa, định luật, các tính chất 
nhưng nếu không giải bài tập thì các em vẫn chưa thể nắm vững và vận dụng 
những gì đã học và đã thuộc.
 Ví dụ trong chương oxi – không khí, giáo viên có thể sử dụng một số hình 
ảnh, làm thí nghiệm hoặc sử dụng phim thí nghiệm. Việc được quan sát hình ảnh 
một cách sáng tỏ mà không phải tưởng tượng hay việc được theo dõi hiện tượng 
của các thí nghiệm, được tự tay làm một thí nghiệm nào đó có lẽ là điều mà học 
sinh thích nhất ở môn Hóa học. Nó làm cho các em thấy mình chính là chủ thể 
của hoạt động học, mình được thầy cô tin tưởng giao nhiệm vụ làm thí nghiệm 
cho các bạn xem...theo tôi đây là nhân tố quyết định việc học sinh có hứng thú 
với môn học không.
 Bài 24: Tính chất của oxi
 Hình 1: mô hình công thức phân tử của oxi và oxi dạng lỏng
 •Thí nghiệm: Sắt cháy trong Oxi
 Mục đích: nhằm chứng minh Oxi là phi kim hoạt động mạnh, phản ứng 
trực tiếp với tất cả các kim loại trừ Au, Pt
 Cách tiến hành: Cuộn dây sắt nhỏ thành hình lò xo, một đầu quấn vào 
một mẩu than nhỏ để làm mồi (có thể dùng 1/5 que diêm). Đốt cháy mẩu than 
rồi nhúng vào lọ đựng Oxi. Dây sắt cháy sáng tạo thành những hạt Fe 3O4 màu 
nâu, sau thí nghiệm đầu dây có một cục sắt nhỏ hình cầu.
 to
 Phản ứng: 3Fe + 2O2  Fe3O4
 Những điều chú ý để thí nghiệm thành công:
 - Cho vào lọ một ít nước hoặc cát để lọ khỏi bị nứt khi sắt và oxit sắt nóng 
chảy rớt xuống.
 - Mẩu than không quá lớn để hạn chế sự tiêu hao nhiều Oxi trong bình.
 Sau khi hướng dẫn và lưu ý kĩ, giáo viên có thể cử 1 em học sinh lên làm thí 
nghiệm cho cả lớp quan sát.
 •Thí nghiệm: Lưu huỳnh cháy trong Oxi
Giáo viên: Nguyễn Thị Ngân - 7 - Trường THCS Lê Văn Tám Một số biện pháp kích thích hứng thú học tập và phát triển tư duy cho học sinh trong 
 dạy học chương oxi – không khí môn Hóa học 8.
 Hình 3: Ứng dụng của oxi
Hình 4: Biểu đồ thể hiện tỉ lệ ứng dụng của oxi trong các ngành ở Việt Nam
 Bài 26: Oxit
Giáo viên: Nguyễn Thị Ngân - 9 - Trường THCS Lê Văn Tám Một số biện pháp kích thích hứng thú học tập và phát triển tư duy cho học sinh trong 
 dạy học chương oxi – không khí môn Hóa học 8.
Hình 6: Sơ đồ điều chế khí oxi trong phòng thí nghiệm và thu khí bằng cách đẩy 
 nước.
Tiến hành thí nghiệm: Điều chế oxi từ KMnO4
 Mục đích: nhằm thu được khí oxi bằng cách đun nóng những hợp chất giàu 
oxi và dễ bị phân hủy ở nhiệt độ cao.
 Cách tiến hành: Cho một lượng nhỏ kalipenmanganat( KMnO 4) vào ống 
nghiệm, dùng kẹp gỗ cặp ống nghiệm rồi đun nóng trên ngon lửa đèn cồn. Đưa 
que đóm cháy dở còn tàn đỏ vào miệng ống nghiệm, que đóm sẽ bùng cháy.
 to
 Phản ứng: 2 KMnO4  K2MnO4 + MnO2 + O2
 Bài 28: Không khí – Sự cháy
Tranh ảnh
 Hình 7: Thành phần không khí Hình 8: Hoạt động gây ô nhiễm môi trường
Giáo viên: Nguyễn Thị Ngân - 11 - Trường THCS Lê Văn Tám