SKKN Một số biện pháp đổi mới công tác chủ nhiệm ở trường THPT Đô Lương 2 trong việc xây dựng tập thể lớp tiên tiến vững mạnh

 PHẦN I - MỞ ĐẦU
 1. Lí do chọn đề tài
 Như chúng ta đã biết, trong cuộc đời của mỗi giáo viên, có lẽ ít ai không làm 
công tác chủ nhiệm, công việc mang lại cho ta nhiều niềm vui nỗi buồn và những kỷ 
niệm khó quên. Vì thế mà người ta vẫn bảo rằng làm giáo viên chủ nhiệm giống như 
nuôi con mọn. Bản thân họ, hơn ai hết phải dạy cả văn hóa và dạy cách làm người. 
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay, vai trò của người giáo viên có 
sự thay đổi căn bản, từ chỗ là “người truyền thụ tri thức có sẵn ” sang đóng vai trò 
người trọng tài, cố vấn cho hoạt động nhận thức của học sinh thì vai trò của người 
giáo viên chủ nhiệm ở trường THPT cũng có những thay đổi căn bản. Những thay 
đổi trong vai trò dẫn đến những thay đổi trong lao động sư phạm của người giáo viên 
chủ nhiệm và đặt họ trước những thách thức lớn. Việc giáo dục phát triển nhân cách 
học sinh là một nhu cầu cần thiết, bản chất của quá trình giáo dục là tổ chức toàn bộ 
cuộc sống, học tập, hoạt động của học sinh, tạo điều kiện thuận lợi tối ưu để tiềm 
năng của học sinh được phát triển dưới sự giáo dục của giáo viên chủ nhiệm.
 Trong hoạt động giáo dục, ngoài việc giáo viên giúp học sinh chiếm lĩnh tri 
thức của nhân loại thì hoạt động chủ nhiệm lớp cũng là một nhiệm vụ vô cùng quan 
trọng, khác với hoạt động dạy học, hoạt động chủ nhiệm mang tính giáo dục đạo đức, 
tác phong, tinh thần tập thể đoàn kết nhằm đạt tới sự phát triển toàn diện nhân cách 
cho học sinh và góp phần quan trọng vào “sự nghiệp trồng người
 Giáo viên chủ nhiệm có một vị trí quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng, ý 
thức đạo đức học sinh và là một trong những nhân tố thúc đẩy sự đi lên về mọi mặt 
của tập thể lớp. Chính vì vậy việc làm tốt công tác chủ nhiệm có ý nghĩa rất lớn trong 
quá trình giáo dục học sinh - nhất là trong giai đoạn hiện nay, khi học sinh có thể tiếp 
cận thông tin từ nhiều nguồn khác nhau và việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh 
đang trở thành nhu cầu cấp thiết.
 Thông thường, Giáo viên chủ nhiệm sẽ được nhà trường phân công dạy chính 
môn tại lớp đó. Trên thực tế bất kỳ giáo viên nào cũng muốn lớp mình được phân 
công chủ nhiệm là một lớp học giỏi, ngoan, có nhiều học sinh năng nổ trong học tập 
cũng như trong sinh hoạt đạt nhiều thành tích trong các hoạt động do trường hoặc 
các tổ chức đoàn thể phát động, tổ chức. Muốn hoàn thành trọng trách này, giáo viên 
chủ nhiệm phải có phương pháp chủ nhiệm sáng tạo, linh hoạt để giúp hình thành 
nhân cách cho học sinh. Là một giáo viên chủ nhiệm, tôi luôn suy nghĩ: “Việc đưa 
lớp trở thành một tập thể tiên tiến vững mạnh vừa là trách nhiệm vừa là bổn phận đối 
với học sinh, với nhà trường, đồng thời cũng là để khẳng định mình về năng lực, trình 
độ và nhất là lương tâm nghề nghiệp!” Giáo viên chủ nhiệm cần nhận thấy rõ mỗi 
tập thể lớp là nền tảng vững chắc để xây dựng nhà trường vững mạnh, một tập thể 
tốt chắc chắn sẽ có những học sinh tốt, những con người vừa có đủ cả “đức” lẫn “tài”. 4. Phương pháp nghiên cứu
 4.1. Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết
 - Thu thập những thông tin lý luận của vai trò của người GVCN lớp trong 
công tác giáo dục đạo đức học sinh trên các tập san giáo dục, các bài tham luận trên 
Internet.
 - Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu lý luận về việc xây dựng tập 
thể tiên tiến thông qua công tác chủ nhiệ m lớp ở bậc THPT để xây dựng cơ sở lý 
luận của đề tài.
 4.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
 Phương pháp điều tra:
 - Dùng phiếu điều tra bằng bảng hỏi và trắc nghiệm tâm lý để khảo sát thu 
thập thông tin và đánh giá các giải pháp về công tác chủ nhiệm của giáo viên THPT.
 - Trò chuyện, trao đổi với các giáo viên bộ môn, học sinh, hội cha mẹ học 
sinh, bạn bè và hàng xóm của học sinh.
 Phương pháp quan sát:
 Quan sát HS trong các giờ học trên lớp, trong các hoạt động ngoại khóa, trong 
giao tiếp với bạn bè và các thầy cô giáo để nắm bắt các biểu hiện cụ thể về tâm lý 
của học sinh THPT. Quan sát biện pháp và kết quả của các đồng nghiệp trong công 
tác chủ nhiệm lớp tại trường THPT Đô Lương 2.
 Phương pháp tổng kết kinh nghiệm:
 + Tham khảo những bản báo cáo, tổng kết hàng năm của nhà trường.
 + Tham khảo kinh nghiệm của đồng nghiệp trong trường và trường bạn.
 + Tham khảo những kinh nghiệ m của các giáo viên chủ nhiệm lớp khác trong 
trường mình.
 4.3. Các phương pháp thống kê toán học
 Sử dụng các phương pháp thống kê toán học để thu thập số liệu, xử lý số liệu 
định lượng kết quả nghiên cứu xây dựng cơ sở thực tiễn, từ đó đề xuất các biện pháp 
xây dựng tập thể tiên tiến vững mạnh ở trường THPT.
 5. Đóng góp của đề tài
 - Làm sáng tỏ thực trạng và ý nghĩa của hoạt động phong trào trong công tác 
chủ nhiệm lớp.
 - Đề xuất được một số kinh nghiệ m giúp xây dựng tập thể lớp tiên tiến vững 
mạnh.
 - Kết quả nghiên cứu đề tài trở thành tài liệu tham khảo cho công tác giáo dục 
trong các trường phổ thông. Giáo viên chủ nhiệm phải là người có khả năng kích hoạt, gây hào hứng nhằm khơi 
dậy sự hứng thú và động cơ học tập và rèn luyện đạo đức ở học sinh.
 Để trở thành một GVCN chân chính thì người GV đó cần hội tụ đủ những yếu 
tố sau: Có hiểu biết rộng về văn hóa chung, có tri thức sâu sắc; vững vàng về môn 
học phụ trách ở lớp chủ nhiệm; có khả năng sáng tạo trong công tác giáo dục, dạy 
học; có khả năng thu thập tích lũy tri thức để ngày càng nâng cao hoặc mở rộng tầm 
hiểu biết của mình; có khả năng kích hoạt, gây hào hứng nhằm khơi dậy sự hứng thú 
và động cơ học tập, rèn luyện đạo đức ở học sinh; GVCN cần tự trang bị cho mình 
nhiều thủ thuật lôi cuốn đa dạng để khi cần có thể tung ra trước học sinh nhằm tạo 
sự gần gũi, thân mật giữa cô và trò, giữa trò và trò; có sự thành thạo trong các kĩ năng 
sư phạm như: giao tiếp sư phạm trước đám đông, biểu lộ và kiềm chế tình cảm, cảm 
xúc khi cần thiết, ứng xử các tình huống sư phạm linh hoạt.
 Như vậy, GVCN là người đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục để hình 
thành và phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh. Để thực hiện tốt chức trách, 
nhiệm vụ của mình việc học hỏi và không ngừng trau dồi bản thân là yếu tố tiên quyết 
của một GVCN.
 1.1.2. Học sinh Trung học phổ thông
 Học sinh THPT ở lứa tuổi khoảng từ 15-18 tuổi, đây là lứa tuổi có nhiều biến 
đổi về tâm sinh lí. Độ tuổi này tâm lí, tình cảm của các em đa dạng, phong phú và 
cũng rất phức tạp. Điểm nổi bật ở lứa tuổi này là dễ xúc động, dễ bị kích động, vui 
buồn chuyển hoá dễ dàng, tình cảm còn mang tính bồng bột. Đặc điểm này là do ảnh 
hưởng của sự phát dục và sự thay đổi một số bộ phận cơ thể gây nên. Nhiều khi còn 
do hoạt động hệ thần kinh không cân bằng, thường thì quá trình hưng phấn mạnh hơn 
quá trình ức chế, đã khiến các em không tự kiềm chế được.
 Học sinh THPT bước vào thời kỳ đầu của tuổi thanh niên về sinh học, cấu trúc 
não đã phát triển tương đối hoàn thiện, các khả năng tư duy, phân tích, đánh giá, cảm 
giác, tri giác,... cũng dần phát triển. Khả năng tự ý thức phát triển, hình thành thế giới 
quan, có ý thức làm việc hiệu quả. Giáo viên cần nắm được những điểm này để chỉ 
dẫn, khuyến khích các em thể hiện bản thân, phát huy hết khả năng trong học tập, có 
tư duy tích cực, đa chiều, biết tìm kiếm thông tin, chọn lọc, xử lý thông tin,... Ở lứa 
tuổi này, các em thích khẳng định cái tôi bản ngã, muốn được đối xử như người lớn, 
được thoát ra khỏi sự ràng buộc của cha mẹ, thích được độc lập suy nghĩ và hành 
động. Bên cạnh đó, nhiều em cũng có biểu hiện lệch lạc về nhân cách, sống ích kỉ, 
thiếu đạo đức, không tôn trọng người khác, bắt chước, đua đòi, sống bất cần... Việc 
nắm bắt đầy đủ cả về yếu tố bên trong và yếu tố khách quan là rất cần thiết, điều đó 
giúp GVCN lựa chọn được giải pháp phù hợp cho việc hình thành và phát triển phẩm 
chất, năng lực của HS.
 1.1.3. Chân dung người học sinh mới
 Đây là một khái niệm mới ra đời cùng với Chương trình giáo dục phổ thông 
tổng thể chính thức vừa được Ban Chỉ đạo đổi mới chương trình sách giáo khoa thống tự động hóa của công nghệ thông tin và truyền thông; Hiểu biết và ứng xử phù 
hợp chuẩn mực đạo đức, văn hóa và pháp luật trong xã hội thông tin và nền kinh tế 
tri thức;Nhận biết và giải quyết vấn đề trong môi trường xã hội và nền kinh tế tri 
thức; Học tập, tự học với sự hỗ trợ của các hệ thống ứng dụng công nghệ thông tin 
và truyền thông; Giao tiếp, hòa nhập, hợp tác phù hợp với thời đại xã hội thông tin 
và nền kinh tế tri thức.
 - Năng lực thẩm mỹ: Nhận biết các yếu tố thẩm mỹ (cái đẹp, cái bi, cái hài, cái 
chân, cái thiện, cái cao cả); Phân tích, đánh giá các yếu tố thẩm mỹ; Tái hiện, sáng 
tạo và ứng dụng các yếu tố thẩm mỹ.
 - Năng lực thể chất: Sống thích ứng và hài hòa với môi trường; Nhận biết và 
có các kỹ năng vận động cơ bản trong cuộc sống; Nhận biết và hình thành các tố chất 
thể lực cơ bản trong cuộc sống; Nhận biết và tham gia hoạt động thể dục thể thao; 
Đánh giá hoạt động vận động.
 Những năng lực này nhằm mục đích xây dựng “chân dung” mới của người 
học: “Trên cơ sở đó, các em tích cực tham gia vào các hoạt động học tập, tự phát hiện 
năng lực, nguyện vọng của bản thân. Các em được rèn luyện thói quen và khả năng 
tự học, phát huy tiềm năng và kiến thức, kỹ năng đã tích lũy được để phát triển” 
(GS.Nguyễn Minh Thuyết).
 1.2. Cơ sở thực tiễn
 1.2.1. Thực trạng chung về công tác chủ nhiệm lớp ở các trường Trung học 
phổ thông hiện nay
 Ưu điểm
 Cùng với những bước chuyển mình của xã hội hiện đại, của thời kỳ công nghệ 
4.0, lĩnh vực giáo dục Việt Nam đã có những bước tiến dài. Đặc biệt, chúng ta đã có 
những bước đi đúng đắn khi chú trọng việc dạy chữ song hành với việc dạy người. 
Cùng với đổi mới chương trình và phương pháp giảng dạy, phương pháp kiểm tra 
đánh giá, ngành giáo dục cũng đã có nhiều đổi mới về công tác chủ nhiệm lớp.
 GVCN có trình đào tạo trên chuẩn, có tinh thần trách nhiệm cao, nhiệt tình với 
học sinh. Đội ngũ GVCN nhìn chung đã nhận thức được đúng đắn vai trò của người 
thầy đối với quá trình giáo dục, hình thành nhân cách của HS. Họ có khả năng nắm 
bắt được mục tiêu, kiến thức giáo dục, dạy tốt lớp phụ trách, lập được kế hoạch giáo 
viên chủ nhiệm lớp.
 Ban Giám hiệu các trường THPT đã quan tâm đến công tác chủ nhiệm lớp 
thông qua các việc: Chỉ đạo giáo viên lập kế hoạch chủ nhiệm, duyệt và góp ý cho 
giáo viên về kế hoạch chủ nhiệm đều đặn, giao chất lượng giáo dục học s inh cho 
giáo viên, định ra các tiêu chí thi đua lớp tiên tiến, lớp xuất sắc cho tập thể học sinh, 
lao động tiên tiến, lao động xuất sắc cho giáo viên, khen thưởng cho giáo viên đạt 
thành tích lao động tiên tiến, lao động xuất sắc, lớp tiên tiến, lớp xuất sắc, mạn, cảm tính và chưa mang tính xây dựng một cách hệ thống, toàn diện. Công tác 
tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho các em HS, bản thân GVCN còn hời hợt, còn thờ ơ. Tình 
trạng bạo lực học đường, xâm hại tình dục, suy đồi đạo đức, lối sống của HS,... diễn 
ra ngày càng trầm trọng ở một số hiện tượng khiến chúng ta không khỏi đau lòng và 
lo lắng.
 Đứng trước thực trạng đó, tôi thiết nghĩ cần phải có những giải pháp để đổi 
mới công tác chủ nhiệm lớp nhằm góp phần hình thành và phát triển phẩm chất, năng 
lực cho học sinh THPT hiện nay một cách nghiêm túc, hệ thống toàn diện và mang 
tính khả thi cao.
 1.2.2. Đặc điểm tình hình của trường Trung học phổ thông Đô Lương 2
 Từ khi ra đời đến nay, trường THPT Đô Lương 2 mặc dù trải qua nhiều biến 
đổi thăng trầm nhưng luôn đi đúng hướng, bền bỉ vượt qua bao khó khăn để phát 
triển và trưởng thành đáp ứng yêu cầu học tập, cung cấp nguồn nhân lực, bồi dưỡng 
nhân tài, góp phần phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội của địa phương và đất nước. 
Với sự lãnh đạo, chỉ đạo của Ban giám hiệu và toàn thể cán bộ, giáo viên nhà trường 
qua các thời kỳ, trường đã đạt được những thành tựu đáng ghi nhận. Với điều kiện 
cơ sở vật chất hiện có đã đảm bảo cho nhu cầu dạy và học, chất lượng và số lượng 
học sinh ngày càng gia tăng đáp ứng tốt mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân tài 
và bồi dưỡng nguồn nhân lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất 
nước và địa phương.
 Thuận lợi
 Tỉ lệ giáo viên/ lớp đảm bảo theo định biên và yêu cầu giảng dạy. Ban giám 
hiệu là một tập thể đoàn kết, nhất trí năng động, sáng tạo và có tầm nhìn khoa học. 
Trong công tác chỉ đạo, điều hành luôn chủ động có kế hoạch cụ thể, dám nghĩ, dám 
làm, dám chịu trách nhiệm. Công tác tổ chức, triển khai kịp thời, kiểm tra đánh giá 
sâu sát, thực chất và đổi mới. Khi thực hiện luôn chủ động điều chỉnh chế độ, kế 
hoạch kịp thời sát với thực tế. Được sự tin tưởng cao của cán bộ giáo viên, học sinh 
và cha mẹ học sinh, đội ngũ giáo viên, nhân viên phục vụ. Là một tập thể đoàn kết, 
nhất trí, nhiệt tình, có trách nhiệm, yêu nghề gắn bó với nhà trường, mong muốn nhà 
trường phát triển. Chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm đáp ứng được yêu cầu 
đổi mới giáo dục chấp hành tốt kỷ luật lao động, quy chế chuyên môn, năng động, 
sáng tạo, có tinh thần chia sẻ và hợp tác với đồng nghiệp, có ý thức đổi mới phương 
pháp giảng dạy và công tác chủ nhiệm lớp. HS chủ yếu là con em nông thôn, chịu 
khó, chăm chỉ, yêu lao động, sống giản dị và cơ bản có ý chí vươn lên trong học tập 
và rèn luyện.
 Trường có khuôn viên rộng, có hệ thống tường rào được xây kiên cố, có khu 
hiệu bộ, các phòng học được bố trí hợp lý, cảnh quan hài hòa, tạo môi trường xanh, 
sạch, đẹp và thân thiện. Ngoài các phòng học văn hoá, trường có đủ các phòng thực 
hành thí nghiệm Vật lý, Hóa học, Sinh học - Công nghệ, sân bóng đá, bóng chuyền, 
cầu lông,...