SKKN Một số biện pháp chỉ đạo giáo viên xây dựng môi trường giáo dục cho trẻ mầm non theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm

 I. ĐẶT VẤN ĐỀ
 1. Lý do chọn đề tài.
 Mỗi đứa trẻ là một cá thể riêng biệt, chúng khác nhau về thể chất, tình 
cảm, xã hội, trí tuệ, hoàn cảnh gia đình, văn hóa và tâm lý. Do đó, mỗi trẻ em có 
hứng thú, cách học và tốc độ học tập khác nhau và chúng đều có thể thành công. 
Trẻ học bằng chơi tốt nhất khi có người lớn hỗ trợ và chúng cần một môi trường 
để được hoạt động trải nghiệm. Vì vậy có thể nói việc xây dựng môi trường giáo 
dục trong trường mầm non là thực sự cần thiết và quan trọng. Nó được ví như 
người giáo viên thứ hai trong công tác tổ chức, hướng dẫn cho trẻ nhằm thỏa 
mãn nhu cầu vui chơi và hoạt động của trẻ, thông qua đó nhân cách của trẻ được 
hình thành và phát triển toàn diện.
 Môi trường giáo dục trong trường mầm non là tổ hợp những điều kiện tự 
nhiên – xã hội cần thiết, trực tiếp ảnh hưởng đến hoạt động chăm sóc, giáo dục 
trẻ ở trường mầm non. Hiệu quả của những hoạt động này nhằm góp phần thực 
hiện tốt mục tiêu, nhiệm vụ chăm sóc giáo dục trẻ. Môi trường giáo dục mầm 
non bao gồm môi trường vật chất và môi trường xã hội. Môi trường vật chất 
trong trường mầm non bao gồm các trang thiết bị, đồ dùng, đồ chơi, không 
gian phục vụ cho việc tổ chức các hoạt động sinh hoạt hằng ngày của trẻ. Môi 
trường vật chất tạo cho trẻ những cơ hội tốt để trẻ thỏa mãn nhu cầu hoạt động 
và phát triển toàn diện về mặt thể chất, trí tuệ thẩm mĩ, đạo đức, xã hội. Môi 
trường xã hội được hiểu là toàn bộ những điều kiện xã hội như chính trị, văn 
hóa, các mối quan hệ giúp trẻ hình thành nhân cách của mình. Môi trường xã hội 
đặc biệt được nhấn mạnh ở đây là môi trường giao tiếp trong trường mầm non, 
bao gồm sự giao tiếp giữa cô và trẻ, giữa trẻ với trẻ và giữa trẻ với những người 
xung quanh. Môi trường này vừa mang tính chất sư phạm vừa mang tính chất 
gia đình.
 Năm học 2017 – 2018 phòng Giáo dục và Đào tạo Quận tiếp tục chỉ 
đạo các trường mầm non trong toàn Quận: “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ 
làm trung tâm; tăng cường cho trẻ tiếp xúc với thiên nhiên, tổ chức các hoạt 
động thực hành trải nghiệm cung cấp kỹ năng cho trẻ”. Ngay từ đầu năm học 
Phòng Giáo dục đã hướng dẫn các nhà trường và xây dựng kế hoạch tổ chức Hội 
thi “Xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm”; tổ chức tham quan 
các trường điểm của Thành phố; tổ chức các buổi tập huấn, các tiết kiến tập 
nhằm bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên các nhà trường để thực hiện tốt nội 
dung này. Nhà trường chúng tôi đã bám sát sự chỉ đạo của Phòng Giáo dục, tích 
 1 / 32 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 1. Cơ sở lý luận.
 Một môi trường sạch sẽ, an toàn, có sự bố trí khu vực chơi và học trong 
lớp và ngoài trời phù hợp, thuận tiện có ý nghĩa to lớn không chỉ đối với sự phát 
triển thể chất của trẻ mà còn thỏa mãn nhu cầu nhận thức, mở rộng hiểu biết của 
trẻ, kích thích trẻ hoạt động tích cực, sáng tạo. Môi trường giao tiếp cởi mở, thân 
thiện giữa cô với trẻ, giữa trẻ với trẻ và giữa trẻ với môi trường xung quanh sẽ 
tạo cơ hội cho trẻ được chia sẻ, giãi bày tâm sự, nguyện vọng, mong ước của trẻ 
với cô, với bạn bè, nhờ vậy mà cô hiểu trẻ hơn, trẻ hiểu nhau hơn, hoạt động 
phối hợp nhịp nhàng nên hiệu quả hoạt động cũng cao hơn, trẻ yêu trường, yêu 
lớp, yêu cô giáo và bạn bè hơn.
Đối với nhà giáo dục việc xây dựng môi trường giáo dục phù hợp sẽ là phương 
tiện, là điều kiện để họ giúp trẻ phát triển phù hợp với từng trẻ và từng lứa tuổi. 
Đối với phụ huynh học sinh và xã hội, quá trình xây dựng môi trường giáo dục 
sẽ thu hút được sự tham gia của các phụ huynh và sự đóng góp của cộng đồng 
xã hội để thỏa mãn sự mong đợi của họ đối với sự phát triển của trẻ trong từng 
giai đoạn và trong từng thời kỳ.
 2. Cơ sở thực tiễn
 Trên thực tế hiện nay, cuộc sống hiện đại nơi đô thị với đa số là nhà cao 
tầng, không gian chật hẹp, trẻ ít được tiếp xúc với môi trường tự nhiên, diện tích 
đất để xây dựng trường mầm non chưa đủ rộng để đáp ứng được hết các nhu cầu 
của trẻ cũng như của phụ hynh học sinh nói chung, cha mẹ tấp nập lo công việc, 
ít có điều kiện quan tâm hướng dẫn trẻ tham gia các hoạt động trải nghiệm một 
cách bài bản và hiệu quả. Việc xây dựng môi trường học tập và hướng dẫn trẻ 
thực hành các hoạt động trải nghiệm một cách có hiệu quả nhất hoàn toàn trông 
cậy vào các cô giáo ở trường mầm non.
 Trường mầm non chúng tôi là một trường công lập, nhà trường thành 
lập đã được trên 30 năm, hiện nay nhà trường có 02 cơ sở, đóng trên địa bàn 
Thành phố Hà Nội. Được sự quan tâm của UBND Quận, nhà trường đã được 
đầu tư đầy đủ các trang thiết bị hiện đại phục vụ cho sinh hoạt của trẻ ở trường. 
Thiết kế phòng nhóm, khu vệ sinh và các thiết bị đồ dùng có kích thước phù hợp 
với trẻ. Nhà trường đã được công nhận trường mầm non đạt chuẩn Quốc gia 
mức độ 1; đạt tiêu chuẩn kiểm định chất lượng giáo dục mức độ 3. Hiện nay nhà 
trường có tổng số học sinh là 750 cháu chia làm 18 lớp, tổng số CBGVNV là 74 
người.
 3 / 32 2.2 Khó khăn:
 - Nhà trường tuy đã được xây mới và cải tạo phòng nhóm nhưng khuôn 
viên chật hẹp, diện tích sân vườn nhỏ, điều kiện cho trẻ tiếp xúc với thiên nhiên 
còn hạn chế.
 - Qui hoạch sân trường khu vực từ cổng vào chưa tận dụng tối đa diện tích 
cho trẻ hoạt động, một số đồ chơi ngoài trời đã cũ, cồng kềnh, hiệu quả sử dụng 
thấp. Khu vui chơi của trẻ chưa có nhiều các hoạt động trải nghiệm.
 - Hệ thống biểu bảng đủ nhưng chưa đồng bộ, hệ thống biển chỉ dẫn chưa 
khoa học, biển lớp chưa có độ tuổi của trẻ.
 - Một số giáo viên trẻ chưa nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng và chưa 
nắm vững nguyên tắc xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, xây 
dựng môi trường lớp học còn nhiều màu sắc, chưa có sự thống nhất chung trong 
tổng thể.
 3. Các biện pháp chỉ đạo giáo viên xây dựng môi trường giáo dục cho 
trẻ mầm non theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm. 
 Là một cán bộ quản lý, bản thân tôi nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng 
của việc xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trong việc thực 
hiện mục tiêu và nhiệm vụ giáo dục trẻ. Đối chiếu với thực tiễn của nhà trường, 
đứng trước những thuận lợi, khó khăn, tôi đã nghiên cứu, sắp xếp lại, tham mưu 
với đồng chí Hiệu trưởng nhà trường, thống nhất trong BGH, đề ra một số biện 
pháp chỉ đạo giáo viên của trường mình, thiết kế xây dựng môi trường giáo dục 
lấy trẻ làm trung tâm một cách hiệu quả, phù hợp nhất, tôi đã thực hiện các biện 
pháp để giải quyết vấn đề như sau:
 - Bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, nâng cao kiến thức và kỹ năng 
thiết kế xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm
 - Chỉ đạo giáo viên thiết kế xây dựng môi trường giáo dục ngoài trời 
 - Chỉ đạo giáo viên thiết kế xây dựng môi trường giáo dục trong lớp
 - Xây dựng môi trường xã hội thân thiện- Sử dụng hiệu quả môi trường 
giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
 3.1 Bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, nâng cao kiến thức và kỹ 
năng thiết kế xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm
 Bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên là việc làm thường niên trong mỗi 
năm học của các nhà trường, tuy nhiên nếu không có kế hoạch hoặc nội dung 
 5 / 32 + Đầu tư đồ dùng đồ chơi hiện đại, lựa chọn mua sắm đồ chơi ngoài trời có kích 
thước nhỏ gọn, phù hợp với diện tích và không gian của nhà trường, tạo khu vui 
chơi trải nghiệm, thiết kế tự tạo đồ dùng đồ chơi bền, đẹp, phù hợp và các đồ 
dùng giáo cụ thuộc lĩnh vực thực hành cuộc sống, khám phá khoa học, âm 
nhạc tăng cường cho trẻ được thao tác trải nghiệm, rèn khả năng độc lập, tập 
trung, trật tự (ngăn nắp, thứ tự, gọn gàng, cẩn thận) và phối hợp tốt.
+ Sử dụng hệ thống biển chỉ dẫn bằng ký hiệu khoa học, phù hợp: có đủ các biểu 
bảng, biển báo hoặc biển chỉ dẫn các khu vực trong trường, trong lớp.
 - Định hướng xây dựng môi trường giáo dục trong lớp:
+ Các góc chơi gồm tên góc, nội qui góc chơi, giá, kệ có bánh xe, màu sắc trang 
nhã, mảng tường mở không nhất thiết cố định, đồ dùng đồ chơi, phương tiện, 
học liệu ngăn nắp, dễ lấy, dễ cất. Sản phẩm của trẻ gắn ở mảng tường mở hoặc 
vị trí do giáo viên định hướng.
+ Sáng tạo các đồ dùng đồ chơi tự tạo bền, đẹp, phù hợp và các đồ dùng giáo cụ 
lĩnh vực thực hành cuộc sống, khám phá khoa học, ngôn ngữ Thay đổi bổ 
sung thường xuyên phù hợp với mục tiêu giáo dục, nhu cầu hứng thú và khả 
năng của trẻ.
+ Trang trí các góc sử dụng màu sắc trang nhã. Độ cao mảng tường theo từng 
góc chơi 1,2m vừa tầm của trẻ. Treo ảnh Bác Hồ ở vị trí trung tâm, trang trọng. 
Tạo không gian xanh trong nhóm, lớp. Trang trí, sắp đặt tổng thể trong lớp cần 
thẩm mỹ, hình ảnh đẹp, có ý nghĩa.
+ Kho phụ, nhà vệ sinh, hành lang trước, sau sắp xếp ngăn nắp, gọn gàng, sạch 
sẽ, khoa học, đảm bảo an toàn và thuận tiện cho trẻ và giáo viên sử dụng.
+ Bảng tuyên truyền: Thể hiện nội dung tuyên truyền được cập nhật thường 
xuyên bằng thông báo, bằng hình ảnh, bằng văn bản, vị trí phù hợp để phụ 
huynh tiện theo dõi nội dung. 
 Tại buổi tập huấn, các nội dung trên được ví dụ bằng các hình ảnh minh 
họa tham khảo, được giáo viên căn cứ trên thực tiễn của trường mình, lớp mình 
để đưa ra các ý kiến trao đổi bàn bạc, thống nhất cách làm và thời gian thực 
hiện. Ngoài việc tổ chức tập huấn tại trường, tôi còn sử dụng các biện pháp bồi 
dưỡng chuyên môn như:
 7 / 32 cho trẻ trải nghiệm khám phá thực tế theo yêu cầu cho phép. Nếu môi trường 
không có thì trẻ không thể có điều kiện tham gia trải nghiệm được. Tuy nhiên 
trên thực tế nhà trường chúng tôi diện tích sân vườn chật hẹp, không có vườn để 
trồng cây, trồng rau tạo môi trường thiên nhiên như trường bạn, vì vậy BGH 
chúng tôi thấy cần phải bàn bạc, nghiên cứu, thiết kế và chỉ đạo giáo viên sắp 
xếp, cải tạo lại khung cảnh sư phạm và xây dựng môi trường giáo dục ngoài trời 
cho trẻ. Năm học trước chúng tôi đã làm được nhiều các bồn cây bằng lốp xe với 
các hình con vật ngộ nghĩnh như con Ếch, con Bọ Dừa, Thiên Nga, Lật Đậtvô 
cùng đáng yêu và hiệu quả trong việc gây hứng thú cho trẻ khi khám phá môi 
trường thiên nhiên trong hoạt động ngoài trời. Nhưng không dừng lại ở đó, năm 
học này nhà trường chúng tôi tiếp tục sáng tạo, thay đổi khung cảnh sư phạm 
của nhà trường theo quan điểm lấy trẻ làm trung tâm.
 Trước hết tôi quan sát thực tiễn khuôn viên của trường mình và nhận thấy 
một số tồn tại cần cải tạo như: Khuôn viên dọc lối đi từ cổng vào trước chưa 
được trải cỏ, đặt những đu quay, nhà thăng bằng đã cũ, kích thước lớn chiếm 
nhiều diện tích. Hàng cây bóng mát xòa cành thấp che mất không gian, khu vực 
chơi của trẻ chưa có nhiều các hoạt động trải nghiệm phong phú cho trẻ lựa 
chọn; Chưa có hệ thống biển chỉ dẫn các khu vực của trường, biển tên lớp chưa 
có độ tuổi của trẻChúng tôi đã khắc phục những tồn tại trên bằng cách:
 Cắt bớt cành cây xòa thấp tạo không gian thoáng đãng, từ cổng có thể thấy 
toàn bộ không gian sân trường bên trong. Bỏ đi những đồ chơi ngoài trời đã cũ, 
chiếm nhiều diện tích, không an toàn cho trẻ; Trải cỏ nhân tạo, tạo thành khu 
vực vui chơi của trẻ. Để tận dụng không gian chúng tôi đã ốp cỏ quanh các bồn 
trồng cây bóng mát để tạo thành bệ ngồi cho trẻ, phía trong các bồn cây được 
dọn sạch cỏ rác, trải sỏi hoặc đá hoặc cát để trẻ có thể khám phá những nguyên 
liệu tự nhiên. Sau khi đã tạo được mặt bằng về không gian chúng tôi tiến hành 
phân chia các khu vực chơi và sáng tạo đồ chơi, nguyên liệu chơi cho trẻ.
 - Khu vực chơi vận động: đầu tư những đồ chơi vận động hiện đại nhưng nhỏ 
gọn, an toàn như: Gôn đá bóng mini; Bật lò xo; Thang leo thể chất đa năng
 - Khu chơi tĩnh, tạo hình: Đặt những chiếc bàn xinh xắn được sáng tạo từ lốp 
xe sơn màu và gia cố mặt bàn bằng tấm Alumi, đảm bảo sạch sẽ, an toàn, bền 
khi để ngoài trời và kích thước phù hợp với trẻ. Những chiếc lốp xe nhỏ hơn đã 
được cải tạo thành những chiếc ghế ngồi xinh xắn, vừa vặn với trẻ. Đặc biệt ở 
khu vực này giáo viên đã tạo được điểm nhấn khá ấn tượng của nhà trường đó là 
những bức tranh bằng sỏi. Chúng tôi đã cử giáo viên ra bờ sông tự tay sưu tầm 
những viên sỏi đa dạng hình thù, kích thước. Sau khi làm sạch sử dụng keo 
 9 / 32