SKKN Một số biện pháp chỉ đạo GD ý thức tự học góp phần nâng cao hiệu quả học tập, phát triển phẩm chất, năng lực cho HS tại trường THPT Đô Lương 4

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
 TRƯỜNG THPT ĐÔ LƯƠNG 4
 ----------------
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 ĐỀ TÀI
MỘT SỐ BIỆN PHÁP CHỈ ĐẠO GIÁO DỤC Ý THỨC TỰ 
 HỌC GÓP PHẦN NÂNG CAO HIỆU QUẢ HỌC TẬP,
 PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC CHO
 HỌC SINH TẠI TRƯỜNG THPT ĐÔ LƯƠNG 4
 Lĩnh vực: Quản lý
 Tác giả: Nguyễn Bá Hùng
 Năm học: 2021-2022
 Số điện thoại: 0946406777
 Năm 2022
 0 3.1. Mục tiêu các biện pháp 10
3.2. Các biện pháp thực hiện 11
Biện pháp 1: Tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, nâng 
cao nhận thức cho giáo viên, học sinh và các lực lượng xã hội về tầm 11
quan trọng của việc chỉ đạo ý thức tự học
Biện pháp 2: Chỉ đạo đổi mới sinh hoạt lớp theo chủ đề trong đó có chủ 
 12
đề giáo dục ý thức tự học
Biện pháp 3: Đổi mới công tác quản lý về hoạt động tự học của học 
 12
sinh
Biện pháp 4: Tập huấn cho giáo viên công tác hướng dẫn học sinh kỹ 
 14
năng, phương pháp tự học
Biện pháp 5: Tăng cường quản lý đổi mới phương pháp dạy học trên 
 15
lớp của giáo viên và phương pháp học tập của học sinh
Biện pháp 6: Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của 
 16
học sinh
Biện pháp 7: Động viên, khuyến khích, kích thích các hoạt động tự học 
của HS, thực hiện các HĐ NGLL hướng vào các điều kiện hỗ trợ hoạt 17
động tự học
Biện pháp 8: Xây dựng thư viện, phát triển văn hóa đọc cho học sinh 18
Biện pháp 9: Tăng cường và đổi mới tổ chức hoạt động trải nghiệm 
 18
sáng tạo, qua đó giúp học sinh phát triển các phẩm chất, kỹ năng
Biện pháp 10: Quản lý tự học trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi và 
 20
dạy học trực tuyến
4. Thực nghiệm sư phạm 21
 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 27
1. Kết luận 27
2. Kiến nghị 27
 2 PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ
 Văn bản số 4612/BGDĐT-GDTrH ngày 03/10/2017 của Bộ GDĐT về việc 
hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục phổ thông hiện hành theo định hướng 
phát triển năng lực và phẩm chất học sinh từ năm học 2017-2018 về phương pháp, 
hình thức dạy học đã chỉ rõ: “Chú trọng rèn luyện cho học sinh phương pháp tự 
học, tự nghiên cứu sách giáo khoa để tiếp nhận và vận dụng kiến thức mới thông 
qua giải quyết nhiệm vụ học tập đặt ra trong bài học”. 
 Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 của Bộ GDĐT Ban hành 
Chương trình GDPT (có hiệu lực từ 15/02/2019) nêu rõ: “Những năng lực chung 
được hình thành, phát triển thông qua các môn học và hoạt động giáo dục: năng 
lực tự chủ và tự học”.
 Đặc biệt năm học 2019-2020; 2020-2021, đại dịch Covid-19 xuất hiện làm 
ảnh hưởng đến mọi hoạt động của đời sống xã hội, trong đó có hoạt động dạy học. 
Học sinh trên cả nước đã phải nghỉ học một thời gian dài chống dịch. Để đáp ứng 
chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo là “Ngừng đến trường nhưng không ngừng 
học” thì việc rèn luyện cho học sinh khả năng tự học là rất quan trọng và để việc tự 
học của học sinh có hiệu quả cao giáo viên cần có hướng dẫn, định hướng.
 Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Trong cách học phải lấy tự học 
làm cốt”. Tự học chính là thực chất của sự học, tự mình chủ động đến với tri thức 
và nâng cao tri thức ngoài phạm vi sách vở do nhà trường dạy cho. Việc nâng cao 
ý thức tự học giúp cho người học hiểu sâu, mở rộng, củng cố và ghi nhớ bài học 
một cách vững chắc nhờ vào khả năng tự phân tích, tổng hợp tài liệu, từ đó có khả 
năng vận dụng các tri thức đã học vào việc giải quyết những nhiệm vụ học tập mới. 
Đồng thời tự học giúp người học hình thành được tính tích cực, độc lập tự giác 
trong học tập cũng như nề nếp làm việc khoa học. Từ đó quyết định sự phát triển 
các phẩm chất nhân cách và quyết định chất lượng học tập của học sinh. Như vậy 
tự học là con đường gần nhất mở ra thế giới kỳ diệu cho sự nhận thức, khám phá 
và hành động. Thế nhưng trên thực tế hiện nay không ít học sinh không tự học mà 
dựa vào thầy cô ở các lớp học thêm, một số chưa biết cách tự học, một số chưa có 
ý chí nghị lực trong vấn đề tự học. Trước thực trạng đó, là một cán bộ quản lý 
chuyên môn của nhà trường, tôi thực hiện chỉ đạo một số biện pháp nâng cao ý 
thức tự học cho học sinh vừa trực tiếp vừa gián tiếp qua giáo viên hướng dẫn cách 
thức hoạt động để nâng cao hiệu quả học tập và hình thành cho các em phẩm chất, 
năng lực tự học hiệu quả.
 Xuất phát từ vai trò, vị trí của bản thân và nhu cầu hoạt động tự học hiện nay 
của học sinh THPT Đô Lương 4. Tôi thực hiện sáng kiến với đề tài “Một số biện 
pháp chỉ đạo giáo dục ý thức tự học góp phần nâng cao hiệu quả học tập, phát 
triển phẩm chất, năng lực cho học sinh tại trường THPT Đô Lương 4”.
 4 PHẦN 2: NỘI DUNG
 1. Cơ sở lí luận
 1.1. Học là gì?
 Học hay còn gọi là học tập, học hành, học hỏi là quá trình đạt được sự hiểu 
biết, kiến thức, hành vi, kỹ năng, giá trị, thái độ và sở thích mới. Quá trình học tập 
diễn ra ở mọi nơi, mọi chỗ và với mọi người như Lê-nin đã từng nói: “Học, học 
nữa, học mãi”. Học là việc góp nhặt và thu nhận kiến thức từ người khác truyền lại, 
rèn luyện thành kỹ năng, nhận thức. Các hình thức thu nhận kiến thức: Học ở trên 
lớp, học ở trường, học thầy, học bạn,..trong đó tự học là hình thức học tập quan 
trọng đối với con người.
 Bản chất của việc học là quá trình nghiên cứu chuyên sâu, mở rộng các vấn 
đề, lĩnh vực mà mình muốn biết giúp chúng ta trau dồi kiến thức, tăng sự sáng tạo, 
trí tuệ và vận dụng điều đó vào cuộc sống xã hội.
 1.2. Tự học là gì?
 Tự học là việc chủ động tự mình tìm tòi nghiên cứu, thu nhặt các kiến thức tự 
luyện tập để có kỹ năng.
 Tự học có thể hình thành từ việc tự bản thân nghiên cứu tìm hiểu mà không 
nhờ vả hay trông chờ vào bất cứ ai. Hoặc tự học còn có thể được hiểu là chúng ta 
dựa vào kiến thức được thầy cô giáo hoặc người đi trước cung cấp để dựa vào đó 
hình thành những bài học cho riêng mình.
 1.3. Tự học quan trọng như thế nào?
 Từ xưa đến nay các bậc anh tài đã cho thấy việc tự học có ý nghĩa hết sức 
quan trọng đối với tri thức của con người.
 Tự học giúp con người có thể hiểu biết, lĩnh hội tri thức một cách chủ động, 
toàn diện, hứng thú với các vấn đề trong sách vở, trong cuộc sống. Con người được 
tự làm chủ, quyết định vấn đề mà bản thân thích và nghiên cứu chúng.
 Tự học giúp con người ghi nhớ một cách lâu hơn do có sự chuẩn bị tìm tòi các 
kiến thức ấy. Tự học còn giúp việc vận dụng những kiến thức đã học một cách hữu 
ích hơn vào cuộc sống để làm những việc có ích và thiết thực.
 Không những thế tự học còn giúp con người trở nên năng động, sáng tạo, 
không ỷ lại, không phụ thuộc vào người khác. Từ đó biết tự bổ sung những khiếm 
khuyết của mình để tự hoàn thiện bản thân. 
 Không chỉ vậy tự học là con đường ngắn nhất và duy nhất để hoàn thiện bản 
thân và biến ước mơ thành hiện thực. Người có tinh thần tự học luôn chủ động, tự 
tin trong cuộc sống.
 Hiện nay thì hình thức tự học rất được đề cao, tự học được xem là hình thức 
học hiện đại. Kiến thức dựa trên sự chủ động nghiên cứu của người học chứ không 
 6 làm việc” (1947), khi nói về công tác huấn luyện cán bộ, Bác Hồ đã căn dặn: “Về 
cách học phải lấy tự học làm cốt. Do thảo luận và chỉ đạo thêm vào”. Tư tưởng của 
Người về giáo dục đã được vận dụng quán triệt trong các Nghị quyết của Đảng. 
Nghị quyết Hội nghị lần thứ II - Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đã 
khẳng định: “Đổi mới phương pháp dạy họcnâng cao khả năng tự học, tự nghiên 
cứu người học”. “Phát triển phong trào tự học, tự đào tạo thường xuyên, rộng khắp 
trong toàn dân, nhất là thanh niên”.
 - Khi phát biểu chỉ đạo đối với ngành giáo dục, nguyên Tổng Bí thư Trung 
ương Đảng Đỗ Mười đã nhấn mạnh: Tự học - tự đào tạo là con đường phát triển 
suốt đời của mỗi người trong điều kiện kinh tế xã hội nước ta hiện nay và cả mai 
sau, đó cũng là truyền thống quý báu của người Việt Nam. Chất lượng và hiệu quả 
của giáo dục được nâng cao khi tạo ra năng lực tự học, sáng tạo của người học, khi 
biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục.
 Như vậy, từ lâu tự học đã được bàn luận và quan tâm của rất nhiều nhà khoa 
học, quản lý giáo dục.
 1.5. Nội dung của phương pháp chỉ đạo ý thức tự học 
 Mục đích của phương pháp này là chỉ đạo một số nội dung chuyên môn đến 
giáo viên và yêu cầu thực hiện. Đồng thời tạo điều kiện cho HS có phương pháp tự 
học được dễ dàng và tận dụng điều kiện có một số thời gian làm việc với GV để 
tranh thủ sự hướng dẫn của GV mà rèn luyện phương pháp, kĩ năng tự học, việc 
nắm vững kiến thức, rèn luyện năng lực. Như vậy nội dung của phương pháp sẽ 
bao gồm hoạt động của ban chuyên môn chỉ đạo GV và GV hướng dẫn, tổ chức 
cho học sinh thực hiện.
 2. Cơ sở thực tiễn: Thực trạng về khả năng tự học của học sinh nhà trường 
và việc hướng dẫn chỉ đạo GV định hướng cách thức tự học cho học sinh. 
 2.1. Vài nét cơ bản về mái trường THPT Đô Lương 4
 Trường THPT Đô Lương 4 được thành lập theo Quyết định 2836/QĐ-
UBND.VX ngày 07/8/2006 của UBND tỉnh Nghệ An. Trường nằm ở vùng hạ 
huyện kinh tế có nhiều khó khăn của huyện Đô Lương, trải qua quá trình hình 
thành và phát triển hiện nhà trường có 21 lớp với gần 900 học sinh.
 Đội ngũ đa phần trẻ, nhiệt huyết, học sinh đa số chăm ngoan, hiếu học, tuy 
nhiên nhiều giáo viên còn thiếu kinh nghiệm, học sinh trường tuyển thuộc vùng 
nông thôn, ít khát vọng, mục tiêu học không xác định rõ ràng, nhiều học sinh thiếu 
kỹ năng
 2.2. Thực trạng học sinh phụ thuộc vào học thêm vào mạng tra cứu trong quá 
trong học tập
 Đa số học sinh trường THPT Đô Lương 4 còn những hạn chế sau :
 8 Có 53% HS học theo nhóm bạn, thảo luận những vấn đề về môn học mà cá 
nhân không tự giải quyết được. Hình thức này đã mang lại hiệu quả và phát huy 
cao tính tổ chức, kỹ luật. Kết quả mang lại là các bạn trong nhóm hiểu sâu hơn, 
nhớ lâu hơn các vấn đề cần giải quyết của bài học cũng như rèn luyện được tính 
độc lập, tự chủ và hợp tác nhóm. 
 Thực tế cho thấy HS có thói quen ngày mai học môn gì thì hôm nay học môn 
đó, chứ chưa xếp lịch tự học hợp lí, không có mục đích đặt ra từ trước, không có ý 
chí tự mình phải khép vào khuôn khổ thực hiện việc học tập, thích thì học và 
không thích thì thôi. Điều này ảnh hưởng lớn đến chất lượng tự học của HS.
 - Thực trạng về tiến trình thực hiện hoạt động tự học và thời gian tự học
 Bảng 2.3.1. Đánh giá thực trạng tiến trình tự học
 Mức độ
 Thường Không Không bao 
TT Tự học của HS được tiến hành
 xuyên thường xuyên giờ
 SL % SL % SL %
 1 Học vào lúc sáng sớm 364 41 426 48 98 11
 2 Học vào lúc rảnh rỗi 675 76 124 14 89 10
 3 Học vào lúc đêm khuya 89 10 533 60 266 30
 4 Học khi chuẩn bị kiểm tra và thi 764 86 115 13 09 1
 5 Ngày sau có giờ, cò bài liên quan 586 66 240 27 62 7
 Qua bảng khảo sát 2.3.1, chúng ta thấy rằng có đến 86% HS sử dụng thời gian 
tự học khi chuẩn bị cho kiểm tra, thi cử; có đến 76% tự học khi rãnh rỗi và 66% tự 
học khi ngày sau có giờ, bài liên quan là thường xuyên. Bên cạnh đó, có đến 10% 
là không bao giờ học lúc rãnh rỗi và 1% không bao giờ học khi chuẩn bị thi và 
kiểm tra. Điều này cho thấy một số em hầu như không có ý thức tự học ngoài giờ 
lên lớp và không có sự quan tâm nhắc nhỡ của mọi người trong gia đình. Qua trao 
đổi với một số giáo viên, đa số cho rằng việc sử dụng quỹ thời gian cho hoạt động 
tự học hiện nay là chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra trong qua trình đổi mới phương 
pháp dạy học. Việc dạy thêm, học thêm của một số bộ môn do nhiều nguyên nhân 
khác nhau đã lấy đi nhiều thời gian của các em, nên quỹ thời gian còn lại là rất ít 
chỉ đủ để xem lại lý thuyết bài cũ, bên cạnh đó thì một số em chỉ biết giải trí chơi 
đùa qua phim ảnh, internet... và có chăng tự học chỉ đủ để nhằm đối phó với kiểm 
tra và thi cử. 
 + Những HS khá, giỏi thì việc tự học ở nhà cũng như trên lớp hay học thêm 
đều đạt mức độ khá tốt. Khả năng vận dụng tư duy chỉ tập trung ở các em có học 
 10