SKKN Giải pháp nâng cao chất lượng công tác kiểm sát việc thu thập tài liệu, chứng cứ trong giải quyết các vụ án tranh chấp liên quan đến đất đai

 VIỆN KSND TỈNH BÌNH ĐỊNH CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
 HUYỆN TÂY SƠN
 ĐƠN ĐỀ NGHỊ CÔNG NHẬN GIẢI PHÁP CÔNG TÁC
 Đề tài: Giải pháp nâng cao chất lượng công tác 
 kiểm sát việc thu thập tài liệu, chứng cứ trong giải quyết 
 các vụ án tranh chấp liên quan đến đất đai
 Kính gửi: Hội đồng sáng kiến, cải tiến phương pháp làm việc
 Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bình Định
 1. Tác giả giải pháp công tác:
 Họ và tên: Võ Thị Mỹ Hạnh
 Ngày, tháng, năm sinh: 02/03/1992
 Đơn vị công tác: Viện kiểm sát nhân dân huyện Tây Sơn
 Chức vụ: Chuyên viên
 Điện thoại: 0912 376 911 - Email: vomyhanhtmk35@gmail.com
 2. Đồng tác giả sáng kiến, cải tiến phương pháp làm việc: Không
 3. Tóm tắt giải pháp công tác: 
 - Tên giải pháp công tác: “Giải pháp nâng cao chất lượng công tác kiểm sát 
việc thu thập tài liệu, chứng cứ trong giải quyết các vụ án tranh chấp liên quan đến 
đất đai”
 - Lĩnh vực áp dụng giải pháp công tác: Kiểm sát án dân sự.
 3.1 Tính mới: Để giải quyết tranh chấp đất đai thực sự triệt để và công 
bằng, vấn đề thu thập chứng cứ một cách hợp pháp và hiệu quả là rất quan trọng. 
Thu thập tài liệu, chứng cứ không chỉ là hoạt động của riêng Thẩm phán mà trong 
một số trường hợp, Kiểm sát viên được phân công kiểm sát việc tuân theo pháp 
luật trong giải quyết các vụ việc dân sự cũng cần theo dõi chặt chẽ và đưa ra yêu 
cầu khi cần thiết. Những giải pháp mà tôi đưa ra được đúc kết trong quá trình công 
tác tại đơn vị, qua nghiên cứu và tìm hiểu thực tiễn trong công tác nhằm nâng cao 
hiệu quả của khâu công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự nói chung 
và trong kiểm sát giải quyết các vụ án tranh chấp liên quan đến đất đai nói riêng.
 3.2 Khả năng ứng dụng: 
 1 Thuyết trình giải pháp
 GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC 
 KIỂM SÁT VIỆC THU THẬP TÀI LIỆU, CHỨNG CỨ TRONG 
 GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN TRANH CHẤP LIÊN QUAN ĐẾN ĐẤT ĐAI 
 PHẦN I. MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài
 Tranh chấp đất đai luôn chiếm một tỉ lệ lớn trong các dạng tranh chấp về dân 
sự được Tòa án thụ lý giải quyết. Giải quyết tranh chấp đất đai liên quan đến nhiều 
vấn đề phức tạp thuộc về pháp luật và những quan hệ xã hội, ảnh hưởng trực tiếp 
đến lợi ích thiết thân của các tổ chức, cá nhân. Đất đai là loại tài sản rất lớn đối với 
người dân. Những tranh chấp đất đai thường gây nên những mâu thuẫn, xung đột 
lợi ích gay gắt, do đó, nếu không được giải quyết triệt để sẽ dễ gây ra tình trạng 
khiếu kiện kéo dài, ảnh hưởng xấu đến tình hình chính trị tại địa phương. Trong 
nhiều năm qua, việc giải quyết các tranh chấp đất đai tại Tòa án gặp rất nhiều khó 
khăn bởi các yếu tố pháp luật, yếu tố xã hội, yếu tố lịch sửRất nhiều Bản án, 
Quyết định của Tòa án bị kháng cáo, kháng nghị, xử đi xử lại nhiều lần, kéo dài 
hàng chục năm nhưng vẫn chưa có kết quả cuối cùng.
 Trong quan hệ pháp luật đất đai, việc xem xét giải quyết tranh chấp đất đai 
là một trong những biện pháp quan trọng để pháp luật đất đai phát huy được vai trò 
trong đời sống xã hội. Thông qua việc giải quyết tranh chấp đất đai, Nhà nước điều 
chỉnh các quan hệ đất đai cho phù hợp với lợi ích của Nhà nước và của xã hội. 
Đồng thời, giáo dục ý thức tuân thủ và tôn trọng pháp luật cho mọi công dân, ngăn 
ngừa những vi phạm pháp luật có thể xảy ra.
 Tranh chấp đất đai thường mang nhiều yếu tố lịch sử, do đó, việc thu thập tài 
liệu chứng cứ gặp nhiều khó khăn do thời gian đã lâu hoặc vì điều kiện biến động 
của chiến tranh. Để tranh chấp đất đai được giải quyết hiệu quả và triệt để, việc thu 
thập tài liệu, chứng cứ trong quá trình thụ lý, giải quyết vụ án là cực kỳ quan trọng. 
Do đó, trong quá trình giải quyết vụ án, Kiểm sát viên phải kiểm sát chặt chẽ việc 
thu thập tài liệu, chứng cứ của Thẩm phán được phân công thụ lý giải quyết vụ án. 
Đối với những vụ án được đưa ra xét xử, khi Tòa án chuyển hồ sơ để Viện kiểm 
sát nghiên cứu xét xử, Kiểm sát viên cần nghiên cứu kỹ hồ sơ, đánh giá các tài liệu 
chứng cứ đã thu thập được có đầy đủ để làm căn cứ giải quyết vụ án không, trường 
hợp thấy chưa có đủ căn cứ, Kiểm sát viên phải thực hiện quyền yêu cầu theo quy 
định của Bộ luật tố tụng dân sự, yêu cầu Tòa án tiếp tục thu thập tài liệu, chứng cứ. 
Vì vậy, cần có giải pháp hiệu quả để kiểm sát chặt chẽ việc Thẩm phán thu thập tài 
liệu chứng cứ hợp pháp và đầy đủ nên tôi đã chọn đề tài “Giải pháp nâng cao chất 
 3 PHẦN II. NỘI DUNG
 1. Cơ sở lý luận
 Trong vụ án dân sự, chứng cứ là yếu tố cực kỳ quan trọng để làm căn cứ giải 
quyết vụ án. Theo quy định tại Điều 93 BLTTDS, “Chứng cứ trong vụ việc dân sự 
là những gì có thật được đương sự và cơ quan, tổ chức, cá nhân khác giao nộp, 
xuất trình cho Tòa án trong quá trình tố tụng hoặc do Tòa án thu thập được theo 
trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định và được Tòa án sử dụng làm căn cứ để 
xác định các tình tiết khách quan của vụ án cũng như xác định yêu cầu hay sự phản 
đối của đương sự là có căn cứ và hợp pháp.”.
 Chứng cứ trong tố tụng dân sự phải bảo đảm 03 thuộc tính là tính khách 
quan (là những gì có thật); tính liên quan (được dùng làm căn cứ để xác định yêu 
cầu hay sự phản đối của đương sự là có căn cứ và hợp pháp hay không cũng như 
những tình tiết khác cần thiết cho việc giải quyết đúng đắn vụ việc dân sự) và tính 
hợp pháp (được giao nộp hoặc thu thập theo trình tự, thủ tục do BLTTDS quy 
định).
 Khoản 2 Điều 6 BLTTDS quy định “Tòa án có trách nhiệm hỗ trợ đương sự 
trong việc thu thập chứng cứ và chỉ tiến hành thu thập, xác minh chứng cứ trong 
những trường hợp do Bộ luật này quy định.”. Khoản 2 Điều 97 BLTTDS quy định 
các biện pháp mà Tòa án được tiến hành để thu thập tài liệu, chứng cứ bao gồm: 
 a) Lấy lời khai của đương sự, người làm chứng;
 b) Đối chất giữa các đương sự với nhau, giữa đương sự với người làm 
chứng;
 c) Trưng cầu giám định;
 d) Định giá tài sản;
 đ) Xem xét, thẩm định tại chỗ;
 e) Ủy thác thu thập, xác minh tài liệu, chứng cứ;
 g) Yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu đọc được, nghe được, 
nhìn được hoặc hiện vật khác liên quan đến việc giải quyết vụ việc dân sự;
 h) Xác minh sự có mặt hoặc vắng mặt của đương sự tại nơi cư trú;
 i) Các biện pháp khác theo quy định của Bộ luật này.
 Tranh chấp liên quan đến đất đai là một trong những dạng tranh chấp dân sự, 
do đó, việc thu thập tài liệu, chứng cứ trong quá trình giải quyết vụ án cũng phải 
tuân theo các quy định của Bộ luật tố tụng dân sự.
 2. Thực trạng công tác kiểm sát giải quyết các vụ án tranh chấp liên 
quan đến đất đai tại đơn vị
 5 c) Sự phù hợp của hiện trạng sử dụng thửa đất đang có tranh chấp với quy 
hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; 
 d) Chính sách ưu đãi người có công của Nhà nước; 
 đ) Quy định của pháp luật về giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử 
dụng đất.
 Như vậy, ngoài Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thì những yếu tố được 
quy định tại Điều 91 Nghị định 43/2014/NĐ-CP là căn cứ quan trọng để giải quyết 
các vụ án tranh chấp liên quan đến đất đai. 
 Trong quá trình giải quyết, Tòa án sử dụng chứng cứ thu được từ nhiều hoạt 
động khác nhau phục vụ việc giải quyết vụ án. Bên cạnh các biện pháp được 
BLTTDS quy định là thu thập chứng cứ, Tòa án còn sử dụng chứng cứ thu thập 
được qua hoạt động hòa giải, xét xử tại phiên tòa dân sự sơ thẩm, phiên tòa phúc 
thẩm để giải quyết vụ án cũng như hoạt động thu nộp chứng cứ do đương sự cung 
cấp. Hiện nay, Tòa án nhân dân huyện Tây Sơn đang thụ lý giải quyết nhiều vụ án 
dân sự tranh chấp liên quan đến đất đai, trong số đó có nhiều vụ án thụ lý hơn 10 
năm trước vẫn chưa giải quyết được do gặp khó khăn trong việc thu thập tài liệu 
chứng cứ. 
 Việc thu thập tài liệu, chứng cứ cần thiết để làm sáng tỏ sự thật khách quan 
của vụ án tranh chấp đất đai không phải là điều đơn giản, cũng không chỉ là hoạt 
động cung cấp và thu thập từ phía đương sự và Tòa án mà cần có sự phối hợp của 
các tổ chức, cá nhân có liên quan trong quá trình giải quyết vụ án. Tòa án nhân dân 
huyện Tây Sơn hiện có hơn 15 vụ án tranh chấp liên quan đến đất đai đang tạm 
đình chỉ giải quyết do cần đợi cơ quan, tổ chức cung cấp tài liệu chứng cứ thì mới 
giải quyết được vụ án theo quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 214 BLTTDS.
 3. Các giải pháp trong công tác kiểm sát việc thu thập tài liệu, chứng cứ 
trong giải quyết các vụ án tranh chấp liên quan đến đất đai
 3.1 Kiểm sát chặt chẽ các hoạt động thu thập tài liệu chứng cứ của 
Thẩm phán
 Để giải quyết một vụ án tranh chấp về đất đai, theo tác giả, cần phải thu thập 
tài liệu, chứng cứ về các vấn đề sau: 
 a) Thu thập chứng cứ nguồn gốc đất và quá trình sử dụng đất 
 - Nguồn gốc đất: Nếu do khai phá thì ai khai phá thời gian nào; nếu được 
thừa kế, tặng cho, chuyển nhượng, trao đổi thì ai để thừa kế, tặng cho, chuyển 
nhượng, trao đổi; việc thừa kế, tặng cho, chuyển nhượng, trao đổi đất tranh chấp có 
thật không và có đúng quy định pháp luật không?
 7 Chứng cứ về nguồn gốc và quá trình sử dụng đất do các bên tranh chấp đưa 
ra; các biên bản giải quyết của cơ quan chức năng; biên bản hòa giải ở xã, phường; 
thực tế diện tích đất mà các bên tranh chấp đang sử dụng ngoài diện tích đang có 
tranh chấp; quá trình kê khai, đóng thuế sử dụng đất hàng năm; sự phù hợp của 
hiện trạng sử dụng thửa đất đang có tranh chấp với quy hoạch sử dụng chi tiết đã 
được xét duyệt 
 Kiểm sát viên phải đánh giá được việc áp dụng pháp luật và giải quyết các 
vấn đề nêu trên, đưa ra quan điểm giải quyết các vấn đề đó, làm cơ sở để kiểm sát 
việc giải quyết án của Tòa án.
 Kiểm sát viên cũng phải nghiên cứu toàn bộ các tài liệu, chứng cứ có trong 
hồ sơ vụ án để xác định các vấn đề như: Quan hệ pháp luật phát sinh tranh chấp là 
quan hệ gì, tính chất và nội dung tranh chấp như thế nào ? Nguyên đơn có yêu cầu 
gì? Ý kiến của bị đơn và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan như thế nào 
đối với yêu cầu của nguyên đơn và bị đơn có yêu cầu phản tố, người có quyền lợi 
và nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập hay không? Các bên xuất trình được 
những tài liệu, chứng cứ gì về tranh chấp, các tình tiết liên quan đến vụ án?.
 - Kiểm sát việc cung cấp, giao nộp, thu thập chứng cứ: Để làm rõ các vấn đề 
chứng cứ, Kiểm sát viên phải trả lời được các câu hỏi chứng cứ trong hồ sơ vụ án 
do Tòa án lập đã đầy đủ chưa? Tiêu chuẩn để xác định chứng cứ đầy đủ là chứng 
cứ đó đã làm rõ các tình tiết, nội dung của vụ án cần phải chứng minh chưa? Tình 
tiết nào của vụ án chưa đủ chứng cứ chứng minh hoặc lý giải chưa thuyết phục? 
Chứng cứ đó đã đủ cơ sở bảo đảm quyền và nghĩa vụ của các đương sự không?
 - Các tài liệu, chứng cứ được thu thập ở giai đoạn sơ thẩm gồm: Đơn khởi 
kiện, các tài liệu, chứng cứ kèm theo của đương sự, các tài liệu do Tòa án thu thập, 
các quyết định, biên bản và bản án quyết định sơ thẩm
 3.2 Trực tiếp tham gia kiểm sát hoạt động thẩm định tại chỗ
 Điểm đ khoản 2 Điều 97 BLTTDS quy định xem xét, thẩm định tại chỗ là 
một biện pháp để thu thập tài liệu, chứng cứ của Tòa án. Thẩm phán có quyền chủ 
động xem xét, thẩm định tại chỗ khi xét thấy cần thiết. Điều 101 BLTTDS quy 
định hoạt động xem xét, thẩm định tại chỗ không bắt buộc phải có sự tham gia của 
Viện kiểm sát, tuy nhiên, trong những năm qua, tất cả các hoạt động xem xét, thẩm 
định tại chỗ trong việc giải quyết các vụ án tranh chấp liên quan đến đất đai do Tòa 
án nhân dân huyện Tây Sơn thực hiện đều mời Kiểm sát viên tham gia. 
 Xem xét thẩm định tại chỗ là một trong những biện pháp xác minh thu thập 
chứng cứ do Tòa án thực hiện, có sự tham gia chứng kiến của đại diện UBND hoặc 
Công an cấp xã hoặc cơ quan, tổ chức quản lý và đương sự, nhằm giúp cho cơ 
 9