SKKN Biện pháp để phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập môn Ngữ văn Lớp 6, 7 ở trường THCS Buôn Trấp

 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KRÔNG ANA
 TRƯỜNG THCS BUÔN TRẤP
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 BIỆN PHÁP ĐỂ PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, CHỦ 
ĐỘNG CỦA HỌC SINH TRONG HỌC TẬP MÔN NGỮ 
 VĂN LỚP 6,7 Ở TRƯỜNG THCS BUÔN TRẤP
 BỘ MÔN: NGỮ VĂN
 Họ và tên: Nguyễn Thị Hoài Sương
 Chức danh: Giáo viên
 Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm
 Môn đào tạo: Ngữ Văn
 Krông Ana, tháng 03/2017
 1 giảng dạy phân môn Đọc – Hiểu văn bản thuộc môn Ngữ văn cấp THCS, góp phần 
nâng cao chất lượng bộ môn, tạo niềm say mê, hứng thú cho các em trong học tập.
 b. Nhiệm vụ của đề tài
 Trình bày cụ thể những việc cần làm và làm như thế nào để tạo điều kiện cho 
học sinh phát triển tư duy sáng tạo, phát huy tính chủ động, tích cực trong học tập.
 I.3. Đối tượng nghiên cứu
 Từ thực tế việc dạy của giáo viên và việc học của học sinh trường THCS Buôn 
Trấp. Đặc biệt là việc dạy và học môn Ngữ văn ở học sinh lớp 6,7 Tôi tiến hành 
nghiên cứu những biện pháp dạy học tích, việc áp dụng biện pháp dạy học này trong 
việc phát huy tính tích cực chủ động của học sinh.
 I.4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
 Phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy phần Đọc – Hiểu văn bản của 
môn Ngữ văn lớp 6,7.
 I.5. Phương pháp nghiên cứu
 - Phương pháp nghiên cứu tài liệu: các tài liệu viết về các phương pháp dạy 
học tích cực, giáo án Ngữ văn của giáo viên.
 - Phương pháp điều tra thực tế: thông qua thực tế giảng dạy và các tiết dự giờ 
của đồng nghiệp.
 - Phương pháp thu thập thông tin: thu thập thông tin từ đồng nghiệp, từ học 
sinh.
 - Phương pháp xử lý thông tin thông qua đối chiếu, so sánh, phân tích, tổng 
hợp.
 II. PHẦN NỘI DUNG
 1. Cơ sở lí luận
 Trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến giáo dục nói 
chung và vấn đề đổi mới PPDH trong trường trung học nói riêng. Vấn đề này đã được 
đề cập nhiều lần trong các văn kiện Đại hội Đảng, trong Luật Giáo dục. Đặc biệt, 
trong thông báo kết luận của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung 
ương 2 (khóa VIII), phương hướng phát triển giáo dục và đào tạo đến năm 2020 đã 
chỉ rõ “ Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy và học, khắc phục cơ bản lối truyền thụ 
một chiều. Phát huy PPDH tích cực, sáng tạo, hợp tác, giảm thời gian giảng lý 
thuyết, tăng thời gian tự học, tự tìm hiểu cho học sinh, giáo viên; gắn bó chặt chẽ 
giữa học lý thuyết và thực hành, đào tạo gắn với nghiên cứu khoa học, sản xuất và 
đời sống”.
 3 2.2. Phân tích, đánh giá các vấn đề thực trạng mà đề tài đã đặt ra.
 Thực tế giảng dạy cho chúng ta thấy: trong một lớp học đại trà, số học sinh học 
khá, giỏi môn Ngữ văn, tích cực tham gia vào các hoạt động học tập còn chiếm tỷ lệ 
rất khiêm tốn. Bên cạnh đó, còn nhiều học sinh thiếu cố gắng trong học tập, thụ động 
trong việc tiếp thu kiến thức, hạn chế về khả năng diễn đạt, thậm chí có những học 
sinh thuộc vào diện “hết thuốc chữa”, giáo viên đành cho “ngủ yên” để khỏi ảnh 
hưởng lớp. Phương pháp tổ chức hoạt động học tập của học sinh theo hướng học 
sinh – đối tượng của hoạt động “dạy” trở thành chủ thể của hoạt động “học là 
một PPDH tích cực – “phương thuốc” khá hữu hiệu nhằm kích thích tư duy độc lập 
của học sinh, dạy học sinh cách tự suy nghĩ, lôi cuốn học sinh tham gia vào bài học, 
làm cho không khí lớp học sôi nổi, sinh động, kích thích hứng thú học tập, lòng tự tin 
của các em, rèn cho các em năng lực diễn đạt, mạnh dạn bày tỏ sự hiểu biết của mình, 
biết chú ý lắng nghe và hiểu ý diễn đạt của người khác. Tạo môi trường học tập thân 
thiện để học sinh có điều kiện giúp đỡ lẫn nhau. Học sinh kém có điều kiện học tập 
các bạn trong nhóm, cùng các bạn trong nhóm hoàn thành nhiệm vụ được giao. 
Thông qua đàm thoại, dạy học tích cực, giáo viên sẽ nhanh chóng thu thập được 
thông tin phản hồi từ phía người học, duy trì và kiểm soát được hành vi của học sinh. 
Học sinh sẽ có được niềm vui khi mình được trực tiếp tham gia khám phá, tìm hiểu 
và nắm bắt kiến thức mới thông qua sự hướng dẫn của thầy cô giáo.
 3. Nội dung và hình thức của giải pháp: 
 3.1. Mục tiêu của giải pháp
 Giúp các thầy cô giáo cùng dạy môn Ngữ văn hiểu rõ hơn về mục đích của 
việc dạy học tích cực; có thêm kinh nghiệm trong việc thiết kế hệ thống câu hỏi và 
đặt câu hỏi cũng như tổ chức hoạt động dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ 
động của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng bộ môn, tạo niềm say mê, hứng thú 
cho các em trong học tập.
 3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp
 Từ ý thức về tầm quan trọng của việc phát huy tính tích cực chủ động của học 
sinh trong học tập và từ thực trạng của việc dạy học môn Ngữ văn lớp 6,7 ở trường 
THCS THCS Buôn Trấp, những năm qua chúng tôi đã cố gắng tìm tòi, vận dụng 
Biện pháp để phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong học tập môn 
Ngữ văn và bước đầu đã thấy hiệu quả. Chúng tôi xin trình bày cách nội dung và 
cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp như sau:
 5 coi học sinh là chủ thể tiếp nhận, tất yếu giáo viên sẽ phải đối diện với sự đa dạng, 
phức tạp trong tư duy, trong cách phát ngôn của các em. 
 2. Biện pháp tổ chức hoạt động tự học của học sinh: rèn luyện cho học sinh 
có được phương pháp, kĩ năng: đọc, tóm tắt, phân tích tác phẩm, viết bài
 - Dựa vào các mục biên soạn trong SGK để hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài 
 Với người dạy và người học hiện nay ở nước ta, SGK là công cụ có tính chất 
pháp lí. Nội dung kiểm tra, thi cử bắt đầu và xuất phát từ chương trình và Sách giáo 
khoa. Nói cách khác dạy và học không thể thoát li chương trình và Sách giáo khoa. 
Phần Đọc văn trong SGK ở chương trình THCS hiện nay thường được biên soạn theo 
một cấu trúc cố định với những mục rõ ràng, với trình tự gồm các mục: Tên bài – Kết 
quả cần đạt – Tên văn bản – Chú thích – Đọc – Hiểu văn bản – Ghi nhớ- Luyên tập. 
Để chuẩn bị bài, nhất thiết học sinh phải có trong tay quyển SGK và tự làm việc với 
sách theo hướng dẫn của thầy cô giáo. Trang bị SGK đầy đủ, học sinh thường xuyên 
đọc sách, bám sát tất cả các mục ở trong SGK, mỗi mục có một vai trò cụ thể. Đặc 
biệt, HS phải chú trọng đến mục Đọc – hiểu văn bản sau mỗi văn bản. Đây là mục 
quan trọng có tác dụng định hướng tìm hiểu văn bản cho cả người học và người dạy. 
Ở mục hướng dẫn học bài này có nhiều câu hỏi được sắp xếp theo hệ thống. Dựa vào 
hệ thống câu hỏi này để giáo viên hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài một cách phù hợp, 
thiết thực và có hiệu quả. Bắt đầu từ SGK là một định hướng khoa học trong việc 
hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài cho giờ Đọc văn. Chẳng hạn
 - Gắn với từng bài học cụ thể phù hợp với đặc trưng thể loại để hướng dẫn học 
sinh chuẩn bị bài. 
 Mỗi bài học, mỗi văn bản được phân bố với một số lượng thời gian nhất định 
trong bảng phân phối chương trình. Vì thế, giáo viên nhất thiết phải gắn với từng bài 
học, từng văn bản với số tiết quy định cụ thể để hướng dẫn học sinh cách thức nội 
dung, mức độ soạn bài phù hợp. Chẳng hạn với những bài học trong một tiết thì có 
cách hướng dẫn chuẩn bị bài gọn, nhẹ hơn so với bài hai tiết. Giáo viên cũng cần phải 
xem xét đặc điểm, tính chất của từng văn bản cụ thể để yêu cầu học sinh chuẩn bị: 
Thơ khác với văn xuôi. Mặt khác, hiện nay định hướng giảng dạy phần Văn theo 
phương pháp mới đặc biệt chú trọng yêu cầu tích hợp và đặc trưng thể loại. Xuất phát 
từ yêu cầu tích hợp cũng như ý thức về việc bám sát đặc trưng thể loại là định hướng 
đúng đắn cung cấp tri thức đọc hiểu cho học sinh, mà trước hết là ở khâu giúp các em 
chuẩn bị tốt bài ở nhà Xuất phát từ yêu cầu tích hợp cũng như ý thức về việc bám sát 
đặc trưng thể loại là định hướng đúng đắn cung cấp tri thức đọc hiểu cho học sinh, 
mà trước hết là ở khâu giúp các em chuẩn bị tốt bài ở nhà. Chẳng hạn khi dạy văn bản 
Tinh thần yêu nước của nhân dân ta (Ngữ văn 7) giáo viên phải hướng dẫn cho các 
em nắm vững đặc trưng của văn nghị luận để học sinh dễ tiếp xúc với văn bản. Bên 
 7 Sách giáo khoa, tập cho các em biết gia công tìm tòi, sáng tạo trong quá trình lĩnh hội 
tri thức. Hướng dẫn học sinh soạn bài ở nhà trước hết và quan trọng nhất vẫn là yêu 
cầu các em trả lời các câu hỏi ở phần Hướng dẫn học bài. Việc đọc Sách giáo khoa 
như đã nói trên trước hết là để trả lời được các câu hỏi này. Tuy vậy, muốn công việc 
này của các em đạt hiệu quả đòi hỏi giáo viên phải có những cách thức, biện pháp 
phù hợp. Giáo viên vừa yêu cầu vừa khuyến khích, động viên các em tự trả lời các 
câu hỏi trong phần hướng dẫn theo cách hiểu của mình, tránh viêc ghi lại, chép lại 
theo sách giải một cách đối phó, thụ động. Trong quá trình soạn bài chỗ nào các em 
chưa hiểu hay còn thắc mắc, giáo viên yêu cầu các em chú ý ghi lại hoặc gạch chân, 
đánh dấu để có thể trao đổi trong quá trình đọc hiểu văn bản trên lớp. Một điều nữa 
không kém phần quan trọng là khi hướng dẫn học sinh trả lời các câu hỏi trong Sách 
giáo khoa, giáo viên cần hướng các em vào những ý trọng tâm, câu hỏi trọng tâm, 
điều này rất có ích cho việc đọc hiểu văn bản ở trên lớp. Muốn làm được điều này 
giáo viên phải có đầu tư suy nghĩ trước một bước. Và như vậy, việc hướng dẫn học 
sinh chuẩn bị bài ở nhà sẽ mang lại hiệu quả hơn. Chẳng hạn khi soạn bài Tiếng gà 
trưa(Xuân Quỳnh) giáo viên yêu cầu các em chú ý và trả lời kỹ những vấn đề sau: 
Câu 1: Tại sao trong vô vàn âm thanh của làng quê, tâm trí người chiến sĩ bị ám ảnh 
bởi tiếng gà trưa ? Với người lính ra trận, tiếng gà trưa gợi những cảm giác mới lạ 
nào? Tại sao? Nghệ thuật?
Câu 2: Nghe tiếng gà trưa, người lính nhớ lại những kỉ niệm nào của tình bà cháu? 
Tại sao những kỉ niệm về người bà lại không phai mờ trong tâm hồn của người cháu?
Câu 3 : Điệp từ “vì” trong khổ thơ cuối được lặp lại ba lần điều ấy có ý nghĩa gì?
 Với câu hỏi 1 giáo viên đã giúp học sinh tìm hiểu nội dung đoạn thơ 1 của bài 
thơ: Tiếng gà trưa thức dậy tình cảm làng quê; câu hỏi 2 giúp học sinh tìm hiểu nội 
dung 5 khổ thơ tiếp theo: Tiếng gà trưa khơi dậy những kỉ niệm ấu thơ; câu hỏi 3 
giúp học sinh cảm nhận được nội dung khổ thơ cuối: Điệp từ “vì” khẳng định hành 
động chiến đấu vì mục đích cao cả, bảo vệ non sông đất nước, bảo vệ cuộc sống bình 
yên cho nhân dân, gia đình, người thân, và niềm hạnh phúc của tuổi thơ. 
 Nếu học sinh về nhà chuẩn bị tốt theo các câu hỏi mà giáo viên đã cho khi 
lên lớp các em sẽ tiếp thu bài rất nhanh.
 Như vậy, việc hướng dẫn học sinh đọc Sách giáo khoa và trả lời câu hỏi là việc 
làm vô cùng quan trọng, bởi đây là một bước chuẩn bị trước làm cơ sở cho việc đọc 
tác phẩm trên lớp. Nếu giáo viên làm tốt bước này thì khâu lên lớp sẽ nhẹ nhàng hơn, 
giờ học sôi nổi hơn và tất nhiên hiệu quả giờ học sẽ cao hơn. 
 - Hướng dẫn học sinh lập dàn ý khái quát sơ đồ tư duy cho bài học. 
 Từ những hiểu biết của bản thân, học sinh tự lập thành sơ đồ, thành những dàn 
ý theo suy nghĩ của mình. Điều ấy có nghĩa rằng sau khi đọc phân tích, học sinh cần 
phải tổng hợp, tái tạo lại cấu trúc của bài học. Ghi chép tóm tắt những gì và như thế 
nào là phụ thuộc vào hiểu biết và kinh nghiệm của từng người. Điều quan trọng là 
 9 Hay khi học xong văn bản “Quan Âm Thị Kính”, GV yêu cầu HS khái quát nội 
dung kiến thức bằng sơ đồ tư duy. HS có thể tự do sáng tạo theo khả năng của mình:
 Có thể khẳng định rằng, nếu công việc này được giáo viên làm một cách đều 
đặn và tâm huyết thì giờ học văn bản sẽ đạt được kết quả như mong đợi. Ưu điểm của 
cách làm này là tiết kiệm được thời gian khi lên lớp, phát huy được cách học hợp tác, 
vấn đề trọng tâm của bài học sẽ được mổ xẻ một cách sâu sắc hơn.. 
 - Hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở một số tiết học tác phẩm văn chương cụ 
thể:
 11