SKKN Bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô huyện Hướng Hóa qua các lớp tập huấn, bồi dưỡng

 Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
 “Bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô 
 huyện Hướng Hóa qua các lớp tập huấn, bồi dưỡng”
 A. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài
 Bản sắc văn hóa của một dân tộc là những giá trị vật chất và tinh thần đặc 
trưng trường tồn cùng dân tộc đó. Một mặt, nó phản ánh sinh động đời sống 
kinh tế - xã hội của dân tộc; mặt khác, đó cũng là dấu hiệu đặc trưng để chúng ta 
phân biệt và nhận biết dân tộc này với dân tộc khác. 
 Dân tộc Vân Kiều, PaKô huyện Hướng Hóa được biết đến là một cộng 
đồng dân tộc có nền văn hóa bản địa đa sắc màu với các đặc trưng văn hóa vật 
thể, phi vật thể phong phú và đa dạng, thể hiện sự thích ứng với các điều kiện 
khu vực cư trú của mình bao gồm các lễ hội, phong tục tập quán như Tết mừng 
lúa mới, Mừng hội sim, Lễ phong thần, Lễ hội đâm trâu, Arêupingcác làn điệu 
dân ca, nhạc cụ truyền thống với nhiều loại hình khác nhau như: đàn Ta Lư, sáo 
Pi, Cồng Chiêng, làn điệu Ca Lơi, Cha Chấp, Oát, hát ru... Nghiên cứu nền văn 
hóa dân tộc Vân Kiều, PaKô sẽ góp phần khẳng định các giá trị truyền thống mà 
họ đã sáng tạo ra và gìn giữ, phát huy qua nhiều thế hệ. 
 Vốn có truyền thống văn hoá đặc trưng tương đồng, trong các lễ hội người 
Vân Kiều, PaKô thường sử dụng các nhạc cụ, điệu hát, trang phục, điệu nhảy... 
Mỗi lễ hội có các điệu nhạc, điệu múa khác nhau, nhạc cụ sử dụng cũng không 
giống nhau. Văn hoá, văn nghệ luôn là một phần quan trọng trong đời sống văn 
hoá tinh thần của người Vân Kiều, PaKô, là vốn cổ truyền quý báu. 
 Hiện nay, quá trình phát triển kinh tế xã hội ngày càng hiện đại, các loại 
nhạc cụ truyền thống được thay bằng các nhạc cụ hiện đại, ít được sử dụng và có 
xu hướng dần bị lãng quên. Con người vận động theo sự phát triển của xã hội 
cho nên sự đồng hóa về dân tộc là điều đương nhiên. Các dân tộc sẽ tương đồng 
về bản sắc văn hóa mà lãng quên đi những giá trị văn hóa của dân tộc mình; điều 
đó vô cùng nguy hại cho bản sắc văn hóa của một dân tộc trong thời đại hiện 
nay. Với sự phát triển của nền kinh tế - xã hội, sự phát triển của khoa học công 
nghệ, thời đại công nghệ 4.0, nền văn hóa tiên tiến phát triển, sự giao lưu văn 
hóa cộng đồng, một phần đã làm cho âm nhạc truyền thống ngày một lãng quên; 
một số bộ phận già làng, trưởng bản đã già yếu; thế hệ trẻ chưa thực sự đam mê 
và thích thú dẫn đến ngày càng mai một. Vì vậy thông qua các lớp tập huấn, bồi 
dưỡng, mà ở đó chính những già làng, trưởng bản, người giữ lữa sẽ truyền đạt, 
truyền dạy lại cho thế hệ trẻ, các câu lạc bộ, những người đam mê tiếp tục giữ 
lửa, tiếp tục phát huy và giữ gìn những giá trị truyền thống đó. Việc khôi phục 
và giữ gìn nét văn hoá truyền thống của dân tộc Vân Kiều, PaKô nhằm truyền lại 
cho con cháu những nét văn hoá để duy trì và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc.
 Những đặc điểm trên cho thấy những nguy cơ tiềm ẩn có hại đối với bản 
sắc văn hoá; có thể nói rằng công tác quản lý và bảo tồn những giá trị văn hóa 
dân tộc là hết sức quan trọng; phát triển bản sắc văn hóa đồng nghĩa với phát 
triển xã hội, phát triển con người mới làm cho xã hội văn minh hơn, sắc màu 
hơn. Vì vậy việc xây dựng đề tài là rất cần thiết.
 Dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của nhà nước, đặc biệt là sự ủng 
hộ chung sức của cộng đồng dân tộc Vân Kiều, PaKô huyện Hướng Hóa, vấn đề 
 Người thực hiện: Trần Văn Vũ - Chuyên viên Trung tâm VHTT - TDTT huyện Hướng Hóa
 1 Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
 “Bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô 
 huyện Hướng Hóa qua các lớp tập huấn, bồi dưỡng”
 5. Nhiệm vụ nghiên cứu
 - Cơ sở lý luận về bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền 
thống dân tộc Vân Kiều, PaKô huyện Hướng Hóa.
 - Thực trạng công tác bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ 
truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô huyện Hướng Hóa.
 - Giải pháp bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền thống 
dân tộc Vân Kiều, PaKô huyện Hướng Hóa.
 6. Phương pháp nghiên cứu
 Để thực hiện đề tài này, tôi sử dụng các phương pháp sau:
 - Phương pháp điền dã, nghiên cứu thực địa.
 - Phương pháp phỏng vấn.
 - Phương pháp thống kê.
 - Phương pháp quan sát.
 - Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
 7. Đóng góp của đề tài
 Bổ sung tư liệu tham khảo cho việc nghiên cứu dân ca, nhạc cụ và văn 
hóa truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô huyện Hướng Hóa nói riêng và đồng 
bào dân tộc Vân Kiều, PaKô tỉnh Quảng Trị nói chung.
 8. Cấu trúc của đề tài
 Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, mục lục thì đề tài được 
chia làm ba chương như sau:
 - Chương 1. Cơ sở lý luận về bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, 
nhạc cụ truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô.
 - Chương 2. Thực trạng công tác bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, 
nhạc cụ truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô huyện Hướng Hóa.
 - Chương 3. Giải pháp bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ 
truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô huyện Hướng Hóa.
 Người thực hiện: Trần Văn Vũ - Chuyên viên Trung tâm VHTT - TDTT huyện Hướng Hóa
 3 Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
 “Bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô 
 huyện Hướng Hóa qua các lớp tập huấn, bồi dưỡng”
từng vùng miền, từng dân tộc con người phát triển theo xu hướng khác nhau, 
cuộc sống sinh hoạt của cộng đồng người cũng khác nhau, nhu cầu về ăn, mặc, 
ở, nhu cầu giao tiếp với cộng đồng; nhu cầu thể hiện tình cảm, suy nghĩ, hành 
động của mình trước thiên nhiên và xã hội. Do khác nhau về hoàn cảnh, lịch sử, 
địa lý, nòi giống nên nhu cầu của con người ở mỗi vùng, mỗi Quốc gia đều 
khác nhau. Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam bao gồm những giá trị bền vững, 
những tinh hoa được vun đắp qua hàng ngàn năm đấu tranh dựng nước và giữ 
nước, tạo thành những nét đặc sắc của cộng đồng các dân tộc Việt, con người 
Việt Nam. Bản sắc không phải là cái ngưng động, bất biến mà luôn vận động và 
phát triển theo xu hướng tích lũy, thu nạp những điều tốt đẹp, tiến bộ, loại bỏ cái 
xấu, cái lạc hậu không phù hợp với thời đại. Trải qua hàng ngàn năm lịch sử văn 
hóa Việt Nam đã “Gạn đục khơi trong” tiếp thu những tinh hoa của nhân loại tạo 
nên bản sắc văn hóa riêng biệt, hình thành nên những giá trị di sản văn hóa đặc 
sắc cho các thế hệ sau.
 1.1.2. Các hình thức bảo tồn và phát huy giá trị âm nhạc truyền thống 
dân tộc Vân Kiều, PaKô
 - Sự giáo dục có hệ thống và quy mô trên diện rộng. Theo thời gian, sự 
giáo dục đại chúng sẽ tạo lập một thị hiếu trong lòng xã hội với suy nghĩ như 
vậy. Trong hệ thống giáo dục và đào tạo ở huyện miền núi Hướng Hóa nói riêng 
và tỉnh Quảng Trị nói chung, việc dạy và học âm nhạc cần được thể chế hóa và 
đan xen, lồng ghép âm nhạc truyền thống để việc lưu truyền các giá trị đó không 
bị gián đoạn. Chúng ta nên có những nhà hát, những trung tâm kiểu mẫu, các 
câu lạc bộ âm nhạc truyền thống chuyên biểu diễn và quảng bá từng thể loại 
nghệ thuật truyền thống. Về phương pháp truyền dạy, cần coi trọng và duy trì 
phương pháp “truyền khẩu, truyền ngón” nghề trực tiếp từ chính các nghệ nhân. 
Hệ thống các giá trị phức tạp và tinh tế của âm nhạc truyền thống được bảo lưu 
khi thầy truyền thụ trực tiếp cho trò. Nếu chúng ta không trân trọng thì các giá 
trị đó sẽ vĩnh viễn ra đi theo lớp nghệ nhân già...
 - Trên các phương tiện thông tin đại chúng, hệ thống đài truyền thanh từ 
huyện về tận cơ sở cần tăng cường hơn nữa thời lượng phát sóng những chương 
trình nghệ thuật, âm nhạc truyền thống. Quảng bá, giới thiệu trên hệ thống báo 
đài về các giá trị âm nhạc truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô. 
 1.1.3. Định hướng, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về 
khuyến khích bảo tồn và phát huy giá trị âm nhạc truyền thống dân tộc 
Vân Kiều, PaKô
 Đại hội BCH Trung ương Đảng khóa IX tiếp tục khẳng định: “Bảo tồn và 
phát huy giá trị văn hóa dân tộc, nghệ thuật, ngôn ngữ, chữ viết và thuần phong 
mỹ tục của các dân tộc, tôn tạo các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh; khai 
thác các kho tàng văn hóa cổ truyền chú trọng gìn giữ, phát triển các di sản 
văn hóa phi vật thể, các di tích lịch sử, nâng câp các bảo tàng”. 
 Ngày 5/9/2012 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1211/QĐ-
TTG phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa giai đoạn 2012-2015 
với mục tiêu chung là nhằm nâng cao nhận thức của toàn Đảng, toàn dân, của 
 Người thực hiện: Trần Văn Vũ - Chuyên viên Trung tâm VHTT - TDTT huyện Hướng Hóa
 5 Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
 “Bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô 
 huyện Hướng Hóa qua các lớp tập huấn, bồi dưỡng”
pháp khai thác chất liệu âm nhạc dân gian, biểu đạt tư duy sáng tạo nghệ thuật 
mang tính triết lý cuộc sống.
 Dân ca Vân Kiều, PaKô sâu lắng và tinh tế, thấm đẫm chất trí tuệ, sáng 
tạo gắn kết tính cộng đồng trở thành nhu cầu biểu đạt và hưởng thụ, chuyển tải 
tiếng nói đồng vọng của cộng đồng, tạo nên sức sống mãnh liệt, tồn tại trước 
những diễn biến thăng trầm, bao biến thiên của xã hội.
 Từ bao đời nay trên dãy Trường Sơn hùng vĩ, gắn với những nhạc cụ 
truyền thống, dân ca Vân Kiều, PaKô đã ăn sâu trong tâm thức của người dân 
nơi đây, đã trở thành di sản văn hoá góp phần làm phong phú sắc màu dòng nhạc 
dân ca Việt Nam.
 Một số làn điệu thường được sử dụng như:
 - Oát: loại hát đối đáp giao duyên.
 - Prdoak: hát chúc vui, chúc tụng khi có việc mừng.
 - Xướt: hát vui trong các sinh hoạt vui đùa đông người.
 - Roai tol, Roai trong: loại hát kể lể nặng nề, oán trách.
 - Adâng kon: hát ru trẻ con.
 - Cha chấp: lối vừa hát vừa kể rất phổ biến.
 - Sim: hình thức hát nam nữ.
 Một số nhạc cụ thường được sử dụng như:
 - Cồng
 - Chiêng
 - Khèn
 - Sáo
 - Trống
 - Tù và
 Các làn điệu dân ca và nhạc cụ truyền thống trong âm nhạc Vân Kiều, 
PaKô tuy chưa phong phú, đa dạng và hấp dẫn, nhưng phần nào đã khắc hoạ 
được những nét nhân bản sâu xa, sự rung cảm tự nhiên trước cuộc sống, tạo một 
nét cơ bản trong sinh hoạt âm nhạc. 
 Người thực hiện: Trần Văn Vũ - Chuyên viên Trung tâm VHTT - TDTT huyện Hướng Hóa
 7 Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
 “Bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô 
 huyện Hướng Hóa qua các lớp tập huấn, bồi dưỡng”
 - Kịp thời phát hiện, động viên, bồi dưỡng năng khiếu nghệ thuật từ khi 
còn ngồi trên ghế nhà trường.
 - Lập hồ sơ, danh sách các nghệ nhân để khi có chương trình có thể điều 
động nhanh chóng.
 - Sân khấu hóa các tiết mục dân ca, nhạc cụ truyền thống.
 - Các nghệ nhân, các hạt nhân cũng phải tự mình bảo tồn và phát huy các 
làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền thống để lưu truyền trong thế hệ con cháu, người 
thân của gia đình và dòng họ.
 2.3. Đánh giá công tác bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc 
cụ truyền thống dân tộc Vân Kiều, PaKô
 2.3.1. Thuận lợi
 Công tác bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền thống 
của đồng bào dân tộc thiểu số nói chung và của dân tộc Vân Kiều, PaKô nói 
riêng đã được Đảng và Nhà nước chú trọng quan tâm. Có nhiều chủ trương, 
chính sách bảo tồn và phát huy được ban hành và thực hiện.
 Tập thể lãnh đạo huyện Hướng Hóa đã có những chủ trương, chính sách 
kịp thời, đúng đắn nhằm bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền 
thống dân tộc Vân Kiều, PaKô. Các chính sách về văn hóa, dân tộc được đưa 
vào thực tiễn.
 Công tác bảo tồn và phát huy các làn điệu dân ca dân tộc Vân Kiều, PaKô 
đã và đang được cụ thể hóa, sân khấu hóa, lưu giữ bằng nhiều hình thức và biện 
pháp khác nhau như: lồng ghép vào chương trình dạy và học, các hoạt động biểu 
diễn, hội thi, liên hoan, thành lập các Câu lạc bộ âm nhạc truyền thống, ứng 
dụng âm nhạc truyền thống vào âm nhạc hiện đại, sáng tác âm nhạc. Đây cũng là 
đề tài cho những hoạt động sáng tác văn học, văn hóa văn nghệ, các hoạt động 
nghiên cứu.
 Các nghệ nhân vẫn luôn đam mê, nhiệt huyết trong việc bảo tồn và phát 
huy các làn điệu dân ca, nhạc cụ truyền thống. Thường xuyên đưa vào các 
chương trình hội diễn, chương trình nghệ thuật nhằm quảng bá, giới thiệu đến 
công chúng và Nhân dân.
 2.3.2. Khó khăn, hạn chế
 Hiện nay công tác bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa đặc biệt là 
các loại hình văn hóa văn nghệ truyền thống của dân tộc Vân Kiều, PaKô trên 
địa bàn huyện chưa được các cấp các ngành quan tâm một cách toàn diện, chỉ 
với mức độ thông qua các phong trào; chủ yếu là phong trào “Toàn dân đoàn kết 
xây dựng đời sống văn hóa”; cho nên việc bảo tồn, lưu giữ và phát huy giá trị 
văn hóa truyền thống còn nhiều hạn chế.
 2.3.3. Nguyên nhân
 Với su thế phát triển của kinh tế - xã hội, các làn điệu dân ca và nhạc cụ 
truyền thống ngày càng bị các luồng văn hóa khác lạ, kể cả độc hại từ phương 
Đông, phương Tây... dần dần chuyển hóa sang những sắc màu khác lạ... cụ thể 
là văn hóa dân tộc nói chung, trong đó có âm nhạc truyền thống dân tộc Vân 
Kiều, PaKô nói riêng. Sự xâm nhập của văn nghệ nước ngoài càng mạnh, càng 
 Người thực hiện: Trần Văn Vũ - Chuyên viên Trung tâm VHTT - TDTT huyện Hướng Hóa
 9