Sáng kiến kinh nghiệm Xây dựng lớp học tự quản tại Lớp 12 trường THPT Hướng Hóa

 I. MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài và lịch sử vấn đề nghiên cứu
 Mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông 2018 của Bộ GD&ĐT xác định: 
“Chương trình giáo dục phổ thông cụ thể hóa mục tiêu giáo dục phổ thông, giúp 
người học làm chủ kiến thức phổ thông; biết vận dụng hiệu quả kiến thức vào 
đời sống và tự học suốt đời; có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp; biết 
xây dựng và phát triển hài hòa các mối quan hệ xã hội; có cá tính, nhân cách và 
đời sống tâm hồn phong phú; nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp 
tích cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại.”
 Mục đích chương trình giáo dục phổ thông hướng đến là cải thiện nguồn vốn 
con người, để có thể đáp ứng được các yêu cầu về kiến thức và kỹ năng liên tục 
thay đổi trong bối cảnh của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Vai trò của giáo 
viên thời kì mới trở nên phức tạp ở một thế giới thay đổi nhanh chóng, nơi mà 
hầu như tri thức là vô tận. Nhà trường và giáo viên cần có chuyển động kịp thời 
để đáp ứng yêu cầu của thời đại công nghệ. Nhà trường hiện nay phải đáp ứng 
yêu cầu học tập của mọi đối tượng học sinh để đảm bảo quyền học tập của mỗi 
học sinh, đảm bảo phổ cập giáo dục toàn dân. Tôi xin trích lời của TS. Nguyễn 
Tùng Lâm khi trao đổi với phóng viên Báo điện tử Giáo dục Việt Nam:
 “Quan điểm “kén chọn lớp người tinh hoa” để giáo dục không còn nữa hay 
quan điểm “giáo dục phải thải loại” các đối tượng cũng không phù hợp. Nhà 
trường, cụ thể là đội ngũ nhà giáo chỉ có thể thay đổi phương pháp, thay đổi 
chính mình;...
 Đã đến lúc phải chấm dứt loại nhà trường “Mackeno”, một nhà trường mà đầu 
vào học sinh thế nào, đầu ra học sinh vẫn như thế, hết năm học sinh cứ lên lớp, 
không biết học sinh có thay đổi gì không? ”
 Giáo viên chủ nhiệm là cầu nối giữa nhà trường, phụ huynh, học sinh và xã 
hội, là người quản lý toàn bộ hoạt động giáo dục của lớp mình, đặc biệt là việc 
chăm lo, hình thành, nuôi dưỡng, hỗ trợ đắc lực cho sự phát triển nhân cách toàn 
diện của học sinh trong thời đại công nghiệp 4.0. Điều quan trọng nhất mà mỗi 
giáo viên chủ nhiệm phải nhận thức được, đó là phải biết tạo cho các em phát 
triển nhân cách trong một tập thể học sinh lành mạnh đồng thời mỗi em lại có đủ 
khả năng thực hiện các yêu cầu giáo dục theo tinh thần biết “tự giáo dục”. 
 Nhiều đề tài SKKN hay đề tài khoa học nghiên cứu về công tác chủ nhiệm đã 
được nghiên cứu trước đây. Tuy nhiên, với mong muốn trao đổi kinh nghiệm 
 1 - Phần Kết luận – Nêu rõ kết quả của việc ứng dụng đề tài. Những kết luận 
trong quá trình nghiên cứu. Những kiến nghị, đề xuất của bản thân. 
 6. Mục tiêu và phạm vi nghiên cứu đề tài
 Vì điều kiện và thời gian có giới hạn, nên đề tài chỉ tập trung nghiên cứu và 
ứng dụng vào thực tế ở lớp 12B2 của trường THPT Hướng Hóa, năm học 2019-
2020.
 II. NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận của đề tài 
 1.1. Vị trí, vai trò của giáo viên chủ nhiệm lớp và công tác chủ nhiệm lớp
 Giáo viên chủ nhiệm lớp có vai trò sau đây:
 1.1.1. Thay mặt Hiệu trưởng quản lí một lớp học
 Giáo viên chủ nhiệm lớp do Hiệu trưởng phân công và thay mặt Hiệu trưởng 
để quản lí và tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh ở một lớp học.
 Vai trò quản lí của giáo viên chủ nhiệm lớp thể hiện trong việc xây dựng và tổ 
chức thực hiện các kế hoạch giáo dục, đôn đốc, kiểm tra và đánh giá kết quả học 
tập và tu dưỡng của học sinh trong lớp.
 Giáo viên chủ nhiệm phải trả lời các câu hỏi về chất lượng học tập và hạnh 
kiểm của học sinh trong lớp trước Hiệu trưởng, trước Hội đồng sư phạm của nhà 
trường và trước phụ huynh học sinh của lớp khi tổng kết năm học.
 1.1.2. Người xây dựng tập thể học sinh thành một khối đoàn kết
 Giáo viên chủ nhiệm lớp là linh hồn của lớp, bằng các biện pháp tổ chức, giáo 
dục, bằng sự gương mẫu và quan hệ tình cảm, giáo viên chủ nhiệm xây dựng 
khối đoàn kết trong tập thể, dìu dắt các em nhỏ như con em mình trưởng thành 
theo từng năm tháng.
 Học sinh kính yêu giáo viên chủ nhiệm như cha mẹ mình, đoàn kết thân ái với 
bạn bè như anh em ruột thịt, lớp học sẽ trở thành một tập thể vững mạnh. Tình 
cảm của lớp càng bền chặt, tinh thần trách nhiệm và uy tín của giáo viên chủ 
nhiệm càng cao thì chất lượng giáo dục càng tốt.
 Rất nhiều giáo viên cùng giảng dạy trong một lớp, nhưng giáo viên chủ nhiệm 
bao giờ cũng để lại những ấn tượng sâu sắc đối với từng học sinh trong suốt 
cuộc đời họ.
 1.1.3. Người tổ chức các hoạt động giáo dục học sinh trong lớp
 3 tâm lý của mình theo chuẩn mực đạo đức của xã hội, theo quan điểm về mục 
đích cuộc sống Điều đó khiến các em quan tâm sâu sắc tới đời sống tâm lý, 
những phẩm chất nhân cách và năng lực riêng. Các em không chỉ nhận thức về 
cái tôi hiện tại của mình mà còn nhận thức về vị trí của mình trong xã hội tương 
lai. Các em không chỉ chú ý đến vẻ bên ngoài mà còn đặc biệt chú trọng tới 
phẩm chất bên trong. Các em có khuynh hướng phân tích và đánh giá bản thân 
mình một cách độc lập dù có thể có sai lầm khi đánh giá. Ý thức làm người lớn 
khiến các em có nhu cầu khẳng định mình, muốn thể hiện cá tính của mình một 
cách độc đáo, muốn người khác quan tâm, chú ý đến mình
 Nhìn chung thanh niên mới lớn có thể tự đánh giá bản thân một cách sâu sắc 
nhưng đôi khi vẫn chưa đúng đắn nên các em vẫn cần sự giúp đỡ của người 
lớn. Một mặt, người lớn phải lắng nghe ý kiến của em các, mặt khác phải giúp 
các em hình thành được biểu tượng khách quan về nhân cách của mình nhằm 
giúp cho sự tự đánh giá của các em được đúng đắn hơn, tránh những lệch lạc, 
phiến diện trong tự đánh giá. Cần tổ chức hoạt động của tập thể cho các em có 
sự giúp đỡ, kiểm tra lẫn nhau để hoàn thiện nhân cách của bản thân.
 1.2.2. Sự hình thành thế giới quan
 Sự hình thành thế giới quan là nét chủ yếu trong tâm lý thanh niên vì các em 
sắp bước vào cuộc sống xã hội, các em có nhu cầu tìm hiểu khám phá để có 
quan điểm về tự nhiên, xã hội, về các nguyên tắc và quy tắc ứng xử, những định 
hướng giá trị về con người. Các em quan tâm đến nhiều vấn đề như: thói quen 
đạo đức, cái xấu cái đẹp, cái thiện cái ác, quan hệ giữa cá nhân với tập thể, giữa 
cống hiến với hưởng thụ, giữa quyền lợi và nghĩa vụ trách nhiệm Tuy nhiên 
vẫn có em chưa được giáo dục đầy đủ về thế giới quan, chịu ảnh hưởng của tư 
tưởng bảo thủ lạc hậu như: có thái độ coi thường phụ nữ, coi khinh lao động 
chân tay, ý thức tổ chức kỉ luật kém, thích có cuộc sống xa hoa, hưởng thụ hoặc 
sống thụ động,
 Nhìn chung, ở tuổi này các em đã có ý thức xây dựng lý tưởng sống cho 
mình, biết xây dựng hình ảnh con người lý tưởng gần với thực tế sinh hoạt hàng 
ngày. Các em có thể hiểu sâu sắc và tinh tế những khái niệm, biết xử sự một 
cách đúng đắn trong những hoàn cảnh, điều kiện khác nhau nhưng có khi các em 
lại thiếu tin tưởng vào những hành vi đó. Vì vậy, giáo viên phải khéo léo, tế nhị 
khi phê phán những hình ảnh lý tưởng còn lệch lạc để giúp các em chọn cho 
mình một hình ảnh lý tưởng đúng đắn để phấn đấu vươn lên.
 1.2.3. Xu hướng nghề nghiệp
 5 sáng nhưng cũng là một vấn đề rất phức tạp, nó đòi hỏi sự khéo léo tế nhị của 
giáo viên. Một mặt giáo viên phải làm cho các em có thái độ đúng đắn trong 
quan hệ tình cảm với bạn khác giới, phải làm cho các em biết kìm chế những 
cảm xúc của bản thân; mặt khác, phải nghiên cứu từng trường hợp cụ thể để 
đưa ra cách giải quyết thích hợp. Bất luận trong trường hợp nào cũng đều 
không được can thiệp một cách thô bạo, không chế nhạo, phỉ báng, ngăn cấm 
độc đoán, bất bình mà phải có một thái độ trân trọng và tế nhị, đồng thời cũng 
không được thờ ơ, lãnh đạm tránh những phản ứng tiêu cực ở các em.
2. Thực trạng 
 2.1. Vài nét về đặc điểm tình hình địa phương, nhà trường 
 Huyện Hướng Hóa là một huyện miền núi phía tây của tỉnh Quảng Trị. Xuất 
phát là một địa bàn với điều kiện kinh tế khó khăn, trình độ dân trí thấp. Đến 
nay, Hướng Hóa đã có sự phát triển trên nhiều mặt, trở thành trung tâm kinh tế - 
thương mại quan trọng của tỉnh. Song song với sự phát triển về kinh tế - thương 
mại, ngành giáo dục của huyện cũng đã được quan tâm đầu tư và đạt nhiều kết 
quả đáng kể.
 Trải qua hơn ba mươi năm xây dựng và phát triển, từ quy mô nhỏ bé ban đầu, 
Trường THPT Hướng Hóa đã có sự phát triển vượt bậc về cả số lượng lẫn chất 
lượng. Đến nay, trường đang có quy mô ổn định với số lượng 30 lớp, với 
khoảng 1100 học sinh. Nhà trường luôn chú trọng, quan tâm đến việc giáo dục 
đạo đức học sinh. Đồng thời, lãnh đạo Nhà trường luôn thường xuyên quan tâm 
đến công tác chủ nhiệm cũng như năng lực chủ nhiệm của giáo viên làm công 
tác chủ nhiệm để có những chiến lược mới nhằm xây dựng những tập thể lớp 
chất lượng theo tiêu chí “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”.
 Các tổ chức trong Nhà trường luôn quan tâm đến công tác chủ nhiệm lớp, 
luôn có tinh thần tự nguyện hợp tác với các giáo viên làm công tác chủ nhiệm để 
việc giáo dục đạo đức và kết quả học tập của học sinh đạt kết quả tốt nhất.
 2.2. Thực trạng công tác chủ nhiệm lớp
 2.2.1. Ưu điểm
 Giáo viên chủ nhiệm có trình đào tạo trên chuẩn, tuổi đời còn trẻ, có tinh thần 
trách nhiệm cao, nhiệt tình với học sinh, nhận thức được vai trò của người thầy, 
có khả năng nắm được mục tiêu, kiến thức, dạy tốt lớp phụ trách, lập được kế 
hoạch giáo viên chủ nhiệm lớp.
 7 Đến những năm gần đây lớp do tôi chủ nhiệm luôn hoàn thành tốt mọi nhiệm 
vụ được giao, luôn được xếp loại là lớp được khen thưởng của Nhà trường, và 
quan trọng nhất đó chính là tôi được lòng học sinh, được các em kính trọng và 
quý mến. Sở dĩ có được những thành tích như vậy là do bản thân tôi đã cố gắng 
bám lớp, làm tốt công tác chủ nhiệm, xây dựng được lớp học tự quản. Thực chất 
của xây dựng lớp tự quản là quá trình từng bước chuyển hoá tâm huyết, nhiệt 
tình của thầy cô thành ý thức tự quản tự giác đầy trách nhiệm và thích thú của 
học sinh, cũng có nghĩa là biến lớp học của những cá nhân học sinh thành một 
tập thể học sinh biết tự quản dưới sự quản lý, chỉ đạo của giáo viên chủ nhiệm. 
Mỗi học sinh trong lớp là một chủ thể có tính tự giác cao. 
 Thực tế hiện nay, vẫn còn nhiều giáo viên thiếu kinh nghiệm chủ nhiệm, việc 
vận dụng yếu tố tâm lý trong giáo dục hành vi học sinh của giáo viên còn khập 
khểnh, khô khan, nghèo nàn, đơn điệu, không hài hòa giữa tình và lý, thậm chí 
mang nặng tính áp lực, răn đe buộc học sinh vâng lời tức thời, không làm cho 
học sinh tâm phục, khẩu phục. Không kịp thời, còn nóng vội và thiếu kinh 
nghiệm khi xử lý các vụ việc, thiếu bao dung cần thiết mà thiên về xử phạt. 
Chưa thấu hiểu hết nguyên nhân sâu xa dẫn đến những tâm sự riêng của học 
sinh, chưa cùng các em chia sẻ, tháo gỡ những khó khăn, bế tắc, vướng mắc một 
cách chân tình, thực sự. Chưa tin tưởng, mạnh dạn bố trí, giao việc để tạo điều 
kiện thuận lợi, qua đó đánh giá, động viên, khích lệ các em phấn đấu trở thành 
học sinh tốt. Do tình trạng như vậy nên bản thân tôi muốn chia sẻ cùng đồng 
nghiệp một số biện pháp giúp nâng cao hiệu quả công tác chủ nhiệm như sau:
3. Biện pháp
 3.1. Tìm hiểu nắm vững tình hình học sinh lớp chủ nhiệm
 K.Đ.Usin nhi đã nói rằng: “Muốn giáo dục con người thì phải hiểu con người 
về mọi mặt”. Người giáo viên chủ nhiệm muốn nâng cao chất lượng và hiệu quả 
giáo dục của lớp mình thì phải có những biện pháp cụ thể, phù hợp với lứa tuổi, 
đặc điểm tâm sinh lý, nhân cách của từng học sinh trong lớp. Do đó khi nhận 
lớp, công việc đầu tiên của tôi là cố gắng nhớ tên tất cả học sinh sau đó tiến 
hành tìm hiểu nắm vững tình hình học sinh. Nội dung và cách thức tìm hiểu như 
sau:
 *Về nội dung tìm hiểu:
 Tìm hiểu tập thể học sinh.
 Tìm hiểu cá nhân học sinh:
 Các đặc điểm thể chất của học sinh.
 9