Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp giáo dục nội dung bảo vệ môi trường vào dạy các bài học Hóa 9 tại trường THCS Lê Quý Đôn

 PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU
 I. ĐẶT VẤN ĐỀ
 Trong những năm gần đây, giáo dục môi trường được xem là nhiệm vụ vô cùng quan 
trọng của nền giáo dục nước ta.Học sinh là thế hệ tương lai của đất nước, là những chủ 
nhân quyết định đối với sự phát triển của cả xã hội, dân tộc đồng thời cũng là người bị 
ảnh hưởng nhiều nhất của vấn đề môi trường đối với sự phát triển sau này.Cùng với sự 
phát triển nhanh chóng của nền kinh tế đất nước thì giáo dục bảo vệ môi trường trong nhà 
trường lại càng có ý nghĩa quan trọng, được xem là một trong những biện pháp hàng đầu 
để bảo vệ môi trường có hiệu quả.
 Cùng với sự phát triển kinh tế xã hội thì vấn đề ô nhiễm môi trường ngày càng 
nghiêm trọng, do hậu quả của các hoạt động sản xuất như sản xuất gạch ngói, nạn khai 
thác khoáng sản, chặt phá rừng và sinh hoạt hằng ngày của con người đã làm cho môi 
trường ngày càng biến đổi, có nhiều hiện tượng thiên nhiên xảy ra như: sóng thần, động 
đất, lũ lụt, hạn hán....ngày càng nhiều. Con người đang phải đối diện với sự biến đổi khí 
hậu toàn cầu ngày càng khắc nghiệt. 
 Để thực hiện yêu cầu trên thì cần có các phương pháp giáo dục bảo vệ môi trường vào 
các môn học trong nhà trường. Và Hóa học là môn nghiên cứu tính chất và sự biến đổi 
của chất, các quy luật biến đổi chất sẽ rút ra được mối liên hệ phát sinh giữa các sự vật, 
giải thích được bản chất của các quá trình xảy ra trong tự nhiên, trong sản xuất và trong 
đời sống liên quan đến môi trường.Xuất phát từ lý do trên tôi chọn đề tài “Một số kinh 
nghiệm trong việctích hợp giáo dục nội dung bảo vệ môi trường vào dạy các bài học 
hóa 9 tại trường THCS Lê Quý Đôn”.Để bên cạnh những kiến thức từ nội dung bài học, 
các em còn có thể tích lũy được các kiến thức về môi trường từ đó hình thành ý thức bảo 
vệmôi trường.
 Để thực hiện đề tài tôi đã tiến hành nghiên cứu: Một số kinh nghiệm trong việc tích 
hợp giáo dục nội dung bảo vệ môi trường vào dạy các bài học hóa 9 tại trường THCS Lê 
Quý Đôn. Trong phạm vi nghiên cứu: 100 học sinh lớp 9tại trường THCS Lê Quý Đôn, 
xã Đray Sáp, huyện Krông Ana, năm học 2016 - 2017 và năm học 2017-2018.
 1 Giáo dục môi trường là dựa trên những tri thức về môi trường mà hình thành thái độ, 
ý thức, trách nhiệm và kĩ năng hành động của học sinh, nhằm bảo vệ môi trường bằng các 
giải pháp trước mắt và lâu dài.
 Giáo dục môi trường trong nhà trường nhằm đạt đến mục đích cuối cùng là: Mỗi học 
sinh được trang bị một ý thức trách nhiệm đối với sự phát triển bền vững của Trái đất, 
hình thành thái độ, ý thức bảo vệ và giữ gìn tài sản qúi giá nhất của nhân loại này.
 Môn Hoá học là môn khoa học có thể giúp học sinh tìm hiểu sâu sâu về bản chất của 
sự biến đổi các chất trong môi trường, nguồn gây ô nhiễm môi trường: Các chất hoá học 
và tác hại sinh lý của chúng đối với động vật, thực vật và con người. Và từ đó đưa ra các 
biện pháp bảo vệ môi trường trong học tập môn Hoá.
 Do đó là giáo viên giảng dạy bộ mônhoá học có khả năng tích hợp giáo dục bảo vệ 
môi trường cho học sinh trong một số bài dạy.
 Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường là một nhiệm vụ quan trọng đối với ngành giáo 
dục của nước ta và trên thế giới. Ở các nước trên thế giới việc tích hợp giáo dục bảo vệ 
môi trường thông qua các môn học đã được thực hiện nhiều năm nay. Tuy nhiên, đối với 
nước ta thì việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường thông qua các môn học trong nhà 
trường mới thật sự triển khai khi đổi mới giáo dục.
 Vì vậy tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường vào một số bài học môn Hoá học là giúp 
học sinh thấy được mối quan hệ mật thiết giữa môn học với thực tế và hiểu được các tác 
nhân gây ô nhiễm môi trường, từ đó có ý thức bảo vệ môi trường.
 II.THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ
 Ô nhiễm môi trường là một trong những vấn đề nóng bỏng của toàn cầu.Việt Nam 
vấn đề ô nhiễm môi trường ngày càng trở nên nghiêm trọng.Hàng ngày, trên các phương 
tiện truyền thông đại chúng hay trong chính cuộc sống thường nhật, chúng ta cũng thường 
được nghe hoặc chứng kiến những thông tin về ô nhiễm môi trường. Những bãi rác tự 
phát mọc lên không kiểm soát ở ngay những khu dân cư, ở ven đường... Những dòng sông 
đen ngòm nổi lềnh bềnh những túi nilon, rác thải sinh hoạt, nước thải từ các nhà máy hay 
nước thải sinh hoạt của người dân gây ô nhiễm nghiêm trọng đến môi trường.
 3 loại rác thải nguy hại chưa được thu gom, xử lý theo quy trình. Bên cạnh đó một số người 
dân tự ý vứt rác xuống con suối mương gây ô nhiễm môi trường để lại nhiều hậu 
quả nặng nề, gây ô nhiễm môi trường làm ảnh hưởng đến sức khỏe con người.
 Rác thải ở cầu Đồng Tâm Vỏ thuốc sâu tại ruộng 
 Trường THCS Lê Quý Đôn nằmtrên địa bàn xã Đray Sáp điều kiện kinh tế còn khó 
khăn, cơ sở vật chất còn nhiều thiếu thốn,các thiết bị dạy học, cơ sở vật chất phục vụ cho 
các tiết dạy Hoá học chưa đảm bảo. Học sinh đa số là người đồng bào dân tộc thiểu số 
nên khả năng tiếp thu bài còn chậm, một số em chưa thực sự hứng thú với môn học. 
Nhưng điều đáng buồn hơn là phần lớn học sinh vẫn còn những hiện tượng vứt giấy, rác 
vỏ của các loại bao bì đựng quà vặt, bã kẹo cao sulung tung nơi sân trường, hành lang 
lớp học, trong công trình măng non, trước cổng trường. Chính các việc làm thiếu ý thức 
đó đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cảnh quan khuôn viên trường học và làm ô nhiễm 
bầu không khí học tập, giảng dạy, sinh hoạt và vui chơi của các em.Mặc dù, trong thực tế 
tại trường, hoạt động giáo dục ý thức học sinh bảo vệ môi trường đã được Ban Giám hiệu, 
thầy cô giáo của trường rất quan tâm, thường xuyên tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài 
giờ lên lớp giáo dục ý thức bảo vệ môi trường của học sinh, nhưng do các em chưa hiểu 
được các chất gây ô nhiễm môi trường, tác hại của ô nhiễm môi trường, nên các em chưa 
đề cao ý thức, tinh thần giữ gìn và bảo vệ môi trường mặc dù giáo dục môi trường đang là 
nhiệm vụ cấp thiết hiện nay.
 5 Trước khi thực hiện đề tài, tôi đã tiến hành khảo sát điều travới 100 học sinh khối 9 
cuối năm học 2016 - 2017 bằng hình thức trắc nghiệm để nắm bắt thông tin về mức độ 
hiểu biết các chất hoá học gây ô nhiễm môi trường và ý thức bảo vệ môi tường của học 
sinh.
 PHIẾU 1
 Câu 1. Khí Cacbon đioxit có phải là nguyên nhân chính gâyhiệu ứng nhà kính 
 không?
 A.Có B.Không
 Câu 2. Theo em khói xe máy có làm ô nhiễm môi trường không?
 A.Có B. Không
 Câu 3. Khí Lưu huỳnh đioxit có phải là nguyên nhân chính gây hiện tượng mưa 
 axit?
 A. Có B. Không 
 Câu 4. Thủy ngân dễ bay hơi và rất độc. Nếu chẳng may nhiệt kế thủy ngân bị vỡ 
 thì có thể dùng chất nào sau đây để khử độc thủy ngân?
 A. Bột sắt B. Bột lưu huỳnh 
 Câu 5.Em có nghĩ đồ hộp, bao bì nilon, vỏ chai nhựa là một trong những nguyên 
 nhân gây ô nhiễm môi trường? 
 A. Có B. Không 
 PHIẾU 2
 Câu 1.Em thấy một vài bạn đang xả rác trong sân trường. Em sẽ làm gì?
 A. Mặc kệ B.Tham gia C. Nhắc nhở 
 Câu 2. Bạn đã bao giờ bỏ rác không đúng nơi quy định chưa?
 A. Thường xuyên B. Thỉnh thoảng
 C. Hiếm khi D. Chưa bao giờ
 7 Qua kết quả khảo sát phiếu 1 và phiếu 2 cho ta thấy tỉ lệ học sinh hiểu biết về các chất 
hoá học gây ô nhiễm môi trường và ý thức bảo vệ môi trường của học sinh còn thấp. Là 
giáo viên ta phải có biện pháp gì để giúp học sinh được trang bị thêm các kiến thức hóa 
học về môi trường? Đó cũng chính là lý do tôi đi tìm hiểu, nghiên cứu các biện pháp để 
thông qua nội dung bài học,giúp học sinh hiểu được các tác nhân hoá học gây ô nhiễm 
môi trường và ý thức bảo vệ môi trường hiệu quả hơn.
 III. C
 ÁC GIẢI PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐÈ
 Khi tích hợp nội dung bảo vệ môi trường vào bài giảng môn Hoá học cần phải đảm 
bảo các nguyên tắc sau:
 - Nội dung lồng ghép phải đảm bảo tính chính xác, khoa học.
 - Phân phối thời gian hợp lí, nên lấy những ví dụ ngắn gọn hấp dẫn, lôi cuốn sự chú ý 
của học sinh.
 - Nội dung tích hợp giáo dục môi trường phải phù hợp với chủ đề, nội dung của bài học.
 Để tích hợp được nội dung bảo vệ môi trường vào bài dạy giáo viên cần phải thu thập 
tư liệu như tranh ảnh, phóng sự ...nhưng phải chọn lọc và phân loại theo từng nhóm để dễ 
sử dụng. Tuy nhiên không phải bài nào cũng phù hợp để tích hợp, do đó giáo viên phải 
nghiên cứu kĩ từng nội dung của bài.
 Sau khi đã có kế hoạch và lựa chọn được tư liệu phù hợp, việc đưa nội dung giáo dục 
môi trường vào bài giảng sao cho hợp lý là điều quan trọng nhất. Nhưng lưu ý vẫn đảm 
bảo truyền đạt đủ kiến thức trọng tâm, từ nội dung bài học, liên hệ đến thực tế hoá học và 
môi trường,giáo viên không nên đưa quá nhiều chi tiết lan man, dẫn đến xa rời nội dung 
bài học,...
 Qua nhiều năm giảng dạy tôiđã rút ra một số kinh nghiệm tích hợp nội dung bảo vệ 
môi trường vào các bài học để giúp học sinh hiểu được các chất hoá học nào gây ô nhiễm 
môi trường, từ đó giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh.
 Giải pháp 1: Đặt tình huống có vấn đề khi vào bài mới.
 Nêu hiện tượng thực tiễn về môi trường thay cho lời mở bài để kích thích trí tò mò 
của học sinh. Phần mở đầu đặc biệt quan trọng, nếu ta biết đặt ra một tình huống thực tiễn 
 9 Giải pháp 2: Sử dụng những hiện tượng thực tiễn về môi trường để củng cố kiến 
thức của bài.
 Nêu hiện tượng thực tiễn về môi trường thay cho lời kết bài để củng cố khắc sâu kiến 
thức đồng thời hình thành ý thức tích cực, tính tự giác trong việc bảo vệ môi trường.
 Ví dụ 1.Khi dạy bài 11: Phân bón hóa học
 Giáo viên đặt câu hỏi
 Câu 1.Vì sao dùng tro bếp bón cho cây trồng ?
 Học sinh trả lời 
 Giáo viên nhận xét và kết luận
 Vì tro bếp chứa Kali cacbonat (K2CO3) cung cấp nguyên tố Kali cho cây.
 Giáo dục môi trường: Sử dụng một số chất tự nhiên làm phân bón để cải tạo đất tránh 
lạm dụng hợp chất hóa học.
 Câu 2.Giáo viên đặt câu hỏi : Vào những ngày nắng nóng khi đi ngang ao, hồ, sông 
suối bẩn chúng ta thường ngửi thấy mùi khai. Theo em nguyên nhân nào gây ra hiện 
tượng trên? Em hãy nêu cách khắc phục ?
 Học sinh trả lời.
 Giáo viên nhận xét và kết luận.
 Khi nước ở ao, hồ, sông, suối, bị ô nhiễm bởi chất thải hữu cơ giàu đạm từ phân bón 
hóa học, nước thải sinh hoạt ... lượng urê sinh ra nhiều. Nên khi trời nắng urê bị phân hủy 
gây ra mùi khai.
 Giáo dục môi trường: Bón nhiều phân bón hóa học và nước thải từ các nhà máy, 
nước thải sinh hoạt thải ra các ao hồ sông suối làm ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng. 
Cần ngăn chặn tình trạng trên.
 Ví dụ 2.Khi dạy bài 3: Tính chất học hóa học của Axit
 Giáo viên đặt câu hỏi.
 Câu 1.Để kiểm tra tình trạng gây ô nhiễm môi trường của một khu công nghiệp Tâm 
Thắng tại huyện Cư Jút người ta lấy mẫu đất xung quanh khu công nghiệp đó để phân 
 11 Giáo dục môi trường: Phải xử lí khí thải, chất thải các nhà máy trước khi xả thải ra 
môi trường.
 Ví dụ 3.Khi dạy bài 20: Hợp kim Sắt: Gang, Thép 
 Giáo viên đặt câu hỏi: Những khí thải (CO 2, SO2,  )trong quá trình sản xuất gang, 
thép có ảnh hưởng như thế nào đến môi trường xung quanh? Dẫn ra một số phản ứng để 
giải thích.Thử nêu biện pháp để chống ô nhiễm môi trường ở khu dân cư gần cơ sở sản 
xuất gang thép.
 Học sinh trả lời.
 GV nhận xét và kết luận
 CO2 là nguyên nhân chính gây ra hiệu ứng nhà kính làm cho nhiệt độ Trái đất tăng 
dần, băng ở Nam Cực, Bắc Cực tan nhanh có thể nhấn chìm nhiều thành phố, làng mạc 
ven biển.
 SO2 là nguyên nhân gây ra hiện tượng mưa Axit, pH thấp làm cho động thực vật bị 
chết, phá huỷ các công trình xây dựng
 to
 2SO2 + O2 2SO3
 V2O5
 SO3 + H2O  H2SO4
 SO2 + H2O  H2SO3
 * Để chống ô nhiễm các khí trên có thể dùng các biện pháp sau:
 - Trồng nhiều cây xanh trong khu vực dân cư cạnh nhà máy để làm giảm khí CO2.
 - Xây dựng hệ thống xử lí khí thải, thu hồi SO2 thải ra.
 Hình ảnh khí thải của nhà máy, lò gạch.
 13