Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS

 Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS 
MỤC LỤC:
 NỘI DUNG TRANG
 I. Phần mở đầu:
 1. Lý do chọn đề tài. 2
 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài. 2
 3. Đối tượng nghiên cứu. 4
 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu. 4
 5. Phương pháp nghiên cứu. 4
 II. Phần nội dung:
 1.Cơ sở lý luận. 5
 2.Thực trạng 5
 3. Nội dung và hình thức của giải pháp: 7
 a. Mục tiêu của giải pháp 7
 b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp 8
 c. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu 28
 III. Phần kết luận, kiến nghị:
 1. Kết luận 30
 2. Kiến nghị 31
 GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018
 1 Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS 
được ý nghĩa của văn bản. Từ đó hình thành những tư tưởng, tình cảm tốt đẹp cần 
có trong cuộc sống cho các em.
 Do lượng kiến thức trong một tiết nhiều, cùng với tư tưởng “biết là được” 
mà không quan tâm đến xem học sinh sẽ làm như thế nào của một số giáo viên, 
nên khi thực hiện giáo dục kĩ năng sống cho học sinh còn cứng nhắc, chỉ giáo dục 
theo kiểu vấn đáp. Điều này thể hiện rõ ở việc học sinh biết nhưng khi làm thì khó 
thực hiện vì thiếu kĩ năng trải nghiệm thực tế.
 Trong quá trình giảng dạy tôi nhận thấy việc kết hợp nhiều cách để giáo dục 
kĩ năng sống cho học sinh trong tiết giảng dạy văn bản bộ môn Ngữ văn là vô cùng 
cần thiết, và đem lại hiệu quả khá tốt. Đặc biệt nó giúp các em có cơ hội để trình 
bày những quan điểm tư tưởng của mình một cách sâu sắc. Với cách giáo dục này 
giáo viên sẽ biết học sinh hiểu vấn đề đến đâu, mặt khác các em hiểu vấn đề đặt ra 
trong bài học sâu sắc hơn. Chính vì vậy tôi đã chọn đề tài “Một vài kinh nghiệm 
tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS” với 
mong muốn chia sẻ một vài kinh nghiệm để các giáo viên cùng tham khảo.
 Khi dạy một văn bản thông thường chúng ta có thể giáo dục cho học sinh 
nhiều kĩ năng sống, nhưng một kĩ năng sống vô cùng quan trọng nó giúp giáo viên 
thực hiện đúng mục tiêu giáo dục kĩ năng sống theo các trụ cột mà UNESCO đề ra 
đó là “Học để biết, học để làm, học để tự khẳng định mình và học để cùng chung 
sống”. Ở đề tài này tôi nghiêng về giáo dục cho học sinh các cách trải nghiệm thực 
tế. Từ những vấn đề trong bài học tôi liên hệ với những vấn đề đang xảy ra trong 
đời sống để các em trình bày quan điểm của mình. Từ đó tôi định hướng cho học 
sinh có cách giải quyết đúng đắn và tích cực hơn cho phù hợp với thực tế.
 Những cách tôi thực hiện chỉ là những kinh nghiệm mang tính cá nhân trong 
quá trình giảng dạy. Chính vì vậy không thể tránh được những hạn chế, tôi mong 
 GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018
 3 Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS 
 - Phương pháp nghiên cứu cơ sở lí luận: Tìm hiểu các thông tin về các 
phương pháp giáo dục kĩ năng sống thông qua các phương tiện thông tin đại chúng 
và thông qua các buổi tập huấn bồi dưỡng thường xuyên về chuyên môn nghiệp vụ.
 - Phương pháp quan sát: Thông qua các tiết học ở trên lớp, tôi quan sát hứng 
thú học tập của học sinh, đồng thời kết hợp so sánh với các phương pháp khác để từ 
đó chọn ra phương pháp phù hợp đem lại hiểu quả cao.
 - Phương pháp đàm thoại: Tôi thường xuyên trao đổi với học sinh, lắng nghe 
ý kiến của các em về các phương pháp mình đưa ra có phù hợp không để có sự điều 
chỉnh cho phù hợp
 - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm: Dựa vào kết quả kiểm tra nói và viết 
của học sinh để đánh giá phương pháp mình đưa ra sau đó đánh giá ưu điểm, nhược 
điểm của từng phương pháp. 
 II. Phần nội dung
 1. Cơ sở lí luận:
 Trong chiến lược phát triển giáo dục năm 2009-2020 (Dự thảo lần thứ 14, 
ngày 30/12/2008 của Bộ giáo dục và Đào tạo) nêu rõ: Giáo dục và đào tạo có sứ 
mạng đào tạo con người phát triển toàn diện góp phần xây dựng nền văn hóa tiên 
tiến của đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa, đồng thời tạo lập nền tảng và động 
lực cho công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Giáo dục và đào tạo phải góp 
phần tạo nên một thế hệ người lao động có tri thức, có đạo đức, có bản lĩnh trung 
thực, có tư duy phê phán, sáng tạo, có kĩ năng sống, kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ 
năng nghề nghiệp để làm việc hiệu quả ở môi trường toàn cầu hóa: vừa hợp tác, 
vừa cạnh tranh. Có thể khẳng định rằng giáo dục kĩ năng sống được coi là nhiệm vụ 
quan trọng của mục tiêu giáo dục nước nhà. Giáo dục kĩ năng sống còn góp phần 
vào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. 
 GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018
 5 Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS 
sẽ dẫn đến những hạn chế trong giao tiếp, hành xử với mọi người và nghiêm trọng 
hơn nó còn dẫn đến những hậu quả xấu làm con người hoang mang, thụ động, cùng 
quẫn...không tự tin vào bản thân.
 2. Thực trạng:
 Nhiều năm học trước, tôi dự giờ nhiều tiết dạy của giáo viên môn Ngữ văn 
và nhận thấy rằng: Tuy các giáo viên đều thực hiện tốt phần liên hệ giáo dục để 
giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nhưng chỉ dừng lại ở phần lí thuyết như: “Qua 
tình huống trên em cần phải làm gì”? hay “Học xong văn bản trên em rút ra bài học 
gì cho mình?”. Với cách hỏi này của giáo viên học sinh trả lời đúng như suy nghĩ 
của giáo viên là đã hoàn thành tốt phần kiểm tra của mình. Chính vì vậy học sinh ít 
được tham gia vào những hoạt động trải nghiệm cụ thể. Học sinh khi được giáo 
dục kĩ năng sống chỉ dừng lại ở mức độ biết, vì vậy khi gặp những tình huống phát 
sinh trong cuộc sống các em thường rất lúng túng.
 Mặt khác trình độ nhận thức của học sinh không đồng đều. Một số vấn đề đặt 
ra trong bài học còn xa, khó với nhận thức ở lứa tuổi của các em. Vì vậy các em 
chưa biết giải quyết thế nào cho thỏa đáng, phù hợp với tình huống đặt ra, nên việc 
giáo dục kĩ năng sống còn bị hạn chế.
 Đứng trước thực trạng đó đòi hỏi người giáo viên phải có hướng dạy mới. Từ 
đó tôi mạnh dạn áp dụng phương pháp này để tạo cho các em có những suy nghĩ 
đúng đắn, tích cực khi đưa ra nhận xét về các vấn đề mà bài học muốn đề cập tới. 
Biết vận dụng những bài học vào trong thực tiễn cuộc sống, để từ đó sống tích cực 
hơn, đúng đắn hơn, biết điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với chuẩn mực 
xã hội, cùng chung sống với mọi người, xứng đáng là con ngoan trò giỏi, cháu 
ngoan Bác Hồ, không ngừng học tập rèn luyện để trở thành công dân có ích của xã 
hội.
 3. Nội dung và hình thức của giải pháp:
 GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018
 7 Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS 
 GV: Có thể đặt câu hỏi như sau: Sau khi học xong văn bản em nhận thức 
được điều gì?
 HS có thể trả lời: Qua văn bản giúp em hiểu được tình yêu quê hương tha 
thiết, trong sáng của nhà thơ. Qua đây nhắc nhở chúng ta tình yêu quê hương đất 
nước là tình cảm không thể thiếu được đối với mỗi con người. Mỗi chúng ta cần 
trân trọng phát huy tình cảm đó bằng những hành động cụ thể để góp phần xây 
dựng quê hương mình ngày càng phát triển. Là học sinh em sẽ thể hiện tình cảm 
của mình bằng cách học thật giỏi để góp phần xây dựng quê hương đất nước đẹp 
giàu. Em sẽ luôn ghi nhớ quê hương là cái nôi sinh ta ra, và nuôi ta khôn lớn trưởng 
thành nên không được quên tình cảm đó.
 * Ví dụ 2: Khi dạy văn bản “Tức cảnh Pác Bó” của Hồ Chí Minh ( SGK 
Ngữ văn 8- tập II)
 Giáo viên yêu cầu học sinh trả lời câu hỏi: Qua văn bản giúp em hiểu được 
điều gì về Bác? Em học tập được gì từ Bác?
 Học sinh: Qua văn bản giúp em hiểu được tinh thần lạc quan, yêu đời, tình 
yêu thiên nhiên thiết tha của Bác. Đặc biệt bài thơ còn cho em thấy tình yêu nước 
thiết tha của Bác. Bác đang toàn tâm, toàn ý lo cho sự nghiệp cứu nước của dân tộc. 
Bác luôn vượt lên chính mình, vượt lên hoàn cảnh để chiến thắng, để lo cho nước 
cho dân.
 Qua đây em nhận thức được cuộc sống của chúng ta luôn có những thuận lợi 
và khó khăn. Mỗi chúng ta phải sống bằng tinh thần lạc quan, và luôn giữ vững 
niềm tin, ý chí, phải có tình yêu với quê hương, đất nước, nhân loại. Có như vậy 
thì dù cuộc sống có khó khăn đến đâu chúng ta cũng sẽ vượt qua được. Cũng giống 
như Bác được hy sinh vì nước, vì dân là nguyên nhân chính để Bác thấy cuộc đời 
mình thật là vui, và có ý nghĩa, giúp Bác vượt qua những khó khăn về vật chất.
 GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018
 9 Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS 
 Hình 2: Bà mẹ đi nhặt phế liệu sau ba ngày bị nhốt và bỏ đói
 Hình 3: Có ba đứa con trai bố mẹ vẫn phải ra chùa ở nhờ
 GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018
 11 Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS 
của tác giả “Tình yêu thương và kính trọng cha mẹ là tình cảm thiêng liêng hơn 
cả. Thật đáng xấu hổ và nhục nhã cho kẻ nào chà đạp lên tình yêu thương đó”. 
 Ông bà ta xưa cũng từng dạy ta rằng:
 Công cha như núi ngất trời, 
 Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông. 
 Núi cao biển rộng mênh mông,
 Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!
 Ví dụ 2 . Khi dạy văn bản “Sông núi nước Namv” (SGK Ngữ văn 7- tập I) 
 Giáo viên: Sau khi học xong văn bản đến phần liên hệ giáo dục tôi sẽ cho 
học sinh quan sát các hình ảnh sau:
 Em hãy quan sát các hình ảnh sau và trả lời câu hỏi
 Hình 5: Hình ảnh các bạn trẻ biểu tình đòi Trung Quốc rút khỏi giàn khoan 
 HD981 trả lại Trường Sa, Hoàng Sa cho Việt Nam
 GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018
 13 Một vài kinh nghiệm tích hợp giáo dục kĩ năng sống trong dạy học văn bản bộ môn Ngữ văn THCS 
các bạn trẻ đã làm. Chúng em sẽ không khuất phục bất cứ kẻ thù nào, để bảo vệ 
toàn vẹn lãnh thổ quê hương Việt Nam
 Với cách giáo dục kĩ năng sống cho học sinh bằng những hình ảnh thực tế sẽ 
tác động vào nhận thức của các em một cách sâu sắc, cho các em thấy được nội 
dung giáo viên muốn truyền đạt qua bài học là gì.
 b3. Trải nghiệm thực tế
 Đây là cách giáo viên sẽ cho học sinh trải nghiệm vào những tình huống cụ 
thể trong đời sống thông qua hoạt động ngoại khóa. Với cách này giáo viên sẽ phối 
hợp với các tổ chức, đoàn thể trong nhà trường tổ chức chương trình ngoại khóa. 
Với cách giáo dục này tôi sẽ cho học sinh thực hiện bằng hai cách: 
 Cách 1: Học sinh sẽ dựng lại các văn bản đã được học bằng những vở kịch 
cụ thể: Sau khi học xong một số văn bản giáo viên sẽ phân công cho các nhóm, 
thuộc các lớp cùng khối, mỗi lớp dựng lại một văn bản bằng vở kịch. Giáo viên có 
thể lưu ý học sinh không cần phải tuân theo nội dung của văn bản hoàn toàn. Với 
một số văn bản có thể biến tấu đi một vài chi tiết theo quan điểm của các em để nó 
có tính nhân văn hơn, phù hợp hơn với thực tế xã hội ngày nay.
 *Ví dụ: Tôi cho học sinh dựng lại văn bản Trong lòng mẹ (SGK Ngữ văn 8 
) , Cuộc chia tay của những con búp bê (SGK Ngữ văn 7) , hay văn bản Cô bé bán 
diêm (SGK Ngữ văn 8) , văn bản Thạch Sanh (SGK Ngữ văn 6) 
 Khi xem các em biểu diễn tôi đã thấy được tính sáng tạo mang đậm chất 
nhân văn trong từng tác phẩm. Như văn bản “Trong lòng mẹ” trong truyện nhân vật 
người cô là người luôn gieo vào đầu bé Hồng những điều không tốt về mẹ của 
Hồng. Nhưng khi các em dựng lại văn bản lại có một kết thúc có hậu đó là người 
cô khi thấy thái độ của Hồng với mẹ người cô đã ân hận vô cùng, xin lỗi bé Hồng 
và mẹ bé Hồng, và hứa sẽ luôn yêu thương Hồng như con của mình.
 GV: Nguyễn Thị Bích Hảo - Trường THCS Lê Văn Tám - Năm học 2017-2018
 15