Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng phương pháp so sánh trong dạy học Lịch sử cấp THCS

 Kinh nghiệm sử dụng phương pháp so sánh trong dạy học Lịch sử cấp THCS 
======================================================================
 PHÒNG GD& ĐT KRÔNG ANA
 TRƯỜNG THCS BUÔN TRẤP
 *****
 TÊN ĐỀ TÀI:
 KINH NGHIỆM SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP SO 
 SÁNH Họ TRONG và tên: Trương DẠY ThịHỌC Lan LỊCHAnh. SỬ CẤP THCS
 Đơn vị công tác: Trường THCS Buôn Trấp
 Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm
 Môn: Lịch sử.
 Họ và tên: Trương Thị Lan Anh
 Chức danh: Giáo viên
 Trình độ chuyên môn cao nhất: Đại học sư phạm
 Chuyên ngành đào tạo: Lịch sử
 Krông Ana, tháng 03/2017
 Trương Thị Lan Anh – THCS Buôn Trấp 1
 Môn đào tạo: Lịch sử.
 NH KINGGHIEEM
 Kinh nghiệm sử dụng phương pháp so sánh trong dạy học Lịch sử cấp THCS 
 ======================================================================
 Khẳng định vai trò của phương pháp so sánh trong dạy học Lịch sử ở cấp 
THCS.
 Tìm nội dung so sánh từ đó định hướng phương pháp so sánh và cách sử dụng 
phương pháp so sánh có hiệu quả nhằm khắc sâu, nâng cao kiến thức môn Lịch sử 
ở cấp THCS. 
 3.Đối tượng nghiên cứu
 Phương pháp so sánh trong dạy học lịch sử cấp THCS
 4.Giới hạn của đề tài.
 Do hạn chế về thời gian và khả năng nghiên cứu nên việc nghiên cứu đề tài 
chỉ tập trung vào việc đưa ra một số kinh nghiệm sử phương pháp so sánh nhằm tạo 
hứng thú cho học sinh khi học tập môn Lịch sử ở cấp THCS 
 Học sinh khối 6, 7, 8, 9 trường THCS Buôn Trấp năm học 2015-2016.
 5.Phương pháp nghiên cứu.
 a. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
 - Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu
 - Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập.
 b. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
 - Phương pháp điều tra
 - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục
 - Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động
 - Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm.
 c. Phương pháp thống kê toán học
 Trương Thị Lan Anh – THCS Buôn Trấp 3 Kinh nghiệm sử dụng phương pháp so sánh trong dạy học Lịch sử cấp THCS 
 ======================================================================
pháp so sánh có vai trò hết sức quan trọng và không thể thiếu trong dạy học Lịch 
sử.
 2.Thực trạng vấn đề nghiên cứu
 Lịch sử loài người phát triển từ thấp đến cao từ chế độ cộng sản nguyên 
thuỷ đến chế độ xã hội chủ nghĩa và chủ nghĩa cộng sản. Muốn cho các em nhận 
thức đựơc quá trình đi lên ấy của loài người, giáo viên phải so sánh chế độ trước 
với chế độ sau để rút ra một cách khách quan bản chất của chế độ sau bao giờ cũng 
tiến bộ hơn chế độ trước. Mặt khác sự phát triển lịch sử của mỗi nước khác nhau có 
so sánh thì mới rút ra được vai trò tiên tiến của mỗi nước đối với mỗi thời đại hay 
mỗi giai đoạn lịch sử. Đó là yêu cầu khoa học của việc so sánh trong dạy học Lịch 
sử ở trường phổ thông. 
 Nhận thức của học sinh trung học cơ sở là nhận thức lý tính, mà nhận 
thức lý tính là nhận thức sâu sắc làm nền tảng để hình thành tư tưởng của mỗi 
người. Nhận thức lý tính càng đúng đắn, chắc chắn thì tư tưởng càng vững vàng. 
Nhận thức tư tưởng có thể vững vàng thông qua so sánh các sự việc khác nhau. 
Làm như vậy thì nhận thức mới khách quan, nhân sinh quan, thế giới quan mới 
đúng đắn. Mọi người đều biết tư tưởng của con người được hình thành là một quá 
trình biện chứng có nhiều tác động qua lại của việc giáo dục xã hội, gia đình và nhà 
trường. Trong giáo dục nhà trường bộ môn Lịch sử có vai trò đặc biệt quan trọng vì 
vậy cần phải sử dụng tốt phương pháp so sánh. Đó là yêu cầu tư tưởng của việc so 
sánh trong dạy học Lịch sử.
 Trong dạy học nói chung, dạy học bằng phương pháp so sánh tạo điều kiện 
cho học sinh tiếp thu kiến thức nhẹ nhàng mà sâu sắc nó giúp các em dễ rút ra cái 
hay cái đẹp của tự nhiên và xã hội để hình thành tư tưởng cao đẹp của con người 
mới xã hội chủ nghĩa. Nhưng có lẽ không một bộ môn khoa học nào lại đòi hỏi 
người giáo viên phải so sánh nhiều như trong dạy học Lịch sử. Điều này cũng dễ 
 Trương Thị Lan Anh – THCS Buôn Trấp 5 Kinh nghiệm sử dụng phương pháp so sánh trong dạy học Lịch sử cấp THCS 
 ======================================================================
 * Sự chuẩn bị của giáo viên
 Đối với việc dạy học nói chung, dạy học lịch sử nói riêng việc chuẩn bị của 
giáo viên là vô cùng cần thiết. Ngoài việc xác định mục tiêu bài học, đồ dùng dạy 
học có liên quan đến bài dạy, giáo viên còn phải dự kiến cho bài dạy, dạy mục nào, 
chuẩn bị đồ dùng dạy học gì, kiến thức cho mục đó ra sao. Đối với những bài cần 
so sánh thì giáo viên phải xác định nội dung cần so sánh, thời điểm so sánh, cách so 
sánh như thế nào cho phù hợp với bài dạy. Khi áp dụng phương pháp so sánh giáo 
viên phải chú ý đến thời gian phân bố đều cho tiết học, tuyệt đối không tham kiến 
thức dẫn đến sa đà.
 * Cách tiến hành
 So sánh trong dạy học Lịch sử trước hết là so sánh những sự kiện chứa đựng 
trong một bài Lịch sử, so sánh bài trước với bài sau, chương trước với chương sau 
thậm chí có những nội dung cách xa nhau nhưng vẫn có quan hệ chặt chẽ với nhau. 
Những vấn đề đưa ra so sánh có khi cùng một phạm trù và bản chất như sự cải tiến 
công cụ sản xuất ( đồ đồng và đồ sắt). 
 Nội dung so sánh cũng có khi khác nhau về bản chất như khi dạy bài 24 Lịch sử 
8 “ Cuộc kháng chiến từ năm 1858-1873” ta so sánh tinh thần yêu nước của nhân 
dân chống thực dân Pháp xâm lược cuối thế kỷ XIX với thái độ ươn hèn, bạc nhược 
đầu hàng của nhà Nguyễn khi kẻ thù đến cướp nước. Qua sự kiện khi Pháp đánh 
chiếm thành Gia Định, triều Nguyễn với quân đông,vũ khí và lương thực nhiều 
nhưng lại chống cự yếu ớt rồi nhanh chóng đầu hàng. Trái ngược hẳn với thái độ và 
hành động của triều đình, nhân dân ta đã tự động đứng lên chống Pháp khiến cho 
chúng không giám đóng ở trong thành mà phải rút xuống đóng trên sông Sài Gòn.
 Như vậy giáo viên đã sử dụng phương pháp so sánh để giúp học sinh thấy 
được tinh thần yêu nước của nhân dân Nam Bộ khi Pháp đến xâm lược, đồng thời 
 Trương Thị Lan Anh – THCS Buôn Trấp 7 Kinh nghiệm sử dụng phương pháp so sánh trong dạy học Lịch sử cấp THCS 
 ======================================================================
nhiều, rất phong phú và đa dạng, giáo viên phải biết lựa chọn những nội dung chủ 
yếu nhất, thích hợp nhất để đạt được kết quả cao nhất.
 Giáo viên Lịch sử phải so sánh, chứng minh cho học sinh thấy rằng loài 
người đã trải qua 5 chế độ: Nguyên thủy, Chiếm hữu nô lệ, Phong kiến, Chủ nghĩa 
tư bản, Xã hội chủ nghĩa nhưng trong các chế độ xã hội đó Xã hội chủ nghĩa là chế 
độ ưu việt nhất. Muốn chứng minh chân lý ấy, cần phải dựa vào câu nói nổi tiếng 
của Lê -nin để so sánh năng suất lao động, vì “ Suy cho cùng chế độ này có hơn 
chế độ kia hay không là ở chỗ chế độ này có tạo ra năng suất lao động cao hơn chế 
độ kia hay không”. Ở nước ta chế độ XHCN cũng hơn hẳn chế độ thực dân nửa 
phong kiến trước kia bởi năng suất lao động, của cải làm ra ngày càng nhiều, đời 
sống của người dân càng ngày càng được nâng cao.
 Ví dụ: Số lượng lương thực năm 1964 ở miền Bắc XHCN đã vượt xa số 
luợng lương thực năm 1939.
 Năm 1939 1964
 Sản lượng 2.407.000 tấn 6.075.000 tấn
 Năng suất của chế độ XHCN đã vượt hẳn năng suất của chế độ thực dân nửa 
phong kiến hơn 152 %.
 Về mặt giáo dục XHCN cũng đã hoàn toàn hơn hẳn chế độ thực dân nửa 
phong kiến. Trước cách mạng tháng Tám năm 1945, 95% dân ta mù chữ đến năm 
1964-1965 miền Bắc đã có khoảng 2.600.000 học sinh phổ thông, hơn 27.000 sinh 
viên đại học, cao đẳng, cứ 3 người dân thì có một người đi học. Vì thế mà Hồ Chủ 
Tịch đã nói: “ Trong mười năm qua miền Bắc đã tiến những bước dài chưa từng 
thấy trong lịch sử dân tộc, đất nước, xã hội và con người đều đổi mới”. 
 Mặt khác qua so sánh các chế độ xã hội với nhau học sinh sẽ nhận thức được 
một nguyên lý là chế độ xã hội ra đời sau bao giờ cũng tiến bộ hơn chế độ xã hội 
 Trương Thị Lan Anh – THCS Buôn Trấp 9 Kinh nghiệm sử dụng phương pháp so sánh trong dạy học Lịch sử cấp THCS 
 ======================================================================
quần chúng đã được chứng minh cụ thể, rõ ràng làm cho học sinh thêm tin yêu 
quần chúng và sẵn sàng phục vụ quần chúng nhân dân.
 So sánh, chứng minh vai trò của quần chúng, người sáng tạo ra Lịch sử, giáo 
viên cũng không thể không so sánh và chứng minh sự lãnh đạo đúng đắn tài tình 
tuyệt vời của Đảng và Hồ Chủ tịch. Trong thời gian qua đường lối của Đảng và Hồ 
Chủ Tịch bao giờ cũng là ngọn hải đăng soi đường cho phong trào cách mạng của 
ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đảng ra đời ( 3/2/1930) chấm dứt thời kỳ 
khủng hoảng về đường lối lãnh đạo, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ dân tộc 
ta đã giành được độc lập( 2/9/1945) nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời.
 Đảng ta đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chi Minh đã tài giỏi đưa con thuyền cách 
mạng Việt Nam vượt mọi thác ghềnh trong những ngày khó khăn của chính quyền 
non trẻ nhưng với đường lối kháng chiến “ toàn dân, toàn diện, trường kỳ kháng 
chiến, tự lực cánh sinh” chúng ta đã làm nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ 
chấn động địa cầu. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước Đảng ta và Chủ 
Tịch Hồ Chí Minh cũng đã đánh Mĩ với lời kêu gọi vang dậy núi sông: “ Chiến 
tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa, Hà Nôi, Hải Phòng 
và nhiều thành phố khác có thể bị tàn phá, song nhân dân Việt Nam quyết không 
sợ! Không có gì quí hơn độc lập tự do.”
 Đại thắng mùa xuân 1975 đã đưa Việt Nam đến đỉnh vinh quang của sự 
nghiệp giải phóng dân tộc, cả nước thống nhất đã tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội. 
So sánh những chủ trương, đường lối của Đảng trong quá trình lãnh đạo cách mạng 
với tất cả những chiến thắng hào hùng của dân tộc ta mà Đảng là người tổ chức và 
lãnh đạo với bất kỳ một tổ chức yêu nước nào và cách mạng nào trước khi có Đảng 
học sinh đều thấy rõ vai trò của Đảng là cả một pho lịch sử bằng vàng và Hồ Chủ 
Tịch- người sáng lập Đảng, lãnh tụ tối cao của Đảng hoàn toàn xứng đáng là một 
 Trương Thị Lan Anh – THCS Buôn Trấp 11 Kinh nghiệm sử dụng phương pháp so sánh trong dạy học Lịch sử cấp THCS 
 ======================================================================
 Nội dung Cách mạng tháng Hai 1917 Cách mạng tháng Mười 1917
 Kết quả Đánh đổ Nga hoàng Lật đổ hoàn toàn chính phủ tư 
 sản lâm thời.
 Tính chất Cách mạng dân chủ tư sản kiểu Cách mạng vô sản thắng lợi đầu 
 mới lần thứ 2 ở Nga tiên trên thế giới.
 Giai cấp lãnh Vô sản Vô sản
 đạo
 Hay khi dạy bài 20 “ Cuộc vận động dân chủ trong những năm 1936-1939” 
Lich sử 9 giáo viên cũng có thể cho học sinh so sánh đường lối lãnh đạo của Đảng 
và hình thức đấu tranh trong giai 1936 -1939 có gì khác với giai đoạn 1930-1931?
 Nội dung 1930-1931 1936-1939
 Kẻ thù Đế quốc và địa chủ phong kiến Bọn phản động Pháp và tay sai 
 không chịu thi hành chính sách 
 của mặt trận nhân dân Pháp
 Nhiệm vụ Chống đế quốc giành độc lập Chống phát xít chống chiến 
 tộc, chống phong kiến giành tranh đòi tự do dân chủ, cơm áo 
 ruộng đất cho dân cày hòa bình.
 Mặt trận Mặt trận nhân dân phản dế 
 Đông Dương ( mặt trận dân chủ 
 Đông Dương )
 Hình thức đấu Bạo động vũ trang, bí mật bất Hợp pháp nửa hợp pháp, công 
 Trương Thị Lan Anh – THCS Buôn Trấp 13