Sáng kiến kinh nghiệm Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “Luyện nói” trong môn Ngữ văn 6, 7 tại trường THCS Lê Đình Chinh

 SKKN: Một vài kinh nghiệm phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “Luyện nói” trong 
 môn Ngữ văn 6,7 tại trường THCS Lê Đình Chinh
 _____________________________________________________________________
 I. Phần mở đầu 
 1. Lý do chọn đề tài
 Từ xưa đến nay, kỹ năng nói là một trong những kỹ năng vô cùng quan 
trọng trong giao tiếp hàng ngày cũng như khi thực thi công việc. Ngôn ngữ - tiếng 
nói đã góp phần quan trọng trong việc trao đổi thông tin, biểu hiện tình cảm, trạng 
thái tâm lý và là một yếu tố quan trọng trong biểu lộ văn hóa, tính cách con người. 
Vì thế, việc rèn kĩ năng nói từ xưa đã được ông cha ta chú trọng: 
 “Lời nói chẳng mất tiền mua
 Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”.
 Đặc biệt là trong lĩnh vực giáo dục kĩ năng nói lại được chú trọng nhiều 
hơn. Đòi hỏi người giáo viên hướng dẫn, giảng dạy sao cho học sinh của mình có 
được kỹ năng giao tiếp thật tốt. Kĩ năng này chủ yếu được rèn thông qua môn 
Ngữ văn. Hiện nay môn Ngữ văn đã thực hiện theo phương pháp dạy học theo 
hướng tích cực làm cho giờ học sôi nổi hơn, giáo viên và học sinh thoải mái hơn 
so với trước đây. Đặc biệt là trong phân môn Tập làm văn rất coi trọng cả bốn kĩ 
năng: nghe, nói, đọc, viết cho học sinh. Qua bốn kỹ năng này hình thành năng lực 
cảm thụ, năng lực bộc lộ, biểu đạt tư tưởng, tình cảm bằng ngôn ngữ nói, viết 
tiếng Việt cho học sinh. Mặc dù vậy, hầu như kĩ năng nói, thuyết trình của học 
sinh còn rất hạn chế. Vì thế cứ đến tiết “Luyện nói” đa số học sinh cảm thấy rất lo 
lắng, băn khoăn, rụt rè, chỉ sợ mình bị thầy cô giáo gọi lên trình bày trước lớp, 
thậm chí có học sinh không muốn học tiết đó. Một trong những nguyên nhân là 
do phương pháp dạy của giáo viên chưa hợp lý, các hình thức tổ chức hoạt động 
học tập trên lớp trong giờ luyện nói chưa thu hút được sự đam mê của học sinh. 
Mặt khác, trong quá trình dạy giáo viên hầu như không lựa chọn nội dung luyện 
nói để thao giảng hoặc làm chuyên đề vì học sinh không chủ động, không tích cực 
thì giờ dạy khó có thể đem lại hiệu quả.
__________________________________________________________________________ 1
 Người viết: Nguyễn Thị Minh Lan – Trường THCS Lê Đình Chinh SKKN: Một vài kinh nghiệm phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “Luyện nói” trong 
 môn Ngữ văn 6,7 tại trường THCS Lê Đình Chinh
 _____________________________________________________________________
 b) Nhiệm vụ của đề tài
 - Nhìn nhận thực trạng dạy - học tiết “Luyện nói” để từ đó thấy rõ những 
nhược điểm cần khắc phục.
 - Trao đổi với đồng nghiệp về mục tiêu, nguyên tắc, nội dung, trang thiết 
bị – cơ sở vật chất,  khi thực hiện tiết “Luyện nói” theo hướng đổi mới. 
 - Giới thiệu tiết “Luyện nói” đã thực hiện theo hướng đổi mới nhằm trao 
đổi kinh nghiệm và làm cơ sở đánh giá tính khả thi của đề tài.
 - Sơ bộ đánh giá bước đầu những ưu, nhược điểm của đề tài qua phiếu 
thăm dò ý kiến của học sinh.
 3. Đối tượng nghiên cứu
 - Giải pháp nâng cao chất lượng tiết “Luyện nói”, phát huy năng lực nói 
của học sinh trong môn Ngữ văn 6, 7.
 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu
 Đề tài này được thực hiện trong phạm vi tìm hiểu các tiết "Luyện nói" của 
sách giáo khoa Ngữ Văn 6, 7 và áp dụng cho các em học sinh lớp 6A2, 7A2 của 
trường THCS Lê Đình Chinh trong năm học 2016 - 2017 và năm học 2017 - 
2018.
 5. Phương pháp nghiên cứu
 a) Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
 - Phương pháp phân tích - tổng hợp tài liệu: Nghiên cứu các tài liệu về rèn 
kĩ năng nói trong môn Ngữ văn.
 b) Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
 - Phương pháp điều tra: Nguyên nhân dẫn đến tình trạng học sinh chưa 
mạnh dạn nói trước tập thể.
__________________________________________________________________________ 3
 Người viết: Nguyễn Thị Minh Lan – Trường THCS Lê Đình Chinh SKKN: Một vài kinh nghiệm phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “Luyện nói” trong 
 môn Ngữ văn 6,7 tại trường THCS Lê Đình Chinh
 _____________________________________________________________________
gặp nhau sau kì nghỉ hè, ta thấy chúng tự nhiên và sinh động biết bao! Thế nhưng 
trong tiết “Luyện nói” nhiều học sinh thường ngày vốn biết ăn nói sinh động bỗng 
trở nên lúng túng, ngượng nghịu. Dường như tính tự tin, mạnh dạn thường ngày 
của các em đã biến mất, giờ học thật căng thẳng, nặng nề. Bởi vì, lúc này, học 
sinh được nói trong một môi trường giao tiếp khác- môi trường xã hội, tập thể 
công chúng. Hơn nữa, luyện nói trong nhà trường là nói theo những chủ đề, 
những vấn đề không quen thuộc trong đời sống hàng ngày, lại yêu cầu nói có 
mạch lạc, liên kết, không được tuỳ tiện, do đó cần phải luyện nói trong môi 
trường xã hội. Rèn năng lực nói cho học sinh cũng là rèn luyện về nhân cách. 
Chính vì thế, tiết " Luyện nói" là một tiết học thật quan trọng và có ý nghĩa đối 
với học sinh THCS, nhất là học sinh lớp 6, lớp 7. 
 Qua tiết “Luyện nói” giáo viên luyện cho học sinh biết vận dụng từ ngữ 
và các quy tắc ngữ pháp cơ bản đã học để nói đúng, viết đúng, biết diễn đạt ý 
tưởng chính xác, rõ ràng, trong sáng. Hơn nữa, giáo viên còn rèn luyện cho học 
sinh các mặt cụ thể như ngữ điệu, tư thế, nét mặt, âm lượng, có sự giao cảm trực 
tiếp giữa người nói và người ngheví dụ: Lời nói (phải rõ nghĩa, rõ ý), giọng nói 
(phải vừa nghe vừa cố gắng truyền cảm) và tư thế nói (phải mạnh dạn, tự tin giúp 
cho lời nói có sức thuyết phục hơn). Nói năng tốt có ý nghĩa hết sức quan trọng 
đối với các em không chỉ trong thời gian học tập ở trường mà còn trong cả cuộc 
đời.
 2. Thực trạng
 a) Nguyên nhân khách quan
 Trong thực tế giảng dạy môn Ngữ văn ở trường THCS hiện nay, không 
khí trong giờ học Tập làm văn vốn đã khô cứng, khó tạo hứng thú thì với giờ 
“Luyện nói” càng khô khan khó dạy hơn nên hầu như giáo viên khó đạt được 
__________________________________________________________________________ 5
 Người viết: Nguyễn Thị Minh Lan – Trường THCS Lê Đình Chinh SKKN: Một vài kinh nghiệm phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “Luyện nói” trong 
 môn Ngữ văn 6,7 tại trường THCS Lê Đình Chinh
 _____________________________________________________________________
 + Hệ thống phụ âm cuối gần như không có / - n/, / - t/ mà chuyển sang /c/ 
và /ng/ - > n”, “c - > t” ví dụ: san sát - > sang sác; bùn đất - > bùng đấc. 
 + Ngoài ra các em còn phát âm lẫn lội giữa dấu ngã (~) và dấu hỏi (?). 
 b) Nguyên nhân chủ quan
 Trong các tiết “Luyện nói”, ở học sinh vẫn còn tồn tại những vấn đề sau: 
 - Khi trả lời thầy giáo học sinh có thói quen lặp lại từ ngữ nhiều, diễn đạt 
vụng về, thiếu mạch lạc.
 - Khi trình bày trước tập thể tác phong chưa mạnh dạn, tự tin, thường dựa 
vào dàn ý để đọc.
 - Học sinh nói nhỏ, cả lớp không nghe được, nhiều em phát âm chưa tốt, 
nói sai nhiều, còn sử dụng từ địa phương.
 Mặt khác, một số giáo viên chưa đầu tư nhiều cho tiết “Luyện nói”, chưa chú 
ý đến rèn kĩ năng nói cho học sinh. Hơn nữa hầu như trong các năm học trước chưa 
thực hiện một chuyên đề nào về tiết “Luyện nói”.
 c) Đánh giá, phân tích các vấn đề về thực trạng
 Mặc dù sách giáo khoa đã đổi mới theo khuynh hướng quan tâm 
tới việc rèn luyện kĩ năng nói cho học sinh, phân phối chương trình đều có 
tiết “Luyện nói” ở cả hai học kì, cụ thể như sau: 
 - Đối với lớp 6: 
 + Tiết 29 - 43: Luyện nói kể chuyện
 + Tiết 83 - 84: Luyện nói về quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét 
trong văn miêu tả.
 + Tiết 96: Luyện nói về văn miêu tả 
 - Đối với lớp 7: 
__________________________________________________________________________ 7
 Người viết: Nguyễn Thị Minh Lan – Trường THCS Lê Đình Chinh SKKN: Một vài kinh nghiệm phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “Luyện nói” trong 
 môn Ngữ văn 6,7 tại trường THCS Lê Đình Chinh
 _____________________________________________________________________
 3. Nội dung và hình thức của giải pháp
 a) Mục tiêu của giải pháp
 - Nhằm phát huy khả năng nói của học sinh và nâng cao chất lượng và 
hiệu quả của những tiết “Luyện nói” đối với học sinh lớp 6, 7 góp phần nâng cao 
chất lượng bộ môn Ngữ văn trong nhà trường.
 - Phát huy tối đa tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh.
 b) Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp
 Để giúp học sinh thực hành tốt trong tiết “Luyện nói” trong phân môn Tập 
làm văn, tôi xin đưa ra một vài biện pháp sau: 
 * Biện pháp thứ nhất: Hướng dẫn việc chuẩn bị bài ở nhà cho học sinh 
(thực hiện ở tiết trước)
 Muốn một giờ luyện nói đạt kết quả tốt thì việc chuẩn bị bài ở nhà của các 
em là rất quan trọng. Muốn các em chuẩn bị bài tốt, có chất lượng thì sự chuẩn bị, 
hướng dẫn của giáo viên cũng phải chu đáo. Trong sách giáo khoa thường có một 
số vấn đề để giáo viên lựa chọn, vậy nên giáo viên cần chọn đề nào cho phù hợp, 
để có hiệu quả cao cho đối tượng học sinh của mình dạy. Khi đã chọn được đề 
phù hợp rồi, giáo viên phải phân việc cụ thể cho từng đối tượng học sinh (có thể 
phân tổ, nhóm) để học sinh chuẩn bị kĩ lưỡng, tránh đối phó qua loa, đại khái.
 - Giáo viên cần định hướng cho các em trong việc chuẩn bị thật cụ thể, rõ 
ràng về cả nội dung và cách thức thực hiện: 
 + Nói cái gì? (xác định đề tài)
 + Nói với ai? (xác định giao tiếp)
 + Nói trong hoàn cảnh nào? (xác định hoàn cảnh giao tiếp)
 + Nói như thế nào? (cách thức giao tiếp để thuyết phục người nghe)
__________________________________________________________________________ 9
 Người viết: Nguyễn Thị Minh Lan – Trường THCS Lê Đình Chinh SKKN: Một vài kinh nghiệm phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “Luyện nói” trong 
 môn Ngữ văn 6,7 tại trường THCS Lê Đình Chinh
 _____________________________________________________________________
 - Giáo viên có thể chia lớp thành 4 nhóm và phân công cho học sinh như 
sau: 
 + Nhóm 1 chuẩn bị phần "đặt vấn đề."
 + Nhóm 2 chuẩn bị phần "kết thúc vấn đề"
 + Nhóm 3, 4 chuẩn bị phần "thân bài".
 * Biện pháp thứ hai: Tổ chức giờ luyện nói
 - Bước thứ nhất: Kiểm tra khâu chuẩn bị ở nhà của học sinh.
 Giáo viên không thể bỏ qua hay lơ là bước này. Vì đây là cơ sở cho tiết 
luyện nói. Mặt khác, kiểm tra chặt chẽ khâu chuẩn bị ở nhà sẽ tạo thói quen học 
tập, tự giác cho học sinh và có biện pháp kịp 
thời đối với những học sinh yếu hoặc lười học.
 Giáo viên cho các em kiểm tra theo cặp 
đôi trước khi vào tiết học, giáo viên chỉ kiểm tra 
một vài em, để dành thời gian cho học sinh 
luyện nói nhiều hơn. Học sinh kiểm tra theo cặp đôi
 - Bước thứ hai: Thống nhất dàn bài chung.
 Ở phần này giáo viên chỉ đưa ra những câu hỏi, những vấn đề có tính chất 
giải đáp vướng mắc trong phần chuẩn bị bài của các học sinh. Từ đó, xây dựng dàn 
bài chung làm yêu cầu về kiến thức để đánh giá nội dung bài nói của học sinh. 
 - Bước thứ ba: Nêu yêu cầu trình bày bài nói (Rèn luyện nội dung và hình 
thức, tác phong nói)
 + Nói phải đúng trọng tâm, yêu cầu đề bài. Dựa vào dàn bài thống nhất để 
trình bày theo ý cho hệ thống.
 + Trình bày rõ ràng, mạch lạc, phát âm chuẩn, tránh phát âm địa phương, 
nói thành câu trọn vẹn. 
__________________________________________________________________________ 11
 Người viết: Nguyễn Thị Minh Lan – Trường THCS Lê Đình Chinh