Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao kỹ năng hỏi cung, phúc cung bị can và kiểm sát hoạt động hỏi cung của Kiểm sát viên

 VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỐI CAO
 VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỈNH BÌNH ĐỊNH
 CHUYÊN ĐỀ
 “Nâng cao kỹ năng hỏi cung, phúc cung bị can 
và kiểm sát hoạt động hỏi cung của Kiểm sát viên”
Đồng tác giả:
1. Trần Văn Sang – Viện trưởng – Chủ nhiệm chuyên đề
2. Nguyễn Thành Quát – Phó Viện trưởng Phó – Chủ nhiệm chuyên đề
3. Đỗ Tấn Phước – Trưởng phòng 2 – Tham gia biên soạn
4. Mai Văn Cường – Kiểm sát viên Trung cấp – Tham gia biên soạn
5. Nguyễn Hoàng Anh – Kiểm sát viên Sơ cấp – Tham gia biên soạn
6. Bùi Nguyên Vy Thương – Kiểm sát viên Sơ cấp – Tham gia biên soạn
 BÌNH ĐỊNH, NĂM 2021 3
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG HỎI CUNG BỊ CAN VÀ KIỂM 
SÁT HOẠT ĐỘNG HỎI CUNG BỊ CAN CỦA NGÀNH KIỂM SÁT BÌNH ĐỊNH 
TRONG NHỮNG NĂM QUA ...............................................................................52
 3.1. Tình hình thực hiện hoạt động hỏi cung bị can và kiểm sát hoạt động hỏi cung 
 bị can của Kiểm sát viên hai cấp tỉnh Bình Định .................................................52
 3.2. Một số kết quả đã đạt được............................................................................53
 3.3. Những hạn chế, khó khăn và nguyên nhân của những hạn chế, khó khăn....55
 3.3.1. Những hạn chế, khó khăn.......................................................................55
 3.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế, khó khăn, vướng mắc.......................58
CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG 
HỎI CUNG, PHÚC CUNG VÀ KIỂM SÁT HOẠT ĐỘNG HỎI CUNG BỊ CAN
...................................................................................................................................63
 4.1. Một số vấn đề Kiểm sát viên cần lưu ý thực hiện khi hỏi cung bị can..........63
 4.2. Nâng cao vai trò, trách nhiệm của Kiểm sát viên trong hoạt động phúc cung bị 
 can.........................................................................................................................65
 4.3. Tăng cường công tác phối hợp ......................................................................71
 4.4. Nâng cao chất lượng đội ngũ Kiểm sát viên trong hoạt động thực hành quyền 
 công tố, kiểm sát điều tra......................................................................................71
 4.5. Nâng cao chất lượng cơ sở vật chất để phục vụ công tác điều tra và hỏi cung bị 
 can.........................................................................................................................72
KẾT LUẬN..............................................................................................................73
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................75 5
 LỜI NÓI ĐẦU
 Trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền và cải cách tư pháp ở Việt 
Nam hiện nay, để giải quyết nhanh chóng vụ án hình sự và xử lý công minh, đúng 
đắn kịp thời mọi hành vi phạm tội, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vô 
tội, các cơ quan tiến hành tố tụng phải triệt để tuân thủ các quy định của pháp luật Tố 
tụng hình sự để góp phần bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà 
nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân; đồng thời, giáo dục mọi 
người đề cao ý thức tuân theo pháp luật, thượng tôn pháp luật, đấu tranh phòng ngừa 
và chống tội phạm.
 Điều tra trong tố tụng hình sự là giai đoạn đầu tiên có vai trò quan trọng trong 
quá trình giải quyết vụ án hình sự. Giai đoạn này cơ quan tiến hành tố tụng thu thập 
chứng cứ để chứng minh tội phạm, người thực hiện hành vi phạm tội, xác định tính 
chất và mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra. BLTTHS năm 2015, có nhiều 
quy định liên quan đến chủ thể điều tra, chủ thể THQCT và KSĐT vụ án hình sự. Bộ 
luật này đã thay đổi theo hướng tăng cường trách nhiệm công tố của KSV, mở rộng 
thẩm quyền cho KSV nhằm nâng cao chất lượng THQCT và KSĐT vụ án hình sự 
không làm oan người vô tội, bỏ lọt tội phạm. Đặc biệt, tại khoản 4 Điều 183 BLTTHS 
năm 2015 quy định trong trường hợp bị can kêu oan, khiếu nại hoạt động điều tra 
hoặc có căn cứ xác định việc điều tra vi phạm pháp luật hoặc trong trường hợp khác 
khi xét thấy cần thiết thì bắt buộc KSV phải trực tiếp hỏi cung bị can.Như vậy, tầm 
quan trọng của biện pháp hỏi cung bị can đó là biện pháp điều tra công khai, trực diện 
đối với người có dấu hiệu tội phạm, nhằm xác định toàn bộ sự thật khách quan về 
hành vi phạm tội của đối tượng và của đồng phạm, cũng như những vấn đề cần thiết 
khác mà bị can biết. Đây là một trong những biện pháp nghiệp vụ cần thiết không thế 
thiếu trong công tác phòng ngừa và đấu tranh phòng, chống tội phạm của các cơ quan 
tiến hành tố tụng; đồng thời, là một khâu rất quan trọng trong hoạt động tố tụng hình 
sự.
 Tuy nhiên, trong thời gian qua, việc nghiên cứu các quy định pháp luật và áp 
dụng trong thực tiễn của KSV, ĐTV của các cơ quan tiến hành tố tụng hai cấp tỉnh 
Bình Định còn bộc lộ nhiều hạn chế ảnh hưởng nhất định đến chất lượng giải quyết 7
 CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC 
 TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ HỎI CUNG BỊ CAN
 1.1. Một số vấn đề lý luận về hỏi cung bị can, phúc cung bị can
 1.1.1. Khái niệm hỏi cung bị can, phúc cung bị can
 Quá trình giải quyết vụ án hình sự là một quá trình liên tục gồm nhiều hoạt 
động có quan hệ chặt chẽ với nhau. Trong đó, giai đoạn điều tra đóng vai trò quan 
trọng nhằm tìm kiếm chứng cứ, chứng minh tội phạm, người phạm tội, xác định thiệt 
hại do tội phạm gây ra mà trong đó hoạt động HCBC, PCBC là một biện pháp thu 
thập chứng cứ quan trọng.
 Điều 183 BLTTHS năm 2015 quy định về việc hỏi cung: “Việc HCBC phải do 
ĐTV tiến hành ngay sau khi có quyết định khởi tố bị can. Có thể HCBC tại nơi tiến 
hành điều tra hoặc tại nơi ở của người đó”. Như vậy, có thể thấy rằng BLTTHS đã 
không có điều luật cụ thể khái niệm về HCBC.
 Từ điển Luật học đưa ra định nghĩa: “HCBC là hoạt động tố tụng hình sự do 
ĐTV tiến hành khi có quyết định khởi tố bị can để lấy lời khai về các tình tiết của vụ 
án hình sự”.
 Vì vậy, từ việc nghiên cứu những quy định của BLTTHS, chúng tacó thể khái 
niệm về HCBC như sau: “HCBC là một biện pháp điều tra trong giai đoạn điều tra vụ 
án hình sự do ĐTV, KSV và những người có thẩm quyền khác tiến hành sau khi có 
quyết định khởi tố bị can nhằm mục đích thu thập các tình tiết về nội dung vụ án, hành 
vi phạm tội của bị can và các tình tiết khác có ý nghĩa cho việc giải quyết đúng đắn vụ 
án hình sự”.Trong giai đoạn truy tố, phúc cung bị can là một trong những nhiệm vụ, 
quyền hạn của VKS do KSV được phân công thực hiện ngay sau khi CQĐT ra Bản 
kết luận điều tra đề nghị truy tố và chuyển hồ sơ vụ án sang VKS.
 Phúc cung là một hoạt động nghiệp vụ chưa được quy định cụ thể trong điều 
luật. Hoạt động này được xác định và được thực hiện bởi CQĐT và VKS trong lĩnh 
vực hình sự để điều tra, giải quyết vụ án và được hình thành kể từ khi ĐTV(trong giai 
đoạn điều tra), KSV(trong giai đoạn truy tố) thấy có căn cứ để nghi ngờ tính khách 
quan, chính xác của các tài liệu, chứng cứ của vụ án. 9
nhữngmục đích, động cơ đã thúc đẩy bị can phạm tội; những công cụ, phương 
tiện,thủ đoạn phạm tội, phương pháp đã được bị can sử dụng khi thực hiện hành 
viphạm tội, những tài sản đã chiếm đoạtVì vậy, khi HCBC,ĐTV, KSV cần áp dụng 
mọi biện pháp mà pháp luật cho phép để có thể thuthập được tất cả những thông tin 
mà bị can biết, có liên quan đến vụ án nhằmlàm rõ nội dung vụ án, hành vi phạm tội 
của bị can, lập hồ sơ đề nghị xử lýđúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
 Hai là: Tôn trọng và bảo vệ quyền con người.
 Hiến pháp năm 2013 – Đạo luật gốc, lần đầu tiênđã quy định nguyên tắc về 
giới hạn quyền tại khoản 2 Điều 14: “Quyền conngười, quyền công dân chỉ có thể bị 
hạn chế theo quy định của luật trongtrường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an 
ninh quốc gia, trật tự, an toàn xãhội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng”.Ở 
nước ta, quyền conngười phải luôn được tôn trọng và đảm bảo thực hiện.
 Tiếp tục đảm bảo quyền conngười đã được ghi nhận tại các bản Hiến pháp 
trước đây và Hiến pháp hiệnhành, tại Điều 8BLTTHS năm 2015quy định: “Khi tiến 
hành tố tụng, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, cơ quan, người có thẩm 
quyền tiến hành tố tụng phải tôn trọng và bảo vệ quyền con người...” . Đồng thời, tại 
khoản 1 Điều 31Hiến pháp năm 2013khẳng định:“Người bị buộc tội được coi làkhông 
có tội cho đến khi được chứng minh theo trình tự luật định và có bảnán kết tội của 
Tòa án đã có hiệu lực pháp luật”; do vậy, bị can vẫn có đầyđủ các quyền và lợi ích 
hợp pháp của công dân mà các quyền này phải đượctôn trọng và đảm bảo thực hiện 
đầy đủ. Do chưa được coi là có tội nên các cơquan tiến hành tố tụng không được 
đối xử với bị can, bị cáo như người có tội,kể cả trường hợp họ bị áp dụng biện 
pháp ngăn chặn nghiêm khắc nhất nhưtạm giam.Để quyền con người được tôn 
trọng và đảm bảo thực sự,pháp luật TTHS đòi hỏi những chủ thể có thẩm quyền hỏi 
cung phải thực hiệntrách nhiệm của mình trong phạm vi pháp luật quy định, không 
được làm tùytiện, vượt khỏi phạm vi giới hạn của luật dẫn đến việc xâm phạm các 
quyềnvà lợi ích hợp pháp của công dân. Khi tiến hành hỏi cung, thu thậpchứng cứ 
phải tuân theo đúng trình tự, thủ tục luật định, không được áp dụngcác biện pháp xâm 
phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sảncủa công dân như bức cung, 
nhục hình
 Điểm d khoản 2 Điều 60BLTTHS năm 2015 quyđịnh: “Bị can có quyền trình 11
đảm bảo tính nhanh chóng, khách quan, toàn diệnvà đầy đủ của hoạt động điều tra mà 
còn thể hiện tính phòng ngừa tích cựccủa biện pháp này nói riêng và hoạt động điều 
tra nói chung.
 1.1.3. Nguyên tắc của Bộ luật Tố tụng hình sự trong hỏi cung bị can
 1.1.3.1. Bảo đảm pháp chế xã hội chủ nghĩa trong tố tụng hình sự
 Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa là một nguyên tắc hiến định đã được 
quán triệt trong mọi hoạt động điều tra nói chung và hoạt động TTHS nói riêng của 
các cơ quan Nhà nước, các cá nhân có thẩm quyền. Do vậy, HCBC -một biện pháp 
trong giai đoạn điều tra, giải quyết vụ án hình sự cũng không nằm ngoài phạm vi điều 
chỉnh của nguyên tắc này. Cụ thể, tại Điều 7 BLTTHS năm 2015 quy định: “Mọi hoạt 
động tố tụng hình sự phải được tiến hành theo quy định của Bộ luật này”. 
 1.1.3.2. Bảo đảm nguyên tắc xác định sự thật của vụ án và sự vô tư của những 
người tiến hành tố tụng
 Yêu cầu cơ bản của việc giải quyết vụ án hình sự là xác định đúng người, đúng 
tội, đúng pháp luật. Để thực hiện được điều đó, đòi hỏi phải làm rõ sự thật của vụ án 
xảy ra. Trách nhiệm này thuộc về các cơ quan tiến hành tố tụng. Điều 15BLTTHS 
năm 2015 quy định:“Trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về các cơ quan tiến 
hành tố tụng. Người bị buộc tội có quyền nhưng không buộc phải chứng minh mình 
vô tội”. Theo đó, các chủ thể có thẩm quyền hỏi cung phải thực hiện đúng những quy 
định của BLTTHS để xác định sự thật của vụ án, lời khai của bị can một cách khách 
quan, toàn diện và đầy đủ, làm rõ những chứng cứ xác định có tội và chứng cứ xác 
định vô tội.
 1.1.3.3. Bảo đảm nguyên tắc khác liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của 
bị can
 * Bảo đảm thực hiện quyền bào chữa của bị can
 Quyền bào chữa trong giai đoạn điều tra nói chung và hoạt động HCBC nói 
riêng là một trong những quyền cơ bản của bị can. Điều 16 BLTTHS quy định: 
“Người bị buộc tội có quyền tự bào chữa cho mình, nhờ luật sự hoặc người khác bào 
chữa”.Trách nhiệm bảo đảm thực hiện quyền bào chữa trong hoạt động này chủ yếu 13
chứng minh theo trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định và có bản án kết tội của 
Tòa án đã có hiệu lực pháp luật”. Như vậy, theo quy định của BLTTHS hiện hành thì 
bị can là người hoặc pháp nhân bị khởi tố về hình sự và tham gia tố tụng từ khi có 
quyết định khởi tố bị can.
 1.2.2. Chủ thể của hỏi cung bị can
 HCBClànhiệmvụbắtbuộckhôngthểthiếutrongbấtcứgiaiđoạnnàocủacôngtácđiềut
ra(trừtrườnghợpsaukhikhởitốthìbịcanchếthoặcbỏtrốn).Chínhvìvậykhoản1Điều183BL
TTHS2015chỉrõ:“ViệcHCBCphảidoĐTVtiếnhànhngaysaukhicóquyếtđịnhkhởitốbịcan
”. Theo quy định trên, có thể hiểu chủ thể của hoạt động HCBC là ĐTV.
 Ngoài ra, BLTTHS 2015 cũng đã trao quyền hỏi cung cho KSV. Theo đó tại 
khoản 4 ĐIều 183BLTTHS năm 2015 quy định những trường hợp KSV trực tiếp 
HCBC như sau: “KSV hỏi cung bị can trong trường hợp bị can kêu oan, khiếu nại 
hoạt động điều tra hoặc có căn cứ xác định việc điều tra vi phạm pháp luật hoặc 
trong trường hợp khác khi xét thấy cần thiết”.Trường hợp 
cầnthiếtdẫnđếnviệcKSVHCBCđượchiểulàtrongquátrìnhKSĐTvụánhình sự,KSV 
muốn kiểmtratínhchính xác,kháchquantrong lời khai hoặctự khaicủabị can màĐTV 
đã thuthập;trườnghợpbịcanlàcán bộ cấpcao,chức sắctrongtôngiáo,nhân sĩ,trí thức, 
vănnghệ sĩcó uy tín lớntrongnước,vụáncónhiềuchứng cứ,cácchứngcứ 
quantrọngcủavụáncó mâuthuẫn, để củng cốtàiliệu,chứng cứphụcvụchoviệctruy tố; 
trường hợp bị can bị khởi tố vềtội đặc biệt nghiêm trọng thìKSV có thể trực tiếp 
gặp,HCBC.Khi cần hỏi cung,KSV phải báo cáo Viện trưởng, Phó Việntrưởng, Thủ 
trưởng đơn vị và thông báo trước cho Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan điềutra. 
Và việc KSV HCBC được tiến hành theo quy định tại Điều 183 BLTTHS năm 2015.
 1.2.3. Trình tự, thủ tục tiến hành hỏi cung bị can
 Sau khicóquyếtđịnh khởi tố bịcan,ĐTVphảitiến hànhHCBCngay.Việc hỏi 
cungphảiđượctiến hànhtheo đúngtrình tự,thủtục đãđược quy địnhcủa phápluật tụng 
hình sự.Trình tự,thủ tục khởi tố vàHCBC đượcquy định từ Điều 179 đến Điều 
184BLTTHSnăm 2015.
 * Thời gian và địa điểm hỏi cung:
 Khoản 1 Điều 183 BLTTHS năm 2015 quy định: