Sáng kiến kinh nghiệm Một vài biện pháp dạy lồng ghép giáo dục môi trường trong phân môn vẽ tranh Mỹ thuật Lớp 5

 I. KKPHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài
 Hiện nay, vấn đề ô nhiễm môi trường đang là chủ đề nóng trên các mặt báo và 
nhận được rất nhiều sự quan tâm của người dân. Trong đó, đặc biệt là vấn đề ô 
nhiễm nguồn nước ở Việt Nam đã và đang ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn. 
Thông qua các phương tiện truyền thông, chúng ta có thể dễ dàng thấy được các 
hình ảnh, cũng như các bài báo phản ánh về thực trạng môi trường hiện nay. Mặc 
dù các ban ngành, đoàn thể ra sức kêu gọi bảo vệ môi trường, bảo vệ nguồn 
nước,... nhưng có vẻ là chưa đủ để cải thiện tình trạng ô nhiễm ngày càng trở nên 
trầm trọng hơn.
 Đầu tiên, đó chính là sự thiếu ý thức nghiêm trọng và thờ ơ của người dân. 
Nhiều người cho rằng những việc mình làm là quá nhỏ bé, không đủ để làm hại 
môi trường. Một số người lại cho rằng việc bảo vệ môi trường là trách nhiệm của 
nhà nước, của các cấp chính quyền...trong khi số khác lại nghĩ rằng việc môi 
trường đã bị ô nhiễm thì có làm gì cũng "chẳng ăn thua", và ô nhiễm môi trường 
cũng không ảnh hưởng đến mình nhiều. Và chính những suy nghĩ này sẽ ảnh 
hưởng không nhỏ đến việc giáo dục cũng như tư duy bảo vệ môi trường của các 
thế hệ trẻ về sau.
 Việc phá hoại môi trường của một người chỉ ảnh hưởng nhỏ nhưng nếu gom 
của nhiều người lại thì rất lớn. Một tờ giấy, vỏ hộp sữa, túi ni-lông,... tuy nhỏ 
nhưng tích tụ lại lâu ngày sẽ gây ô nhiễm, mất mỹ quan, rác thải đọng lại trong các 
lô-cốt gây ra tình trạng cống thoát nước bị nghẹt mỗi khi mưa lớn hay thủy triều 
lên.
 Theo thống kê của Bộ Tư Pháp, hiện nay có khoảng 300 văn bản pháp luật 
về bảo vệ môi trường để điều chỉnh hành vi của các cá nhân, tổ chức, các hoạt 
động kinh tế, các quy trình kỹ thuật, quy trình sử dụng nguyên liệu trong sản 
xuất,... Tuy nhiên, hệ thống các văn bản này vẫn còn chưa hoàn thiện, thiếu đồng người dân nâng cao ý thức về bảo vệ môi trường, vứt rác đúng nơi quy định, không 
xả rác bừa bãi. Đồng thời nâng cao nhận thức cho các thế hệ học sinh về bảo vệ 
môi trường không những ở trường học mà còn ở nơi các em ở. Trong việc giáo dục 
học sinh nâng cao nhận thức trong việc bảo vệ môi trường lãnh đạo trường tiểu học 
Nguyễn Thị Minh Khai luôn nhắc nhở giáo viên và học sinh luôn giữ khuôn viên 
trường luôn xạch, đẹp Chỉ đạo giáo viên luôn thay đổi phương pháp dạy lồng 
ghép môi trường trong các môn học, tổ chức các buổi học và lao động ngoại khóa 
cho học sinh. 
 Từ tính cấp thiết và thực trạng trên trong trường tiểu học tôi đã mạnh dạnchọn 
đề tài “Một vài biện pháp dạy lồng ghép giáo dục môi trường trong phân môn vẽ 
tranh Mỹ thuật lớp 5” để nghiên cứu nhằm góp một phần nhỏ bé trong việc nâng 
cao ý thức cho các em học sinh tiểu học.
 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
 - Giúp học sinh biết được một số kiến thức cơ bản về môi trường, biết quan 
sát và thưởng thức vẻ đẹp của môi trường xung quanh.
 - Bước đầu hiểu mối quan hệ của môi trường đối với cuộc sống con người.
 - Các em biết yêu quý và biết giữ gìn vẻ đẹp cảnh quan, thiên nhiên và môi 
trường xung quanh.
 - Biết phản hồi các hành động gây hại cho môi trường, có ý thức giữ gìn và 
bảo vệ môi trường.
 - Học sinh vẽ, nặn và xé dán được các bức tranh về đề tài môi trường, bảo vệ 
môi truờng và các tranh có nội dung liên quan.
 - Học sinh thích tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường.
 - Thuyết phục được bạn bè, người thân cùng tham gia các hoạt động bảo vệ 
môi trường. - Phương pháp khảo nghiệm, thực nghiệm, quan sát học sinh khi thực hành và 
nâng cao nhận thức của học sinh.
 c) Phương pháp thống kê toán học:
 II. PHẦN NỘI DUNG
 1. Cơ sở lý luận
 Như chúng ta đã biết, môi trường là một phần của ngoại cảnh, bao gồm các 
hiện tượng và các thực thể của tự nhiênmà ở đó cá thể, quần thể, loài có quan 
hệ trực tiếp hoặc gián tiếp bằng các phản ứng thích nghi của mình. Môi trường 
theo nghĩa rộng là các nhân tố tự nhiên và xã hội cần thiết cho sự sinh sống, sản 
xuất của con người như: tài nguyên thiên nhiên, không khí, đất, nước, ánh sáng, 
cảnh quan, quan hệ xã hội Môi trường theo nghĩa hẹp bao gồm các nhân tố tự 
nhiên và xã hội trực tiếp liên quan tới chất lượng cuộc sống con người. 
 Vệ sinh môi trường đang là một vấn đề rất bức thiết trong cuộc sống chung 
của chúng ta ngày hôm nay. Theo ghi nhận của Sở Thông Tin Môi Trường năm 
2017 thì môi trường học đường lâu nay sự “ô nhiễm” là có thực nhưng mọi người 
lại bỏ quên, và chính học sinh, sinh viên cũng cũng thể hiện ý thức rất kém trong 
việc giữ gìn vệ sinh nơi trường lớp. Được biết, từ cấp bậc mẫu giáo, tiểu học cho 
tới đại học, các em học sinh, sinh viên luôn được giáo dục rất kỹ lưỡng về ý thức 
bảo vệ môi trường sống xanh – sạch đẹp ở mọi nơi, mọi chỗ. Nhưng đáng buồn 
thay, ở bất cứ trường học nào, những cảnh tượng học sinh, sinh viên không giữ gìn 
vệ sinh học đường rất phổ biến. Nhiều em vứt giấy, rác vỏ của các bao bì đựng quà 
vặt, bã kẹo cao su lung tung nơi sân trường, hành lang lớp và nhiều nữa là nơi 
ngăn bàn, dưới nền lớp học Việc làm thiếu ý thức này đã gây ảnh hưởng nghiêm 
trọng đến cảnh quan trường học và bầu không khí học tập và giảng dạy, sinh hoạt, 
vui chơi của thầy cô giáo và của chính các em. Không chỉ vứt rác bừa bãi, nhiều 
em, nhất là các em ở bạc tiểu học còn vẽ bậy trên bàn học, trên tường Nguyên 
nhân của việc các em thiếu ý thức trong việc giữ gìn môi trường vệ sinh học đường Cha mẹ học sinh đã tạo điều kiện mua đồ dùng học Mỹ thuật cho con em mình 
có năng khiếu. Khuyến khích con em mình có trách nhiệm vệ sinh thân thể, vệ sinh 
nhà ở và vệ sinh lớp học.
 - Khó khăn:
 Tuy nhiên, cơ sở vật chất chưa đáp ứng được nhu cầu đổi mới giáo dục hiện 
nay. Chưa có phòng học Mỹ Thuật riêng phù hợp với học sinh để học sinh có thể 
phát huy khả năng sáng tạo. Sách giáo khoa thường xuyên thay đổi, học sinh phải 
làm quen với các phương pháp mới và cách thức học mới. Tranh ảnh dùng cho bộ 
sách cũng như tranh vẽ không đủ để đáp ứng nhu cầu học tập và giảng dạy của học 
sinh và giáo viên. Bên cạnh đó, đồ dùng dạy Mỹ Thuật chưa thực sự được đầu tư 
nhiều từ nhà trường.
 Đa số học sinh thiếu đồ dùng học tập về môn Mỹ Thuật như: màu vẽ, giấy 
vẽ đặc biệt các em học sinh có hoàn cảnh khó khăn các em thiếu đồ dùng học 
tập rất nhiều.
 Các em chưa có ý thức giữ môi trường chung ở trường lớp. Thời gian học 
ngoại khóa còn khá ít ỏi nên các em chưa thực sự yêu thích vẽ và môn học Mỹ 
Thuật.
 Một số cha mẹ học sinh chưa quan tâm đúng mức đến việc học của con em 
mình, còn xem môn Mỹ Thuật là môn phụ, nên chưa chú trọng cho con em mình 
học môn Mỹ Thuật. Vì vậy, họ không trang bị đầy đủ đồ dùng học tập liên quan 
đến môn học. 
 3. Nội dung và hình thức của giải pháp
 a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
 - Giáo viên nâng cao nhận thức, tầm quan trọng của việc dạy lồng ghép giáo 
dục Môi trường thông qua môn Mỹ Thuật để từ đó có những biện pháp và phương 
thức giảng dạy phù hợp với đối tượng học sinh, tâm huyết hơn với nghề dạy học. Đồ dùng dạy học: Đồ dùng dạy học có nhiều loại như tranh phiên bản của họa 
sĩ trong nước và thế giới, tranh vẽ của họa sĩ và học sinh, mẫu vật thực, máy chiếu 
đa năng, máy tính...
 Cách thức thực hiện:
 + Bước 1: Giáo viên chuẩn bị tranh về Môi trường
 + Bước 2: Học sinh quan sát tranh
 + Bước 3: Học sinh nêu nội dung và ý nghĩa của các bức tranh
 + Bước 4: Học sinh nêu biện pháp khắc phục nội dung của các tranh
 + Bước 5: Học sinh vẽ tranh theo đề tài Môi trường
 Ví dụ: Khi dạy bài - Vẽ tranh đề tài Môi trường tôi chuẩn bị vẽ tranh có nội 
dung khác nhau ( quét sân, tưới cây, lao động ).
 Để học sinh dễ phân tích và quan sát khơi dậy hứng thú cho các em.
 Ngoài đồ dùng giáo viên phải sưu tầm thêm tranh vẽ của học sinh. Giúp các 
em học tập kinh nghiệm của các bạn và biến nó thành kinh nghiệm của bản thân. 
Khi vẽ tranh các em sẽ phát huy được những mặt tối đa và hạn chế những mặt chưa 
tốt trong cách sắp xếp bố cục và sử dụng màu sắc trong bài.
 Một số hình thức trực quan hết sức cần thiết khác chính là cuộc sống hàng 
ngày đang diễn ra xung quanh các em.
 VD: Trường em, nhà em, cánh đồng lúa, đường làng.
 Tôi chuẩn bị 1 số hình ảnh về ô nhiễm môi trường để học sinh quan sát. Em hãy cho biết những nguyên nhân nào làm cho môi trường bị ô nhiễm ? 
Chúng ta phải làm gì để bảo vệ môi trường? Là học sinh đang ngồi trên ghế nhà 
trường em có suy nghĩ gì để góp phần nhỏ bé của mình vào bảo vệ môi trường?
 Hoặc giáo viên dùng sơ đồ, sử dụng câu hỏi gợi mở để phân tích, tổng hợp 
và rút ra được những kiến thức chính ở trong sơ đồ.
 Ngoài ra GV có thể sử dụng tranh ảnh, băng hình, video clips.... làm phương 
tiện trực quan, để minh hoạ cho HS những hiện tượng tàn phá môi trường, ô nhiễm 
môi trường như đốt phá rừng, nước thải, chất thải công nghiệp ở các thành phố, 
hoặc những hậu quả do tàn phá môi trường gây ra như lũ lụt, hạn hán, bệnh tật 
và cả những hành động bảo vệ môi trường như các khu rừng cấm, các công viên 
thiên nhiên, các công nghệ xử lí chất thảiTất cả những hình ảnh trực quan đó đều 
gây ấn tượng sâu sắc đối với HS, sẽ giúp các em nhận thức dễ dàng hơn vấn đề và 
đặc biệt nó tạo nên độ tin cậy cao trong giáo dục.
 Sản phẩm của học sinh
 • Biện pháp 2: Giáo dục Môi trường cho học sinh thông qua học vẽ tranh 
ngoại khóa 
 Mục đích: Sinh hoạt ngoại khóa với môn học mỹ thuật là một trong những 
hoạt động cung cấp, củng cố kiến thức cho học sinh, tạo cho các em niềm hứng 
thú, say mê với môn học hay các vấn đề xã hội. Hoạt động ngoại khoá không chỉ 
góp phần nâng cao khả năng tư duy độc lập, tăng cường khả năng sáng tạo trong 
học tập, kích thích lòng ham muốn tìm tòi, khám phá những kiến thức mới của 
người học
 Giúp học sinh hiểu biết thêm về thế giới xung quanh, quan sát và tìm hiểu mọi 
mặt của cuộc sống để có thể cung cấp cho học sinh những thông tin cần thiết, giúp giáo dục học sinh thấy được trách nhiệm của mình với biện pháp bảo vệ Môi 
trường. Phối hợp với Tổng phụ trách Đội để lồng ghép nội dung giáo dục Môi 
trường vào các tiết sinh hoạt chào cờ đầu tuần cũng rất hiệu quả. Đây là một cách 
giúp các em nắm kiến thức về môi trường một cách nhẹ nhàng, không khô khan mà 
lại có hiệu quả cao.
 Môn mỹ thuật là một môn học nghệ thuật, vì vậy giáo viên phải tổ chức sao 
cho giờ học nhẹ nhàng thoải mái mang tính nghệ thuật và có thể tổ chức bằng 
nhiều hình thức như lồng ghép tình huống thực tế, đóng vai. không chỉ kích 
thích các em hoạt động mà còn giúp các em nâng cao ý thức, trách nhiệm trong giữ 
gìn môi trường xung quanh xanh, sạch và đẹp. Đặc biệt tại trường học, lớp học và 
nơi ở của các em hơn nữa các em biết giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ trước khi đến 
trường.
 Trong các tiết học giáo viên sẽ tạo các tình huống khác nhau về giáo dục 
môi trường xung quanh em để các em đóng vai. Hãy xem một vài ví dụ bên dưới 
mà tôi đã áp dụng trong khi dạy.
 Ví dụ 1: Tình huống 1: “ Bỏ rác đúng nơi quy định”
 Địa điểm: Trường học
 Thời gian: buổi sáng
 Nhân vật: Mai, Hoa và Nam
 “Mai, Hoa và Nam đang trên đường đến trường, các bạn đang ăn sáng, Nam 
thì uống sữa, Mai ăn bánh mì, còn Hoa thì ăn xôi.. các bạn vừa ăn vừa nói 
chuyện đến cổng trường khi nào các bạn không biết. Mai hỏi Hoa “Cậu ăn xong 
chưa?” Hoa trả lời “ Tớ ăn xong rồi, Mai ơi mình bỏ rác ở đâu?” Mai trả lời 
“Thùng rác ở đằng kia chúng mình cùng ra bỏ rác đi”; Hoa: “Ừ chúng mình cùng 
đi nào”.. Vừa bỏ rác vào thùng thì tiếng trống vang lên “ Tùng, tùng, tùng”
 Trong lúc đó Nam đang uống vội hộp sữa Nam nói “Đợi tớ với tớ chưa uống 
xong mà”; Mai và Hoa đáp “ Nhanh lên, không muộn giờ rồi”. Nam vội vứt ngay 
hộp sữa ra cổng trường
 Mai hỏi “ sao Nam lại bỏ rác không đúng nơi quy định vậy?”
 Hoa: “Nam, cậu đã làm cho cổng trường mình không còn sạch đẹp nữa”
 Nam gãi đầu và ấp úng trả lời “Ơ ơ tớ..tớ..”