Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp giúp học sinh học tốt phần Âm nhạc địa phương Đăk Lăk

 Đề tài: Một số phương pháp giúp học sinh học tốt phần Âm nhạc địa phương Đăk Lăk
 PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU
 I. ĐẶT VẤN ĐỀ
 1. Lý do lí luận:
 Như chúng ta đã biết âm nhạc là một loại hình nghệ thuật luôn gắn liền 
với đời sống lao động tình cảm của con người, là món ăn tinh thần không thể 
thiếu trong đời sống của mỗi chúng ta. 
 Việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa đậm đà bản sắc của dân tộc 
trong đó, việc đưa âm nhạc địa phương vào giảng dạy cho học sinh tiểu học lại 
càng có ý nghĩa hết sức quan trọng trong bối cảnh các thế lực thù địch, các phần 
tử phản động đã, đang và tiếp tục dùng mọi âm mưu, thủ đoạn để đưa các loại 
văn hóa bạo lực, đồi trụy...để truyền bá lối sống thực dụng, làm cho giới trẻ Việt 
Nam sống không có lý tưởng, ích kỷ và trụy lạc, làm cho họ lãng quên các làn 
điệu dân ca, các trò chơi dân gian, các nét văn hóa đặc trưng của dân tộc.
 Vì vậy, đưa âm nhạc địa phương vào các hoạt động trong nhà trường như 
giảng dạy trong chương trình âm nhạc hay các hoạt động ngoài giờ lên lớp, các 
hoạt động văn nghệ, hội thi, câu lạc bộ sẽ làm các em học sinh bớt đi những 
căng thẳng, mệt mỏi sau những giờ học tập văn hóa trên lớp, giúp cho các em có 
thêm vốn hiểu biết về các giai điệu dân ca của địa phương Đăk Lăk, thêm yêu 
thích và tích cực tham gia các hoạt động văn nghệ trong và ngoài nhà trường.
 2. Lý do thực tiễn:
 Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Tây Nguyên hùng vĩ, nơi có nắng gió đại 
ngàn, chim chóc, muông thú, nơi có muôn vàn nét văn hóa đặc sắc như các lễ 
hội đua voi, cồng chiêng, mừng lúa mới... Chính vì những nét văn hóa đặc biệt 
đó Sở Giáo dục và Đào tạo Tỉnh Đăk Lăk đã đưa chương trình học hát địa 
phương xen vào chương trình học hát chính thức, việc đưa phần âm nhạc địa 
 Người thực hiện: Vũ Thị Lệ Huyền - Trường TH Trần Quốc Toản - Krông Ana 1 Đề tài: Một số phương pháp giúp học sinh học tốt phần Âm nhạc địa phương Đăk Lăk
 II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:
 Việc dạy hát các bài hát địa phương nhằm phát triển năng lực nhận thức 
của học sinh, học mỗi bài hát giúp các em biết thêm về một nội dung, về tác giả 
hoặc đặc điểm riêng của người dân Tây Nguyên. Sự phong phú về mặt chủ đề, 
giai điệu mang tính đặc trưng của các dân tộc như: Ê Đê, Ba Na, Gia – Rai, 
các bài hát địa phương cũng giúp học sinh thêm hiểu biết về cuộc sống, phong 
tục, tập quán và nét văn hóa đặc trưng của người dân ở Tây Nguyên. Bên cạnh 
đó, dạy các bài địa phương còn phát triển năng lực ngôn ngữ, lời ca làm vốn 
hiểu biết của học sinh trở nên phong phú và sinh động hơn. Đồng thời các em 
còn biết được các điệu nhảy, múa đặc trưng riêng của các dân tộc thiểu số ít 
người sống ở Tây Nguyên. 
 Việc học tốt phần Âm nhạc địa phương không chỉ giúp các em phát triển 
khả năng âm nhạc mà còn làm các em thêm yêu quí mảnh đất nơi mình sinh ra. 
Giúp các em phát huy và bảo tôn những nét văn hóa đặc sắc của người Tây 
Nguyên, góp phần xây dựng một đất nước ngày càng giàu mạnh sánh vai với các 
cường quốc năm châu.
 PHẦN THỨ II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 1. Cơ sở lý luận của vấn đề:
. Thông qua quá trình giảng dạy bộ môn Âm nhạc nói chung và Âm nhạc 
địa phương nói riêng tôi nhận thấy điều đầu tiên là giáo viên và học sinh cần 
xác định mục đích, nhiệm vụ và giá trị của môn học này một cách đúng đắn và 
cụ thể, phải hướng cho các em thấy việc dạy và học tốt môn Âm nhạc đối với 
các em là điều cần thiết, qua sự nhận thức đúng đắn đó của học sinh mới giúp 
cho giáo viên giảng dạy bộ môn Âm nhạc đạt hiệu quả cao được.
 Theo phân phối chương trình và biên soạn cho nên các tiết âm nhạc địa 
phương thời gian học còn ngắn cộng thêm sự phát triển trí tuệ của các em chưa 
hoàn chỉnh, tâm lý chưa ổn định nên ở lứa tuổi này các em rất dể thuộc nhưng 
 Người thực hiện: Vũ Thị Lệ Huyền - Trường TH Trần Quốc Toản - Krông Ana 3 Đề tài: Một số phương pháp giúp học sinh học tốt phần Âm nhạc địa phương Đăk Lăk
 Tuy nhiên khi trực tiếp giảng dạy tôi cũng gặp phải một số khó khăn như 
chưa có nhạc cụ phục vụ cho việc dạy học âm nhạc địa phương như: Chiêng 
Đing, Đàn Tơ – Rưng, Chiêng Gram. Các em chưa thích học các tiết âm nhạc 
địa phương, hát chưa chính xác các ngũ cung của dân ca Tây Nguyên, luyến, 
láy, hát chưa chuẩn về giai điệu, cả về cao độ và trường độ. Các em học sinh còn 
rụt rè, chưa mạnh dạn khi thể hiện các bài hát địa phương.
 Vậy để học sinh hát đúng giai điệu, lời ca các bài hát dân ca của địa 
phương Đăk Lăk, các em hứng thú với việc học các bài hát địa phương, nắm 
được một số đặc trưng cơ bản của để hát tốt các bài hát địa phương Đăk Lăk tôi 
đã mạnh dạn thực hiện một số phương pháp như sau:
 III. Các phương pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề:
 Phương pháp 1: Cách dạy các bài hát dân ca địa phương Đăk Lăk:
 Theo phân phối và sự hướng dẫn của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đăk 
Lăk các bài hát hát địa phương đưa vào giảng dạy trong chương trình dạy học cụ 
thể như sau:
 Lớp 1:
 Tuần 17: Học hát: Bài Đến trường ( Dân ca Ê Đê )
 Tuần 31: Học hát: Bài Chiriria ( Dân ca Ê Đê )
 Lớp 2:
 Tuần 12: Câu chuyện âm nhạc: Câu chuyện về chiếc trống H’ Gơr.
 Tuần 33: Học hát: Bài Em đi đến trường ( Đồng dao Hrê )
 Lớp 3:
 Tuần 17: Học hát: Bài Vui mùa mai vàng ( Dân ca Ba Na )
 Tuần 32: Học hát: Bài Dòng suối buôn em ( Từ Đức Minh ). Câu chuyện 
 Người thực hiện: Vũ Thị Lệ Huyền - Trường TH Trần Quốc Toản - Krông Ana 5 Đề tài: Một số phương pháp giúp học sinh học tốt phần Âm nhạc địa phương Đăk Lăk
 Về áp dụng những kĩ thuật trong dạy các bài hát dân ca địa phương Đăk 
Lăk ở bước giới thiệu bài hát, tôi thường dùng bản đồ, tranh ảnh để giới thiệu vị 
trí địa lý và đời sống của các đồng bào dân tộc ở Tây Nguyên. Việc sử dụng 
hình ảnh trực tiếp sẽ hấp dẫn học sinh và mang lại cho các em nhiều kiến thức 
bổ ích. Giáo viên cũng cần phải giới thiệu và giải thích được cho học sinh về làn 
điệu và xuất xứ của bài hát mà các em đang được học. Ngoài ra, giáo viên có thể 
cho các em xem một số video có các điệu múa đặc trưng của dân tộc ở Tây 
Nguyên, một số nhạc cụ hoặc nét văn hóa đặc trưng của dân tộc đó sau đó dùng 
lời để giới thiệu vài nét ngắn gọn về bài hát, nội dung, xuất xứ hoặc một số nét 
về tác giả soạn lời cho làn điệu mà các em đang học.
 Ví dụ: Ở tiết 17, khi dạy bài hát “ Vui mùa mai vàng” dân ca Ba Na, tôi 
đã sử dụng máy chiếu cho các em quan sát và nêu vị trí trên bản đồ những nơi 
sinh sống chủ yếu của người Ba Na như tỉnh Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lăk. Cho 
các em xem hình ảnh về người dân tộc Ba Na, đàn Tơ – rưng của người Ba Na, 
giới thiệu thêm cho các em biết vị anh hùng Đinh Núp thường gọi là Anh hùng 
Núp cũng mang dòng máu của người dân tộc Ba Na.
 Hình ảnh về người dân tộc Ba na
 Người thực hiện: Vũ Thị Lệ Huyền - Trường TH Trần Quốc Toản - Krông Ana 7 Đề tài: Một số phương pháp giúp học sinh học tốt phần Âm nhạc địa phương Đăk Lăk
 Bước 2: Nghe hát mẫu: 
 Giáo viên sẽ là người trực tiếp trình bày bài hát địa phương kết hợp đàn 
giai điệu của bài hát. Sưu tầm băng đĩa hình, thông tin trên mạng Internet để cho 
các em xem các bài hát trên đĩa hình, giới thiệu cho các em biết được về trang 
phục và động tác múa hát đặc trưng của các đồng bào dân tộc sống Tây Nguyên.
 Ví dụ: Khi dạy bài hát: “Lên nương” sau khi hát mẫu giáo viên cho các 
em xem một vài động tác múa của dân tộc Gia Rai, cho học sinh xem hình ảnh 
trang phục của dân tộc Gia Rai. 
 Trang phục nam, nữ của người Gia Rai
 Bước 3: Tìm hiểu bài hát, giải thích từ khó, đọc lời ca:
 Trước khi học hát, giáo viên giới thiệu về cao độ, trường độ, thang âm có 
trong trong bài. Chia bài hát thành những câu hát ngắn, giáo viên hướng dẫn, 
 Người thực hiện: Vũ Thị Lệ Huyền - Trường TH Trần Quốc Toản - Krông Ana 9 Đề tài: Một số phương pháp giúp học sinh học tốt phần Âm nhạc địa phương Đăk Lăk
 Ở một số câu hát cần sự luyến, láy, lướt, ngân thì giáo viên dành nhiều 
thời gian tập luyện hơn. Sau khi giáo viên hát mẫu xong, có thể cho một số em 
hát tốt, có năng khiếu hát lại, nếu có chỗ chưa đúng thì sửa luôn để cả lớp cùng 
nghe và nhận biết. Cũng vì có câu hát dài ngắn không đều, nên khi dạy từng câu, 
có những câu phải dạy khá kĩ các em mới hát đúng giai điệu, cũng như những 
tiếng hát luyến. 
 Ví dụ: Bài Đến trường, câu hát “ Nắng ban mai trên làng buôn em,em 
tung tăng theo bạn đến trường” là câu hát dài và có tiếng hát lướt : “làng” tôi 
thường cho học sinh tập hát nhiều lần, kĩ hơn so với các câu khác. Ngoài ra, tôi 
cũng hướng dẫn các em cách lấy hơi 2 lần, lần 1 ở đầu câu và lần 2 ở giữa câu 
hát.
 Khi dạy hát, để nghe các em hát như thế nào và sửa sai giáo viên không 
hát cùng với học sinh. Lúc các em hát lại câu hát thì giáo viên đệm đàn và lắng 
nghe để sửa sai và sửa những chỗ chưa đúng các em.
 Trong quá trình tập hát giáo viên cần luôn nhắc nhở các em thể hiện đúng 
tính chất, sắc thái, tình cảm của bài hát, làn điệu dân ca. Hướng dẫn các em tư 
thế ngồi hát và cách lấy hơi, mở khẩu hình.
 Bước 6. Luyện hát:
 Sau khi đã học bài hát giáo viên cho các em ôn luyện bài hát vừa được 
học. Điều này không chỉ giúp cho học sinh nhanh thuộc bài, hát chính xác mà 
còn nâng cao kỹ năng thể hiện tình cảm, sắc thái của bài dân ca địa phương Đăk 
Lăk. Giáo viên tổ chức nhiều hình thức luyện tập để tiết học thêm sinh động, 
giúp các em có thể thuộc bài hát ngay trên lớp. 
 Hướng dẫn học sinh cách hát các bài hát kết hợp với gõ đệm theo 3 cách: 
Phách, nhịp, tiết tấu lời ca. Tùy thuộc vào nhịp độ của từng bài hát mà giáo viên 
 Người thực hiện: Vũ Thị Lệ Huyền - Trường TH Trần Quốc Toản - Krông Ana 11 Đề tài: Một số phương pháp giúp học sinh học tốt phần Âm nhạc địa phương Đăk Lăk
 Dân ca Gia Rai: Giai điệu của dân ca Gia Rai thường nồng nàn, mạnh mẽ, 
sâu đậm, thiết tha, vui buồn tột cùng, dễ đi sâu vào lòng người. Thường được 
tiến hành theo quãng 5 đúng đi xuống liền bậc (Sol-Pha-Mi-Đô). Sự tiến hành 
của các giai điệu có thể thay đổi nhưng tiết tấu thì ít khi thay đổi.
 Dân ca Ba Na: Dân ca Ba Na có tính chất thiết tha, nồng nàn nhưng 
không bước đến tột cùng của tình cảm do dùng nhiều quãng 4 ( Si-Mi hay Mi-
Si). Giai điệu Ba Na có tính bình ổn, ít có đột biến, thường là những khúc nhạc 
ngắn, nhịp điệu đơn giản.. Dân ca Ba Na cũng đem cảm giác lắng dịu, êm đềm.
 Dân ca Ê Đê: Dân ca Ê Đê thường được trình bày ở điệu trưởng với thang 
âm ngũ cung quen thuộc ( Re – Sol – La – Si – Re), những quãng nửa cung chỉ 
thỉnh thoảng mới xuất hiện tạo nên sự biến đổi giai điệu một cách nhẹ nhàng 
nhưng rất ấn tượng, kết hợp cả hai yếu tố trữ tình và mạnh mẽ, dàn trải và nhịp 
điệu. Dân ca Ê Đê có 2 thể hát chính là hát nói (Kứt) và hát có giai điệu 
(Muynh), sau này có sự xuất hiện của điệu Ei rei là sự biến dạng của lối hát có 
giai điệu (hát đối đáp).
 Khi nắm bắt được những nét khái lược về đặc trưng của dân ca Tây 
Nguyên, việc lựa chọn và đưa vào phần dạy những bài hát địa phương tự chọn 
hay giới thiệu dân ca Tây Nguyên trong những buổi ngoại khóa của giáo viên sẽ 
có sức thuyết phục hơn. Điều quan trọng là thông qua một bài dân ca cụ thể, 
giáo viên sẽ giới thiệu được cái hay, cái đẹp của một nền văn hóa đặc trưng của 
các dân tộc Tây Nguyên
 Ví dụ: Sau khi học xong bài hát “Vui mùa mai vàng” – Dân ca Ba Na: 
Các em thấy được sự tha thiết, nồng nàn nhưng không tới mức tột cùng của tình 
cảm là đặc trưng rất riêng của dân ca Ba Na, từ đó các em thêm yêu các làn điệu 
dân ca và thêm yêu mảnh đất Tây Nguyên hùng vĩ.
 Người thực hiện: Vũ Thị Lệ Huyền - Trường TH Trần Quốc Toản - Krông Ana 13