Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm trong công tác chủ nhiệm lớp trong trường Tiểu học

 Sáng kiến kinh nghiệm - Một số kinh nghiệm 
 trong công tác chủ nhiệm lớp
 A. PHẦN MỞ ĐẦU
 I- TÊN ĐỀ TÀI: 
 Một số kinh nghiệm trong công tác chủ nhiêm lớp.
 II. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
 1. Giáo viên chủ nhiệm ở Tiểu học có một vị trí vô cùng quan trọng 
trong việc hình thành cho học sinh những cơ sở ban đầu cho sự phát triển 
đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng 
sống cơ bản để học sinh tiếp tục học Trung học cơ sở.
 Ngoài việc tổ chức, hướng dẫn các hoạt động học tập của học sinh 
xuyên suốt 5 buổi/ tuần, giáo viên chủ nhiệm lớp còn phải thường xuyên 
theo dõi các hoạt động trong giờ chơi, trong các buổi sinh hoạt, giao lưu tập 
thể,và cả hoạt động học tập ở nhà của học sinh. Vì vậy công việc của 
một giáo viên chủ nhiệm lớp ở Tiểu học là rất nặng nề, rất vất vả và vô 
cùng phức tạp.
 2. Ở đầu mỗi năm học, ở cùng một trường học, cùng một khối lớp, 
chất lượng học tập của học sinh cũng tương đương nhau. Nhưng tại sao đến 
cuối năm, chất lượng học tập và hạnh kiểm của học sinh lớp này lại vượt 
trội hẳn so với các lớp khác; sĩ số của lớp này duy trì 100% nhưng ở những 
lớp khác lại có tới 2, 3 học sinh bỏ học, thậm chí có em đang ở nhà nhưng 
vẫn không thể vận động đi học trở lại được. Tất cả những điểm khác biệt 
đó đều do giáo viên chủ nhiệm lớp tạo ra. Giáo viên chủ nhiệm nào có tinh 
thần trách nhiệm cao, tận tâm với học sinh của mình thì chắc chắn sẽ tìm ra 
được các biện pháp để thu hút học sinh đến lớp, làm cho học sinh trở nên 
chăm ngoan, thích đi học và luôn cảm thấy “mỗi ngày đến trường là một 
niềm vui”.
 Mặt khác, tuy giáo viên chủ nhiệm lớp ở Tiểu học dạy được tất cả các 
lớp (từ lớp 1 đến lớp 5) nhưng trong thực tế, không phải giáo viên nào cũng 
theo học sinh của mình từ lớp này lên lớp khác. Vì vậy, mỗi năm lên lớp, 
các em lại được học với một thầy (cô) khác nhau. Nếu giáo viên lớp dưới 
làm tốt công tác chủ nhiệm, xây dựng tốt nề nếp lớp học, rèn luyện cho học 
sinh phương pháp tự học và nhiều kĩ năng sống cơ bản khác; nhưng lên lớp 
trên, giáo viên chủ nhiệm lớp không duy trì, không phát huy thì rồi nề nếp 
lớp học và chất lượng học tập của học sinh sẽ ra sao? Do vậy, công tác chủ 
nhiệm lớp phải được thực hiện đồng bộ từ lớp Một đến lớp Năm. Nề nếp 
lớp học, phương pháp học tập, đạo đức, nhân cách và các kĩ năng sống của 
học sinh phải được giáo viên chủ nhiệm chú y xây dựng, rèn rủa ngay từ 
lớp 1 và phải được duy trì, phát huy xuyên suốt ở các lớp trên. “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Sau đó được chỉnh 
sửa, bổ sung và được hoàn thiện vào cuối năm học 2009-2010.
 B- PHẦN NỘI DUNG
 I- THỰC TRẠNG BAN ĐẦU:
 1. Học sinh lớp 5 là lớp cuối cấp ở Tiểu học. Ở lứa tuổi này, các em đã 
có nhiều thay đổi về nhận thức, về tâm sinh lí, tình cảm và cả các mối quan 
hệ xã hội. Nhiều em đang ở ngưỡng cửa của tuổi dậy thì. Các em rất dễ bị 
lôi kéo, dụ dỗ, bị xâm hại,Nhưng các em vẫn chưa có đủ khả năng để từ 
chối, để tự bảo vệ mình. Vì vậy, các em rất cần được giáo dục và rèn luyện 
nhiều kĩ năng sống để tự tin trong học tập, trong cuộc sống.
 2. Năm học 2008-2009, lớp tôi có tổng số 33 học sinh. Trong đó có 9 
em nữ thường chia bè phái, phân biệt giàu nghèo, một vài em lại hay hờn 
dỗi và thường xuyên nói xấu bạn; có 4 em nam hay quậy phá, chọc ghẹo 
các bạn trong lớp gây ồn ào, mất trật tự trong giờ học nhưng lại học rất yếu; 
có 2 em thường xuyên nghỉ học theo cha mẹ đi cắt lúa mướn; 3 em phải ở 
nhờ nhà ông bà nội (ngoại) vì cha mẹ đi làm công nhân ở Bình Dương; 
nhiều em có hoàn cảnh khó khăn nên không có góc học tập ở nhà, đi học về 
là vứt sách vở lung tung, đến lớp thì thường xuyên quên vở, quên 
viếtBao nhiêu chuyện rắc rối, bao nhiêu tình huống khó xử khiến tôi phải 
đau đầu.
 3. Ở trường tôi, lớp 5 chỉ dạy một buổi/ ngày. Và có 2 buổi các em 
phải học tới 6 tiết (thêm 2 tiết Anh Văn/ tuần). Vì vậy, giáo viên chủ nhiệm 
lớp phải khéo léo sắp xếp thời gian và chuẩn bị trước các đồ dùng dạy học 
thì mới có thể dạy đủ các môn học theo qui định. 
 4. Một số giáo viên mới ra trường, khi xử lí các tình huống sư phạm 
còn lúng túng, bối rối nên thường xuyên phải kéo dài buổi học so với qui 
định, gây căng thẳng, mệt mỏi cho học sinh và làm một số phụ huynh bực 
bội vì phải chờ đợi lâu khi đi rước con em mình tan học. Một vài giáo viên 
dù đã dạy lâu năm nhưng vẫn chưa làm tốt công tác chủ nhiệm lớp, thường 
hay than phiền về học sinh, về phụ huynh mà chưa tìm được biện pháp giáo 
dục học sinh nên nề nếp lớp học và chất lượng học tập của học sinh chưa 
cao, làm ảnh hưởng đến chất lượng chung của toàn trường.
 Đã nhiều năm làm giáo viên chủ nhiệm lớp, phần nào đã có chút ít 
kinh nghiệm nhưng tôi vẫn thấy công việc của một giáo viên chủ nhiệm lớp 
ở tiểu học là rất nặng nhọc, rất phức tạp. Mỗi giáo viên muốn làm tốt công 
tác chủ nhiệm thì phải vừa là một giáo viên giỏi về chuyên môn, vừa phải 
là một nhà tâm lí giỏi để hiểu học sinh, để xử lí các tình huống rắc rối sao 
cho khéo léo, tế nhị và đạt hiệu quả giáo dục cao. Nếu giáo viên không tâm 
huyết với nghề, không có tinh thần trách nhiệm cao thì khó mà hoàn thành 
nhiệm vụ. Chất lượng học tập của học sinh, nhân cách, đạo đức, lối 
sốngcủa học sinh rồi sẽ ra sao? Chính vì hiểu rõ điều đó nên trong những hiểu một phần về học sinh của mình, điều đó rất có lợi cho tôi trong công 
tác giảng dạy và giáo dục học sinh. 
 b) Tổ chức bầu Ban Cán sự lớp: 
 Việc bầu chọn và xây dựng đội ngũ Ban Cán sự lớp là một công việc 
rất quan trọng mà người giáo viên chủ nhiệm nào cũng cần phải làm ngay 
sau khi nhận lớp mới. Những năm học trước, Ban Cán sự lớp có thể là do 
giáo viên chọn lựa và chỉ định học sinh làm. Nhưng lên lớp 5, các em đã 
lớn, tôi muốn tạo dựng và rèn luyện cho các em thể hiện tinh thần dân chủ 
và y thức trách nhiệm đối với tập thể, nên tôi tổ chức cho các em ứng cử và 
bầu cử để chọn lựa ban cán sự của lớp. Tiến trình bầu chọn Ban Cán sự lớp 
được diễn ra như sau:
 - Trước hết, tôi phân tích để các em hiểu rõ về vai trò và trách nhiệm 
của người lớp trưởng, lớp phó.
 - Tôi khuyến khích các em xung phong ứng cử. Sau đó chọn 5 học sinh 
tiêu biểu để cả lớp bầu chọn.
 - Tổ chức cho học sinh bỏ phiếu: Lớp trưởng cũ phát cho mỗi học sinh 
1 phiếu trống (phiếu chỉ có chữ kí của tôi). Tôi hướng dẫn học sinh cách 
bầu chọn: ghi tên 3 bạn mình chọn vào phiếu. 
 - 3 học sinh đạt số phiếu cao nhất sẽ được bốc thăm để nhận “chức vụ” 
của mình (lớp trưởng, lớp phó học tập, và lớp phó lao động).
 Lần đầu tiên các em được bỏ phiếu, được thể hiện quyền “dân chủ’ của 
mình, tôi thấy các em rất vui, rất hào hứng, và 3em được bầu chọn cũng 
cảm thấy “oai”, thấy tự hào.
 c) Phân công nhiệm vụ cụ thể cho Ban Cán sự lớp:
 Sau khi đã bầu chọn được Ban Cán sự của lớp, tôi giao nhiệm vụ cụ thể 
cho từng em như sau: 
 * Nhiệm vụ của lớp trưởng:
 - Theo dõi, kiểm tra mọi hoạt động của lớp.
 - Điểm danh và ghi sĩ số của lớp vào góc trên (bên phải bảng) ngay sau 
khi xếp hàng vào lớp.
 - Điều khiển các bạn xếp hàng vào lớp, xếp hàng chào cờ đầu tuần, xếp 
hàng tập thể dục.
 - Giữ trật tự lớp khi giáo viên chấm bài, khi giáo viên có việc phải ra 
khỏi lớp và khi lớp dự lễ chào cờ đầu tuần.
 - Đề nghị giáo viên tuyên dương, phê bình cá nhân hoặc tập thể.
 * Nhiệm vụ của lớp phó học tập: 
 - Tổ chức lớp truy bài 15 phút đầu giờ; giúp đỡ các bạn học yếu học 
bài, làm bài.
 - Điều khiển các bạn trao đổi, thảo luận hoặc trả lời câu hỏi trong tiết 
học khi giáo viên yêu cầu.
 - Theo dõi việc học tập của lớp trong các tiết chuyên. 
 Lớp học thân thiện phải có cây xanh, phải luôn sạch sẽ, ngăn nắp và 
được trang trí đẹp, đảm bảo tính thẩm mĩ và tính giáo dục cao. Do vậy, tôi 
hướng dẫn và cùng với học sinh thực hiện các công việc sau đây: 
 - Trồng cây xanh trong lớp bằng cách: cho dây trầu bà, cây trường sinh 
vào con tôm hoặc con cá bằng sành, đổ nước vào rồi treo trên vách tường. 
Dây trầu bà và cây trường sinh chỉ sống bằng nước và rất ưa rợp, lại không 
có lá úa, rụng nên rất sạch. Chỉ cần đổ nước thường xuyên là cây sống, dây 
trầu bà lá xanh rủ xuống từng dây dài rất đẹp.
 - Trang trí lớp đẹp, hài hòa đảm bảo tính thẩm mĩ và tính giáo dục cao. 
Phần trang trí lớp, tôi giao trực tiếp cho từng tổ: mỗi tổ phải sưu tầm tranh 
ảnh liên quan đến các môn học và chọn 5 bài vẽ đẹp nhất để trưng bày. 
Tranh, ảnh các em sưu tầm được dán vào giấy khổ lớn theo từng môn học 
(Lịch sử, Địa lí, Khoa học, Mĩ thuật) và được bao bên ngoài bằng giấy 
bóng trong suốt. Sau đó đóng lên vách tường xung quanh lớp.
 - Khi nhận xét hạnh kiểm của học sinh, giáo viên chủ nhiệm phải căn 
cứ vào 5 nhiệm vụ của học sinh. Nhưng 5 nhiệm vụ đó chỉ có ở Sổ Chủ 
nhiệm của giáo viên nên không có học sinh nào nhớ được đầy đủ 5 nhiệm 
vụ, thậm chí có nhiều em không nhớ nổi nhiệm vụ nào cả. Mà không biết 
nhiệm vụ cụ thể của mình là gì thì làm sao các em làm đúng? Do đó, tôi 
phải viết 5 nhiệm vụ của học sinh lên giấy A 0, trang trí, đóng khung thật 
đẹp treo lên tường để hàng ngày các em nhớ và làm theo. Ngoài ra, tôi cùng 
với học sinh đề ra 10 yêu cầu cơ bản đối với học sinh của một lớp học thân 
thiện, học sinh tích cực.
 10 YÊU CẦU CƠ BẢN CỦA MỘT “LỚP HỌC THÂN THIỆN, HỌC 
 SINH TÍCH CỰC”
 1. Không có học sinh chán học, bỏ học và nghỉ học không có lí do.
 2. Lớp học phải được trang trí đẹp, phù hợp, có tính thẩm mĩ và tính 
giáo dục cao.
 3. Phải sử dụng có hiệu quả và bảo quản tốt các thiết bị, đồ dùng dạy 
học; sử dụng tiết kiệm điện, nước.
 4. Lớp học phải sạch sẽ trong suốt buổi học, bàn ghế phải ngay ngắn, 
không có học sinh xả rác bừa bãi. 
 5. Có tập thể bạn học thân thiện: không nói tục, chửi thề; phải luôn 
hòa nhã với bạn bè và giúp đỡ nhau trong học tập.
 6. Lớp học phải an toàn, không có nguy hiểm, không có tai nạn xảy ra.
 7. Học sinh phải tích cực tham gia các hoạt động tập thể, rèn luyện kĩ 
năng sống, giữ gìn vệ sinh môi trường, cam kết không vi phạm luật giao 
thông.
 8. Học sinh học đủ các môn học theo qui định, chất lượng học tập 
ngày càng được nâng cao và vượt trội so với năm học trước. nghiêm. Ngay từ đầu, tôi yêu cầu học trò phải cố gắng làm cho đúng. Nếu 
chưa đúng thì phải làm lại cho đúng mới thôi. Đúng là đúng từ việc làm, 
nghiêm là nghiêm trong việc làm chứ không phải ở thái độ khắt khe, gay 
gắt. Quan hệ cơ bản nhất của tôi và học trò là quan hệ hợp tác làm việc: tôi 
giao việc- học trò làm; tôi hướng dẫn- học trò thực hiện.
 - Khi giao việc, tôi chỉ nói một lần, nhưng chỉ nói khi lớp trật tự. Với 
cách làm này, tự nhiên thầy sẽ trở nên nói ít, học trò sẽ làm nhiều. Làm 
việc như thế nào thì đạo đức, y thức sẽ kèm theo như thế ấy. Làm đến nơi 
đến chốn thì y thức kỉ luật cũng đến nơi đến chốn.
 - Hành vi của giáo viên sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lí cũng như sự 
hình thành tính cách của trẻ. Vì vậy, khi lên lớp, tôi luôn chú y đến cả cách 
đi đứng, nói năng, cách ăn mặc, cách cầm sách, chữ viết, thái độ,...để học 
trò noi theo. Không vì bất cứ lí do gì mà tôi cho phép mình cẩu thả hoặc 
xuề xòa, qua loa trước mặt học sinh. 
 - Khi học sinh nào làm bài chưa đúng, tôi yêu cầu học sinh đó phải làm 
lại chứ không chấm điểm kém ngay. Tôi giúp đỡ, hướng dẫn học sinh làm 
lại ngay tại lớp, điểm các em làm lại vẫn có thể là điểm khá, điểm giỏi. Bởi 
tôi quan niệm rằng đối với học sinh tiểu học chấm điểm không phải để bắt 
lỗi, để la mắng học sinh mà chấm điểm để nhằm phát hiện những chỗ chưa 
đúng của học sinh, giúp các em làm lại cho đúng, cho hoàn thiện hơn. Với 
cách nói đúng, làm đúng trong học tập, các em trở thành những con người 
tự tin, trung thực, không gian dối. 
 - Khi có học sinh mắc sai lầm, thiếu sót, tôi luôn cố gắng kiềm chế và 
tôn trọng học sinh, tìm hiểu cặn kẽ thấu đáo nguyên nhân để có biện pháp 
giúp đỡ các em sửa chữa. Tôi không bao giờ có những lời nói, cử chỉ xúc 
phạm các em. Ở tuổi này, lòng tự trọng của các em rất cao, chỉ một lời nói 
xúc phạm sẽ làm tan nát tâm hồn trẻ thơ. Thậm chí có em sẽ oán hận, căm 
ghét thầy cô, bỏ học và không bao giờ trở lại lớp học nữa cho dù có nhiều 
người đến nhà vận động.
 Qua nhiều năm làm công tác chủ nhiệm lớp, tôi biết rằng có những em 
học yếu hoặc có hôm không học bài, làm bài nhưng lỗi không phải hoàn 
toàn là do các em. Có em ham chơi nên quên học bài, có em do bị mất căn 
bản từ các lớp dưới. Nhưng cũng có em học yếu, hoặc không học bài làm 
bài là do những điều kiện khách quan. Gia đình của các em đâu phải lúc 
nào cũng đầm ấm, hạnh phúc; đâu phải em nào cũng may mắn dược bố mẹ, 
ông bà động viên trong mỗi bước học tập.Và có biết bao nhiêu bố mẹ phải 
lo làm thuê, làm mướn kiếm sống hoặc vì ăn chơi cờ bạc hay ốm đau bệnh 
hoạn,...nên không ngó ngàng gì đến việc học của con cái, thậm chí các em 
còn bị mắng chửi, bị đánh đập ... Những sóng gió đó đã tác động đến tâm lí 
trẻ thơ, cản trở việc học tập của các em. Nếu như giáo viên không biết được 
những nguyên nhân đó thì rất dễ nổi giận đùng đùng, rồi la mắng, trừng 
phạt các em. Điều đó rất bất lợi cho quan hệ thầy- trò sau này. Vì vậy, đứng 
trước một học sinh quậy phá, hay lơ đãng không học bài, làm bài, tôi không 
kết án trừng phạt ngay mà bình tĩnh chờ đến hết buổi học gặp riêng các em 
để hỏi cho rõ nguyên nhân. Lần đầu các em vi phạm, tôi nhẹ nhàng nhắc