Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nhằm hạn chế án trả hồ sơ điều tra bổ sung

 PHẦN I: MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài.
 Quyền con người là quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm được Hiến 
pháp và các đạo luật do nhà nước ta ban hành bảo vệ. Điều đó thể hiện sự quan 
tâm, coi trọng và bảo vệ những giá trị về quyền con người, quyền công dân. 
Đồng thời là một trong những nhân tố quan trọng thúc đẩy quá trình xây dựng 
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, một nhà nước thực sự của dân, do dân, 
vì dân. Đây cũng là một trong những nội dung cốt lõi của chiến lược cải cách tư 
pháp đã được chỉ ra trong Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/06/2005 của Bộ 
Chính trị đó là: “Xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh, dân chủ, nghiêm 
minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc 
Việt Nam xã hội chủ nghĩa; hoạt động tư pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử 
được tiến hành có hiệu quả và hiệu lực cao”. Với tinh thần đó, thì việc nâng cao 
chất lượng của các khâu công tác khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án 
được xác định là nhiệm vụ trọng tâm của chiến lược cải cách tư pháp. Để nâng 
cao chất lượng giải quyết các vụ án hình sự, việc áp dụng đúng đắn, chính xác 
và đầy đủ các quy định của luật tố tụng hình sự trong tất cả các giai đoạn tố tụng 
được xem là một trong những yêu cầu quan trọng hàng đầu. Trong hoạt động tố 
tụng hình sự, chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung là chế định cần thiết đảm 
bảo cho việc điều tra, truy tố và xét xử đảm bảo thật sự khách quan, đúng người, 
đúng tội, đúng pháp luật, qua đó nhằm tránh oan sai, tránh bỏ lọt tội phạm và 
làm oan người vô tội, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của tiến trình cải cách tư pháp 
theo tinh thần Nghị quyết số 08/NQ-TW ngày 02/01/2002 về nhiệm vụ trọng 
tâm công tác tư pháp trong tư pháp trong thời gian tới và Nghị quyết số 49/NQ-
TW ngày 02/6/2005 về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020. Để đáp ứng 
yêu cầu đó, nhiệm vụ đặt ra cho các cơ quan tư pháp nói chung, Viện kiểm sát 
nói riêng là phải tăng cường hoạt động kiểm sát, thu thập đầy đủ chứng cứ, tuân 
thủ đúng quy trình tố tụng trong giải quyết vụ án hình sự từ giai đoạn khởi tố, 
điều tra đến truy tố, xét xử và thi hành án hình sự. Mỗi giai đoạn tố tụng hình sự 
đều có vai trò rất quan trọng. 
 1 tra, truy tố, xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự. Hạn chế thấp nhất án hình sự bị trả 
hồ sơ điều tra bổ sung có liên quan đến trách nhiệm của Kiểm sát viên. Đồng 
thời cũng là tránh oan, sai, bỏ lọt tội phạm.
 Để đạt được mục đích nêu trên, giải pháp tập trung nghiên cứu và thực 
hiện một số nhiệm vụ cơ bản sau đây: 
 - Cơ sở pháp lý và mục đích ý nghĩa của việc trả hồ sơ điều tra bổ sung.
 - Một số kinh nghiệm, giải pháp đã phát huy tác dụng đem lại hiệu quả 
trong công tác, qua đó nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng công tác thực hành 
quyền công tố và kiểm sát điều tra, truy tố, xét xử đối với các vụ án hình sự, góp 
phần quan trọng vào việc đấu tranh phòng, chống tội phạm này ngày càng có 
hiệu quả hơn nữa.
 3. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn.
 Những giải pháp, kinh nghiệm mà chúng tôi đã nghiên cứu trên là xuất 
phát từ tổng kết thực tiễn công tác trong nhiều năm qua, mà đặc biệt là từ năm 
2015 đến nay (năm 2019). Vì vậy, những giải pháp này là cẩm nang để đơn vị 
chúng tôi áp dụng và có thể là tài liệu để các đồng nghiệp nghiên cứu và để cán 
bộ, Kiểm sát viên trong và ngoài đơn vị nghiên cứu, vận dụng vào thực tiễn 
công tác kiểm sát điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự.
 3 hồ sơ điều tra bổ sung được pháp luật quy định cho Viện kiểm sát và Tòa án 
nhằm giúp cho việc giải quyết vụ án được khách quan, đúng pháp luật.
 Khi thực hiện trả hồ sơ điều tra bổ sung, Viện kiểm sát, Tòa án phải tuân 
thủ tính pháp chế và xét thấy thực sự cần thiết, không phải trường hợp nào cũng 
có thể trả hồ sơ điều tra bổ sung. Như vậy, vừa đảm bảo đúng pháp luật vừa tiết 
kiệm được thời gian, công sức của các cơ quan tố tụng, rút ngắn thời gian giải 
quyết vụ án. Tại Điều 245 và Điều 280 Bộ luật tố tụng hình sự quy định cụ thể 
về các căn cứ để trả hồ sơ điều tra bổ sung, nhằm ngăn chặn tình trạng các cơ 
quan tiến hành tố tụng trả hồ sơ điều tra bổ sung tràn lan, thiếu căn cứ, không 
cần thiết, kéo dài vụ án gây ảnh hưởng đến chất lượng công tác.
 3. Mục đích của việc trả hồ sơ điều tra bổ sung.
 Đối với bất cứ hoạt động tố tụng hình sự nào luôn được các chủ thể thực 
hiện với một mục đích nhất định, có ý nghĩa nhất định. Từ giai đoạn điều tra, 
truy tố cho đến giai đoạn xét xử, các cơ quan tiến hành tố tụng luôn hướng tới 
việc chứng minh tội phạm và sự thật khách quan. Nếu quá trình giải quyết vụ án 
được thực hiện đầy đủ, đúng trình tự, đảm bảo chứng cứ khách quan thì việc 
chứng minh tội phạm và truy cứu trách nhiệm hình sự người phạm tội sẽ chính 
xác, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm, tạo sự đồng thuận cao 
trong xã hội. Đây là mục đích xuyên suốt, là kim chỉ nam cho các cơ quan tiến 
hành tố tụng thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình. Do đó, chế định trả hồ sơ 
điều tra bổ sung ra đời nhằm mục đích khắc phục những thiếu sót về trình tự tố 
tụng và chứng cứ vụ án trong quá trình xử lý vụ án, đảm bảo cho công tác đấu 
tranh, phòng chống tội phạm được thực hiện hiệu quả hơn, đáp ứng yêu cầu 
nhiệm vụ đặt ra trong tiến trình cải cách tư pháp hiện nay.
 4. Đặc điểm trả hồ sơ điều tra bổ sung.
 * Hoạt động trả hồ sơ điều tra bổ sung có những đặc điểm sau:
 - Chủ thể trả hồ sơ điều tra bổ sung là Viện kiểm sát, Tòa án.
 - Căn cứ trả hồ sơ điều tra bổ sung được quy định tại các Điều 245 và 
Điều 280 Bộ luật tố tụng hình sự và được hướng dẫn cụ thể tại Thông tư liên 
tịch số 02/2017/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BQP.
 5 phương, luôn phát huy tinh thần trách nhiệm, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, 
 đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cơ quan hữu quan có nhiều biện pháp, giải 
 pháp nhằm thực hiện tốt công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát việc giải 
 quyết các vụ án hình sự, nên đã hạn chế đến mức thấp nhất tỷ lệ án trả hồ sơ 
 điều tra bổ sung có trách nhiệm của Kiểm sát viên. Từ đó góp phần quan trọng 
 vào cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm, phục vụ tốt nhiệm vụ chính trị ở địa 
 phương. 
 Theo số liệu thống kê, trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến tháng 09 
 năm 2019, tình hình án trả hồ sơ điều tra bổ sung trên địa bàn thị xã có chiều 
 hướng giảm và đặc biệt từ năm 2016 đến nay không có án trả hồ sơ điều tra bổ 
 sung, cụ thể: 
 Số vụ Tòa án trả hồ sơ 
 ĐTBS
 Tổng số vụ Số vụ án 
 CQĐT kết thúc VKS trả Tổng số vụ Tòa án 
 Số vụ Số vụ 
 điều tra đề nghị hồ sơ thụ lý xét xử Số vụ 
 Năm VKS VKS 
 VKS truy tố ĐTBS (vụ/bị cáo) VKS 
 không trả 
 (vụ/bị can) (vụ/bị can) chấp 
 chấp cho 
 nhận
 nhận CQĐT
 2015 58 vụ/128 bị can 01 vụ 81 vụ/167 bị cáo 01 vụ 00 01 vụ
 2016 58 vụ/119 bị can 00 68 vụ/136 bị cáo 00 00 00
 2017 52 vụ/69 bị can 00 59 vụ/84 bị cáo 00 00 00
 2018 48 vụ/67 bị can 00 59 vụ/81 bị cáo 00 00 00
Tháng 
 42 vụ/53 bị can 00 47 vụ/58 bị cáo 00 00 00
9/2019
 * Nguyên nhân dẫn đến việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung.
 Thực tiễn tại đơn vị trong những năm qua, cũng như việc theo dõi các nội 
 dung thông báo rút kinh nghiệm tại các đơn vị bạn trong Ngành, nhận thấy việc 
 để xảy ra tình trạng án trả hồ sơ để điều tra bổ sung có nhiều nguyên nhân, cả 
 7 giới giữa các tội về cố ý gây thương tích và giết người; tội lừa đảo và cưỡng 
đoạt; hành vi phòng vệ chính đáng và tội cố ý gây thương tích Một số chế 
định luật có mang tính khái quát chưa rõ ràng nên khi vận dụng vào thực tiễn 
còn nhiều quan điểm khác nhau, dẫn đến việc trả hồ sơ điều tra bổ sung.
 III. MỘT SỐ KINH NGHIỆM, GIẢI PHÁP NHẰM HẠN CHẾ ÁN 
TRẢ HỒ SƠ ĐIỀU TRA BỔ SUNG.
 1. Một số kinh nghiệm tại đơn vị Viện KSND thị xã An Nhơn.
 Để hạn chế tối đa việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung, trong những năm 
qua mà đặc biệt là trong 3 năm (2017 – 2019) Viện KSND thị xã An Nhơn đã 
chủ động triển khai nhiều biện pháp, nâng cao trách nhiệm người đứng đầu, phối 
hợp chặt chẽ với các cơ quan tiến hành tố tụng, tăng cường sự lãnh đạo, thường 
xuyên sâu sát công việc và kiểm tra đôn đốc hoạt động thực hành quyền công tố 
và kiểm sát điều tra án hình sự của Kiểm sát viên. Đồng thời triển khai chỉ đạo 
Kiểm sát viên thực hiện tốt những nhiệm vụ sau:
 - Lãnh đạo Viện phải quan tâm thường xuyên kiểm tra đôn đốc khâu 
công tác kiểm sát án hình sự kiph thời chỉ đạo Kiểm sát viên tăng cường kiểm 
sát chặt chẽ ngay từ khâu tin báo tội phạm đến suốt quá trình giải quyết vụ án. 
Hằng tuần lãnh đạo Viện yêu cầu Kiểm sát viên phải báo cáo trực tiếp về tiến độ 
và kết quả điều tra vụ án, từ đó lãnh đạo kịp thời phát hiện thiếu sót để yêu cầu 
khắc phục.
 - Kiểm sát viên, Điều tra viên phải phối hợp chặt chẽ để nắm bắt, quản lý 
tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố từ đó theo dõi, nghiên cứu hồ sơ 
tài liệu và nắm nội dung vụ việc ngay từ khi tiếp nhận, phân loại xử lý nguồn tin 
về tội phạm theo đúng quy định của pháp luật nhằm xây dựng hệ thống chứng 
cứ chặt chẽ, đúng pháp luật, khắc phục việc bỏ lọt tội phạm; Kiểm sát viên phải 
đề ra yêu cầu điều tra ngay sau khi xét phê chuẩn với nội dung chi tiết, cụ thể, có 
định hướng, bám sát quá trình điều tra nhằm khắc phục kịp thời những thiếu sót 
về chứng cứ, vi phạm tố tụng. 
 - Kiểm sát viên phải chủ động tham gia, phối hợp chặt chẽ cùng Điều tra 
viên khi tiến hành các hoạt động điều tra theo quy định; trước khi kết thúc điều 
 9 Một là, tăng cường công tác quản lý, chỉ đạo điều hành nâng cao vai trò 
và trách nhiệm của Viện trưởng trong hoạt động thực hành quyền công tố, kiểm 
sát điều tra, kiểm sát xét xử, lựa chọn những cán bộ, Kiểm sát viên có bản lĩnh 
chính trị vững vàng, có trình độ năng lực cao để đảm nhiệm khâu công tác này. 
Đồng thời thường xuyên kiểm tra đôn đốc, chỉ đạo cán bộ, Kiểm sát viên kiểm 
sát chặt chẽ ngay từ khi khởi tố vụ án cho đến suốt quá trình tố tụng.
 Hai là, tiếp tục triển khai và quán triệt đầy đủ nội dung tinh thần của 
Luật tổ chức VKSND năm 2014; Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017; Bộ 
luật tố tụng hình sự năm 2015; Thông tư liên tịch số 02/2017/TTLT-
VKSNDTC-TANDTC-BCA-BQP; 04/2018/TTLT- VKSNDTC- BCA-BQP; 
Quy chế thực hành quyền công tố, kiểm sát việc giải quyết tin báo tội phạm; 
Quy chế thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử và các văn 
bản pháp luật có liên quan, cho toàn thể cán bộ Kiểm sát viên trong đơn vị để 
nghiên cứu thực hiện. Đồng thời, trong các buổi giao ban công tác tuần Lãnh 
đạo Viện cần tập hợp các thông báo rút kinh nghiệm thông qua những vụ án bị 
hủy, trả hồ sơ điều tra bổ sung của các đơn vị bạn. Xác định rõ đây là một trong 
những giải pháp quan trọng để cập nhật và nâng cao kiến thức cho cán bộ, Kiểm 
sát viên nhằm thực hiện tốt công tác kiểm sát giải quyết án hình sự, hạn chế án 
trả hồ sơ điều tra bổ sung. 
 Ba là, Kiểm sát viên được phân công làm công tác kiểm sát hình sự phải 
không ngừng nghiên cứu học tập nâng cao trình độ về mọi mặt, thường xuyên 
cập nhật kiến thức mới và các văn bản pháp luật, đặc biệt là phải nắm vững các 
quy định của pháp luật hình sự và tố tụng hình sự... Đồng thời phải tăng cường 
học hỏi ở đồng nghiệp, những người có kinh nghiệm và tăng cường sự nghiên 
cứu các văn bản pháp luật nhằm trau dồi kiến thức để nâng cao trình độ cho 
bản thân, từ đó mới có thể vận dụng hiệu quả vào công tác kiểm sát hình sự.
 Bốn là, Kiểm sát viên phải chủ động sắp xếp công việc một cách khoa 
học để nghiên cứu hồ sơ và chủ động trao đổi với Điều tra viên đề ra kế hoạch 
điều tra ngay từ khi khởi tố vụ án cho đến suốt quá trình tố tụng. Hằng tuần (ít 
nhất 1 lần) Kiểm sát viên phải cùng với Điều tra viên rà soát đánh giá tình hình 
 11