Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm ở trường THPT Tân Kỳ

 Đề tài: Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm ở trường 
 THPT Tân Kỳ
 GV thực hiện: Trần Lương Oanh, Lê Thị Tình - THPT Tân Kỳ
 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 Bên cạnh việc giảng dạy, công tác chủ nhiệm lớp cũng là một trọng trách lớn 
lao, cao cả của người giáo viên. Giáo viên chủ nhiệm là người chịu trách nhiệm thực 
hiện mọi quyết định quản lý của hiệu trưởng đối với lớp và các thành viên trong lớp; 
là người vạch kế hoạch, tổ chức cho lớp chủ nhiệm thực hiện các chủ đề theo kế 
hoạch và theo dõi, đánh giá việc thực hiện của học sinh. Giáo viên chủ nhiệm cũng 
là người phối hợp với các giáo viên bộ môn, các tổ chức, đoàn thể trong trường để 
làm tốt công tác dạy - học, giáo dục học sinh trong lớp phụ trách. Như vậy, trong số 
tất cả các giáo viên tham gia vào hoạt động giáo dục của lớp, giáo viên chủ nhiệm 
lớp chính là người trực tiếp, thường xuyên gần gũi với các em nhất. Bên cạnh những 
giờ dạy trên lớp, giáo viên chủ nhiệm còn có những giờ chào cờ, giờ sinh hoạt hàng 
tuần để triển khai những công việc chung của trường, của lớp và để giáo dục đạo đức, 
nhân cách cho học sinh. Với nhiệm vụ và vai trò như thế, một lần nữa có thể khẳng 
định, người giáo viên chủ nhiệm lớp chính là người quan trọng nhất trong nhà trường 
trong quá trình tổ chức, giáo dục, phát triển nhân cách và kĩ năng cho học sinh.
 Đặt trong bối cảnh xã hội phát triển nhanh chóng, mạnh mẽ hiện nay, trong 
nhu cầu đổi mới của ngành giáo dục, vai trò giáo dục của giáo viên chủ nhiệm càng 
quan trọng, cần thiết trong việc phát triển toàn diện về nhận thức, năng lực, phẩm 
chất cho học sinh. Thời đại công nghệ số phát triển ồ ạt không chỉ mang lại những 
tiện ích phục vụ nhu cầu học tập chính đáng cho HS mà còn ảnh hưởng tiêu cực qua 
những xu hướng phổ biến trên các trang mạng xã hội. Không thể không đau lòng 
nhận ra thực trạng HS phổ thông có xu hướng gia tăng về bạo lực học đường, về sự 
liều lĩnh, ứng phó không lành mạnh, dễ mắc các tệ nạn xã hội, sống ích kỉ, vô tâm, 
khép mình, hoặc luôn tự cho mình là nhất, thích đánh dấu cái tôi cá nhân bằng những 
hành vi ngông cuồng,... Kĩ năng thực hành giao tiếp xã hội, kĩ năng phục vụ bản thân, 
kĩ năng làm việc, .. của đa phần HS không tốt, khiến các em gặp rất nhiều khó khăn 
trong học tập cũng như trong cuộc sống. Các em thiếu tự tin, không thể nắm bắt kịp 
thời các cơ hội để thành công, không thể tự mình đối mặt với những phức tạp, rối ren 
của cuộc sống, dễ rơi vào trạng thái chán nản, tuyệt vọng, bế tắc. Vì vậy cả xã hội lại 
càng không thể phủ nhận được vai trò của GVCN trong việc giáo dục, hình thành và 
phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh THPT. sống cho học sinh, thay đổi nhận thức về công tác chủ nhiệm của nhiều giáo viên, 
góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường.
4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Lớp C6 trường THPT Tân Kỳ niên khóa 2019 - 2022.
- Công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT Tân Kỳ.
5. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU
 Trong 3 năm học: 2019 - 2020, 2020 - 2021, 2021 - 2022.
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
 - Nghiên cứu lý luận.
 - Nghiên cứu thực tiễn.
 - Thu thập thông tin, tìm hiểu thực tế
 - Xử lý, tổng hợp thông tin, khái quát, rút ra kết luận và đề ra giải pháp phù 
hợp.
 - Thể nghiệm đề tài vào thực tiễn và tiếp tục bổ sung hoàn thiện. Thứ ba, tham gia phối hợp chặt chẽ với gia đình học sinh, với các giáo viên bộ 
môn, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí 
Minh, các tổ chức xã hội có liên quan trong việc hỗ trợ, giám sát việc học tập, rèn 
luyện, hướng nghiệp của học sinh lớp mình chủ nhiệm và góp phần huy động các 
nguồn lực trong cộng đồng phát triển nhà trường.
 Thứ tư, có những nhận xét, đánh giá và xếp loại học sinh cuối kỳ và cuối năm 
học; đề nghị khen thưởng và kỷ luật học sinh; đề nghị danh sách học sinh được lên 
lớp thẳng, phải kiểm tra lại, phải rèn luyện thêm về hạnh kiểm trong kỳ nghỉ hè, phải 
ở lại lớp; hoàn chỉnh việc ghi sổ điểm và học bạ học sinh.
 Thứ năm, phải báo cáo thường kỳ hoặc đột xuất về tình hình của lớp với Hiệu 
trưởng trường học.
 Giáo viên chủ nhiệm có những quyền sau đây:
 GVCN được dự các giờ học, hoạt động giáo dục khác của học sinh lớp mình.
 GVCN được dự các cuộc họp của Hội đồng khen thưởng và Hội đồng kỷ luật 
khi giải quyết những vấn đề có liên quan đến học sinh của lớp mình.
 GVCN được dự các lớp bồi dưỡng, hội nghị chuyên đề về công tác chủ nhiệm.
 GVCN được quyền cho phép cá nhân học sinh nghỉ học không quá 3 ngày liên 
tục.
 Như vậy, GVCN có vai trò rất quan trọng trong việc hình thành và phát triển 
phẩm chất, năng lực cho HS. GVCN lớp là người chịu trách nhiệm thực hiện mọi 
quyết định quản lý của hiệu trưởng đối với lớp và các thành viên trong lớp; vạch kế 
hoạch, tổ chức cho lớp mình thực hiện các chủ đề theo kế hoạch và theo dõi, đánh 
giá việc thực hiện của các học sinh. GVCN là người sát sao nhất với HS trong thời 
gian ở trường, có khả năng nắm bắt nhanh nhạy nhất từng biểu hiện cả về tâm lí lẫn 
hành động của HS, từ đó có phương pháp phù hợp để phát huy những yếu tố tích cực, 
điều chỉnh, giúp đỡ, uốn nắn kịp thời trước những biểu hiện tiêu cực nhằm phát triển 
một cách toàn diện cho các em. Để hoàn thành tốt vai trò của mình, GVCN luôn phối 
hợp chặt chẽ với các lực lượng trong và ngoài nhà trường để vừa nắm bắt kịp thời 
tình hình HS, vừa có được phương pháp thích hợp nhất cho mọi tình huống xảy ra, 
nghĩa là việc tìm hiểu HS của GVCN không còn giới hạn trong giờ hành chính ở 
trường học nữa, mà mang tính bao quát mọi lúc, mọi nơi. GVCN vừa là người lắng 
nghe, thấu hiểu, vừa là người định hướng, gỡ rối, hướng dẫn HS cách thức khắc phục 
nhược điểm, giải tỏa những vướng mắc, phát huy ưu điểm để từng bước hoàn thiện 
bản thân, trở thành những công dân tốt trong thời đại công nghệ phát triển như vũ 
bão hiện nay. HS chính là những cái cây còn non, còn người giáo viên chủ nhiệm - 
thay mặt nhà trường (cùng với cha mẹ các em), là người uốn nắn, định hướng cái cây 
ấy để cây được lớn lên thẳng thớm, đủ dục HS. Uy tín của GVCN vì thế đã giảm sút nghiêm trọng trước HS, phụ huynh và 
xã hội.
1.2.2. Thực trạng về công tác chủ nhiệm lớp tại trường THPT Tân Kỳ
 Trong những năm gần đây, công tác chủ nhiệm lớp tại trường THPT Tân Kỳ 
đã được chú trọng đúng mực. BGH nhà trường luôn song song quan tâm phát triển 
hoạt động giáo dục HS không kém hoạt động giảng dạy, bằng những hình thức thiết 
thực, hiệu quả, như: phân công GVCN hợp lí; tổ chức Hội nghị GVCN mỗi kì một 
lần; đưa ra bộ quy chế rõ ràng về thi đua, khen thưởng; kịp thời hỗ trợ GVCN trong 
công tác giáo dục HS qua các tổ chức Đoàn trường, Ban An ninh trường học, Tổ Tư 
vấn tâm lí, Hội cha mẹ HS; kết hợp chặt chẽ, thường xuyên với các lực lượng, tổ 
chức ngoài nhà trường; thường xuyên tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng sống 
thông qua hình thức hội thi, diễn đàn, lắng nghe diễn giả,... Nhờ vậy, chất lượng giáo 
dục HS cũng như năng lực của GVCN không ngừng được cải thiện, tình hình an ninh 
trật tự trường học ngày càng được đảm bảo.
 Tuy nhiên, bên cạnh những GVCN tâm huyết, nhiệt tình, có trách nhiệm cao 
với trọng trách mà nhà trường đã giao phó thì vẫn tồn tại một bộ phận nhỏ GV mang 
tâm lí không muốn chủ nghiệm bởi ngại vất vả, ngại tiêu tốn thời gian, ngại va chạm,. 
Khi được phân công chủ nhiệm, những GV này chỉ thực hiện theo hình thức, không 
sâu sát tình hình của HS, không giải quyết hoặc giải quyết không kịp thời nhiều tình 
huống xảy ra đối với HS, bởi vậy chất lượng đạo đức của HS không những không 
được cải thiện mà còn phát triển theo xu hướng tiêu cực, phản cảm. Lại có ít nhiều 
GVCN cố ý chây ỳ trong nhiệm vụ được giao để thoát khỏi công tác chủ nhiệm. Vì 
vậy, nhà trường gặp không ít khó khăn trong vấn đề bố trí GVCN trong các năm học.
 Ngoài ra, tốc độ phát triển như vũ bão của nền kinh tế thị trường cũng tác động 
không nhỏ đến HS trường THPT Tân Kỳ. Khoa học công nghệ ngày càng hiện đại 
với các thiết bị công nghệ số, sự phổ biến của mạng xã hội không chỉ mang lại sự 
tiện lợi cho quá trình giáo dục của GVCN mà còn chi phối HS trong một thời gian 
lớn. Các em có xu hướng bắt chước, học đòi những cách thể hiện cái tôi đầy tiêu cực, 
như: nhuộm tóc, hút thuốc, đánh nhau, chống đối nội quy, lan truyền các video clips 
phản cảm,. Số lượng các vụ việc vi phạm nội quy của HS trường THPT Tân Kỳ có 
giảm ít nhiều qua các năm học, song tính chất phức tạp, nguy hiểm, trầm trọng của 
các vụ việc xảy ra lại tăng lên. Nhiều gia đình cũng đành bất lực trước lối sống sai 
lầm của con em mình, đành phó mặc, gửi gắm hoàn toàn vào nhà trường, vào GVCN. 
Chính những nguyên nhân ấy khiến công tác chủ nhiệm của GV gặp rất nhiều khó 
khăn, thử thách, nhưng đồng thời đây cũng sẽ là cơ hội để GV bộc lộ năng lực giáo 
dục của chính mình.
2. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài
2.1. Thuận lợi Phần lớn HS là con em vùng nông thôn nên hoàn cảnh kinh tế khó khăn, 
khoảng cách từ nhà đến trường khá xa cũng ảnh hưởng không nhỏ đến việc học tập. 
Thêm nữa, ở các cấp học dưới, các em chưa được tiếp cận nhiều với công nghệ hiện 
đại, chưa được chú trọng phát triển kĩ năng sống nên rất lúng túng, vụng về, lóng 
ngóng trong nhiều yêu cầu, nhiều hoạt động học tập và giáo dục được triển khai trong 
trường THPT.
 Bên cạnh đó có một số học sinh nổi bật, thay đổi bản thân trở thành học sinh 
cá biệt bằng việc thường xuyên vi phạm nội quy trường, lớp, vi phạm pháp luật, coi 
đó là một cách khẳng định bản thân. Nhiều em thực sự rơi vào thời kì “nổi loạn” từ 
trong nhà đến trường học và xã hội. Nếu không có những phương cách ứng xử phù 
hợp, GV dễ rơi vào tình trạng buông xuôi HS hoặc quá cứng nhắc trong việc uốn nắn 
các em, khiến các em lại trượt dài trong những sai lầm đáng tiếc.
 Xuất phát điểm của lớp khá thấp: điểm tuyển sinh đầu vào bình quân chỉ 4,58; 
số lượng HS thuộc diện hoàn cảnh khó khăn khá cao so với các lớp khác trong trường 
với 3 hộ nghèo, 7 hộ cận nghèo; có 02 HS cần quan tâm đặc biệt ngay từ khi nhập 
học.
3. Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm ở trường THPT 
Tân Kỳ
3.1. Xây dựng kế hoạch về công tác chủ nhiệm lớp
3.1.1. Khảo sát đầu năm học
 Để có được định hướng đúng đắn cho bản thân trong nhiệm vụ giáo dục HS, 
ngay từ thời điểm nhận lớp chủ nhiệm tôi bắt đầu tiến hành xây dựng kế hoạch về 
công tác chủ nhiệm cho bản thân mình. Muốn bản kế hoạch thực sự phù hợp với đối 
tượng, tôi đã tìm hiểu nhanh tình hình, đặc điểm của lớp HS bằng mẫu phiếu khảo 
sát do chính mình lập ra. Phiếu khảo sát bao gồm những thông tin cơ bản sau:
 - Sơ yếu lí lịch.
 - Sở trường, sở đoản.
 - Các môn học hoặc các môn năng khiếu yêu thích.
 - Các nhiệm vụ đã từng làm ở cấp THCS.
 - Kết quả thi HSG cấp huyện, cấp tỉnh.
 - Mục tiêu cho ba năm học THPT.
 - Dự định nghề nghiệp trong tương lai.
 - Mong muốn của bản thân với nhà trường, GV và phụ huynh. Vậy kế hoạch chủ nhiệm chính là bản dự kiến mục tiêu đạt được cho lớp chủ 
nhiệm cũng như xác định các hoạt động giáo dục, phương pháp giáo dục phù hợp để 
đạt được mục tiêu đề ra. Kế hoạch chủ nhiệm luôn được lập ngay đầu năm học, sau 
khi GVCN đã tiến hành khảo sát và nắm bắt tình hình cơ bản của HS. Dựa trên kết 
quả phân loại nhóm HS theo từng tiêu chí cụ thể, GVCN lên kế hoạch cần thiết phải 
tổ chức những hoạt động giáo dục nào (theo tuần, tháng) phù hợp cho lớp chủ nhiệm; 
những khó khăn, vướng mắc nào còn tồn tại và cách thức giải quyết, gỡ rối; định 
hướng kết quả giáo dục theo học kì và cả năm; những HS cần quan tâm và phương 
cách giáo dục dành riêng cho đối tượng này. Kế hoạch chủ nhiệm càng được lên cụ 
thể, chi tiết, bám sát đối tượng bao nhiêu thì sẽ càng dễ dàng, thuận lợi và đạt hiệu 
quả cao cho công tác giáo dục của GVCN bấy nhiêu.
 Những nội dung cơ bản cần lên trong kế hoạch chủ nhiệm là:
 - Đặc điểm của lớp chủ nhiệm với đầy đủ, chi tiết về sĩ số; cơ cấu theo vùng, 
giới tính, dân tộc, tôn giáo; thuận lợi, khó khăn.
 - Xác định mục tiêu phấn đấu chung của lớp.
 - Xác định nhiệm vụ trọng tâm cho hoạt động giáo dục trong suốt năm học 
trên tất cả các mặt, từ tư tưởng, đạo đức đến hành động, từ các hoạt động văn - thể - 
mĩ đến học tập,...
 - Lên kế hoạch từ mục tiêu đến biện pháp thực hiện cụ thể theo từng mặt học 
lực, hạnh kiểm, sinh hoạt chủ đề theo tháng,.
 Kế hoạch chủ nhiệm được lập dựa trên nguyên tắc kịp thời, rõ ràng, hợp lí, có 
thể điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế, trước những yếu tố bất ngờ xảy ra. 
Thông thường, GVCN sẽ lên kế hoạch cho lớp HS theo từng kì và cả năm học, thậm 
chí có thể đưa ra dự kiến các hoạt động giáo dục trọng điểm theo từng tháng. Khi lên 
kế hoạch, chúng tôi luôn chú trọng tất cả các khâu từ mục tiêu đến biện pháp, từ học 
lực đến rèn luyện hạnh kiểm, từ các hoạt động trong lớp đến các hoạt động trong nhà 
trường và ngoài xã hội.
3.1.3. Xây dựng bộ nội quy, tiêu chí thi đua, khen thưởng cho lớp chủ nhiệm
 Sau khi lên kế hoạch cho công tác chủ nhiệm lớp, GV cần xây dựng được bộ 
nội quy, tiêu chí thi đua, khen thưởng cho lớp HS. Đây chính là phương tiện giúp 
GVCN giám sát toàn diện các hoạt động của lớp chủ nhiệm, có thể nhanh chóng phát 
hiện và điều chỉnh kịp thời những hành vi tiêu cực, động viên và phát huy, lan tỏa 
được những việc làm, những biểu hiện tích cực của HS.
 Khi xây dựng bộ nội quy, tiêu chí thi đua, khen thưởng cho lớp chủ nhiệm, 
GV cần chú ý tính hài hòa, hợp lí, thống nhất với nội quy của nhà trường, của Đoàn 
trường. Trên cơ sở nội quy chung của nhà trường, bộ nội quy của lớp sẽ là công cụ 
được cụ thể hóa cho phù hợp với tình hình riêng, đặc điểm riêng. Có như vậy, bộ nội 
quy lớp mới có thể phát huy tối đa hiệu quả trong việc định hướng nhận thức và hành 
động cho HS.