Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp giúp học sinh cá biệt Lớp 11 trường THPT 1-5 tiến bộ trong học tập và rèn luyện

 ĐỀ TÀI:
 MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÚP HỌC SINH CÁ BIỆT LỚP 11A6 
TRƯỜNG THPT 1-5 TIẾN BỘ TRONG HỌC TẬP VÀ RÈN LUYỆN
 Lĩnh vực: Chủ nhiệm MỤC LỤC
NỘI DUNG TTrang
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 2
3. Tính mới của đề tài...................................................................................... 2
4. Phạm vi áp dụng đề tài................................................................................. 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 3
6. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 3
7. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 5
PHẦN II. NỘI DUNG 6
1. Cơ sở lý luận ............................................................................................... 6
2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................ 6
3. Thực trạng nội dung cần nghiên cứu .......................................................... 7
3.1. Thuận lợi .................................................................................................. 7
3.2. Khó khăn .................................................................................................. 8
4. Quan niệm về học sinh cá biệt..................................................................... 9
5. Nguyên nhân dẫn tới việc có học sinh cá biệt ............................................. 10
5.1. Do gia đình ............................................................................................... 11
5.2. Do môi trường học tập.............................................................................. 11
5.3. Do môi trường xã hội................................................................................ 12
5.4. Do tâm sinh lý .......................................................................................... 12
6. Vai trò của gia đình, nhà trường và xã hội đối với việc giáo dục và rèn 
luyện học sinh cá biệt....................................................................................... 12
6.1. Vai trò của gia đình .................................................................................. 12
6.2. Vai trò của nhà trường ............................................................................. 13
6.3. Vai trò của xã hội ..................................................................................... 13
7. Ý nghĩa của việc giáo dục và rèn luyện học sinh cá biệt ............................ 13 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 49
1. Kết luận ...................................................................................................... 49
2. Kiến nghị .................................................................................................... 49
Tài liệu tham khảo ......................................................................................... PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
 1. Lý do chọn đề tài
 Từ xưa tới nay, Giáo dục luôn là quốc sách hàng đầu mà Đảng và nhà 
nước ta đề ra trong những nhiệm vụ để xây dựng đất nước. Nhà trường là cái nôi 
ươm mầm của thế hệ trẻ, những chủ nhân tương lai của đất nước; là nơi dạy dỗ, 
truyền tải những tri thức về mọi mặt trong cuộc sống cho các thế hệ học sinh. 
Từ những kiến thức căn bản trong cuộc sống, những văn hóa ứng xử hàng ngày; 
từ đạo đức cho tới kiến thức. Tất cả mọi thứ đều có thể học tập được ở nhà 
trường. Mà người truyền tải cho chúng ta những tri thức ấy, là những người thầy 
người cô. Vẫn miệt mài ngày đêm dạy dỗ lớp lớp những học trò. Để chắp cánh 
ước mơ cho biết bao thế hệ trẻ bay cao, bay xa. Dù mai sau, dù các thế hệ học 
sinh có thành tài, thành đạt, có đi xa đến phương trời nào chăng nữa thì nơi chốn 
đầu tiên chúng ta luôn nhớ về, hướng về chính là những ngôi trường mà mình đã 
từng được học tập, dạy dỗ và cả một chân trời kỉ niệm tuổi thơ ở đó.
 Cuộc sống chúng ta không phải bao giờ cũng màu hồng, cũng như việc 
giáo dục học sinh, không phải học sinh nào cũng chăm ngoan, học giỏi, lễ phép; 
mà bên cạnh đó còn có một vài em hơi quậy phá, nghịch ngợm, nói tục, bỏ tiết, 
xích mích, không chú ý trong học tập, thậm chí nhiều khi còn tỏ ra bất cần đời, 
chán nản. Những em học sinh đó thường được gán với tên gọi ‘‘HỌC SINH 
CÁ BIỆT’’. 
 Bản thân đã hơn chục năm giảng dạy, đã đứng trên vai trò là giáo viên chủ 
nhiệm nhiều khóa, cũng đã từng rất nhiều nhiều những năm tháng phải đau đầu 
với những học sinh cá biệt, cũng đã từng nghe nhiều giáo viên than thở rằng đã 
dùng nhiều biện pháp để giáo dục nhưng vẫn không hiệu quả, cũng đã từng khá 
nhiều giáo viên trăn trở trên con đường đi tìm lời giải cho bài toán giáo dục học 
sinh cá biệt; cũng có người thành công, cũng có những đồng nghiệp đã từng thất 
bại, cũng có những thầy cô vẫn mãi đi tìm lời giải đáp. Hiểu được nỗi lòng đó, 
bản thân muốn góp một phần công sức nhỏ bé của tuổi trẻ để góp phần vào việc 
cảm hóa các em học sinh các biệt, để lớp lớp các thế hệ học trò bước ra khỏi 
cổng trường cấp 3 đầy tự tin, đầy lòng nhiệt huyết.
 Hầu hết những học sinh cá biệt thường không tuân theo các nội quy của 
lớp, của trường và đa phần thường làm theo ý của bản thân. Do vậy nếu gia 
đình, nhà trường không kịp thời đưa ra phương hướng giải quyết, biện pháp 
khắc phục thì những học sinh này sẽ dễ dàng bị người xấu lôi kéo dẫn đến các tệ 
nạn xã hội, gây tổn thất lớn cho gia đình, nhà trường và xã hội. Nhận thức rõ 
tầm quan trọng của việc giáo dục và rèn luyện các em học sinh cá biệt. Bản thân 
tôi mạnh dạn viết thành sáng kiến kinh nghiệm với đề tài “Một số giải pháp 
giúp học sinh cá biệt lớp 11A6 trường THPT 1-5 tiến bộ trong học tập và 
rèn luyện’’.
 1 vấn đề giáo dục các em học sinh cá biệt không còn là vấn đề nan giải đối với các 
thầy cô giáo nữa.
 4. Phạm vi áp dụng đề tài
 - Học sinh trường THPT 1-5.
 - Thời gian nghiên cứu và hoàn thiện đề tài 2 năm, năm học 2020-2021, 
năm học 2021-2022.
 - Trong quá trình nghiên cứu tôi có tham khảo và nhờ sự hỗ trợ của Ban 
giám hiệu, Đoàn thanh niên, các thầy cô giáo đồng nghiệp, gia đình học sinh và 
các ban ngành đoàn thể tại địa phương.
 5. Nhiệm vụ nghiên cứu
 Nghiên cứu cơ sở lý luận có liên quan đến việc học sinh cá biệt lớp 11A6 
trường THPT 1-5, thực hiện các nhiệm vụ sau:
 - Tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến học sinh cá biệt.
 - Làm rõ thực trạng về học sinh cá biệt.
 - Tìm hiểu cụ thể về sức khoẻ, hoàn cảnh gia đình, tính cách, sở thích, 
sở trường, ước mơ,
 - Khó khăn, thuận lợi trong việc học tập, rèn luyện đạo đức của học sinh.
 - Sự quan tâm của gia đình, bạn bè, thầy cô đối với học sinh.
 - Đời sống tình cảm, mong muốn của các em học sinh cá biệt.
 - Tính nết cá biệt của các em ở những điểm nào? Khả năng tham gia các 
hoạt động của lớp, của trường và của xã hội của các em ra sao?
 Từ đó, đề xuất những ý kiến sư phạm nhằm xây dựng phương pháp giáo 
dục phù hợp với từng học sinh cá biệt.
 6. Phương pháp nghiên cứu
 Để giáo dục một con người có đầy đủ phẩm chất và năng lực là một vấn 
đề hết sức khó khăn và lâu dài, giáo dục học sinh cá biệt càng khó khăn và phức 
tạp hơn, ở đây đòi hỏi nhà giáo dục nói chung và người giáo viên phải có 
phương pháp giáo dục như thế nào? đây là vấn đề tốn nhiều thời gian và công 
sức, người giáo viên phải có nghệ thuật sư phạm, khéo léo, kiên trì, yêu thương 
học sinh, hiểu được đời sống tình cảm của các em. Trong quá trình nghiên cứu, 
tôi đã sử dụng các biện pháp sau:
 *) Phương pháp đàm thoại: Đàm thoại với các giáo viên chủ nhiệm của 
các khối lớp có học sinh cá biệt, với giáo viên có nhiều kinh nghiệm trong công 
tác giáo dục học sinh cá biệt, với giáo viên bộ môn đã và đang giảng dạy tại lớp 
11A6, với giáo viên phụ trách Đoàn, với cha mẹ và bạn bè của các em học sinh 
cá biệt.
 3 mặt ưu điểm để phát huy, cũng như phát hiện ra những nhược điểm, hạn chế để 
khắc phục, bổ sung, điều chỉnh kịp thời, hợp lý.
 7. Đối tượng nghiên cứu
 Các học sinh cá biệt tại lớp A6 khóa 2020-2023 trường THPT 1-5, Nghĩa 
Đàn, Nghệ An và sẽ áp dụng rộng rãi cho các lớp khác trong trường và các 
trường lân cận.
 5 Ở lứa tuổi các em, lứa tuổi đang có sự mất cân bằng về mặt tâm sinh lý, 
việc các em mong muốn trở thành người lớn trong khi các em chưa có sự hiểu 
biết tương ứng cộng với hoàn cảnh sống mỗi em một khác nhau, có em may mắn 
nhận được sự tư vấn kịp thời của cha mẹ khi ở trong trang thái thiếu cân bằng 
ấy, có em không được sự quan tâm đúng mức, có em thì lại được quá chiều 
chuộng, ... Từ sự khác biệt trên nảy sinh ra những hiện tượng cá biệt trong học 
sinh và chính một bộ phận học sinh này đã gây không ít khó khăn cho giáo viên 
chủ nhiệm lớp. Những biểu hiện cá biệt của học sinh lại rất khác nhau về mặt 
hình thức cũng như mức độ nên giáo viên chủ nhiệm lớp cũng rất khó trong việc 
phát hiện và có biện pháp xử lý thích hợp.
 Qua những thực trạng nêu trên tôi đã đi vào nghiên cứu để tìm hiểu 
nguyên nhân và từ đó đưa ra những giải pháp giáo dục học sinh cá biệt đạt hiệu 
quả cao nhất có thể.
 3. Thực trạng nội dung cần nghiên cứu
 Lớp tôi chủ nhiệm A6 khóa 2020-2023 trường THPT 1-5 là một ngôi 
trường có bề dày lịch sử về truyền thống học tập và hoạt động khá tốt, luôn đi 
đầu trong các phong trào thi đua cũng như hoạt động nề nếp của huyện nhà. 
 Tuy nhiên trường nào, lớp nào cũng có học sinh cá biệt và những học sinh 
này đa số gây không ít khó khăn cho giáo viên chủ nhiệm, đôi khi họ rất mệt 
mỏi vì nói hoài mà các em không nghe, áp dụng nhiều biện pháp mà các em vẫn 
không tiến bộ. Điều này đã ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp, ảnh 
hưởng đến kết quả chung của nhà trường.
 Cũng có một số giáo viên chủ nhiệm mời phụ huynh đến để thông báo 
tình trạng của các em với mong muốn phụ huynh kết hợp với nhà trường để giáo 
dục các em tốt hơn, có phụ huynh thì tiếp thu và cũng có phụ huynh lại bực tức 
về nhà lại mang con em ra đánh chửi. Điều này đã cho thấy chính phụ huynh 
cũng bất lực trước con em mình.
 Thực trạng là thế! Song người giáo viên phải nhận thức được rằng học 
sinh chúng không có tội. Nếu chúng được sống trong gia đình lành mạnh, đầy 
đủ, được sự quan tâm sâu sắc và có trách nhiệm của gia đình thì các em sẽ có 
một nhân cách tốt và ngược lại. Vì thế học sinh chỉ là nạn nhân mà thôi.
 Trong quá trình nghiên cứu, thực hiện và áp dụng đề tài, bản thân tôi đã 
gặp rất nhiều khó khăn, bên cạnh đó cũng có một số điều kiện thuận lợi.
 3.1. Thuận lợi
 - Được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường, Ban chấp hành Đoàn 
trường; đội ngũ giáo viên giảng dạy, giáo viên chủ nhiệm đã có nhiều kinh 
nghiệm trong công tác giáo dục học sinh cá biệt; luôn nhiệt tình giúp đỡ, sẻ chia 
kinh nghiệm.
 7 trường lớp đều khác xa hoàn toàn so với môi trường cũ, khiến các em bỡ ngỡ, 
thậm chí là mất cân bằng cuộc sống một thời gian đầu; nên việc học tập, thực 
hiện nề nếp tác phong các em còn gặp rất nhiều khó khăn.
 - Qua việc thu thập thông tin, nắm bắt tình hình của lớp chủ nhiệm 10A6 
sau một năm giáo dục, rèn luyện các em học sinh cá biệt, dù đã có nhiều em tiến 
bộ, nhưng kết quả chưa cao. Vào đầu năm học 2021-2022, tôi tiếp tục nhận 
nhiệm vụ giáo dục, rèn luyện thêm 2 học sinh ở lại lớp của khóa học 2019-2022, 
đó cũng là 2 học sinh cá biệt; dù đã được gia đình, nhà trường giáo dục nhưng 
vẫn không tiến bộ. Khó khăn chồng chất khó khăn, nhưng bản thân vẫn luôn 
quyết tâm cố gắng, quyết tâm giáo dục, rèn luyện để mục tiêu giúp tất cả các em 
là học sinh cá biệt của lớp chủ nhiệm sẽ có nhiều tiến bộ. 
 - Bản thân tôi được Ban giám hiệu giao nhiệm vụ chủ nhiệm lớp A6 từ 
đầu năm các em bước vào ngưỡng cửa cấp 3, cô – trò đến với nhau từ mối quan 
hệ xa lạ, thậm chí chưa một lần gặp mặt, nên việc tiếp cận, tìm hiểu hoàn cảnh, 
sở thích, sở trường của học sinh phải mất một khoảng thời gian khá dài, việc 
phân loại, sau đó đưa ra các giải pháp giáo dục phù hợp cho từng đối tượng học 
sinh cá biệt cũng gặp không ít khó khăn, nhiều khi thấy bế tắc, đôi khi thấy nản 
lòng, thậm chí có những lúc tưởng mình phải buông xuôi. Nhưng chính lòng yêu 
nghề, chính sự quyết tâm và hơn cả là sự tiến bộ rõ thấy của các em học sinh đã 
tạo nên động lực, làm kim chỉ nam để bản thân vượt qua những khó khăn, thách 
thức và luôn nhắc nhở chính bản thân, phải luôn phấn đấu, luôn cố gắng vì 
tương lai tươi đẹp của các em học sinh thân yêu, vì nhiệm vụ trồng người của 
nghề là mãi mãi, là xuyên suốt và luôn giữ vững là một nghề cao cả nhất trong 
các nghề cao cả.
 4. Quan niệm về học sinh cá biệt
 Học sinh cá biệt là một thuật ngữ thường được sử dụng đối với những em 
học sinh nghịch ngợm, quậy phá, hay đánh nhau, mất trật tự trong giờ học, các 
học sinh này thường trốn tiết, bỏ học, là những học sinh thường có sự bất 
thường về tính cách, không có động cơ học tập, tâm lý không ổn định. Chẳng 
hạn khi ở lớp học đang yên lặng làm bài tập thì em đó bỗng la lớn lên khi làm 
bài được, thích học thì học, không thích thì đùa giỡn, quậy phá các bạn kế bên, 
chọc cho bạn giận; nói chuyện với mình thì tâm trạng “mưa nắng thất thường" 
hoặc thầy cô đang giảng về vấn đề này lại hỏi vấn đề khác.
 Những biểu hiện cá biệt cụ thể của học sinh thường gặp:
 - Những đối tượng cá biệt về học lực
 +) Thứ nhất, là những em có trí tuệ và khả năng nhận thức bình thường 
nhưng rất lười biếng, lêu lổng, học kiểu “tài tử” dẫn đến hổng kiến thức, hay 
quay cóp trong học tập. Kết quả học tập thất thường, sút kém, luôn xếp “đội sổ”, 
dẫn đến chán học.
 9