Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 4-5 tuổi

 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG 
 CHO TRẺ 4 – 5 TUỔI
 Lệ Thủy, tháng 3 năm 2019 1. PHẦN MỞ ĐẦU
 1.1. Lý do chọn đề tài.
 Như chúng ta đã biết trẻ em là niềm tự hào lớn của mỗi gia đình, là chủ 
nhân tương lai của đất nước, là nền tảng vững chắc cho xã hội Việt Nam “Trẻ 
em hôm nay, thế giới ngày mai”. Để đạt được điều đó thì việc chăm sóc giáo 
dục trẻ phải có sự chung tay góp sức của nhà trường, gia đình và xã hội. Nhưng 
trước sự phát triển mạnh mẽ không ngừng của nền kinh tế hiện nay thì rất nhiều 
các bậc phụ huynh có rất ít thời gian để quan tâm đến con cái. Điều này làm ảnh 
hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển nhận thức, tình cảm và sự phát triển toàn diện 
của trẻ, đặc biệt là hầu hết trẻ có rất ít vốn kỹ năng sống. Vì vậy, việc giáo dục 
kỹ năng sống cho trẻ là điều rất cần thiết để giúp trẻ khám phá thế giới tâm hồn 
mình một cách có định hướng, khiến trẻ biết quý trọng bản thân, nuôi dưỡng 
những giá trị sống nền tảng và hình thành những kỹ năng sống tích cực, giúp trẻ 
hòa nhập với thế giới xung quanh. 
 Là một giáo viên, tôi nhận thức được rằng việc giáo dục kỹ năng sống là 
giúp trẻ nâng cao năng lực để tự lựa chọn những giải pháp khác nhau mà quyết 
định phải xuất phát từ trẻ, vì thế việc học phải hết sức gần gũi với cuộc sống, nội 
dung phải xuất phát từ chính nhu cầu và kinh nghiệm của trẻ, trẻ cần có điều 
kiện để cọ sát, trao đổi kinh nghiệm, thực hành trải nghiệm và tự giải quyết vấn 
đề một cách tự lập. Đó chính là tiền đề gieo mầm hạt giống nhằm hình thành kỹ 
năng sống cho trẻ. Song tôi thấy thực tế thì việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 
chưa được chú trọng. Là một giáo viên trực tiếp đứng lớp 4-5 tuổi, tôi luôn trăn 
trở suy nghĩ làm thế nào để có một phương pháp truyền đạt đến trẻ những kỹ 
năng sống tốt nhất? và dạy dưới hình thức nào?
 Qua một thời gian tìm tòi nghiên cứu, nhận thức được vai trò quan trọng 
của các kỹ năng sống đối với sự phát triển của trẻ, tôi đã mạnh dạn chọn nghiên 
cứu đề tài: “Một số giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 4 – 5 tuổi”
 1.2. Điểm mới của đề tài:
 Đề tài này thể hiện sự quan tâm thiết thực đến việc giáo dục kĩ năng sống 
cho trẻ. Từ đó đưa ra các giải pháp cụ thể nhằm giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 4-
5 tuổi ở trường mầm non, giúp phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong 
mọi hoạt động và mọi hoàn cảnh của trẻ, nhằm cung cấp cho trẻ những kỹ năng 
sống cơ bản thông qua các hoạt động hằng ngày góp phần nâng cao hiệu quả 
trong giáo dục mầm non.
 Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề, tôi đã nghiên cứu để tìm ra 
“Một số giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 4 – 5 tuổi”.
 1.3. Phạm vi áp dụng đề tài. 4. Khả năng mạnh dạn tự tin 21/39 53,8%
 5. Kỹ năng nhận thức 22/39 56,4%
 6. Kỹ năng vận động 22/39 56,4%
 7. Kỹ năng thích nghi 21/39 53,8%
 8. Kỹ năng vệ sinh 23/39 58,9%
 Đứng trước thực trạng trên của lớp tôi đã suy nghĩ, nghiên cứu để tìm 
ra:“Một số giải pháp giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 4 – 5 tuổi”
 2.2. Các giải pháp.
 2.2.1: Lập kế hoạch cho trẻ luyện tập thường xuyên để phát triển các kỹ 
năng sống.
 Tổ chức các hoạt động cho trẻ luyện tập thường xuyên đóng vai trò chủ 
đạo trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Ở lứa tuổi mẫu giáo 4- 5 tuổi, khả 
năng tập trung chú ý và ghi nhớ có chủ định rất kém. Trẻ nhanh nhớ nhưng cũng 
nhanh quên. Nếu các kỹ năng chúng ta dạy trẻ không được củng cố bằng cách 
luyện tập thường xuyên thì chúng sẽ dần mất đi. Ngược lại nếu ta có kế hoạch 
cho trẻ luyện tập thường xuyên thì các kỹ năng đó sẽ thành kỹ xảo, phát triển 
bền vững và không bị lãng quên. Việc tổ chức cho trẻ luyện tập phải có kế 
hoạch cụ thể, được tiến hành thường xuyên và không ngừng sáng tạo, có như 
vậy mới gây được hứng thú cho trẻ.
 Ví dụ: Hàng tuần vào sáng thứ 2, tôi thường tổ chức hoạt động trò chuyện cùng 
trẻ khoảng 15 phút với tên mục là “Chuyện của bé” nhằm phát triển kỹ năng 
giao tiếp cho trẻ. Qua hoạt động này trẻ biết tự giới thiệu mình, biết lắng nghe, 
biết dùng ngôn ngữ của mình để kể về những chuyện trong 2 ngày nghỉ ở nhà 
của bé hay trao đổi cùng cô về chủ đề đang học. Cuối chương trình cho trẻ nhận 
xét câu chuyện nào hay nhất sẽ đựơc nhận phần thưởng của cô.( Phần thưởng có 
thể là một bông hoa cài, một bức tranh vẽ ngôi nhà hay một hạt giống cây nảy 
mầm.Các phần thưởng được thay đổi theo từng chủ đề). Kết quả, trẻ lớp tôi 
rất hứng thú khi tham gia buổi trò chuyện đầu tuần. Trẻ đã có thói quen trước 
khi nói biết thưa cô, chào bạn và đặc biệt rất mạnh dạn tự tin khi kể “chuyện của 
mình” cho bạn nghe.
 Trong giờ hoạt động chiều của mỗi ngày, sau khi cho trẻ ôn bài cũ hoặc 
làm quen với bài mới, tôi luôn dành thời gian khoảng 15 phút để tổ chức cho trẻ 
luyện tập thực hành các kỹ năng dưới dạng trò chơi. Cụ thể:
 Chiều thứ 2, tôi thường tổ chức cho trẻ thực hành các kỹ năng chăm sóc 
bản thân như rửa tay, lấy nước uống, mặc quần áo, cho đồ vào ba lô.Mỗi hoạt 
động tôi chọn một trò chơi khác nhau. 
Ví dụ: Khi dạy trẻ cách mặc áo, tôi cho trẻ chơi trò chơi “Ai nhanh hơn, khéo 
hơn”, cách chơi như sau: Cho 2 trẻ lên thi mặc áo, đầu tiên tôi gợi mở, giới thiệu 
với trẻ các thao tác mặc áo sau đó tổ chức cho trẻ chơi. Cả lớp đếm ngược cùng nhất. Rõ ràng khi tham gia hoạt động này, các kỹ năng hợp tác của trẻ được phát 
triển. Trẻ biết giúp đỡ nhau và nhắc nhở nhau cùng hoàn thành nhiệm vụ một 
cách nhanh chóng. Từ việc tổ chức thường xuyên như vậy, các mối quan hệ 
cũng như kỹ năng làm việc nhóm của trẻ được củng cố, bên cạnh đó đồ dùng đồ 
chơi của lớp tôi luôn được xếp gọn gàng, ngăn nắp và rất khoa học.Với biện 
pháp này, các kỹ năng cần có luôn được củng cố và hoàn thiện một cách chính 
xác.
 2.2.2: Giáo dục kĩ năng sống cho trẻ thông qua hình thức giao tiếp 
hằng ngày
 Cách giao tiếp không chỉ quan trọng trong những năm trẻ đi học mà còn rất 
quan trọng đối với cuộc sống sau này của trẻ. Kỹ năng giao tiếp là một kỹ năng 
nền tảng để giúp trẻ nhận biết giá trị sống và hình thành kỹ năng sống. 
 * Kỹ năng giao tiếp với bạn bè:
 Lớp học chính là một thế giới thu nhỏ của xã hội chúng ta ngày nay, là nơi 
đa văn hóa, đa tính cách và cũng đa sở thích. 
 Để giúp trẻ phát triển kỹ năng chơi với các trẻ khác tôi tạo môi trường cho 
trẻ giao tiếp với nhau và tạo tình huống cho trẻ tự giải quyết. Và tôi đưa ra “tiêu 
chí” không tranh giành đồ chơi với bạn. Trong tiêu chí này tôi lên kế hoạch rèn 
cả lớp nói chung, cứ vào các buổi chiều bình bầu và nhận xét buổi chơi, tôi cho 
cả lớp nhận xét xem trong giờ chơi bạn nào còn tranh giành đồ chơi thì bạn đó 
sẽ không được cắm cờ, cuối tuần bạn nào có nhiều cờ sẽ được bé ngoan, ngoài 
ra trong các giờ chơi, giờ đón trả trẻ, trẻ nào có biểu hiện hành vi sai trái là tôi 
giải thích và sửa ngay cho trẻ, việc làm đó rất tốt đối với trẻ vì trẻ biết được điều 
gì nên làm và điều gì không nên làm và nhân cách sống của trẻ sẽ được phát 
triển toàn diện hơn. 
 Ngoài ra tôi còn sưu tầm một số câu chuyện, bài thơ mang tính giáo dục. 
Giúp trẻ thấy các nhân vật trong câu truyện , bài thơ khi giao tiếp với nhau như 
thế nào? Bài thơ: “ Biết cảm ơn xin lỗi”
 Cảm ơn xin lỗi Dù với ai cũng phải
 Ai giúp cho cái gì Xin lỗi cho đàng hoàng
 Nhớ cảm ơn ngay đi Muốn trở thành bé ngoan
 Lỡ làm điều sai trái Phải biết làm như vậy.
 Tính cách mỗi trẻ mỗi khác, có những trẻ hoạt bát, hiếu động nhưng cũng 
có những trẻ chậm chạp, thụ động hay quá nóng nảy Vì thế giáo viên cần phải 
biết rõ tính cách của từng trẻ để có thể cho các trẻ chơi với những người bạn 
thích hợp với cá tính nhằm tránh xảy ra những va chạm về tính cách. 
 Ngoài ra tôi còn dạy trẻ “Giao tiếp” bằng mắt và nở một nụ cười thân 
thiện, tự nhiên. Dạy trẻ phải luôn luôn giữ lời hứa khiến cho buổi nói chuyện trở 
nên thật thoải mái thật chân thành khi tham gia những hoạt động vui chơi ở lớp. viên khích lệ đó trẻ sẽ có hứng thú và tự tin hơn, mạnh dạn hơn trong hoạt động 
để từ đó trẻ sẽ mạnh dạn, chủ động, tự tin trong những giờ hoạt động khác
 - Thông qua hoạt động khám phá xã hội – khám phá khoa học: 
 Qua bài tìm hiểu động vật sống trong rừng “Hổ, báo, cừu, khỉ, voi” Trẻ 
biết đặc điểm riêng của từng con vật từ những câu hỏi cô đưa ra như: Các con có 
biết con voi có mấy chân và con voi sống ở đâu? Con voi thích ăn gì các con 
nhỉ?... Trẻ trả lời “Thưa cô con voi thích ăn cỏ ạ” cứ như vậy trong một tiết học 
với hàng loạt câu hỏi cô đưa ra thì trẻ nào cũng được tham gia, với trẻ ít nói cô 
gọi nhiều và thường xuyên hơn.
 - Thông qua hoạt động phát triển thể chất: Tôi cùng các giáo viên khác 
tổ chức cho trẻ các vận động như: Bò qua chướng ngại vật, đi trên ghế thể dục , 
chuyền bóng, bật qua vật cản, ném trúng đích thẳng đứngqua đó rèn cho trẻ 
các kỹ năng nhanh nhẹn, mạnh dạn, tự tin, khéo léo khi tham gia vận động. biết 
bảo vệ sức khỏe. 
 - Thông qua hoạt động “Làm quen với toán”: với đề tài “ Sắp xếp theo 
quy tắc” tôi sử dụng trò chơi gắn các dụng cụ của nghề sắp xếp theo quy tắc, đội 
nào gắn đúng nhanh đội đó sẽ chiến thắng. Như vậy buộc trẻ phải thảo luận với 
nhau, hợp tác mới hoàn thành bài tập và trong giờ học nào tôi cũng sưu tầm 
những đồ dùng sáng tạo. 
 * Giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động góc:
 - Như chúng ta đã biết ở trẻ mẫu giáo hoạt động vui chơi giữ vai trò chủ 
đạo, thông qua hoạt động này bộc lộ rõ nét những hành vi tốt và không tốt. Vì 
vậy tôi luôn uốn nắn và sửa sai ngay cho trẻ trong khi chơi đặc biệt qua các trò 
chơi ở góc phân vai.
 Ví dụ: Qua góc chơi “bán hàng” thông qua trò chơi này ngoài việc trẻ 
hiểu được công việc của người bán hàng và mua hàng trẻ còn phải biết thưa gửi 
lễ phép. Giai đoạn đầu trẻ còn chưa mạnh dạn trong khi chơi, tôi nhập vai làm 
người bán hàng khi cháu mua hàng tôi chủ động hỏi trẻ “ Bác ơi bác mua thứ gì 
nào? Trẻ nói mua rau – trả tiền nè” Tôi phải sửa ngay cho trẻ. Khi mua hàng con 
phải hỏi “Bác ơi bao nhiêu tiền một bó rau, bán cho tôi một bó ạ” nếu trẻ đã biết 
thưa gửi lễ phép tôi sẽ gắn cho trẻ một bông hoa vào áo và cuối ngày nhận xét 
trước lớp. Với hình thức này các cháu rất thích.
 - Thông qua hoạt động vui chơi, tôi dạy kỹ năng sống hợp tác cho trẻ: Ở 
độ tuổi này trẻ bắt đầu quan tâm đến bạn trong nhóm. Tình bạn ổn định bắt đầu 
nảy sinh. Chúng sẵn sàng chia sẻ với bạn và tình bạn trở nên quan trọng với trẻ.
 Bằng các trò chơi, câu chuyện, bài hát giáo viên giúp trẻ học cách cùng 
làm việc với bạn, đây là một công việc không nhỏ đối với trẻ lứa tuổi này. Khả 
năng hợp tác sẽ giúp trẻ biết cảm thông và cùng làm việc với các bạn. Ở kỹ năng 
này tôi sử dụng trò chơi để dạy trẻ: - Trong giờ vệ sinh: Tôi dạy trẻ các kỹ năng tự phục vụ như: Kĩ năng rửa 
tay bằng xà phòng dưới vòi nước sạch, lau mặt bằng khăn sạch, cách chải tóc, 
đánh răng và đi vệ sinh đúng nơi quy định
 - Trong giờ ăn tôi dạy trẻ những kỹ năng tự lao động phục vụ: trẻ tự dọn 
bàn ghế để ăn, tự đi lấy bát thìa theo số lượng của tổ mình, khi ăn, biết ăn uống 
lịch sự, không nói chuyện trong khi ăn, biết ăn hết suất, không làm rơi vãi khi 
ăn, khi ăn nhai nhỏ nhẹ không gây tiếng ồn, biết mời trước khi ăn,biết giúp 
người lớn dọn dẹp...
 - Trong giờ ngủ, tôi cũng linh hoạt rèn luyện cho các cháu một số kĩ năng 
tự phục vụ như trải chiếu đúng vị trí, ngăn nắp, gọn gàng. Các cháu còn tự lấy 
gối và chăn để đắp vào trời lạnh. Sau khi ngủ dậy, các cháu cũng tự học cách 
xếp chăn gối của mình và cất ngay ngắn vào đúng vị trí. Các cháu sẽ cùng nhau 
thu dọn, xếp chiếu để cất, đó cũng là cơ hội để rèn cho trẻ kĩ năng hợp tác, làm 
việc cùng nhóm bạn. Ngoài ra trong lúc trẻ ngủ, trẻ cũng học được cách giữ im 
lặng tránh làm ảnh hưởng đến giấc ngủ của người khác.
 - Nêu gương cũng là một hoạt động đặc biệt để giáo dục các kĩ năng sống 
cho trẻ. Thông qua hoạt động nêu gương, trẻ biết được những việc làm tốt và 
những việc làm chưa đúng từ đó có sự điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù 
hợp. Trẻ học cách sửa chữa những hành vi lệch lạc, không đúng với các chuẩn 
mực điều này giúp trẻ thích nghi tốt hơn khi lớn lên cùng với xã hội.
 2.2. 4: Trang trí môi trường lớp học để giáo dục kĩ năng sống cho trẻ
 Môi trường trong lớp học được phân chia thành các góc phù hợp với nhu 
cầu học và chơi của trẻ. Các góc được bố trí, sắp xếp hợp lý, thuận tiện và linh 
hoạt thay đổi: các góc cần hoạt động yên tĩnh bố trí xa các góc ồn ào. Đồ dùng, 
đồ chơi và các nguyên vật liệu thỏa sức cho trẻ sáng tạo và khám phá như lá cây, 
hột hạt, vỏ ốc... các hình ảnh, trang trí trong lớp đều rất gần gũi với thế giới của 
trẻ nên trẻ dễ dàng tiếp cận.
 Ví dụ: Ở góc học tập tôi đã trang bị, đóng các kệ sách trang trí đẹp với 
nhiều tên gọi khác nhau theo chủ đề : “Thư viện trường mầm non”; “tủ sách gia 
đình”; “những con vật đáng yêu”; thiết kế phân chia nhiều ngăn để sách, truyện 
nhiều kích cở, vừa tầm trẻ.Khi trẻ về góc chơi trẻ xem sách hoặc kể chuyện sáng 
tạo qua các hình vẽ trong tranh..
 Ngoài ra các sản phẩm của cô và trẻ được trưng bày trong không gian lớp 
khích lệ tinh thần ham học hỏi và cố gắng của trẻ. Ngoài việc bố trí các góc thì 
tôi cũng chú ý đến khu vực nhà vệ sinh, đây sẽ là nơi rèn luyện cho trẻ các kĩ 
năng vệ sinh cá nhân như đánh răng, rửa mặt, rửa tay, tự đi vệ sinh... Giáo viên 
luôn thông thoáng nhà vệ sinh, trên tường có trang trí các hình ảnh gần gũi, các 
cách làm vệ sinh cá nhân cho trẻ quan sát. Mỗi bệ rửa tay có giá đựng xà phòng, 
bàn chải đánh răng được gắn kĩ hiệu rõ ràng cho từng trẻ theo tổ dựa vào màu