Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp để làm tốt công tác tư vấn tâm lí cho học sinh ở lớp chủ nhiệm trong trường THPT

 ĐỀ TÀI
 “Một số giải pháp để làm tốt công tác tư vấn tâm lí cho học sinh ở lớp 
 chủ nhiệm trong trường Trung học phổ thông”
 A. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Đặt vấn đề
 Tư vấn tâm lý cho học sinh là một lĩnh vực ứng dụng của tham vấn tâm lý 
trong trường học nhằm mục đích trợ giúp về tâm lý, sức khỏe, giáo dục và các vấn 
đề nảy sinh trong đời sống xã hội cho học sinh. Những năm gần đây, hoạt động tư 
vấn tâm lý trong trường học được các cấp ngành rất quan tâm, Bộ GD & ĐT đã có 
văn bản chỉ đạo rất cụ thể đó là Thông tư 31/2017/TT- BGDĐT ngày 18 tháng 12 
năm 2017 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT về Hướng dẫn thực hiện công tác tư vấn tâm 
lý cho học sinh trong trường phổ thông. Văn bản trên là hành lang pháp lý quan 
trọng để cho công tác tư vấn tâm lý học sinh được các nhà trường hết sức quan tâm. 
 Xã hội ngày nay đã và đang trên đà phát triển kéo theo nhiều vấn đề nảy sinh 
ngày càng phức tạp hơn, điều đó đã ảnh hưởng đến tâm lý và hệ thống giá trị của 
nhiều tầng lớp, trong đó có lứa tuổi học sinh. Bên cạnh đó, hoạt động giáo dục và 
dạy học trong các nhà trường hiện nay còn nhiều bất cập cũng tạo nên sức ép rất 
lớn tới các em học sinh. Do đó, nhiều học sinh gặp khó khăn trong cuộc sống và 
học tập, định hướng giá trị sống, nghề nghiệp và ứng xửđể đáp ứng được các kỳ 
vọng, yêu cầu của gia đình, xã hội. Trong số đó, nhiều học sinh rơi vào tình trạng 
căng thẳng, dồn nén lo âu, thậm chí có biểu hiện rối loạn tâm lý.
 Hiện nay, tại Nghệ An hoạt động tư vấn tâm lý học đường đã được nhiều cấp 
ngành quan tâm, trong đó Sở GD&ĐT Nghệ An đã có văn bản chỉ đạo đến các nhà 
trường để tổ chức các hoạt động tư vấn tâm lý cho học sinh. Tuy nhiên, đội ngũ 
cán bộ tham gia hoạt động tư vấn chủ yếu vẫn là kiêm nhiệm chưa được tập huấn, 
bồi dưỡng bài bản, còn thiếu hụt nhiều về kiến thức và kỹ năng tham vấn, hoạt 
động tư vấn tâm lý mới bước đầu được triển khai trong trường học nên còn nhiều 
bỡ ngỡ, khó khăn. Bên cạnh đó, học sinh phổ thông trung học là lứa tuổi còn non 
nớt nhiều mặt, kinh nghiệm và kỹ năng sống chưa nhiều, nhiều em có rất nhiều 
khúc mắc trong học tập, tâm sinh lý, trong các mối quan hệ mà các em không thể 
tự giải quyết được, nhất là học sinh vùng sâu, vùng xa đời sống văn hóa, tinh thần 
còn hạn chế. Hơn thế nữa các em lại rất ngại thể hiện những cảm xúc, những suy 
nghĩ, khúc mắc, hay tâm sự của bản thân mình một cách trực tiếp với giáo viên. 
Các em một là giấu kín tâm sự, hai là tâm sự với bạn, những người chưa có đủ trải 
nghiệm trong cuộc sống để đưa ra những lời khuyên đúng đắn, tích cực, thậm chí 
còn không thể giữ bí mật và có thể gây ra những hậu quả không mong muốn.
 Chính vì những lý do trên, với kinh nghiệm thực tế của công tác chủ nhiệm tại 
đơn vị, kết hợp với những hiểu biết về tâm lí lứa tuổi học đường, chúng tôi chọn đề 
tài “Một số giải pháp để làm tốt công tác tư vấn tâm lí cho học sinh ở lớp chủ 
 1 Trạng thái cảm xúc của mỗi con người nó chi phối rất lớn đến hành động, bộc 
lộ ra bên ngoài, đến hiệu quả công việc, lao động và học tập. Nếu trạng thái cảm 
xúc căng thẳng do tác động khách quan và chủ quan không được giải quyết dứt 
điểm thì gây nên những hệ lụy hết sức to lớn đến hành vi của mỗi con người về 
mặt tiêu cực.
 Những người công tác trong ngành giáo dục luôn phải va chạm với những 
phản ứng độc đáo của đặc điểm tâm lý lứa tuổi. Tư vấn tâm lý chính là việc tác 
động tới học sinh nhằm hỗ trợ giải quyết vấn đề với các em. Tư vấn tâm lý chính là 
an ủi, động viên, đưa ra kiến nghị, lời khuyên thành thực cho đối tượng được tư 
vấn. Trong cuộc sống thường ngày, mỗi khi chúng ta lâm vào hoàn cảnh éo le, bạn 
bè người thân thường đến an ủi, cảm thông, khuyên bảo chúng ta. Sự giúp đỡ này 
mang lại hiệu quả nhất định phần nào đó định hướng giúp người được tư vấn tìm ra 
được một lối đi cho riêng mình. 
 Nếu làm tốt công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong các nhà trường, sẽ phần 
nào tạo dựng được môi trường sư phạm lành mạnh, hạnh phúc, chất lượng giảng 
dạy, giáo dục vì thế sẽ được nâng lên, hạn chế tối đa những rủi ro do khủng hoảng 
tâm lý gây nên.
 5. Nhiệm vụ nghiên cứu
 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở trường 
THPT.
 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở THPT 
Thái hòa và THPT Tây Hiếu. 
 5.3. Đề xuất biện pháp tư vấn tâm lý học đường ở trường THPT Thái Hòa và 
trường THPT Tây Hiếu.
 6. Phạm vi nghiên cứu
 6.1. Giới hạn về nội dung
 Đề tài tập trung nghiên cứu và đề xuất biện pháp tư vấn tâm lý học đường ở 
THPT Thái hòa và THPT Tây Hiếu qua hình thức nhật ký online.
 6.2. Giới hạn về khách thể điều tra và địa bàn khảo sát
 Về khách thể điều tra: Tiến hành khảo sát trên 44 học sinh ở lớp 10A và 45 
học sinh ở lớp 10G.
 Về địa bàn khảo sát: Nghiên cứu thực tiễn tư vấn tâm lý cho học sinh ở hai lớp 
10A THPT Thái Hòa và 10G THPT Tây Hiếu.
 6.3. Thời gian nghiên cứu đề tài: 
 Thời gian Nội dung
 Viết đề cương và triển khai sáng kiến trong giai 
 Tháng 9/2021-12/2021
 đoạn thử nghiệm
 3 1.1. Một số khái niệm cơ bản
 a. Khái niệm tư vấn
 Tư vấn còn được hiểu là việc đưa ra lời khuyên, lời lẽ có tính chất một chiều. 
Tư vấn chính là góp ý kiến cho ai đó về vấn đề được hỏi.
 b. Khái niệm tư vấn học đường
 Thuật ngữ tư vấn học đường được sử dụng trong nhà trường hiện nay bao gồm 
cả chức năng tư vấn và tham vấn. Đó là một lĩnh vực khoa học ứng dụng tâm lý và 
giáo dục, bao gồm những cách thức hỗ trợ và tác động mang tính định hướng giáo 
dục tới học sinh cần giúp đỡ. Qua tư vấn, học sinh vượt qua được những khó khăn 
lựa chọn được cách giải quyết phù hợp. Giáo viên chủ nhiệm đồng thời là nhà tư 
vấn, chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục con người.
 c. Tư vấn giáo dục
 Là quá trình tư vấn mà nhà tư vấn sử dụng các phương pháp giáo dục nhằm 
can thiệp, phòng ngừa, hỗ trợ học sinh trong quá trình phát triển. Tư vấn giáo dục 
có hai loại: tư vấn trực tiếp và tư vấn gián tiếp. Như vậy, quá trình tư vấn là quá 
trình từ khi nhà tư vấn bắt đầu làm việc với người cần tư vấn đến khi đạt được một 
kết quả nhất định mà cả hai chấp nhận. 
 d. Tham vấn 
 Có nhiều cách hiểu về tham vấn. Trong công tác chủ nhiệm, tham vấn là kỹ 
năng trợ giúp về mặt tâm lý của giáo viên chủ nhiệm đối với học sinh khó khăn về 
tâm lý, nhằm giúp các em tự nhận thức và đối mặt với những vấn đề của mình, có 
thể vượt qua những khó khăn đó. Tham vấn có nhiều loại như: tham vấn tâm lý, 
tham vấn hướng nghiệp, tham vấn học tập. 
 1.2. Vai trò của tư vấn học đường
 Những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo cho các trường thực hiện 
nhiệm vụ tư vấn học đường. Tư vấn học đường có vai trò quan trọng trong nhà 
trường, nó tạo ra những tác động mang tính định hướng giáo dục tới học sinh, 
nhằm giúp học sinh biết cách định hướng và giải quyết vấn đề của bản thân, tạo ra 
sự phát triển phù hợp với yêu cầu, mong muốn của xã hội. Như vậy, tư vấn học 
đường tác động vào nhận thức, giúp các em tự nhận thức, tự giải quyết vấn đề qua 
đó hình thành tính tự lập, biết tự chịu trách nhiệm.
 Tư vấn học đường trợ giúp và là bạn đồng hành của các em trong quá trình 
học tập, rèn luyện và phát triển. Tư vấn học đường có vai trò tham vấn giúp các em 
lựa chọn cách xử lý đúng, góp phần ổn định đời sống tâm hồn, tình cảm và giúp 
học sinh thực hiện được nguyện vọng của mình. Tư vấn học đường tạo ra môi 
trường thuận lợi, tích cực, thân thiện cho sự phát triển nhân cách của trẻ đúng theo 
định hướng, mục tiêu mà xã hội mong muốn. Đó là hạnh phúc của mỗi cá nhân dựa 
trên hạnh phúc của toàn xã hội.
 5 cầu đạo đức nghề nghiệp. Các yêu cầu đạo đức nghề nghiệp giúp người tư vấn định 
hướng đúng nghề nghiệp, đảm bảo cho các cuộc tư vấn đúng hướng và hiệu quả. 
Mặt khác các yêu cầu đạo đức tư vấn còn tăng cường trách nhiệm nghề nghiệp, 
đảm bảo người tư vấn có thể thực hiện mục đích vì lợi ích của trẻ em. Những phẩm 
chất đạo đức nghề nghiệp cần tuân thủ khi tư vấn cho học sinh gồm:
 - Luôn đảm bảo khách quan trong tư vấn.
 - Người tư vấn cần tránh các quan hệ nhiều tuyến với học sinh cần tư vấn.
 - Người tư vấn cần tôn trọng học sinh cần tư vấn.
 - Cần giữ bí mật thông tin trong tư vấn.
 2. Thực trạng công tác tư vấn tâm lý trong các nhà trường phổ thông 
hiện nay
 2.1. Hoạt động tư vấn tâm lý học đường ở trường THPT
 Học sinh phổ thông là lứa tuổi với đặc điểm tâm sinh lý đang phát triển, nhận 
thức các vấn đề trong cuộc sống chưa đầy đủ. Vì vậy, khi đối mặt với các sang 
chấn tâm lý, căng thẳng trong học tập, quan hệ gia đình và xã hội, các em dễ có 
hành vi tiêu cực. Cá biệt có em rơi vào trầm cảm, tự kỷ, ảnh hưởng rất lớn đến việc 
học tập, rèn luyện và hòa nhập cuộc sống của các em.
 Công tác tư vấn tâm lý học đường có vai trò quan trọng, hỗ trợ học sinh rèn 
luyện kỹ năng sống, tăng cường ý chí, niềm tin, bản lĩnh, có thái độ ứng xử phù 
hợp trong các mối quan hệ xã hội và hoàn thiện nhân cách; phát hiện, tư vấn giúp 
học sinh có hướng giải quyết phù hợp các vấn đề xảy ra trong học tập và cuộc 
sống, giảm thiểu bạo lực học đường và các tác động tiêu cực khác có thể xảy ra.
 Với tầm quan trọng của công tác tư vấn tâm lý, ngày 18 tháng 12 năm 2017 
của Bộ Giáo dục và Đào tạo ra quy định thành lập tổ tư vấn tâm lý tại các trường 
học tại Thông tư 31/2017/TT-BGDĐT.
 2.2. Thực trạng tư vấn tâm lý tại trường THPT Thái Hòa và THPT Tây Hiếu
 Nhận thức được tầm quan trọng và ảnh hưởng của vấn đề tâm lý đối với sức 
khỏe tinh thần, thể chất, và học tập của học sinh, nhà trường THPT Thái Hòa và 
trường THPT Tây Hiếu cũng đang từng bước thực hiện công tác tư vấn tâm lý cho 
học sinh, bước đầu cũng đã có những kết quả cơ bản.
 2.2.1 Về phía nhà trường 
 Thời gian này, nhất là trong khoảng thời gian 2 năm trở lại đây lãnh đạo nhà 
trường đã hiểu được tầm quan trọng của vấn đề tư vấn tâm lý, nên đã có chỉ đạo 
thành lập các ban tư vấn tâm lý trong trường học, có văn phòng riêng, có lịch làm 
việc, có lịch tiếp học sinh và phân công các giáo viên có kinh nghiệm, có nhiệt 
huyết để sẵn sàng lắng nghe và giúp các em giải quyết các vấn đề. Điều đáng vui 
mừng là công tác này cũng nhận được sự đồng thuận của các cán bộ, giáo viên, 
nhân viên trong trường. Tuy nhiên, còn có những khó khăn nhất định như đội ngũ 
 7 nhầm lẫn thông tin đúng sai dẫn đến những hậu quả đáng tiếc. 
 Đời sống kinh tế khó khăn, thiếu sự quan tâm của gia đình, sa vào các mỗi 
quan hệ ngoài xã hội, học sinh rất dễ bỏ học, gây gỗ đánh nhau, trầm cảm, tự 
tửhơn bao giờ hết các em rất cần một nơi để gửi gắm, chia sẻ tâm tư, tình cảm ấy 
là thầy cô, bạn bè !. 
 Để nắm bắt được nhu cầu được tư vấn và những vấn đề cần được tư vấn từ 
phía học sinh, chúng tôi đã tiến hành khảo sát:
 Trường THPT Thái Hòa: 45 học sinh lớp 10A và 43 học sinh lớp 10B.
 Trường THPT Tây HIếu: 45 học sinh lớp 10G và 39 học sinh lớp 10H. 
 Qua phiếu khảo sát, chúng tôi thu được kết quả như sau: 
 Bảng 2.2. Thăm dò về tính cần thiết và khả thi
 về việc tư vấn tâm lý học đường của lớp 10A và 10G
 Lớp 10A và 10G Lớp 10B và 10H
 Không Không 
 Đồng ý Đồng ý
 đồng ý đồng ý
 Nội dung
 Số lượng Số lượng Số lượng Số lượng
 (Tỉ lệ %) (Tỉ lệ %) (Tỉ lệ %) (Tỉ lệ %)
 1. Chúng em thấy khó khăn trong 61 29 59 23
 việc hòa nhập với môi trường mới. (67.8) (32.2) (72.2) (28.1)
 2. Em nhận thấy dễ dàng hơn để 
 trao đổi với thầy cô về vấn đề của 71 19 67 15
 mình qua hình thức nhắn tin, viết (78.9) (21.1) (81.7) (18.3)
 nhật ký online thay vì gặp trực tiếp. 
 3. Em cần được tư về vấn về sức 33 57 35 47
 khỏe sinh sản vị thành niên. (36.7) (63.3) (42.7) (57.3)
 4. Em cần được tư vấn về giải pháp 65 25 68 14
 học tập có hiệu quả. (72.2) (27.8) (82.9) (17.1)
 5. Em cần được tư vấn về vấn đề 68 22 63 19
 tình yêu học trò. (75.6) (24.4) (76.8) (23.2)
 6. Em cần được tư vấn về những 
 10 80 14 68
 khúc mắc xuất phát từ phía gia 
 (11.1) (88.9) (17.1) (82.9)
 đình. 
 Từ những kết quả thu được qua khảo sát trên, và trao đổi thêm với học sinh 
chúng tôi rút ra nhận thấy: 
 - Học sinh có nhu cầu cao về vấn đề được tư vấn tâm lý, khi gặp trở ngại trong 
cuộc sống, nếu không có sự hỗ trợ, các em loay hoay mất rất nhiều thời gian, ảnh 
 9