Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm cho trẻ 5-6 tuổi trong trường mầm non

 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG GIÁO DỤC LẤY TRẺ 
 LÀM TRUNG TÂM CHO TRẺ 5-6 TUỔI TRONG TRƯỜNG MẦM NON 
 Quảng Bình, tháng 09 năm 2018 1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1 Lý do chọn đề tài: 
 Ở lứa tuổi mầm non việc học tập của trẻ được thông qua hình thức “học mà 
chơi, chơi mà học”. Trẻ có mong muốn tự nhiên là được cảm nhận và khám phá 
một cách tích cực về thế giới. Quá trình học hỏi, khám phá của trẻ diễn ra thông 
qua nhiều hoạt động trong đó có hoạt động vui chơi có ý nghĩa rất quan trọng. Vui 
chơi không chỉ là hoạt động giải trí, thư giãn mà còn giúp trẻ khám phá về thế giới 
xung quanh một cách tự nhiên, thuận lợi, nhanh chóng. Tất cả các trò chơi đều có 
tiềm năng hỗ trợ cho việc học của trẻ. Tiến sĩ Phan Thị Thu Hiền - chuyên gia về 
giáo dục Việt Nam đã nói rằng “cách tiếp cận tốt nhất để giáo dục trẻ 0-11 tuổi đó 
là lấy trẻ làm trung tâm và ứng dụng các phương pháp dạy học tích cực để thúc đẩy 
sự phát triển tính chủ động, khả năng tư duy và giải quyết vấn đề cho trẻ. Cách tiếp 
cận tốt thường thể hiện tính tích hợp cao và kết nối việc học với thực tế đời sống 
của trẻ.”
 Đối với trẻ mầm non thì môi trường hoạt động có vai trò quan trọng nhất đối 
với sự phát triển của trẻ. Trẻ hoạt động thường xuyên với môi trường giúp trẻ phát 
triển tư duy, trí tưởng tượng, ngôn ngữ, tâm lý cũng như đời sống tình cảm mà 
thông qua các trò chơi thì những phẩm chất ý chý của trẻ được hình thành như: tính 
mục đích, tính kỷ luật, tính dũng cảm.
Ở mỗi giai đoạn phát triển của trẻ đều có những đặc điểm tâm lý khác nhau. Cha 
mẹ và cô giáo cần hiểu rõ được đặc điểm phát triển tâm lý của trẻ để có những 
phương pháp giáo dục phù hợp để định hướng và giúp trẻ phát triển đúng theo từng 
giai đoạn. Trẻ ở độ tuổi mẫu giáo thích khám phá những điều mới lạ và thích tò 
mò. Trong những giai đoạn này trẻ rất muốn khám phá thế giới xung quanh, tò mò 
và liên tục thắc mắc, đặt nhiều câu hỏi với cha mẹ, với cô giáo. Trẻ giao tiếp và 
thích bắt chước tập làm người lớn, trẻ thích được tự lập. Vì vậy việc xây dựng môi Đề tài này được lựa chọn nghiên cứu trong phạm vi lớp mẫu giáo lớn 5 - 6 
tuổi trong trường mầm non 
 2. PHẦN NỘI DUNG
 2.1. Thực trạng trước khi nghiên cứu “Một số biện pháp xây dựng môi 
trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non” 
 Những năm gần đây, việc nâng cao chất lượng giáo dục là một trong những 
vấn đề được quan tâm hàng đầu trong xã hội. Trong bối cảnh toàn ngành Giáo dục 
và Đào tạo đang nỗ lực đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính 
tích cực, chủ động của học sinh trong hoạt động học tập mà phương pháp dạy học 
là cách thức hoạt động của giáo viên trong việc tổ chức hoạt động học tập nhằm 
giúp học sinh chủ động đạt các mục tiêu học tập.
 Nghị quyết TW2 ban chấp hành TW khóa VIII đã chỉ rõ nhiệm vụ quan trọng 
của ngành GD&ĐT đó là: “Đổi mới mạnh mẽ phương pháp GD&ĐT, khắc phục lối 
truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng 
bước áp dụng các phương pháp giáo dục tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá 
trình dạy học”.
 Việc tổ chức các hoạt động giáo dục theo quan điểm “lấy trẻ làm trung tâm” 
là yêu cầu xuyên suốt trong quá trình thực hiện chương trình giáo dục mầm non. 
Nhằm thực hiện có chất lượng, đạt hiệu quả nội dung này, phòng giáo dục đã chỉ 
đạo các trường mầm non đẩy mạnh việc tổ chức các hoạt động giáo dục trẻ theo 
quan điểm “lấy trẻ làm trung tâm” phù hợp với điều kiện thực tế của trường, lớp và 
khả năng của trẻ; đẩy mạnh tích hợp, chú trọng giáo dục đạo đức, hình thành và 
phát triển kỹ năng sống, hiểu biết xã hội phù hợp với độ tuổi của trẻ. Điều quan 
trọng là giáo viên phải nắm được nhu cầu, hứng thú, khả năng của từng trẻ để có 
cách giảng dạy phù hợp. Và cũng chính sự khác nhau đó, đòi hỏi nhiệm vụ của giáo 
viên mầm non là phải tạo cho trẻ có nhiều cơ hội để học. Vì vậy, các trường mầm 
non nên tạo môi trường cho trẻ học tập. Môi trường ở đây không chỉ dừng lại ở 
trong lớp học mà tận dụng tất cả không gian trong và ngoài lớp học nhằm tạo điều - Hàng năm giáo viên trong trường thuyên chuyển nhiều. Số giáo viên mới về 
trường còn một số chưa nhận thức đầy đủ về phương pháp “lấy trẻ làm trung tâm”, 
còn lúng túng trong việc vận dụng chương trình giáo dục mầm non mới vào thực tế 
giảng dạy, tách rời mang nặng cung cấp kiến thức cho trẻ, chưa phát huy tính tích 
cực, chủ động ở trẻ, giáo viên chưa biết tạo môi trường để trẻ được học tập, tham 
quan khám phá ở mọi lúc mọi nơi. 
 - Sân chơi cho trẻ hoạt động ngoài trời còn chật hẹp.
 - Số lượng trẻ của lớp khá đông ảnh hưởng nhiều tới các hoạt động của trẻ.
 - Năng khiếu của một số giáo viên còn hạn chế trong việc tạo môi trường hấp 
dẫn, kích thích sự tò mò khám phá của trẻ.
 - Một số trẻ còn nhút nhát, chưa chủ động trong các hoạt động nên việc xây 
dựng môi trường học tập lấy trẻ làm trung tâm cho trẻ không được linh hoạt..
 2.2. Một số biện pháp xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung 
tâm cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non:
 Nhận thức được tầm quan trọng của việc giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở 
trường mầm non. Bản thân tôi đã trăn trở về vấn đề xây dựng môi trường giáo dục 
lấy trẻ làm trung tâm. Với phương châm trẻ mầm non học mà chơi, chơi mà học, 
trẻ thích tiếp xúc với môi trường xung quanh, thích được khám phá, trải nghiệm 
qua đó trẻ tích lũy kiến thức kinh nghiệm cho mình. Từ đó, tôi đã dưa ra một số 
biện pháp có hiệu quả nhằm góp phần thực hiện tốt mục tiêu, nhiệm vụ chăm sóc 
giáo dục trẻ. 
 2.2.1. Xây dựng môi trường trong lớp học phong phú đa dạng gần gũi với 
trẻ.
 Môi trường thân thiện và thẩm mĩ sẽ gây hứng thú cho trẻ và góp phần hình 
thành mối quan hệ thân thiện, tự tin giữa giáo viên với trẻ và giữa trẻ với trẻ. 
 Tổ chức môi trường giáo dục trong trường, lớp mầm non có vai trò quan 
trọng đối với sự phát triển về thể chất, ngôn ngữ, trí tuệ, tình cảm - kỹ năng xã hội, che chắn ở các cửa sổ cũng như cửa chính để tránh tình trạng che khuất ánh sáng. 
Các trang thiết bị, điều kiện đảm bảo yêu cầu an toàn, vệ sinh: hệ thống điện, nước, 
thiết bị chống cháy nổ, hộp y tế...; đủ nước sạch phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt của 
cô và trẻ hằng ngày cũng góp phần không nhỏ trong việc tạo ra môi trường thân 
thiện đối với trẻ.
 Môi trường phản ánh màu sắc văn hóa dân tộc bởi những đồ dùng, trang 
phục, các phong tục tập quán... cung cấp cho trẻ những hiểu biết về nền văn hóa địa 
phương và của các dân tộc khác nhau. Tạo môi trường có không gian phù hợp với 
cuộc sống thực hàng ngày của trẻ. Đảm bảo kết hợp các hoạt động tập thể, theo 
nhóm nhỏ và cá nhân; các hoạt động trong lớp và ngoài trời. Tôn trọng nhu cầu, sở 
thích hoạt động và tính đến khả năng của mỗi trẻ.
 Trong lớp học không thể thiếu những mảng tường được trang trí hấp dẫn, bắt 
mắt trẻ với những hình ảnh sinh động, phù hợp với tầm nhận thức của trẻ, do đó để 
lớp học thêm lôi cuốn trẻ tôi đã phối hợp với giáo viên trong lớp trang trí ảnh, biểu 
bảng treo/dán ngang tầm mắt trẻ, màu sắc hài hòa không quá rực rỡ. Chúng tôi tận 
dụng những sản phẩm trẻ tự làm ra để trang trí xung quanh lớp học để kích thích 
hứng thú của trẻ cho các hoạt động khác. Là giáo viên dạy lớp 5 tuổi, tôi nhận thức 
được tầm quan trọng của việc cho trẻ làm quen chữ số và chữ cái Tiếng Việt mọi 
lúc mọi nơi trang bị kiến thức cho trẻ vào lớp một nên tôi đã trang trí các mảng 
tường bằng chữ viết to theo đúng mẫu quy định, trang trí thêm cây chữ cái gây 
được hứng thú cho trẻ đến khám phá, học tập. Với cách trang trí tạo môi trường 
mở, dễ dàng thay đổi qua các chủ đề, tôi chọn cách trang trí môi trường lớp học với 
những màu sắc sinh động, những nhân vật ngộ nghĩnh, không vẽ tranh cố định trên 
tường, không trang trí che chắn ánh sáng cửa sổ. 
 Môi trường có không gian, cách sắp xếp phù hợp, gần gũi, quen thuộc với 
cuộc sống thực hàng ngày của trẻ; phản ánh kinh nghiệm, văn hóa của địa phương; 
luôn thay đổi để tạo ra sự hấp dẫn mới lạ đối với trẻ. Các góc hoạt động chính được 
duy trì thường xuyên, chúng không cần phải di chuyển đi hoặc đóng lại. Vì vậy Học liệu và phương tiện trong góc hoạt động cần được bố trí hợp lý đảm bảo 
rằng trẻ có thể thể hiện các ý tưởng và không bị gò bó. Học liệu đó giúp:
 • Hỗ trợ giáo viên lập kế hoạch học tập cho trẻ, kích thích trẻ tham gia và làm 
 phong phú hoạt động chơi và học của trẻ;
 • Có thể thay đổi tùy theo giáo viên dự định và tùy vào hứng thú, khả năng của 
 trẻ;
 • Phong phú, đa dạng và được bổ sung khi cần;
 • Được bày biên một cách hấp dẫn;
 • Sắp đặt hợp lý và thuận tiện;
 • Mang tính mở, không cố định trẻ phải sử dụng theo cách nào cho đúng;
 • Nguyên vật liệu tự nhiên và phế liệu;
 • Phản ánh rõ sự khác biệt văn hóa (mang màu sắc vùng miền, địa 
 phương) của trẻ trong trường và của cộng đồng.
 • Học liệu và phương tiện trong góc hoạt động đóng vai trò không 
 nhỏ trong quá trình học và chơi của trẻ. Vì vậy các đồ dùng và học liệu mà 
 tôi cung cấp cho các góc hoạt động cần được lên kế hoạch thật cẩn thận để 
 phối hợp với giáo viên lớp cùng thực hiện cho việc học của trẻ và để thu hút 
 trẻ tham gia, cũng như tạo ra các cơ hội học tập khác.
 Như vậy tạo môi trường lớp đẹp, thân thiện ở trong mỗi góc chơi, nhóm 
chơi sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên muốn rèn trẻ cá biệt yếu kém hoặc 
củng cố kỹ năng cho trẻ. Từ đó giúp trẻ phát triển hơn về khả năng tưởng tượng 
sáng tạo từ đó trẻ mạnh dạn tự tin tham gia vào các hoạt động. 
 2.2.2. Xây dựng môi trường bên ngoài lớp học an toàn, phù hợp.
 Môi trường ngoài lớp học là yếu tố góp phần tích cực trong các hoạt động 
nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục toàn diện trẻ. Ở trường mầm non của tôi đã 
tập trung xây dựng môi trường giáo dục ngoài lớp học an toàn, đẹp, hấp dẫn trẻ. 
Hầu hết các thành viên trong trường đều quan tâm, mong muốn đạt được đó là diện 
tích đất trong nhà trường, diện tích sân vườn và diện tích các khu vực bổ trợ cho Biết được những đặc điểm đó chúng tôi sắp xếp đồ dùng đồ chơi cho trẻ hoạt động 
ngoài trời như xích đu, cầu trượt, bập bênh rải đều khắp sân trường để trẻ các lớp 
đều được chơi mà không gây ùn tắc hay chen lấn nhau. Chúng tôi cũng lưu ý đến 
sắp xếp các đồ dùng đồ chơi theo khu vực lớp học của từng độ tuổi để đảm bảo tính 
an toàn cho các cháu như xích đu, bập bênh thì bố trí cho các cháu độ tuổi nhà trẻ 
và mẫu giáo bé còn đu quay, cầu trượt, thang leo, đu tay thì bố trí gần các lớp mẫu 
giáo nhỡ và mẫu giáo lớn.
 Với khu vận động, chúng tôi tận dụng các nguồn nguyên vật liệu sẵn có ở địa 
phương đặc biệt là nguồn nguyên liệu tự nhiên và phế liệu để làm đa dạng, sinh 
động các đồ dùng đồ chơi như ống chui hình con sâu được làm từ lốp xe, xích đu 
bằng lốp xe, đường đi liên hoàn từ đường gồ ghề bằng lốp xe đến cầu khỉ bằng tre 
nứa kích thích trẻ khám phá, phát triển các vận động khác nhau của trẻ.
 Ở vườn cổ tích chúng tôi trồng cỏ, làm các con vật ngộ nghĩnh như voi, 
hươu, ngựa một cách khéo léo từ các ống nhựa và lốp xe phế thải giúp trẻ khám 
phá, trải nghiệm một cách thoải mái nhất. Trẻ hướng về cội nguồn bằng cách hóa 
thân thành chị Tấm, bác nông dân qua trang phục dân gian, các đồ vật bằng tre nứa, 
hột hạtở khu gian hàng của bé. Trẻ cũng được tìm hiểu về cuộc sống xung quanh 
qua cây đa, giếng nước, bụi chuối, đống rơm hay được trải nghiệm với các con 
vật như cho gà ăn, nghe tiếng chim hót.
 Một phần không thể thiếu là các không gian xanh trong trường mầm non. 
Hội thi “Môi trường xanh - sạch - đẹp- thân thiện” góp phần không nhỏ trong việc 
tạo cảnh quan ngôi trường ngày càng khang trang và hấp dẫn trẻ. Những vườn hoa, 
cây cảnh đầy màu sắc được các cô tạo hình lạ mắt luôn khiến trẻ muốn vào khám 
phá. Các chậu hoa được bố trí dọc các hành lang hay góc thiên nhiên các lớp là cơ 
hội để trẻ được trải nghiệm chăm sóc cỏ cây, hoa lá. Việc che phủ bóng mát khi trẻ 
hoạt động ngoài trời cũng được các cô quan tâm nên hệ thống cây xanh, cây bóng 
mát được trồng và bổ sung qua hàng năm như cây bàng, cây hoa sữa, cây sanh và