Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp rèn kỹ năng giao tiếp cho trẻ trong trường mầm non

 1. Đặt vấn đề:
 1.1 Lý do thực hiện đề tài:
 - Giao tiếp là một hoạt động không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày, nhờ 
có giao tiếp mà tâm lý con người được hình thành và phát triển. Đặc biệt kỹ năng 
giao tiếp được coi là chìa khóa để mở cửa cho sự thành công của mỗi con người. 
Để mang lại sự thành công lớn trong cuộc sống và trong các hoạt động học tập, 
mỗi người phải tự tìm hiểu, học hỏi và rèn luyện để hình thành kỹ năng giao tiếp.
 - Đối với trẻ mầm non cũng vậy, giao tiếp có vai trò hết sức quan trọng đối 
với sự phát triển tâm sinh lý của trẻ, đó là khâu đầu tiên hình thành cho trẻ những 
cơ sở ban đầu của nhân cách con người mới của chủ nghĩa xã hội. Trẻ khoẻ mạnh 
nhanh nhẹn phát triển hài hoà cân đối, giàu lòng yêu thương, quan tâm nhường 
nhịn giúp đỡ mọi người, biết yêu thích và giữ gìn cái đẹp, ham hiểu biết thích tìm 
tòi khám phá thế giới xung quanh, hình thành một số kỹ năng cơ bản như nhẹ 
nhàng, khéo léo. Vấn đề giáo dục lễ giáo không phải là vấn đề mới như trước đây 
và hiện nay chúng ta vẫn làm nhưng làm thế nào để giáo dục mầm non có hiệu quả, 
đây chính là vấn đề mà cô giáo và phụ huynh luôn quan tâm. Đặc biệt hơn đối với 
trẻ mầm non đặc điểm của trẻ là dễ nhớ mau quên, hay bắt chước cho nên việc giáo 
dục trẻ đòi hỏi chúng ta phải uốn nắn từ đầu, thực hiện thường xuyên như các cụ ta 
có câu:
 Uốn cây từ thuở còn non
 Dạy con từ thuở hãy còn thơ ngây
 - Đạo đức con người không phải có sẵn, mà phải được nhen nhóm ngay từ 
lứa tuổi mầm non, hay nói cách khác trẻ mầm non phải được hình thành những 
bước đi đầu tiên về nhân cách. Ngày nay, chúng ta không chỉ đào tạo những con 
người có trí thức có khoa học có tình yêu thiên nhiên, yêu tổ quốc, yêu lao động 
mà còn tạo nên những con người biết yêu nghệ thuật, yêu cái đẹp, giàu mơ ước và 
thích sáng tạo. Những phẩm chất ấy, con người phải được hình thành từ lứa tuổi 
mầm non, lứa tuổi hứa hẹn là tương lai của đất nước, là thế hệ kế thừa cho mai sau. 
 1 của người lớn mà trẻ dần dần hiểu được những quy định chung của cộng đồng mà 
mọi thành viên trong cộng đồng phải thực hiện, mặt khác trẻ cũng có thể dùng 
ngôn ngữ để bày tỏ những nhu cầu mong muốn của mình với các thành viên trong 
cộng đồng. Điều đó giúp trẻ hoà nhập với mọi người.
 - Dạy trẻ cách giao tiếp là nhằm đáp ứng phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Đối với 
trẻ mẫu giáo dùng ngôn ngữ để giao tiếp là rất quan trọng, khi giao tiếp trẻ luôn 
tìm ra cái mới lạ thông qua mọi hoạt động của cô, trẻ nói, phát triển ngôn ngữ, giao 
tiếp trẻ mạnh dạn, tự tin, lễ phép với mọi người, nhận ra hành vi đúng, hành vi sai. 
Chính vì vậy là giáo viên dạy trẻ mẫu giáo nhỡ tôi luôn tạo cho trẻ sự tự tin, thoải 
mái, học mà chơi, chơi mà học; Thường xuyên trò chuyện thảo luận, gợi mở cho 
trẻ tiếp cận với cuộc sống hàng ngày, trong khi thực hiện trẻ sẽ phát triển giao tiếp 
một cách mạnh dạn hơn. 
 2.1 Phần thực trạng:
 2.1.1. Thuận lợi:
 - Được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm, động viên, 
tạo điều kiện cho giáo viên nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, tạo điều kiện 
cho giáo viên làm việc.
 - Bản thân tôi luôn tìm tòi, học hỏi, trau dồi kiến thức, có khả năng sáng tạo về 
đổi mới phương pháp và làm đồ dùng, đồ chơi phục vụ cho việc dạy học thêm sinh 
động, hấp dẫn trẻ phục vụ chương trình mầm non mới.
 - Phụ huynh học sinh các cháu nhiệt tình giúp đỡ, trao đổi và trò chuyện vui vẽ 
đến con, nhiệt tình ủng hộ giáo viên trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ.
 2.1.2. Khó khăn: 
 - Một số cháu không học qua lớp mẫu giáo mầm, chồi.
 - Bên cạnh đó nhận thức của một số phụ huynh còn hạn chế, có phụ huynh thì 
chiều con quá mức, cũng có phụ huynh do công việc bộn bề kiếm sống, có điều 
kiện về kinh tế nên giao hẳn việc chăm sóc giáo dục con cái cho người giúp việc. 
 3 và chưa có thói quen nề nếp và kỹ năng trong việc chào hỏi. Vì vậy, tôi đã thực 
hiện phối kết hợp cùng cha mẹ trẻ giúp cho trẻ dần dần mạnh dạn và tự tin chào cô. 
Có những trẻ luôn tìm ra mọi tình huống không bằng lòng với ông, bà, bố, mẹ, anh, 
chị, ở nhà sau đó đến lớp nhõng nhẽo không muốn vào lớp, lúc đầu tôi rất băn 
khoăn không hiểu lí do vì sao. Sau khi tìm hiểu và quan sát cử chỉ điệu bộ của trẻ 
mới biết mỗi ngày đi học trẻ tìm ra mọi lí do. Do vậy trong giờ đón trả trẻ tôi phải 
là người tạo cho trẻ có tình huống được thể hiện ngôn ngữ riêng của mình, thường 
xuyên trao đổi với phụ huynh về tình hình sức khỏe học tập của trẻ để cha mẹ cùng 
cô giáo kết hợp rèn trẻ.
 - Như một người bạn tôi đã tâm sự và phân tích cho trẻ hiểu, luôn âu yếm vỗ 
về trẻ. Từ đó đã hiểu được tâm lí của trẻ giúp cho trẻ có được cảm giác thoải mái 
khi vào lớp. Có những trẻ được bố mẹ chiều chuộng đáp ứng đầy đủ mọi nhu cầu 
của trẻ làm gì cũng đã có người giúp việc chỉ cần nhìn vào một đồ dùng đồ vật nào 
đó đã có người đáp ứng ngay mà không cần dùng ngôn ngữ yêu cầu hoặc xin phép. 
Biết được điều đó tôi đã trao đổi với phụ huynh vì sao con lại chưa mạnh dạn, chưa 
có những kĩ năng ứng xử đúng mực với cô giáo và các bạn và ở lứa tuổi này trẻ đã 
có một số kĩ năng tự phục vụ bản thân mình nhưng con chưa làm được điều đó 
chính bản thân gia đình cũng đã biết. Tôi cùng kết hợp với phụ huynh uốn nắn rèn 
trẻ từ đó trẻ rất mạnh dạn tự tin giao tiếp với mọi người.
 - Khi đến giờ trả trẻ tôi gợi hỏi trò chuyện với trẻ để trẻ nói lên suy nghĩ của 
mình về buổi đến trường hôm nay của trẻ . Tôi hỏi trẻ: Cháu thích gì? Cháu không 
thích điều gì? Hôm nay cô dạy con bài học gì? Trong lớp các bạn chơi với nhau 
như thế nào? Từ đó ngôn ngữ của trẻ sẽ phát triển tự tin hơn trong giao tiếp, 
mạnh dạn hơn khi trò chuyện với mọi người. Trong hoạt động này tôi nhắc nhở trẻ 
về kể lại cho bố mẹ những hoạt động con được tham gia trong ngày hôm nay, 
những gì con đã được làm, những gì con chưa làm được.
 - Tôi đã ân cần trao đổi trực tiếp với cha mẹ trẻ hàng ngày trong giờ đón trả 
trẻ, thông báo nhanh với cha mẹ về tình hình của trẻ trong ngày, lắng nghe bố mẹ 
trẻ trao đổi một số đặc điểm của trẻ. Từ đó, giúp mối quan hệ giữa cha mẹ trẻ với 
 5 - Là giáo viên thường xuyên tiếp xúc với trẻ, tôi luôn quan tâm đến từng lời 
nói cử chỉ của mình để làm mẫu cho trẻ trong mọi hoạt động
 - Với trẻ mầm non việc nghiên cứu tìm kiếm những hình ảnh động được thiết 
kế trên các phần mềm là rất cần thiết. Trẻ rất hứng thú và tò mò khi được quan sát 
các hình ảnh động. Đối với trẻ lớp tôi mỗi khi được xem những hình ảnh ở trong 
các đoạn video hay các đoạn phim hoạt hình. trong các hoạt động học dường 
như lúc đó ngôn ngữ mới của trẻ lại được bộc bạch ra và ngôn ngữ cũ lại trở thành 
một dụng cụ để trẻ giao tiếp với các bạn.
 Ví dụ: Trong giờ âm nhạc “ Đêm Pháo hoa” để trẻ tri giác đầy đủ cảnh bắn 
pháo hoa cũng như mầu sắc hình dạng của pháo hoa tôi đã cho trẻ xem đoạn 
videoclip về cảnh bắn pháo hoa do tôi downloads trên youtube. Kết quả sau khi 
xem đoạn video trẻ rất hứng thú tham gia phát biểu nhận xét về nội dung trong đó.
 - Chính vì vậy, tôi đã xây dựng một số giáo án điện tử để kích thích, phát triển 
ngôn ngữ của trẻ qua đánh giá của trẻ về các nhân vật trong các hoạt động học 
(giáo án điện tử: Truyện Gấu con chia quà, Gấu con bị đau răng, Thơ Em yêu nhà 
em,Âm nhạc Đêm pháo hoa). Qua đó hình thành và củng cố kỹ năng giao tiếp cho 
trẻ.
 - Đối với trẻ mầm non trẻ rất thích chơi tự do và được nói ra những ngôn ngữ 
mà trẻ mới học. Nhưng khi được người lớn quan tâm trò chuyện hỏi đến thì trẻ tỏ 
ra nhút nhát sợ hãi vì không biết mình nói gì nói đúng hay sai, vì vậy tôi phải luôn 
là người bạn thân nhất của trẻ, hiểu tâm lí và suy nghĩ của trẻ để gợi mở giúp trẻ 
mạnh dạn tham gia vào các hoạt động học.
 - Trong các giờ hoạt động học tôi luôn là người gợi hỏi tạo cơ hội quan tâm 
đến từng cá nhân, cho trẻ lên phát biểu bài, đặt ra nhiều câu hỏi tạo nhiều tình 
huống cho trẻ tự tin được giao tiếp cùng cô.
 Ví dụ: trong giờ văn học hay âm nhạc (tôi tập chung rèn các cháu còn nhút 
nhát trong giao tiếp và sợ đám đông): Cô thấy các con đọc thơ rất là hay và thuộc 
bài thơ rồi, bạn Cẩm Tiên có giọng đọc thơ rất là hay nhẹ nhàng tình cảm. Bạn 
Cẩm Tiên đọc lại bài thơ cho cả lớp cùng nghe nhé! Các con thấy bạn Cẩm Tiên 
 7 - Có thể nói trong tất cả các hoạt động học cô giáo phải là người sáng tạo tìm 
ra mọi hình thức để thúc đẩy phát triển tư duy, ngôn ngữ phát triển kỹ năng giao 
tiếp ở trẻ.
 - Tóm lại hoạt động học là một hoạt động cần đến sự giao tiếp giữa cô và trẻ, 
giữa trẻ và các bạn một cách chủ động tự nhiên, là hoạt động giúp cho ngôn ngữ 
của trẻ được phát triển qua đó giúp trẻ tự tin trong giao tiếp biết cách ứng xử với 
người thân, bạn bè, cô giáo và những người xung quanh, góp phần hình thành và 
phát triển ngôn ngữ mạch lạc và nhân cách cho trẻ.
 2.2.3 Phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ thông qua hoạt động góc:
 - Đối với trẻ mẫu giáo vui chơi đóng vai trò chủ đạo. Trong các hoạt động của 
trẻ mẫu giáo trong trường mầm non, mà thông qua hoạt động vui chơi trẻ sẽ có 
nhiều cơ hội giao tiếp với nhau đặc biệt là hoạt động góc. Chính vì vậy tôi đã chọn 
hoạt động góc để thực hiện biện pháp phát triển kỹ năng giao tiếp cho trẻ
 - Ở tuổi mẫu giáo việc chơi nhóm, bạn bè là một nhu cầu bức bách. Đối với 
trẻ ở lứa tuổi này không phải chỉ thiếu bánh kẹo hay đồ chơi mà là thiếu bạn bè để 
cùng chơi với nhau, điều đó thường làm trẻ buồn chán. Không phải ai cũng thay 
thế bạn bè của trẻ. Nếu người lớn không thấy được nhu cầu đó của trẻ để tạo điều 
kiện cho chúng chơi với nhau thì đó là một sai lầm lớn trong giáo dục.
 - Thực tế, kỹ năng sống cho trẻ ở lứa tuổi mầm non chỉ đơn giản là giao tiếp 
tốt, biết vui chơi với bạn, biết xin lỗi hoặc cám ơn đúng lúc, dễ thích nghi với môi 
trường khác nhau. Trẻ mầm non vốn từ của trẻ còn ít, nhiều trẻ theo nếp sống gia 
đình còn nói trống không, nói chưa đủ câu, cũng có lúc trẻ nói sai cho lên trẻ chưa 
mạnh dạn, vì vậy tôi đã nhẹ nhàng phân tích cho trẻ chứ không mắng phạt trẻ, như 
vậy sẽ tạo cho trẻ cảm giác tự tin, không xấu hổ trước đám đông. Những buổi đầu 
trẻ có thể bỡ ngỡ và tỏ ra thiếu tự tin.Tôi chú ý đến những biểu hiện tâm lý của trẻ 
khi chơi với bạn.
 - Trò chơi thứ nhất là trò chơi phân vai theo chủ đề (chơi bán hàng, đóng vai 
bác sĩ, chơi cô giáo ) góp phần vào sự phát triển hài hòa cho trẻ và qua trò chơi 
sẽ củng cố những tri thức mà trẻ có. Và quan hệ qua lại giữa con người với con 
 9 Ví dụ: Trẻ đóng kịch “ Tích Chu”: khi đó trẻ được tự mình làm các diễn viên 
hóa thân thành Tích Chu và Bà Trẻ sẽ hiểu được tình cảm bà cháu, các câu nói 
của người bà nói với người cháu và cách nói của Tích Chu với Bà và Cô tiên. Qua 
hoạt động đóng kịch trẻ không những được làm những nhân vật mà trẻ yêu thích 
còn học hỏi và tích lũy được những kỹ năng sống đặc biệt là kỹ năng giao tiếp.
– Cũng có khi trẻ dùng ngôn ngữ của mình để giao tiếp cùng các con vật như anh 
chị trò chuyện với các em, trao đổi với bạn để hoàn thành một nhiệm vụ được giao.
 Ví dụ: Qua góc chơi xây dựng và góc chơi bán hàng chủ đề “ Nước và hiện 
tượng thiên nhiên”. Cô giáo gợi ý cho trẻ xây dựng công viên nước, và các kỹ sư 
sẽ xây những gì trong công viên nước? Trẻ sẽ thảo luận trong nhóm và phân công 
nhau mỗi bạn một nhiệm vụ. Xây xong công viên rồi các kỹ sư có đói bụng không? 
Các kỹ sư hãy đến của hàng ăn uống ăn cơm đi, các bác sẽ gọi mond như thế nào?, 
Trước khi ăn các bác phải làm những gì?.. Cứ như vậy cũng giúp cho ngôn ngữ 
của trẻ phong phú hơn, trẻ sẽ mạnh dạn hơn khi giao tiếp với mọi người xung 
quanh.
 - Tuy nhiên, cô giáo cũng có thể trở thành một người bạn cùng chơi tuyệt 
vời của trẻ. Tôi luôn dành những khoảng thời gian để chơi đùa,hướng dẫn trẻ, và 
đây cũng là cơ hội để hiểu những thiên hướng cá nhân của trẻ và giúp cho định 
hướng những kỹ năng giao tiếp. Tôi không hề áp đặt hay yêu cầu quá cao so với 
khả năng của trẻ mà tôi luôn luôn tôn trọng quyền tự do trong khi chơi, tự do sáng 
tạo của trẻ.Tôi biết nếu đặt quá nhiều kỳ vọng hay yêu cầu đối với trẻ, thì trẻ sẽ 
cảm thấy áp lực và dễ trở nên tự ti. Thay vào đó tôi luôn lắng nghe, quan sát và cố 
gắng hiểu trẻ để trẻ có điều kiện tốt nhất phát triển.
 - Qua thực tế tôi thấy việc tạo ra một không khí thoải mái, đầm ấm và việc 
đưa các trò chơi, tạo các tình huống, trong việc giao tiếp với trẻ là cách giúp trẻ 
giao tiếp tích cực nhất. Sau khi thực hiện biện pháp này tôi thấy lớp tôi không còn 
tình trạng đồ chơi của ai người đó chơi, góc nào chỉ chơi ở góc đó nữa, mà trẻ đã 
biết liên kết các vai chơi theo nhóm chơi, góc chơi với nhau thành thạo theo chủ đề 
chơi .
 11