Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp phát huy năng lực tự quản cho học sinh ở lớp chủ nhiệm Trường TH Hoàng Ninh

 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN VIỆT YÊN
 TRƯỜNG TIỂU HỌC HOÀNG NINH
 SÁNG KIẾN
MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT HUY NĂNG LỰC TỰ QUẢN
 CHO HỌC SINH Ở LỚP CHỦ NHIỆM
 Họ và tên: Nguyễn Thị Bình
 Chức vụ: Giáo viên
 Đơn vị công tác: Trường TH Hoàng Ninh
 Lĩnh vực nghiên cứu: Giáo dục
 Việt Yên, tháng 5 năm 2022 PHẦN I: MỞ ĐẦU
 I. LÝ DO VIẾT SÁNG KIẾN
 Điều 29, Khoản 2 - Luật Giáo dục năm 2019 đã xác định mục tiêu của giáo dục 
tiểu học là: “Giáo dục tiểu học nhằm hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển về 
đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, năng lực của học sinh; chuẩn bị cho học sinh tiếp 
tục học trung học cơ sở.” Như vậy, bên cạnh giúp học sinh hình thành kiến thức và kĩ 
năng thì năng lực và phẩm chất của HS phải được hình thành đầy đủ, song song và 
chắc chắn.
 Thông tư số 22/2016/TT-BGDĐT ngày 22 tháng 9 năm 2016, sửa đổi, bổ sung 
một số điều của quy định đánh giá học sinh tiểu học, ban hành kèm theo thông tư số 
30/2014/TT-BGDĐT 22 ngày 28 tháng 8 năm 2014 của bộ trưởng bộ' Giáo 'dục và 
đào tạo quy định thì năng lực tự quản là một trong những nội dung cần thiết trong 
đánh giá thường xuyên sự hình thành và phát triển năng lực của học sinh và là một 
trong những căn cứ xét hoàn thành chương trình lớp học.
 Thế kỷ XXI, hiện đại, văn minh cùng sự hòa nhập với cộng đồng thế giới, vì 
vậy đòi hỏi những người phải biết làm chủ được bản thân, ý thức được việc mình làm, 
làm việc chủ động, sáng tạo theo ý bản thân sao cho có hiệu quả, phù hợp nhất với lợi 
ích cộng đồng. Một lớp người tương lai như vậy sẽ không thể hình thành nếu thầy cô 
chúng ta không biết tạo ra cơ hội để học sinh được tập dược, rèn luyện tính tự giác tự 
quản, năng động, tự sáng tạo ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.
 Việc rèn năng lực tự quản cho học sinh là một trong những việc làm cần thiết 
của bất cứ giáo viên chủ nhiệm nào. Nếu từng học sinh có năng lực tự quản sẽ xây 
dựng được tập thể tự quản tốt, xây dựng được một môi trường giáo dục có trật tự, kỷ 
cương, xứng đáng là nơi đào tạo những con người có văn hoá, có nếp sống văn minh. 
Một giáo viên chủ nhiệm ngoài quản lý, giáo dục học sinh lớp mình còn đảm nhận rất 
nhiều công việc... nên giáo viên không thể ôm đồm làm thay mọi việc của học sinh, 
không phải lúc nào cũng có mặt ở trên lớp để chỉ đạo những công việc thường ngày 
của học sinh. Mặt khác, sự quá nhiệt tình của giáo viên chủ nhiệm sẽ khiến cho học 
sinh nảy sinh tâm lý ỷ lại, trông chờ giáo viên chủ nhiệm, thiếu trách nhiệm với bản 
thân và tập thể, làm lu mờ vị trí, vai trò của chính các em ngay tại tập thể lớp mình. 
Các em không được phát huy năng lực làm chủ bản thân của mình. Vậy làm thế nào 
để tiêu tốn thời gian không nhiều mà lớp chủ nhiệm vẫn đạt chất lượng toàn diện, bền 
vững, đích thực. Để giải quyết mâu thuẫn này, người giáo viên chủ nhiệm chỉ có con 
đường ngắn nhất là xây dựng những biện pháp nhằm phát huy năng lực tự quản của 
từng học sinh.
 Thực tế cho thấy, năng lực tự quản của học sinh ở tiểu học còn nhiều vấn đề 
như: ý thức tự quản chưa cao, thể hiện rõ nhất là khoảng thời gian sinh hoạt 15 phút 
đầu giờ, các hoạt động tập thể, các buổi tự quản... các em chưa tập trung hoạt động, 
nói chuyện riêng, làm việc riêng, không hợp tác. Một số em có tâm lí ỷ lại và trông 
chờ và bố mẹ và thầy cô. Các tiết Sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp,. tổ chức sơ sài, các 
em chưa được thể hiện tài năng, năng lực của mình.
 Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy và chủ nhiệm lớp 5, tôi nhận thấy, việc 
phát huy năng lực tự quản cho các em là một điều vô cùng quan trọng, đặc biệt là học 
sinh lớp 5. (lớp lớn nhất trường, luôn là lớp để các lớp dưới noi theo và cũng là lớp cương, xứng đáng là nơi đào tạo những con người có văn hoá, có nếp sống văn minh. 
Giáo viên tiêu tốn thời gian không nhiều mà lớp chủ nhiệm vẫn đạt chất lượng toàn 
diện, bền vững, đích thực. Có năng lực tự quản, các em sẽ phát huy năng lực làm chủ 
bản thân của mình ở trường, ở nhà và ngoài xã hội. Các em sẽ tự chủ trong việc học 
tập ở nhà (đặc biệt là học online) mà không cần bố mẹ tác động. làm nền tảng để học 
bậc học cao hơn, đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại.
 Chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp trong trường Tiểu học Hoàng Ninh cũng 
như giáo viên các trường khác tham khảo, vận dụng, góp phần nâng cao chất lượng 
giáo dục.
 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
 1. Cơ sở lý luận
 a) Sơ lược lịch sử của vấn đề nghiên cứu
 Năng lực tự quản của học sinh được rất nhiều thầy cô và phụ huynh quan tâm, 
đặc biệt là từ khi năng lực này được đưa vào thông tư số 30/2014/TT-BGDĐT 22 ngày 
28 tháng 8 năm 2014 của bộ trưởng bộ Giáo dục và đào tạo và thông tư 22/2016/TT - 
BGDĐT ngày 22 tháng 9 năm 2016, sửa đổi, bổ sung một số điều của quy định đánh 
giá học sinh tiểu học để đánh giá học sinh thì năng lực này càng được chú trọng hơn. 
Cụ thể: điều 5 khoản 2 trong thông tư số 30/2014/TT-BGDĐT 22 ngày 28 tháng 8 
năm 2014 của bộ trưởng bộ Giáo dục và đào tạo đã quy định: “Đánh giá sự hình thành 
và phát triển một số năng lực của học sinh gồm: Tự phục vụ, tự quản; Giao tiếp, hợp 
tác; Tự học và giải quyết vấn đề.”
 Các giải pháp phát huy năng lực tự quản cho học sinh tiểu học, đã có nhiều nhà 
giáo quan tâm và chia sẻ, có nhiều kinh nghiệm đáng để học hỏi, áp dụng. Tuy nhiên, 
các biện pháp đưa ra vẫn có những hạn chế nhất định, tính khả thi chưa cao, chỉ áp 
dụng ở một số trường, chưa mang tích chất đại trà. Một số giải pháp xây dựng lớp học 
thân thiện đưa ra còn chung chung, chưa cụ thể đến từng khối lớp.
 b) Một số đặc điểm tâm sinh lí của học sinh tiểu học, đặc biệt là học sinh lớp 
5
 Học sinh tiểu học tiếp cận thế giới thông qua cả lý trí và suy nghĩ. Trẻ có vô số 
câu hỏi đặt ra cho người lớn và cần câu trả lời hợp lý, không lấp liếm hay qua loa.
 Học sinh lớp 5 các em rất hiếu động, kĩ năng phân tích chưa sâu, sự chú ý chưa 
cao, các em dễ bắt chước và chịu tác động của mọi việc xảy ra xung quanh mình. 
Chính vì thế, nếu môi trường tác động tốt thì các em sẽ có những hành vi và đạo đức 
tốt, còn ngược lại thì sẽ rất tồi tệ, có thể các em sẽ hư hỏng, dối trá, mất tư cách, đạo 
đức kém.... Tuy nhiên ở lứa tuổi này, các em cũng rất thích được tán dương, khen 
ngợi. Vì vậy chúng ta cần những giải pháp thích hợp để giáo dục và định hướng đúng 
đắn cho các em học sinh trong các hoạt động giáo dục, học tập và vui chơi lành mạnh, 
phù hợp với lứa tuổi của các em.
 c) Vài nét về công tác tự quản
 Năng lực tự quản là khả năng tự tổ chức, quản lý, tự giải quyết những công việc 
của bản thân, của tập thể. + Còn có những em khi có mặt giáo viên thì tỏ ra nghiêm túc nhưng vắng mặt 
giáo viên thì còn làm việc riêng, nói tự do trong lớp hay không hợp tác với BCS lớp. 
Lớp còn mất trật tự khi cô giáo không có mặt ở lớp.
 + Một số em còn mang tính thụ động, chưa có tính tự giác, năng động và sáng 
tạo, có tâm lí ỷ lại và trông chờ và bố mẹ và thầy cô
 + Tiết truy bài còn mất trật tự, hiệu quả chưa cao.
 + Các em còn lúng túng khi tổ chức tiết Sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp,.
Tiết học tổ chức sơ sài, các em chưa được thể hiện tài năng, năng lực của mình.
Dưới đây là kết quả khảo sát về năng lực tự quản của lớp 5G đầu năm học:
 HS có năng lực tự HS có năng lực tự 
 HS có năng lực tự 
 quản nhưng chưa quản còn nhiều hạn 
 Sĩ số Thời gian quản tốt
 bền vững chế
 SL % SL % SL %
 28 Đầu năm 9 32,1 11 39,3 8 28,6
 2. Nguyên nhân của thực trạng trên
 - Về phía cha mẹ học sinh: Trường Tiểu học Hoàng Ninh nằm gần khu công 
nghiệp, cha mẹ đa số làm công nhân hoặc bán hàng nên họ không có nhiều thời gian 
cho con em, họ phó thác cho nhà trường, cho xã hội. Nhiều phụ huynh chỉ chăm chăm 
để ý dạy kiến thức cho con mà quên việc dạy cả năng lực, phẩm chất cho con. Nhiều 
bố mẹ (tâm lý thương con, chiều con) nên làm thay, làm hộ con nhiều.
 - Về phía học sinh: Do là học sinh lớp 5, các em lớn nhất trường nên thường 
hiếu động, ham chơi, thích thể hiện bản thân mình. Một số em tâm lý ngại ngùng, còn 
rụt rè, chưa mạnh dạn tham gia vào các hoạt động. Một số em tự tin tham gia các hoạt 
động, ban cán sự lớp rất có trách nhiệm và năng lực song còn lúng túng, không biết 
phải làm sao để lớp tự quản tốt.
 - Giáo viên: Giáo viên chủ nhiệm năm lớp 4 là giáo viên trẻ, kinh nghiệm chưa 
có nhiều, mặc dù dành rất nhiều thời gian cho công tác chủ nhiệm song hiệu quả vẫn 
chưa cao. Giáo viên chưa thực sự trao quyền tự chủ, tự quản cho HS, đôi khi còn làm 
thay, làm hộ học sinh.
 - Về phía xã hội: Trường Tiểu học Hoàng Ninh nằm trong khu công nghiệp 
phát triển. Kinh tế - xã hội tại địa phương có nhiều thay đổi đồng nghĩa với việc các 
tệ nạn xã hội (các quán Internet với các trò chơi điện tử hấp dẫn, lô đề, cờ bạc, phim 
ảnh, truyện tranh có nội dung không lành mạnh, kích động bạo lực, ...) đang song song 
lôi cuốn các em, các em ham chơi, ỷ lại, không có tính tự giác, tự học.
 Năm học trước, thời gian nghỉ học do dịch covid kéo dài nên nền nếp của các 
em cũng có phần chuệch choạch.
 Trên đây là một số nguyên nhân khiến cho việc phát huy năng lực tự quản của 
học sinh là một vấn đề không dễ.
 III. CÁC GIẢI PHÁP THỰC HIỆN
 1. Nắm vững tình hình học sinh, đặc biệt về năng lực tự quản của lớp
 Ngay khi được ban giám hiệu phân công nhận lớp, tôi tiến hành tìm hiểu tình 
hình học sinh của lớp, đặc biệt về năng lực tự quản của các em. Đối với từng chủ thể 
tôi khai thác những vấn đề khác nhau, nếu có sự trùng lặp thì tôi đặt ra sự so sánh, chính là đội ngũ cán sự lớp. Muốn xây dựng lớp tự quản, đầu tiên phải lựa chọn, bồi 
dưỡng được lớp trưởng xứng đáng là con chim đầu đàn của lớp, có phong cách chỉ 
huy tốt, cùng một ban cán sự lớp gương mẫu có khả năng tổ chức và quan trọng nhất 
là có tinh thần trách nhiệm cao. Đối với một lớp chọn của trường thì việc này không 
khó, song đối với lớp đại trà như năm nay tôi chủ nhiệm thì khá khó khăn. Từ đầu 
năm nhận lớp, tôi đã làm như sau:
 - Tìm hiểu năng lực của từng em, tìm hiểu nguyên vọng của các em đó để phân 
công phụ trách công tác thích hợp. Sau đó, tôi tổ chức cho lớp tự bình bầu ban cán sự 
lớp học (có sự định hướng của giáo viên)
 - Định hướng giúp học sinh tìm hiểu chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng 
vị trí trong ban cán sự lớp.
 - Ban cán sự lớp gồm các thành viên:
 + 01 lớp trưởng, 01 lớp phó học tập, 01 lớp phó phụ trách các hoạt động tập thể 
và 01 cờ đỏ.
 + Học sinh trong lớp được chia thành 3 tổ học tập. Mỗi tổ có 01 tổ trưởng, tổ 
trưởng theo dõi các hoạt động trong tổ mình, thành viên trong tổ theo dõi tổ trưởng.
 Sau khi giáo viên chủ nhiệm đã xây dựng kế hoạch và kiện toàn bộ máy ban 
cán sự lớp. Các em cũng đã nắm bắt được phần nào quyền hạn và trách nhiệm của 
mình khi đứng vào hàng ngũ ban cán sự lớp. Tôi để các em tự xác định nhiệm vụ của 
mình, giáo viên dựa trên những điều học sinh xây dựng và giúp các em hoàn thiện một 
cách đầy đủ nhất nhiệm vụ của từng thành viên trong ban cán sự lớp.
 + Lớp trưởng: Theo dõi chung mọi hoạt động của lớp, nếu có gì thay đổi báo 
ngay cho giáo viên chủ nhiệm. Tổ chức phân công nhiệm vụ cho các thành viên của 
lớp trong các hoạt động, báo cáo kết quả thi đua về mọi mặt của lớp hàng tuần cho 
giáo viên chủ nhiệm. Hàng ngày theo dõi sức khỏe các bạn, nhắc nhở các bạn thực 
hiện 5K phòng chống dịch...
 + Lớp phó phụ trách học tập: Tổ chức điều khiển các hoạt động học tập của lớp, 
điểm danh từ tổ trưởng, ghi chép sổ đầu bài, kịp thời và đầy đủ. Đề xuất ý tưởng thi 
đua giữa các tổ liên quan đến học tập như: đôi bạn cùng tiến, hoa điểm 10... tổ chức 
thi tìm hiểu, giải đáp các thắc mắc trong học tập, theo dõi kết quả học tập của lớp trong 
từng tuần và báo cáo với lớp trưởng hoặc giáo viên chủ nhiệm.
 + Lớp phó phụ trách các hoạt động tập thể khác: Nhận nhiệm vụ, tổ chức, phân 
công, điều khiển các buổi lao động, trực nhật do trường, lớp đề ra. Sau mỗi buổi lao 
động có nhận xét, đánh giá đến cuối tuần sinh hoạt báo cáo cho lớp trưởng. Tổ chức 
theo dõi, khuyến khích các bạn tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể 
thao, hoạt động thư viện. Báo cáo chung cho lớp trưởng hoặc giáo viên chủ nhiệm khi 
yêu cầu.
 + Cờ đỏ: Giám sát nhắc nhở việc thực hiện nội quy của lớp bạn cũng như của 
lớp mình, báo cáo kết quả cho liên đội, cho lớp trưởng hoặc giáo viên chủ nhiệm về 
tình hình của lớp.
 + Tổ trưởng: Theo dõi, chấm điểm thi đua và điều khiển các hoạt động của tổ 
nắm bắt tình hình cụ thể về học tập và nền nếp của từng thành viên tổ mình. Nộp bảng