Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp phát huy năng lực tự quản cho học sinh ở lớp chủ nhiệm

 Với một sáng kiến như thế này thì chưa thể làm nên điều gì trong sự phát 
triển chung của giáo dục mà đây chỉ là một chiếc “ốc vít” trong hành trong hành 
trình sản xuất chiếc xe. Nhưng đây cũng là một nụ cười mới của bản thân tôi vì 
đó là cả một sự nỗi lực của mình.
 Tôi mong muốn chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp trong trường Tiểu 
học Hoàng Ninh cũng như giáo viên các trường khác tham khảo, vận dụng, góp 
phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.
 PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn biện pháp
 Điều 29, Khoản 2 - Luật Giáo dục năm 2019 đã xác định mục tiêu của giáo 
dục tiểu học là: “Giáo dục tiểu học nhằm hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát 
triển về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ, năng lực của học sinh; chuẩn bị cho 
học sinh tiếp tục học trung học cơ sở.” Như vậy, bên cạnh giúp học sinh hình 
thành kiến thức và kĩ năng thì năng lực và phẩm chất của HS phải được hình 
thành đầy đủ, song song và chắc chắn.
 Thông tư số 22/2016/TT-BGDĐT ngày 22 tháng 9 năm 2016, sửa đổi, bổ 
sung một số điều của quy định đánh giá học sinh tiểu học, ban hành kèm theo 
thông tư số 30/2014/TTDĐT 22 ngày 28 tháng 8 năm 2014 của bộ trưởng bộ Giáo 
dục và đào tạo quy định thì năng lực tự quản là một trong những nội dung cần 
thiết trong đánh giá thường xuyên sự hình thành và phát triển năng lực của học 
sinh và là một trong những căn cứ xét hoàn thành chương trình lớp học.
 Thế kỷ XXI, hiện đại, văn minh cùng sự hòa nhập với cộng đồng thế giới, 
vì vậy không thể chấp nhận những người thụ động, ngoan ngoãn, chỉ biết vâng 
lời rập khuôn một cách máy móc, mà thực sự phải là người biết làm chủ được bản 
thân, ý thức được việc mình làm, làm việc chủ động, sáng tạo theo ý bản thân sao 
cho có hiệu quả, phù hợp nhất với lợi ích cộng đồng. Một lớp người tương lai như 
vậy sẽ không thể hình thành nếu thầy cô chúng ta không biết tạo ra cơ hội để học 
sinh được tập dược, rèn luyện tính tự giác tự quản, năng động, tự sáng tạo ngay 
từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. 
 Việc rèn năng lực tự quản cho học sinh là một trong những việc làm cần 
thiết của bất cứ giáo viên chủ nhiệm nào. Nếu từng học sinh có năng lực tự quản 
sẽ xây dựng được tập thể tự quản tốt, xây dựng được một môi trường giáo dục có 
trật tự, kỷ cương, xứng đáng là nơi đào tạo những con người có văn hoá, có nếp 
sống văn minh. Một giáo viên chủ nhiệm ngoài quản lý, giáo dục học sinh lớp 
mình chúng tôi còn đảm nhận rất nhiều công việc... nên giáo viên không thể ôm lý ngại ngùng, còn rụt rè, chưa mạnh dạn tham gia vào các hoạt động Một số 
em tự tin tham gia các hoạt động, ban cán sự lớp rất có trách nhiệm và năng lực 
song còn lúng túng, không biết phải làm sao để lớp tự quản tốt. Về phía giáo viên: 
Giáo viên chủ nhiệm năm lớp 4 là giáo viên trẻ, kinh nghiệm chưa có nhiều, cô 
đã phải đầu tư cho công tác chủ nhiệm một quỹ thời gian rất lớn, hơn nhiều lần 
so với số tiết theo quy định (3tiết/tuần), tuy nhiên hiệu quả đạt được vẫn chưa 
cao. Khi dự các tiết sinh hoạt lớp, sinh hoạt dưới cờ, tiết hoạt động tập thể, tôi 
thấy giáo viên chưa thực sự trao quyền tự chủ, tự quản cho HS, đôi khi còn làm 
thay, làm hộ học sinh.
 Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy và chủ nhiệm lớp 5, tôi nhận thấy, 
việc phát huy năng lực tự quản cho các em là một điều vô cùng quan trọng. Học 
sinh ở mỗi lớp có những đặc điểm tâm lí, tính chất đặc thù khác nhau nên muốn phát 
huy năng lực tự quản cho học sinh cũng cần có những biện pháp riêng cho từng khối 
lớp, đặc biệt là học sinh lớp 5. (lớp lớn nhất trường, luôn là lớp để các lớp dưới noi 
theo và cũng là lớp tiền đề cho bậc học cao hơn)
 Chính vì những lý do trên, bản thân tôi luôn mong muốn chia sẻ, trao đổi 
và học tập kinh nghiệm từ các đồng nghiệp về “Một số biện pháp phát huy năng 
lực tự quản cho học sinh ở lớp chủ nhiệm”. 
 2. Phạm vi và đối tượng thực hiện
 a) Phạm vi 
 Học sinh lớp 5G (tổng số 27 học sinh), trường Tiểu học Hoàng Ninh - Nếnh 
- Việt Yên - Bắc Giang. 
 Học kì 1 năm học 2021-2022.
 b) Đối tượng 
 Nghiên cứu một số biện pháp phát huy năng lực tự quản cho học sinh.
 3. Mục đích của biện pháp
 Giúp học sinh phát huy năng lực tự quản, từ đó góp phần phát triển toàn diện cho học 
sinh.
 Nắm được một số giải pháp nhằm phát huy năng lực tự quản cho học sinh ở 
lớp chủ nhiệm, cụ thể ở lớp 5.
 Làm tài liệu cho bản thân và đồng nghiệp về việc phát huy năng lực tự quản 
cho học sinh ở lớp chủ nhiệm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. - Đối với cha mẹ học sinh: Đây là nơi tin cậy và nắm rõ được tính cách của 
con mình nhất, có những học sinh ra ngoài rất lễ phép và tự giác trong mọi hoạt 
động nhưng ở nhà thì hoàn toàn ngược lại. Dành nhiều thời gian khai thác và ghi 
chép cẩn thận những thông tin thu thập được trong lần tiếp xúc với phụ huynh 
trong buổi họp cha mẹ học sinh đầu năm, các buổi đi thực tế tại gia đình các em, 
qua các buổi nói chuyện, liên hệ qua điện thoại
 - Đối với học sinh: Tạo bầu không khí thân thiện, cởi mở và chân thành, 
thân thiện hết mức có thể để tạo cho học sinh cảm giác tin tưởng, an toàn khi tiếp 
xúc. Sẵn sàng lắng nghe và chấp nhận quan điểm của học sinh một cách vô điều 
kiện, không phê phán, không lên án hay phản bác học sinh khi các em thể hiện 
quan điểm cá nhân của mình, hay bộc lộ những hành vi, suy nghĩ khác thường. 
Nhờ đó chúng ta mới có thể biết được nội dung các em muốn chia sẻ. Cảm thông, 
chia sẻ với học sinh, đặc biệt giáo viên cần tôn trọng cảm xúc của học sinh, xem 
các em có thật sự muốn chia sẻ với mình hay không? Nếu các em chưa đủ tin 
tưởng thì giáo viên hãy xem vấn đề đó thì cần làm tốt tâm lý cho các em, đặt bản 
thân mình vào chính hoàn cảnh của các em, xuất phát từ tình yêu thương, sự cảm 
thông chia sẻ thật sự. Một vài chia sẻ cá nhân thích hợp của giáo viên có thể tạo 
ra bầu không khí tin tưởng, đặc biết khi gặp đối tượng học sinh còn rụt rè, do dự. 
Tôi cũng dành nhiều thời gian để quan sát các em trong quá trình học tập, rèn 
luyện, tham gia các hoạt động vui chơi cùng các em.
 Dưới đây là phiếu tôi phát từ ngay khi nhận lớp để nắm rõ tình hình từng 
em:
 THÔNG TIN HỌC SINH
 Họ và tên: .. Ngày tháng năm sinh: 
 .....
 Địa chỉ: .
 Họ tên bố: .. Nghề nghiệp: ... SĐT: 
 Họ tên mẹ: Nghề nghiệp: ..SĐT: 
 Trong nhà có  Người con. Em là con thứ mấy: 
 Điểm mạnh của bản thân:  
 Điểm yếu của bản thân:
 Em mong ước điều gì:  + Lớp trưởng: Theo dõi chung mọi hoạt động của lớp, nếu có gì thay đổi 
báo ngay cho giáo viên chủ nhiệm. Tổ chức phân công nhiệm vụ cho các thành 
viên của lớp trong các hoạt động, báo cáo kết quả thi đua về mọi mặt của lớp hàng 
tuần cho giáo viên chủ nhiệm. Hàng ngày theo dõi sức khỏe các bạn, nhắc nhở 
các bạn thực hiện 5K phòng chống dịch...
 + Lớp phó phụ trách học tập: Tổ chức điều khiển các hoạt động học tập của 
lớp, điểm danh từ tổ trưởng, ghi chép sổ đầu bài, kịp thời và đầy đủ. Đề xuất ý 
tưởng thi đua giữa các tổ liên quan đến học tập như: đôi bạn cùng tiến, hoa điểm 
10... tổ chức thi tìm hiểu, giải đáp các thắc mắc trong học tập, theo dõi kết quả 
học tập của lớp trong từng tuần và báo cáo với lớp trưởng hoặc giáo viên chủ 
nhiệm.
 + Lớp phó phụ trách các hoạt động tập thể khác: Nhận nhiệm vụ, tổ chức, 
phân công, điều khiển các buổi lao động, trực nhật do trường, lớp đề ra. Sau mỗi 
buổi lao động có nhận xét, đánh giá đến cuối tuần sinh hoạt báo cáo cho lớp 
trưởng. Tổ chức theo dõi, khuyến khích các bạn tham gia các hoạt động văn hóa, 
văn nghệ, thể dục thể thao, hoạt động thư viện. Báo cáo chung cho lớp trưởng 
hoặc giáo viên chủ nhiệm khi yêu cầu.
 + Cờ đỏ: Giám sát nhắc nhở việc thực hiện nội quy của lớp bạn cũng như 
của lớp mình, báo cáo kết quả cho liên đội, cho lớp trưởng hoặc giáo viên chủ 
nhiệm về tình hình của lớp.
 + Tổ trưởng: Theo dõi, chấm điểm thi đua và điều khiển các hoạt động của 
tổ nắm bắt tình hình cụ thể về học tập và nền nếp của từng thành viên tổ mình. 
Nộp bảng nhận xét, đánh giá, chấm điểm thi đua báo cáo lại cho lớp trưởng.
 Ban cán sự lớp luân phiên nhau thực hiện và duy trì các tiết tự quản.
 + Những cá nhân khác: Theo dõi giám sát việc thực hiện nhiệm vụ của Ban 
cán sự. Báo cáo với giáo viên chủ nhiệm nếu phát hiện làm việc thiếu tinh thần 
trách nhiệm, che dấu khuyết điểm của bạn. Ban cán sự lớp, các tổ trưởng, tổ phó 
theo dõi đánh giá xếp loại thi đua cuối tuần, cuối tháng, cuối năm dựa vào thang 
điểm cụ thể.
 Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ không thể tránh khỏi những khó khăn 
vi phạm của một số cá nhân trong lớp. Vì vậy giáo viên chủ nhiệm gặp trực tiếp 
những học sinh đó trao đổi về lỗi vi phạm để tháo gỡ Sau đó nếu học sinh có 
sự tiến bộ giáo viên chủ nhiệm kịp thời khuyến khích, động viên sự cố gắng kịp 
thời. Đồng thời bảo vệ, xây dựng phát huy uy tín của ban cán sự lớp đối với tập 
thể. Tuyệt đối giáo viên không được tạo ra sự đối lập giữa ban cán sự lớp với các khéo léo, giúp đỡ các em nhìn ra lỗi sai và tìm cách khắc phục để hoạt động nhịp 
nhàng, tránh phê bình loại bỏ, sẽ gây ra tâm lý học sinh cảm thấy mình kém cỏi 
khi không hoàn thành nhiệm vụ.
 Tổ chức các hoạt động thực tế để học sinh được rèn luyện các kĩ năng tự 
quản. Đây là bước quan trọng mà trong đó mọi thành viên của lớp đều được tham 
gia vào việc xây dựng nề nếp tự quản, ban đầu giáo viên chủ nhiệm tham gia trực 
tiếp vào việc xây dựng kế hoạch hoạt động, hướng dẫn học sinh chuẩn bị hoạt 
động, điều khiển học sinh tham gia hoạt động và đánh giá kết quả hoạt động đó. 
Sau đó giáo viên chủ nhiệm giao dần cho đội ngũ cán sự lớp tự tổ chức và điều 
khiển các hoạt động của lớp. Giáo viên lúc này chỉ là người tư vấn, định hướng 
ban cán sự lớp theo dõi, làm việc. Chúng ta hãy vui cùng những thành tích nhỏ 
bé nhất của học trò, hãy chia sẻ những thất bại của các em, vừa là thầy vừa là bạn 
để các em luôn cởi mở và gần gũi với giáo viên hơn.
 c) Xây dựng nội quy riêng của lớp
 Giáo viên chủ nhiệm nên cho học sinh tự xây dựng nội quy của học sinh 
khi đến trường bằng cách trả lời những câu hỏi như: Theo em những việc gì học 
sinh không được làm khi đang trong giờ học? Tác phong học sinh khi đến trường 
phải như thế nào?... Từ câu trả lời của học sinh, sau đó dưới sự định hướng của 
giáo viên chủ nhiệm, các bạn trong ban cán sự lớp sẽ tóm tắt lại thành nội quy 
của lớp. Nội quy này do các em tự viết lên và gắn trên tường để các em ghi nhớ 
thực hiện. (Lớp đã xây dựng được 5 điều nên làm và 5 điều không nên làm)
 Căn cứ vào phiếu điểm thi đua của nhà trường và các tiêu chí thi đua của 
trường, lớp tôi xây dựng phiếu điểm thi đua cho học sinh và đây cũng được coi 
là quy định riêng của lớp. Từ đó các tổ trưởng theo dõi đánh giá xếp loại thi đua 
cuối tuần, cuối tháng, cuối năm. 
 Cuối mỗi tuần/tháng/học kì/năm đều có đánh giá thi đua để khen thưởng 
những cá nhân, nhóm, tổ thực hiện tốt, những bạn có tiến bộ và thảo luận hình 
thức phạt cho các cá nhân, nhóm, tổ vi phạm nhiều. Điều này vừa động viên 
khuyến khích, vừa mang tính răn đe các em.
 Phần thưởng là đồ dùng học tập như bút chì, tẩy, thước kẻ, vở, phấn, giấy 
A4 hay 1 cuốn sổ nhỏ, 1 bức tranh nhỏ, .... (Học sinh được thưởng sẽ lên bốc 
thăm phần thưởng của mình). Kinh phí trích từ quỹ lớp. 
 Hình thức phạt do lớp thống nhất tùy theo tuần, có thể là vệ sinh lớp, chép 
lại nội quy lớp, cho các bạn nặn tượng, hát 1 bài hay đọc 1 bài thơ, nhay lò cò, 
chống đẩy, ... ý tưởng, khuyến khích các em lên kế hoạch cụ thể và tự tổ chức. Và mỗi giờ sinh 
hoạt lớp tôi đóng vai trò là một khách mời xem các học trò của mình biểu diễn.
 Chia sẻ với học sinh: Giáo viên chúng ta cần gần gũi, sẻ chia những khó 
khăn cùng các em khi gia đình gặp việc không may mắn như ốm đau, tai nạn... để 
thăm hỏi kịp thời, giáo dục các em lòng tương thân tương ái, giúp đỡ bạn bè trong 
mọi hoàn cảnh nếu có thể. 
 Các em vui vẻ ủng hộ tết vì bạn nghèo
 * Tiết Sinh hoạt dưới cờ 
 Vì năm nay dịch nên không tổ chức sinh hoạt dưới cờ trướ toàn trường, tôi 
chủ động cho lớp tự tổ chức sinh hoạt dưới cờ trong lớp. Tôi giao cho các em 
quyền tự chủ để soạn nội dung cũng như tập duyệt chương trình sinh hoạt. Cô chỉ 
là người dự giờ và góp ý để buổi sau tiến bộ hơn.
 Lớp trưởng cho lớp chào cờ.
 Các em chuẩn bị và biểu diễn văn nghệ. 
 Học sinh tự tổ chức và chơi trò chơi.
 * Thực hiện các hoạt động theo chủ đề của Liên đội
 Ví dụ 1: Chủ đề tháng 11: “Tôn sư trong đạo” giáo viên và ban cán sự cùng 
nhau lên kế hoạch tổ chức cho các bạn tìm hiểu về truyền thống ngày nhà giáo 
Việt Nam 20/11, sưu tầm các bài thơ, về Thầy Cô, ca dao tục ngữ, ca ngợi tình 
yêu quê hương đất nước (Tổ chức cuộc thi giữa các tổ). Ban giám khảo có thể 
là giáo viên chủ nhiệm, cha mẹ học sinh, và giáo viên bộ môn văn, bộ môn mĩ 
thuật giảng dạy của lớp....
 Ví dụ 2: Từng chi đội sẽ tham gia phong trào chăm sóc công trình măng 
non của liên đội đề ra, mỗi lớp sẽ trồng và bố trí các cây theo một kiểu riêng phù 
hợp với khuôn viên của lớp mình được phân công, lựa chọn loại cây để chăm sóc 
khác nhau. Lớp đã trồng được vườn cây lớp mình (do các em tự mang đi và chăm 
sóc)