Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao chất lượng giải toán có lời văn Lớp 2

 Một số biện pháp nâng cao chất lượng giải toán có lời văn lớp 2
I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài. 
 Bậc Tiểu học là một cấp học nền tảng của giáo dục phổ thông. Trong đó lớp 2 là 
một trong những viên gạch quan trọng để xây dựng nền tảng đó. Trong chương trình 
học có các môn như: Tiếng Việt, Đạo đức, Thủ công, trong đó môn Toán góp phần 
hết sức quan trọng và có tầm ảnh hưởng thực tế cao. Toán học góp phần quan trọng 
trong việc đặt nền móng cho việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh. Trên cơ 
sở cung cấp những tri thức về số học: số tự nhiên, số thập phân, các đại lượng cơ 
bản,giải toán có lời văn là ứng dụng thiết thực trong đời sống và một số yếu tố hình 
học đơn giản. Ở Tiểu học các em được hình thành và phát triển tư duy toán học. Cung 
cấp tri thức cơ bản cho nền toán học. Nếu không nắm chắc các kiến thức cơ bản này 
các em sẽ phải gặp rất nhiều khó khăn trong việc học toán ở các cấp sau. Riêng đối 
với học sinh lớp 2 khả năng nhận thức và tư duy của các em được bắt đầu hình thành 
và phát triển ở lớp 1. Song ở lớp 1 các em được thực hiện các phép tính và bài toán 
đơn giản. Giải các bài toán chỉ cần sử dụng phép tính cộng hoặc phép tính trừ. Những 
kiến thức ngày càng phong phú và mới mẻ ở lớp 2 sẽ gây cho các em không ít khó 
khăn. Yêu cầu học sinh phải sử dụng tối đa khả năng tư duy và ghi nhớ mới có thể 
làm và giải đúng các bài toán đó. Ở lớp 2 các em sẽ được học thêm: Phép tính nhân và 
phép tính chia, các đại lượng đo độ dài (đề – xi – mét, ki – lô – mét, mi – li – mét), 
phép tính cộng trừ số có ba chữ số, cách tính chu vi hình tam giác, tứ giác học sinh 
phải hiểu được bài toán để lựa chọn phép tính đúng. Sau đó trình bày bài giải sao cho 
đúng, đáp ứng yêu cầu của bài toán đưa ra. 
 Trong quá trình dạy học tôi thấy các em hay gặp các vấn đề khi giải một bài toán 
như: Viết chưa đúng lời giải, lựa chọn phép tính không phù hợp với yêu cầu của bài 
toán, chưa biết cách trình bày bài giải,Đối với một người giáo viên tôi luôn mong 
muốn các em có thể học tốt, chiếm lĩnh được tri thức. Vậy để làm sao các em có thể 
hiểu và làm đúng các dạng bài toán trong chương trình lớp 2 là điều tôi luôn suy nghĩ. 
Hơn hết đối với học sinh Tiểu học dạng toán có lời văn có vị trí rất quan trọng. Đọc 
một đề toán để hiểu đã là không dễ đối với các em. Sau đó các em phải tự phân phân 
tích đề, tóm tắt, viết lời giải, phép tính, đáp số  Hơn nữa địa bàn của trường chúng 
tôi gồm cả học sinh thiểu số, ngôn ngữ của các em còn rất hạn chế. Làm thế nào để 
các em đọc hiểu được bài toán, viết đúng lời giải, phép tính và đáp số. Đây là một 
vấn đề mà tôi luôn trăn trở.
 Qua kinh nghiệm của bản thân và học hỏi, trao đổi kinh nghiệm cùng đồng 
nghiệp, tôi đã mạnh dạn làm sáng kiến kinh nghiệm : “Một số biện pháp nâng cao 
chất lượng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 2”. Với mong muốn giúp các em có 
thể giải đúng bài toán, học tốt hơn môn Toán. 
Giáo viên: Thân Thị Tám - 1 - Trường TH Lý Tự Trọng Một số biện pháp nâng cao chất lượng giải toán có lời văn lớp 2
dạy học theo Tài liệu Tiếng Việt 1 - Công nghệ giáo dục, Thư viện thân thiện,... một 
cách linh hoạt, phù hợp và hiệu quả; không áp đặt một cách máy móc, khiên cưỡng. 
Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, phần mềm quản lí kết quả giáo dục và học 
tập của học sinh để giảm áp lực về hồ sơ, sổ sách, dành nhiều thời gian cho giáo viên 
quan tâm đến học sinh và đổi mới phương pháp dạy học. Hướng dẫn các địa phương 
tiếp tục điều chỉnh nội dung dạy học theo Chương trình giáo dục phổ thông hiện hành 
một cách hợp lí: không cắt xén cơ học mà tập trung vào đổi mới phương pháp dạy và 
học, đổi mới cách thức tổ chức các hoạt động giáo dục sao cho nhẹ nhàng, tự nhiên, 
hiệu quả,... nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và hướng đến phát triển 
toàn diện phẩm chất, năng lực học sinh.
 Căn cứ vào chuẩn kiến thức, kĩ năng cho môn Toán lớp 2 ban hành ngày 
05/05/2006, Quyết định số 16/2006/QĐ-BGDĐT (gọi tắt là Quyết định 16) về 
Chương trình giáo dục phổ thông do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành đã xác định rõ 
mục tiêu của Giáo dục Tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu 
cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ 
năng cơ bản để học sinh tiếp tục học Trung học cơ sở. Việc giải đúng các bài toán có 
lời văn là vô cùng cần thiết. 
 Càng ngày yêu cầu của xã hội càng cao, chính vì đó chất lượng giáo dục càng 
phải được chú trọng. Việc trang bị cho học sinh kiến thức về toán học, giúp học sinh 
áp dụng vào giải toán và thực tế luôn được quan tâm. Qua việc giải toán còn giúp cho 
các em hình thành và rèn luyện các đức tính như: chăm chỉ, tìm tòi, sáng tạo, kiên 
trì,...Giúp các em hình thành nhân cách. Thay đổi các phương pháp và hình thức dạy 
học giúp học sinh tăng khả năng tư duy, tự giác trong việc tiếp thu kiến thức. 
2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu.
a) Thuận lợi:
* Nhà trường:
 - Cơ sở vật chất tương đối đầy đủ phục vụ cho việc dạy - học.
 - Thư viện đáp ứng tương đối đầy đủ đồ dùng thiết bị dạy - học.
 - Ban Giám hiệu luôn quan tâm, nhắc nhở giáo viên hoàn thành tốt các công việc 
 được giao.
* Giáo viên: 
 - Các giáo viên được đào tạo theo đúng chuẩn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc 
 tiếp cận với các phương pháp giải toán dễ dàng. 
 - Hầu hết các giáo viên có lòng nhiệt huyết với nghề, tích cực tìm tòi, học hỏi, vận 
 dụng những phương pháp dạy học phù hợp để áp dụng vào giảng dạy.
 - Chương trình học, kiến thức, kĩ năng được giáo viên thiết kế theo đúng chuẩn 
 của Bộ giáo dục và Đào tạo đề ra theo từng môn học, lớp học.
Giáo viên: Thân Thị Tám - 3 - Trường TH Lý Tự Trọng Một số biện pháp nâng cao chất lượng giải toán có lời văn lớp 2
 Giúp học sinh nắm chắc cách trình bày và viết đúng Bài giải. Giúp học sinh xác 
định các dạng giải toán có lời văn ở lớp 2. Giúp học sinh xác định đúng bài toán ở 
dạng nào. Từ đó giải đúng được bài toán. 
 Kích thích sự tư duy và ham học môn Toán.
 Nâng cao chất lượng dạy – học toán cho học sinh lớp 2. 
b) Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp.
b.1) Thống kê các dạng toán có lời văn của lớp 2.
 Qua quá trình giảng dạy khối lớp 2, nghiên cứu chương trình môn toán, và trao 
đổi kinh nghiệm cùng đồng nghiệp, tôi đã thống kê được các dạng bài toán có lời văn 
lớp 2 như sau:
 Dạng 1: Bài toán về ít hơn.
 Dạng 2: Bài toán về nhiều hơn
 Dạng 3: Bài toán về tính tuổi.
 Dạng 4: Bài toán về hình học (tính độ dài đường gấp khúc; tính chu vi hình tam 
giác, tứ giác).
 Dạng 5: Bài toán về tích.
 Dạng 6: Bài toán về thương.
 Qua các dạng toán trên người giáo viên phải nắm vững các dạng toán để có cách 
giải và cách hướng dẫn học sinh phù hợp. Giúp học sinh dễ hiểu, dễ nhớ và trình bày 
đúng bài giải.
b.2) Cách trình bày bài giải, viết lời giải, phép tính và đáp số.
 Trước khi áp xác định các dạng toán có lời văn ở lớp 2, học sinh phải nắm chắc 
được cách trình bày một bài giải và cách viết lời giải, phép tính, đáp số sao cho đúng. 
Những kiến thức này các em đã được học ngay từ lớp 1. Vậy tôi xin nhắc lại như sau:
 * Cách trình bày: Không được trình bày bài giải mà 3 phần: Lời giải, phép tính, 
đáp số thẳng một hàng. Tùy vào quy định của từng lớp, giáo viên sẽ cho học sinh 
trình bày sao cho đẹp. Đối với lớp tôi, lời giải sẽ lùi vào so với ô lỗi 1 ô, phép tính lùi 
vào 2 ô, đáp số lùi vào 3 ô. 
 * Cách viết lời giải: Dựa vào phần đề toán yêu cầu tìm gì, học sinh sẽ đặt lời giải 
như sau: 
 - Bỏ từ Hỏi
 - Thay chữ bao nhiêu, mấy, bằng chữ số
Giáo viên: Thân Thị Tám - 5 - Trường TH Lý Tự Trọng Một số biện pháp nâng cao chất lượng giải toán có lời văn lớp 2
Ví dụ:
 1. Anh có 12 cái kẹo, em có ít hơn anh 5 cái kẹo. Hỏi em có bao nhiêu cái kẹo?
 Bài giải
 Em có số cái kẹo là:
 12 – 5 = 7 (cái)
 Đáp số: 7 cái kẹo
 2. Một mảnh vài dài 9dm, cắt ra 5dm để may túi. Hỏi mảnh vải còn lại dài bao 
nhiêu đề-xi-mét?
 Bài giải
 Mảnh vài còn lại dài số đề-xi-mét là
 9 – 5 = 4 (dm)
 Đáp số: 4dm
* Dạng 2: Bài toán về nhiều hơn.
 - Cách nhận biết: Phần thông tin có các từ: Nhiều hơn, cao hơn, nặng hơn,
 - Cách giải: Sử dụng phép tính cộng.
 Ví dụ:
 1. Nam có 10 viên bi. An có nhiều hơn Nam 5 viên bi. Hỏi An có bao nhiêu viên 
bi?
 Bài giải
 An có số viên bi là:
 10 + 5 = 15 (viên)
 Đáp số : 15 viên bi
 2. Bạn Hoa cao 90cm, bạn Hùng cao hơn bạn Hoa 5cm. Hỏi bạn Hùng cao bao 
nhiêu xăng-ti-mét?
 Bài giải
 Bạn Hùng cao số xăng-ti-mét là:
 90 + 5 = 95 (cm)
* Dạng 3: Bài toán về tính tuổi.
 - Cách nhận biết: Bài toán yêu cầu tính tuổi.
Giáo viên: Thân Thị Tám - 7 - Trường TH Lý Tự Trọng Một số biện pháp nâng cao chất lượng giải toán có lời văn lớp 2
 Bài giải
 Độ dài đường gấp khúc MNPQ là:
 4 + 3 + 4 = 11(cm)
 Đáp số: 11cm
 2. Tính chu vi hình tam giác:
 Bài giải
 Chu vi hình tam giác ABC là:
 3 + 5 + 4 = 12 (cm)
 Đáp số: 12cm
3. Tính chu vi hình tứ giác:
Giáo viên: Thân Thị Tám - 9 - Trường TH Lý Tự Trọng Một số biện pháp nâng cao chất lượng giải toán có lời văn lớp 2
 Vườn cây nhà chú Tuấn có số cây là:
 3 x 4 = 12 (cây)
 Đáp số: 12 cây
* Dạng 6: Bài toán về thương. 
 - Dấu hiệu nhận biết: + Phần thông tin có từ: Chia đều, xếp,
 - Cách giải: Sử dụng phép tính chia.
Ví dụ:
 1. Có 25 cái kẹo chia đều cho 5 người. Hỏi mỗi người có mấy cái kẹo?
 Bài giải
 Mỗi người có số cái kẹo là:
 25 : 5 = 5 (cái kẹo)
 Đáp số: 5 cái kẹo
 2. Có 15 quyển truyện xếp vào các ngăn, mỗi ngăn có 3 quyển truyện. Hỏi xếp 
 được vào mấy ngăn?
 Bài giải
 Xếp được vào số ngăn là:
 15 : 3 = 5 (ngăn)
 Đáp số: 5 ngăn
c. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp.
 Với các biện pháp giải pháp đã nêu trên chúng ta cần thấy được mối tương 
quan giữa các biện pháp, giải pháp. Từ đó, tìm ra được các điều kiện để thực hiện các 
biện pháp, giải pháp:
 - HS đầu tiên phải nắm được nội dung của các bài, thực hiện được các phép 
tính về số có 1, 2 và 3 chữ số.
 - Cung cấp cho HS các dạng toán cơ bản rồi tới nâng cao.
 - Giúp HS định hình được một bài toán cụ thể nằm ở dạng nào.
 - Hướng dẫn HS áp dụng vào bài làm một bài toán cụ thể giúp HS hình tượng 
hóa bài toán một cách đơn giản.
c) Mối quan hệ gữa các biện pháp, giải pháp.
Giáo viên: Thân Thị Tám - 11 - Trường TH Lý Tự Trọng Một số biện pháp nâng cao chất lượng giải toán có lời văn lớp 2
1. Kết luận.
 Qua đề tài nghiên cứu trên, tôi đã thống kê được các dạng bài tập toán có lời văn 
ở lớp 2. Từ đó, tìm ra một số biện pháp giúp học sinh giải đúng dạng toán này. Thông 
qua kết quả áp dụng thực tiễn cho thấy học sinh đã học tốt hơn, và giải đúng các bài 
toán có lời văn. Đây cũng chính là một trong những mục tiêu của người giáo viên 
trong quá trình giảng dạy. Luôn muốn học sinh của mình học tốt hơn, giải đúng các 
bài toán. 
 Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã phát hiện và rút ra được nhiều điều lý thú về 
nội dung và phương pháp dạy toán ở tiểu học. Tôi cảm thấy mình được rèn luyện 
thêm lòng kiên trì, sự nhẫn lại. Tăng thêm tính tìm tòi, học hỏi, lòng say mê nghiên 
cứu trong công việc dạy học. Nhằm đem lại niền đam mê học toán và dạy toán cho 
học sinh và chính bản thân tôi. 
 Đối với đề tài nghiên cứu này, không những tôi mà tất cả các giáo viên ở các 
trường, các địa bàn khác nhau đều có thể áp dụng. Với sự mong muốn mang đến cho 
các em sự vui thích, đam mê trong toán học. Tôi chắc chắn các đồng nghiệp cũng có 
thể đạt được kết quả như tôi và có thể cao hơn đối với mặt bằng học sinh tốt hơn. 
 Tuy nhiên, đề tài này tôi đang trong quá trình nghiên cứu và kinh nghiệm còn ít 
nên còn nhiều thiếu sót. Rất mong sự góp ý, giúp đỡ của Hội đồng khoa học để đề tài 
của tôi được hay hơn và có kết quả tốt hơn.
2. Kiến nghị.
 Qua thực tế giảng dạy môn toán ở trường tiểu học nói chung và lớp 2 nói riêng. 
Tôi thấy người giáo viên phải luôn luôn tìm tòi học hỏi, trau rồi kinh nghiệm để nâng 
cao trình độ nghiệp vụ.
 Từ kinh nghiệm thực tế trong quá trình giảng dạy, để giúp học sinh thích học và 
giải toán có lời văn, tôi thấy các nhà soạn sách giáo khoa đã lựa chọn, sắp xếp hệ 
thống các bài tập từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp để các em có thể vận dụng 
tốt các kiến thức đã học.
 Đối với giáo viên ở mỗi dạng toán cần hướng dẫn học sinh nhận dạng thông qua 
các dấu hiệu nhận biết riêng. Để học sinh dễ hiểu, chọn phép tính đúng cho từng bài 
giải. Không dừng lại ở kết quả ban đầu (giải đúng bài toán) mà nên có yêu cầu cao 
hơn đối với học sinh. Có thể yêu cầu học sinh viết lời giải khác, hoặc cho một phép 
tính yêu cầu học sinh đưa ra đề toán mới.
 Giáo viên phải luôn luôn đổi mới phương pháp dạy bằng nhiều hình thức như: trò 
chơi, đố vui...kích thích sự chủ động, vui thích trong môn học. Trong giảng dạy giáo 
viên cần chú ý phát triển tư duy, khả năng phân tích, tổng hợp, khả năng suy luận 
Giáo viên: Thân Thị Tám - 13 - Trường TH Lý Tự Trọng