Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 5 tuổi phát triển khả năng sáng tạo khi vẽ trong hoạt động tạo hình

 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài
 Giáo dục phát triển thẩm mĩ là một trong năm mặt giáo dục nhằm phát 
triển toàn diện cho trẻ mầm non, góp phần hình thành những yếu tố đầu tiên của 
nhân cách, chuẩn bị cho trẻ vào học lớp một. Trong chương trình giáo dục mầm 
non, giáo dục phát triển thẩm mỹ cho trẻ được tiến hành thông qua nhiều hoạt 
động mà tạo hình được coi là hoạt động nghệ thuật có ưu thế. Bởi tạo hình là 
hoạt động được trẻ mầm non rất ưa thích, đồng thời tạo ra điều kiện thuận lợi 
nhất cho sự phát triển của cảm giác, tri giác thẩm mỹ, góp phần nâng cao trí 
tưởng tượng mang tính nghệ thuật, cơ sở hình thành thị hiếu thẩm mỹ sau này 
cho trẻ. 
 Trẻ em luôn tò mò, ham muốn học hỏi, tìm hiểu thế giới xung quanh. 
Trong khi được tham gia vào các hoạt động tạo hình trẻ thực sự được lĩnh hội và 
phát triển khả năng hoạt động trí tuệ như: óc quan sát, trí nhớ, tư duy, tưởng 
tượng. Nhờ hoạt động tạo hình mà vốn hiểu biết của trẻ về thế giới xung quanh 
được tăng lên, ngày càng trở nên tốt hơn về lượng và chất.
 Chính vì vậy, ở trường mầm non “vẽ” giữ vị trí quan trọng trong hoạt động 
tạo hình. Dạy vẽ cho trẻ giúp khơi gợi và phát huy khiếu thẩm mỹ vốn có của 
trẻ. Những nét vẽ nghệch ngoạc, hồn nhiên, hết sức bình dị nhưng rất cần thiết 
trong quá trình hình thành khả năng cảm thụ cái đẹp và khả năng tư duy sáng tạo 
của trẻ. Từ những nét vẽ, bức tranh đó chính là cảm xúc, tình cảm, là mơ ước mà 
trẻ đã thể hiện trên trang giấy. Vì vậy nếu giáo viên biết cách tổ chức một cách 
khoa học hợp lý thì hiệu quả sẽ được nâng lên.
 Thực tế hiện nay, kỹ năng vẽ và tính sáng tạo trong các bài vẽ của trẻ mầm 
non 5 tuổi chưa cao do: giáo viên còn thực hiện rập khuôn theo nội dung hướng 
dẫn thực hiện chương trình, chưa biết cách khai thác tìm tòi những nội dung phù 
hợp với khả năng thực tế của trẻ. Cô thường xuyên sử dụng các sản phẩm mẫu 
và làm mẫu. Điều đó đã làm tê liệt những cảm xúc ý tưởng sáng tạo của trẻ. Các 
nguyên vật liệu đưa vào sử dụng còn nghèo nàn và đa số các giáo viên thường 
không tự tin khi dạy môn học này.
 Vì vậy, để nâng cao chất lượng các tranh vẽ của trẻ trong môn hoạt động 
tạo hình, phát huy nuôi dưỡng khả năng sáng tạo, ham muốn tạo ra cái đẹp của 
trẻ rất cần có những nghiên cứu đề xuất các biện pháp khả thi, hữu hiệu thúc đẩy 
khả năng sáng tạo khi vẽ trong hoạt động tạo hình cho trẻ mầm non 5 tuổi. Là 
một cán bộ quản lý công tác chuyên môn, tôi luôn trăn trở tìm biện pháp để thúc 
đẩy chất lượng dạy vẽ ở hoạt động tạo hình mầm non 5 tuổi tại trường Mầm non 
Hoa Hồng - đơn vị tôi đang công tác. Giúp các giáo viên nhận thức tốt vai trò 
quan trọng của việc phát huy khả năng sáng tạo khi thể hiện các bức tranh của 
trẻ, tìm ra những phương pháp giảng dạy hấp dẫn góp phần đem lại cho cô và trẻ 
giờ học vẽ đầy sáng tạo và có kết quả cao, tôi mạnh dạn chọn đề tài “ Một số 
biện pháp giúp trẻ 5 tuổi phát triển khả năng sáng tạo khi vẽ trong hoạt động 
tạo hình” từ đó áp dụng khả thi trên địa bàn huyện Krông Ana. HĐTH là hoạt động đòi hỏi con người lòng ham muốn, niềm say mê nghệ 
thuật....không có những cái đó chắc hẳn không có sáng tạo nghệ thuật. ‘Sáng tạo 
nghệ thuật chính là ngưỡng tối đa của tính tích cực hoạt động nghệ thuật nói 
chung, của HĐTH nói riêng, hay nói cách khác hoạt động nghệ thuật (trong đó 
có nghệ thuật tạo hình) là hoạt động thể hiện cao nhất tính tích cực và sáng tạo 
của người nghệ sĩ”. (trang 54, tài liệu BDTX)
 Qua tìm hiểu khái quát về HĐTH, ta thấy rằng HĐTH và các chuyên ngành 
của nó đều có trong môi trường HĐTH của trẻ mẫu giáo nhưng hình thức của 
hoạt động này tồn tại dưới dạng các trò chơi của trẻ nhằm thỏa mãn nhu cầu 
được làm người lớn” cũng như các nhu cầu khác trong sự phát triển của trẻ.
 Đối với trẻ mầm non HĐTH là phương tiện để trẻ thể hiện ấn tượng hiểu 
biết, ý muốn của mình về thế giới xung quanh. Kết quả HĐTH phụ thuộc nhiều 
vào kiến thức, kinh nghiệm mà trẻ tích lũy trong các hoạt động khác nhau. Việc 
tham gia vào các hoạt động sẽ tạo nguồn cảm hứng làm nảy sinh những ý tưởng 
sáng tạo của trẻ. 
 Trẻ 5 tuổi là giai đoạn lứa tuổi tràn ngập xúc cảm, phát triển trí tò mò, trí 
tưởng tượng bay bổng, khả năng liên tưởng mạnh. Vì vậy đây là giai đoạn tối 
ưu, là “mảnh đất” màu mỡ để gieo hành vi sáng tạo. Mọi trẻ em đều tiểm ẩn 
năng lực sáng tạo, nhưng sự sáng tạo của trẻ em không giống sự sáng tạo của 
người lớn, một đứa trẻ sáng tạo là khi chúng bắt đầu tái tạo, bắt chước mô phỏng 
một điều gì đó mà thường không có tính chủ đích. Sự sáng tạo của trẻ em phụ 
thuộc nhiều vào xúc cảm, vào tình huống và thường kém bền vững. 
 Trong các đặc điểm phát triển của trẻ 5 tuổi đã hình thành kiểu tư duy mới 
– trực quan sơ đồ - giúp trẻ hiểu được thuộc tính bản chất của sự vật hiện tượng. 
Đây là bước ngoặt trong sự phát triển tư duy của trẻ chuyển từ tính hình tượng 
sang tính trừu tượng, ở tuổi này do sự phát triển về thể lực, cơ bắp và sự khéo 
của vận động, trẻ đã có khả năng sáng tạo nên đã tạo được các đường nét vẽ khá 
phức tạp. Cùng với sự tăng lên của các kinh nghiệm nhận thức, năng lực thẩm 
mĩ, các ấn tượng, xúc cảm, tình cảm và phát triển khả năng vận động tinh khéo, 
trẻ 5 tuổi có thể sử dụng các đường nét liền mạch, uyển chuyển, mềm mại, để 
miêu tả tính trọn vẹn của đối tượng trong cấu trúc và bố cục hợp lý. Đồng thời, 
trẻ linh hoạt trong việc tạo ra các bước chuyển màu, phối màu để tạo nên hiệu 
quả thẩm mỹ khác nhau và thể hiện suy nghĩ, tình cảm của mình (VD: màu xanh 
non của lá mạ, màu xanh đậm của bụi cây)..
 Dạy vẽ trong hoạt động tạo hình là môi trường thuận lợi để giáo dục tính 
sáng tạo cho trẻ, vì khi tham gia hoạt động vẽ, trẻ phải nghĩ ra những gì cần tạo 
hình, trẻ phải tự hình thành đường nét vẽ một cách tự do và độc lập để tạo ra sản 
phẩm đẹp và phong phú. Đây là cơ hội để trẻ bộc lộ khả năng sáng tạo, tuy 
nhiên cũng có trường hợp, ý tưởng tạo hình của trẻ thì có và trẻ rất tích cực tạo 
ra sản phẩm nhưng quá trình thực hiện lại không mang lại kết quả, sản phẩm 
không hoàn chỉnh. Trong hoàn cảnh này thì giá trị sáng tạo không nằm ở sản 
phẩm mà chính là sự hăng say, hứng thú trong quá trình vẽ của trẻ và với trẻ thì 
đó cũng chính là sự sáng tạo. 
 3 Trẻ kiên trì Trẻ vẽ có bố 
 Trẻ có kỹ Trẻ vẽ có ý 
 vẽ đến khi cục tranh tô 
 năng vẽ các tưởng sáng 
 hoàn thành màu hài hòa 
 nét cơ bản tạo
TT HỌ VÀ TÊN TRẺ sản phẩm hợp lý
 Chưa Chưa Chưa Chưa 
 Đạt Đạt Đạt Đạt
 đạt đạt đạt đạt
 1 Hà Thị Hoa + + + +
 2 Nguyễn Tiến Dũng + + + +
 3 H Mok Mai - - + -
 4 Cao Minh Hùng + + + -
 5 Nguyễn T. Hà Linh - + + -
 Nguyễn Đỗ 
 6 Minh + + + -
 Nh.
 7 Thân Ngô Trà My + - + -
 8 Nguyễn Tiến Bảo + + - - -
 9 Vũ Tiến Thành + + - -
10 Mai Tiến Vũ + + + +
11 Phạm Thành Đức + - + -
12 Đỗ An Khang + + + -
13 Trần Ng. Bảo Châu + + + +
14 Nguyễn Anh Vũ + - + -
15 Hoang Thiên Khanh + - - -
16 Êban Rôn + + - -
17 H Đơk Sa + + + +
18 Trần Anh Khởi + - + - -
19 Y Blim + + + - +
20 Trần Anh Khả + - + -
21 Văn Đức Thấu + + - +
22 Lê Anh Truy + - - -
23 Nguyễn Thị Hạnh + + + +
24 Lê Mai Trúc - - - -
25 Trần Văn Mân - - -
 Nguyễn Ngọc 
26 Anh + + + +
 Q. 
 Dương 
27 Bảo - - -
 Ng.Gia 
 5 * Nhận xét: Theo điều tra, ta thấy rằng hầu hết các giáo viên trong 
trường đều có khả năng vẽ một cách cơ bản. Song, vẫn còn một số ít giáo viên 
chưa biết áp dụng sáng tạo các nguyên vật liệu tạo hình tốt vì những lý do cá 
nhân (năng khiếu, thời gian, tuổi đời).
 2.2. Những yếu tố tác động đến hoạt động tạo hình
 2.2.1. Thuận lợi
 Ban giám hiệu nhà trường luôn phát huy tinh thần trách nhiệm cao, năng 
động sáng tạo, chỉ đạo sát sao, tạo điều kiện cho giáo viên được bồi dưỡng 
chuyên môn, đi học tập tham quan ở các trường bạn.
 Đội ngũ giáo viên trong trường nhiệt tình học hỏi, yêu nghề, mến trẻ; luôn 
kiên trì trong cách hoạt động giảng dạy và học tập nâng cao trình độ.
 Cơ sở vật chất và đồ dùng học tập dành cho trẻ tương đối đầy đủ, học cụ 
cho hoạt động tạo hình được mua sắm bổ sung hàng năm nên phục vụ tốt cho 
điều kiện sử dụng đa dạng các loại vật liệu như: màu nước, sắp màu, bút lông tô 
màu, bút dạ màu...
 2.2.2. Khó khăn
 Mặc dù nhà trường có sự quan tâm chỉ đạo đối với công tác nâng cao năng 
lực chuyên môn cho đội ngũ giáo viên, song năng lực chuyên môn nghiệp vụ 
một số giáo viên, nhất là giáo viên người đồng bào dân tộc thiểu số có mặt còn 
hạn chế. Việc nghiên cứu sưu tầm tài liệu của giáo viên còn chưa được thường 
xuyên.
 Khả năng nhận thức của trẻ chưa đồng đều, gần 50% trẻ đồng bào dân tộc, 
phát âm tiếng Việt chưa chuẩn, nên cô giáo truyền thụ kiến thức cho trẻ còn gặp 
khó khăn.
 Tỉ lệ trẻ nam – nữ quá chênh lệch, đa phần là các cháu nam thích hiếu động 
chạy nhảy, chưa kiên trì, chưa tập trung hoàn thành sản phẩm.
 Trẻ chưa mạnh dạn khi thể hiện các ý tưởng sáng tạo riêng theo khả năng 
và ý thích của mình trong các bài vẽ.
 Một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm việc học tập của con em mình 
nên việc đưa trẻ đến trường không được đều đặn, chưa nhiệt tình đóng góp 
nguyên vật liệu mở để giáo viên tạo tác phẩm phong phú hơn.
 Nhà trường thiếu các tài liệu, tranh vẽ hội họa nên giáo viên bị hạn chế 
trong việc xây dựng môi trường nghệ thuật cho trẻ.
 3. Nội dung và hình thức của giải pháp
 3.1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
 - Khắc phục khó khăn của giáo viên mầm non khi dạy vẽ trong hoạt động 
tạo hình cho trẻ. 
 7 Khi thực hiện tốt biện pháp trên sẽ mang lại hiệu quả tích cực, trước hết, 
trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ được phân công, cán bộ quản lý, giáo viên xây 
dựng kế hoạch cụ thể, sát thực ngay từ đầu năm; trong quá trình triển khai thực 
hiện hoạt động dạy vẽ cho trẻ tăng cường công tác kiểm tra, giám sát một cách 
thường xuyên, chặt chẽ gắn với động viên, khen thưởng kịp thời. Sự thống nhất 
trong tập thể Ban giám hiệu nhà trường, có sự phối kết hợp chặt chẽ giữa nhà 
trường và các đoàn thể. Cùng với sự quan tâm chỉ đạo thường xuyên, sát sao của 
phòng Giáo dục và Đào tạo và chính quyền địa phương.
 Biện pháp 2: Giúp giáo viên nhận biết rõ mối quan hệ giữa dạy vẽ và 
tính sáng tạo của trẻ 5 – 6 tuổi
 Người giáo viên cần hiểu rõ bản chất của tạo hình là một môn nghệ thuật 
có sản phẩm, tuy nhiên để đánh giá sự sáng tạo của trẻ, các giáo viên không chỉ 
đánh giá ở sản phẩm mà còn đánh giá cả quá trình tạo ra sản phẩm của trẻ. Vì 
vậy người giáo viên cần có cách thức phù hợp để tạo môi trường tạo hình sao 
cho có thể kích thích tính sáng tạo của trẻ. Hệ thống các cách thức này cần dựa 
trên chương trình Giáo dục mầm non mới và đặc điểm tâm lý trong giai đoạn 5 - 
6 tuổi. Người giáo viên cần hiểu rõ: Sáng tạo là tạo ra cái mới trên cơ sở vốn 
kinh nghiệm, vốn biểu tượng nhờ quá trình tiếp xúc, tri giác và trí nhớ, trẻ tích 
cực tư duy, tưởng tượng sáng tạo để xây dựng hình ảnh theo hứng thú của mình. 
Sự sáng tạo của trẻ 5 -6 tuổi không chỉ bộc lộ qua sản phẩm mà còn được thể 
hiện qua những ý tưởng rõ ràng của trẻ. Thông qua các sản phẩm vẽ là cơ hội 
thuận lợi để trẻ có thể bộc lộ hết khả năng sáng tạo của mình, vì vậy có thể nói: 
vẽ có quan hệ mật thiết với tính sáng tạo của trẻ 5 -6 tuổi.
 Đầu tiên khi tham gia hoạt động vẽ để tạo ra những bức tranh, trẻ biết đưa 
ra các ý tưởng mới lạ từ đó tạo ra những sản phẩm không giống nhau. Vì vậy mà 
tính mới mẻ luôn xuất hiện trong các sản phẩm vẽ của trẻ., và đây là tính mới 
trong sự phát triển của mỗi đứa trẻ, đánh dấu một bước phát triển, là cơ sở để 
nhân cách trẻ được rèn luyện và trở thành người sáng tạo thực sự sau này cho xã 
hội. Đây là cơ sở cho mối quan hệ của việc hoạt động vẽ bao giờ cũng có sự 
sáng tạo.. Bên cạnh đó, khi tham gia hoạt động vẽ trẻ biết tự tìm kiếm các 
phương thức thể hiện sắp xếp khác nhau: lựa chọn nguyên vật liệu tạo hình và 
biết cách sử dụng chúng..cho phù hợp với ý tưởng của mình. Chẳng hạn trẻ 
không thích dùng những nguyên vật liệu quen thuộc mà tìm những nguyên vật 
liệu thiên nhiên thay thế..Những hành động này đã chứng tỏ ở trẻ khả năng độc 
lập trong cách suy nghĩ và lựa chọn. Dựa vào vốn kinh nghiệm của bản thân, trẻ 
thực hiện hành động này một cách tự nhiên và linh hoạt, không cần sự “can 
thiệp” nào từ giáo viên. Để làm tốt điều này thì việc lựa chọn đề tài phù hợp với 
chủ đề, tạo dựng môi trường thân thiện qua trang trí các mảng tường bằng những 
bức tranh sinh động, nghệ thuật và gần gũi với trẻ là một trong những việc làm 
cần thiết. Từ đầu năm học, tổ chuyên môn từng khối lớp phải khảo sát các kỹ 
năng vẽ của trẻ sau đó nghiên cứu các đề tài có sẵn trong chương trình giáo dục 
mầm non và sưu tầm thêm những đề tài mới lạ để lên kế hoạch tiết dạy, sao cho 
phù hợp với chủ đề, đảm bảo mang tính thẩm mỹ, tạo điểm mới hấp dẫn lôi cuốn 
trẻ từ đó phát huy được khả năng sáng tạo của trẻ.
 9