Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tích cực hoạt động thông qua môn làm quen văn học tại trường MN Hoa Pơ Lang

 Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tích cực hoạt động thông qua môn làm quen văn 
học tại trường MN Hoa Pơ Lang 
 I. Phần mở đầu
 1. Lý do chọn đề tài.
 Trẻ em là thế hệ tương lai của đất nước. Vì vậy, phát triển toàn diện cho trẻ 
là vấn đề mà những nhà giáo dục cần phải quan tâm. Trẻ mầm non là lứa tuổi 
đang “học ăn, học nói”, vậy nên việc giúp trẻ hoạt động tích cực trong môn làm 
quen với tác phẩm văn học đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển ngôn ngữ 
đồng thời góp phần quan trọng trong việc giáo dục toàn diện của trẻ. Đọc thơ, 
đồng dao, ca dao, kể chuyện đó là hoạt động chủ yếu trong chương trình làm quen 
với tác phẩm văn học cho trẻ em lứa tuổi mầm non. Quá trình trẻ tiếp xúc và hoạt 
động với các tác phẩm văn học thiếu nhi như kể chuyện, nghe kể chuyện, đóng 
kịch, nghe đọc thơ, đọc thơ, đồng dao, ca dao... có một vai trò vô cùng to lớn 
trong việc giáo dục toàn diện nhân cách trẻ em cả về đạo đức, trí tuệ và thẩm mĩ. 
 Trẻ em ở độ tuổi mầm non rất hồn nhiên, ngây thơ và nhạy cảm, vì vậy 
chúng ta không thể giáo dục trẻ bằng những lời thuyết giáo khô khan mà phải 
bằng những hình tượng nghệ thuật, bằng ngôn ngữ giản dị, trong sáng để khơi gợi, 
dẫn dắt các em tìm hiểu và khám phá thế giới. Các em phải biết phân biệt cái hay, 
cái dở; cái cao quý, cái thấp hèn trong cuộc sống thông qua các tác phẩm văn học 
thiếu nhi. Ngôn ngữ nghệ thuật có ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển tâm 
hồn, tình cảm, trí tuệ của trẻ, đặc biệt sự nhạy cảm thẩm mĩ, thái độ sáng tạo ngôn 
ngữ và hội họa. Giáo viên giúp trẻ tích cực hoạt động thông qua làm quen với tác 
phẩm văn học là để trẻ tập trung nhận rõ rệt sự độc đáo của phong cách nghệ thuật 
và vẽ đẹp riêng của nội dung, hình thức văn chương. Đây là thế giới mới của cuộc 
sống thực tại, bao gồm thiên nhiên, xã hội con người được diễn tả, biểu đạt, truyền 
đạt trong các hình thức đa dạng, độc đáo. Văn học còn giúp cho trẻ có những hiểu 
biết về thế giới loài vật cỏ cây hoa lá, mọi hiện tượng thiên nhiên vũ trụ mà trẻ 
nhìn thấy được, cũng như những gì gần gũi trong môi trường sống của trẻ như 
làng quê, lớp học, phiên chợ, tình làng nghĩa xóm, tình bạn, tình cảm gia đình. Từ 
đó hình thành ở trẻ những tình cảm đạo đức tốt đẹp, lòng yêu thiên nhiên, quê 
hương đất nước, con người...
 Ở trường mầm non, môn làm quen văn học là một trong những hoạt động 
giúp trẻ 5 - 6 tuổi phát triển ngôn ngữ. Nhưng trong quá trình tổ chức hoạt động 
tôi nhận thấy trẻ rất ít hứng thú với hoạt động này, trẻ thường hay làm việc riêng 
khi cô đang kể chuyện, không nghe hết câu chuyện, không đọc thơ cùng bạn và 
cô. Bên cạnh đó, trẻ trong lớp đa số là đồng bào dân tộc thiểu số sống ở vùng kinh 
tế xã hội đặc biệt khó khăn, nên vốn từ Tiếng Việt và khả năng phát âm của trẻ 
cũng còn một số hạn chế, vì vậy giáo viên cần tìm ra những giải pháp, biện pháp 
để giúp trẻ tích cực hoạt động thông qua môn làm quen văn học, nhằm tăng thêm 
vốn từ Tiếng việt cho trẻ đồng bào dân tộc thiểu số, giúp trẻ phát triển ngôn ngữ 
mạch lạc... Chính vì vậy, giúp trẻ tích cực hoạt động trong môn làm quen văn học 
là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng trong quá trình phát triển ngôn ngữ và hình 
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hồng Đào 1 Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tích cực hoạt động thông qua môn làm quen văn 
học tại trường MN Hoa Pơ Lang 
triển khả năng tư duy, mở rộng và nâng cao nhận thức, tình cảm, giáo dục lòng 
nhân ái cho trẻ thơ... Đó là chiếc cầu nối giúp trẻ bước vào thế giới lung linh, 
huyền ảo, rực rỡ sắc màu của xã hội loài người, hướng tới sự phát triển toàn diện 
cho trẻ mầm non, góp phần hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, 
chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1. 
 Tác phẩm văn học thiếu nhi là một nội dung, một phương tiện vô cùng quan 
trọng trong chương trình giáo dục trẻ. Là loại hình nghệ thuật ngôn từ, văn học có 
khả năng đi vào lòng người một cách tự nhiên và sâu sắc. Có thể nói, cho trẻ làm 
quen với tác phẩm văn học là một trong những phương tiện hữu hiệu nhất để hình 
thành và phát triển nhân cách cho trẻ em một cách toàn diện; các tác phẩm văn 
học đem lại cho trẻ thơ cái đẹp, cái cao quý, cái chân, cái thiện. Tuy nhiên, không 
phải sau khi đọc xong, nghe xong một tác phẩm là ngay lập tức các em có thể trở 
thành người tốt được mà những ảnh hưởng của văn học tới các em là một quá 
trình lâu dài và bền bỉ. Nó tác động một cách từ từ, nhưng giá trị nhân văn của nó 
thì có thể tạo nên sức mạnh, ảnh hưởng sâu sắc tới sự hình thành và phát triển 
nhân cách của trẻ em.
 Trẻ được tiếp xúc với các tác phẩm văn học là các em được tiếp xúc với cả 
một thế giới bao la đầy âm thanh và màu sắc với những hình ảnh đẹp đẽ, sinh 
động, muôn màu muôn vẻ của thiên nhiên cuộc sống. Từ đó gợi mở trong tâm hồn 
trẻ những cảm xúc thẩm mĩ và hình thành thị hiếu thẩm mĩ, văn học còn giúp trẻ 
phát huy trí tưởng tượng phong phú, bay bổng để tự tạo ra cái đẹp hoặc tìm đến và 
thưởng thức cái đẹp, giáo dục trẻ có lòng nhân ái trong tình yêu thương giữa con 
người với con người. Văn học còn giúp cho trẻ mở rộng và nâng cao nhận thức về 
thế giới xung quanh. Những bài thơ, những câu chuyện đã giúp các em mở rộng 
tầm nhìn và sự hiểu biết về thế giới tự nhiên, thế giới loài vật, thế giới đồ vật..., 
giúp trẻ biết được tên gọi, những đặc tính, những quan hệ và ý nghĩa của chúng 
đối với con người. Các tác phẩm văn học còn giúp trẻ mở rộng vốn từ, đặc biệt là 
từ ngữ nghệ thuật; giúp trẻ phát triển lời nói mạch lạc, nâng cao khả năng biểu đạt, 
từ đó giúp trẻ phát triển ngôn ngữ.
 Vì vậy, hoạt động làm quen với tác phẩm văn học đối với trẻ mầm non là 
vô cùng cần thiết, đòi hỏi người giáo viên phải có trình độ chuyên môn, thường 
xuyên phải trau dồi những kiến thức cơ bản để cảm thụ thật tốt các tác phẩm văn 
học thì mới có thể truyền dạy cho trẻ được hết những cái hay, cái đẹp của tác 
phẩm. Cùng với tầm quan trọng của hoạt động làm quen văn học đối với sự phát 
triển toàn diện của trẻ, thì hình thức tổ chức làm quen văn học như thế nào để phát 
huy được hết tất cả tính tích cực của trẻ là nội dung mà những nhà giáo dục cần 
quan tâm. 
 Đối với trẻ mầm non nói chung, trẻ 5-6 tuổi nói riêng, văn học là một loại 
hình nghệ thuật giúp trẻ phát triển nhân cách toàn diện. Vì vậy, để mục tiêu cho 
trẻ làm quen văn học đạt hiệu quả cao, người giáo viên cần áp dụng các biện pháp 
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hồng Đào 3 Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tích cực hoạt động thông qua môn làm quen văn 
học tại trường MN Hoa Pơ Lang 
2 Trẻ kể lại được câu chuyện 11/32 34,4 21/32 65,6
3 Trẻ học thuộc thơ và đọc diễn cảm 20/32 62,5 12/32 37,5
4 Trẻ đóng vai theo cốt truyện 10/32 31,3 22/32 68,7
5 Trẻ biết cách sử dụng sách và “đọc” sách 13/32 40,6 19/32 59,4
 Qua bảng khảo sát trên, trong quá trình giảng dạy tôi nhận thấy trẻ biết 
tham gia các hoạt động theo hướng dẫn của cô, tuy nhiên trẻ còn thụ động chưa 
tích cực, chưa hứng thú học thuộc thơ và khi tham gia hoạt động, trẻ chưa hứng 
thú kể chuyện và đóng kịch, chưa biết cách sử dụng sách đúng quy cách và chưa 
biết chọn sách để “đọc”. 
 * Ưu điểm:
 Nhà trường luôn tạo điều kiện giúp đỡ một số trang thiết bị phục vụ hoạt 
động làm quen văn học.
 Trẻ ngoan ngoãn, nhiều trẻ thích tham gia vào các hoạt động do giáo viên tổ 
chức.
 Lớp có 2 giáo viên đạt trình độ chuẩn, trong đó bản thân tôi là một giáo viên 
có trình độ trên chuẩn, được đào tạo bài bản. Bản thân tôi luôn có tâm huyết tận tụy 
với nghề, luôn có tinh thần trách nhiệm, nhiệt tình, yêu nghề mến trẻ, quan sát nắm 
bắt đặc điểm phát triển ngôn ngữ, đặc điểm tâm sinh lý, thói quen của từng trẻ 
trong lớp. Giáo viên biết khắc phục những khó khăn của nhà trường, nghiên cứu kỹ 
chương trình và xây dựng nội dung, phương pháp tổ chức giáo dục phù hợp với lứa 
tuổi của trẻ theo quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm hiện hành.
 * Tồn tại: 
 Đa số trẻ còn nhút nhát, chưa mạnh dạn tự tin, chỉ biết làm theo hướng dẫn 
của cô, chưa tích cực hoạt động. Trẻ còn thụ động khi tiếp thu kiến thức, không tự 
tin trong khi thực hiện các hoạt động làm quen văn học, nhiều trang thiết bị, đồ 
dùng làm quen văn học còn thiếu thốn.
 Giáo viên chưa có nhiều kinh nghiệm giảng dạy.
 Nhiều phụ huynh chưa quan tâm và chưa dành thời gian để phối hợp với giáo 
viên trong việc cho trẻ làm quen văn học. Một số phụ huynh không biết chữ nên 
nhận thức chưa sâu, không quan tâm đến việc học tập của trẻ. 
 * Nguyên nhân chủ quan: 
 Một số phương pháp giảng dạy của giáo viên chưa thật sự hấp dẫn, chưa lôi 
cuốn thu hút trẻ. Giáo viên chưa nắm bắt kịp thời những đặc điểm phát triển tâm 
sinh lý của trẻ. Do đặc thù của trường là bán trú nên thời gian để giáo viên làm đồ 
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hồng Đào 5 Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tích cực hoạt động thông qua môn làm quen văn 
học tại trường MN Hoa Pơ Lang 
 b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp.
 Để giúp trẻ tích cực hứng thú trong thực hiện nội dung làm quen văn học, tôi 
đã thực hiện một số giải pháp, biện pháp cụ thể:
 * Giải pháp 1: Xây dựng môi trường giúp trẻ hoạt động tích cực thông qua 
 môn làm quen văn học
 Trẻ mầm non được tiếp xúc với các tác phẩm văn học thông qua môn làm 
quen văn học, mọi lúc mọi nơi, giờ hoạt động góc, các giờ học khác, qua hoạt động 
chiều. Vì thế, giáo viên cần tạo môi trường thân thiện gần gũi với trẻ, tạo không khí 
vui tươi giúp cho trẻ hứng thú, tích cực tham gia hoạt động làm quen văn học; giúp 
trẻ có được nhiều cảm xúc và rèn luyện những kĩ năng xã hội cho trẻ. Giáo viên 
luôn tạo điều kiện cho trẻ thường xuyên được giao tiếp với bạn bè, cô giáo và mọi 
người xung quanh, thể hiện mối quan hệ thân thiện giữa trẻ với những người thân. 
Khuyến khích trẻ tích cực tham gia vào các hoạt động cùng cô giáo và các bạn.
 Trường lớp đảm an toàn, gần gũi với trẻ. Trang trí, sắp xếp lớp học các góc 
chơi đảm bảo thẩm mĩ, thân thiện, phù hợp với chủ đề giúp trẻ hứng thú tham gia 
hoạt động. Giáo viên luôn chú ý đến những hành vi, cử chỉ, lời nói, thái độ đối với 
trẻ, thân thiện, gần gũi với trẻ, chuẩn mực đạo đức đúng tác phong sư phạm để trẻ 
học tập.
 Giáo viên chuẩn bị cho trẻ nhiều đồ dùng trực quan mô phỏng lại các tác 
phẩm văn học như tranh vẽ, con rối, mô hình, hình ảnh... Sử dụng các đồ dùng đồ 
chơi, nguyên vật liệu sẵn có, đa dạng, phong phú, hấp dẫn, gần gũi với trẻ như tre, 
nứa, lá cây, hộp nhựa, sắt tây, vải vụn, muỗng gỗ, ly nhựa, lõi giấy vệ sinh, len, dây 
dù, vỏ cây, lá khô để làm đồ dùng đồ chơi phục vụ cho môn học sẽ tạo cho trẻ 
thêm phần hứng thú tham gia hoạt động, tích cực tương tác và phát triển các kỹ 
năng.
 Ví dụ: Kể chuyện “Hai anh em”, giáo viên sử dụng cây tre cắt thành từng 
đoạn ngắn để làm thành các bộ phận con người, dùng dây dù để kết nối các đoạn 
tre, dùng len làm tóc, dùng màu nước sơn các đoạn để trang trí trang phục tạo thành 
con rối tre Dùng lá cây, ống hút, xốp tạo thành ngôi nhà, cây cối... trang trí xây 
dựng mô hình cho câu chuyện.
 Làm đồ dùng phục vụ hoạt động kể chuyện “Cây tre trăm đốt” như: dùng vỏ 
hộp sữa su su cắt đôi thành các đốt tre và ghép lại thành cây tre, lá tre nhựa cắm 
vào ống mút và dán vào các đốt tre. Sau đó ghép các đốt tre vào với nhau thành cây 
tre. Dùng xốp cắt thành hình anh nông dân, ông bụt, lão nhà giàu, cô gái... rồi gắn 
vào xiên cắm vào mô hình. Dùng vải vụn may thành một số trang phục để cho trẻ 
tham gia đóng kịch như áo, khăn, quần, mũ...
 Dùng các vật thật như hoa quả, lá cây... cho trẻ quan sát, sờ nắn, ngửi nếm... 
khi cho trẻ đọc thơ, kể chuyện. Ví dụ: Khi dạy trẻ đọc bài thơ “Rau ngót, rau đay”, 
giáo viên mang đến lớp bó rau ngót, rau đay cho các cháu trực tiếp quan sát, và 
Người thực hiện: Nguyễn Thị Hồng Đào 7