Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tham gia tích cực vào hoạt động làm quen văn học

 UBND HUYỆN KRÔNG ANA
 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
 Tên đề tài:
Một số biện pháp giáo dục trẻ 5 – 6 tuổi tham gia 
 tích cực vào hoạt động làm quen văn học
 Lĩnh vực: Phát triển ngôn ngữ
 Họ và tên tác giả: H’ Dinh Byă
 Đơn vị: Trường Mầm non Sơn Ca
 Dray Sáp, tháng 01 năm 2018
 SKKN: Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tham gia tích cực vào hoạt động làm quen văn học
riêng và việc đó sẽ làm cho tâm hồn trẻ thơ bị nghèo nàn, khó rung động với 
những tình cảm tốt đẹp.
 Chính vì vậy thơ truyện phù hợp với lứa tuổi sẽ tạo ấn tượng sâu sắc trong 
tâm hồn trẻ thơ là kho báu tinh thần và là hành trang cần thiết trong cuộc đời 
tuổi trẻ từ đó hình thành ở trẻ một nhân cách và một bản ngã hướng thiện.
 Có người nói: “Trẻ con bây giờ ngày càng hư” thực tế có phải như vậy 
không? Câu hỏi đó thật cần thiết: Nó khiến cho mọi người cần suy nghĩ tới. Phải 
chăng việc “Ngày càng hư” đó của trẻ là do cách giáo dục của mỗi gia đình hay 
do trẻ con ngày nay quá thông minh để tiếp nhận những cái xấu, những cái 
không tốt của xã hội ngày nay, những sách báo, những bộ phim hoạt hình mang 
nội dung mang tính giáo dục ngày càng ít đi nhường chỗ cho những sách truyện 
không lành mạnh, những bộ phim hoạt hình mang tính bạo lực. Bởi vậy, khi Bộ 
giáo dục và đào tạo, vụ giáo dục mầm non chỉ đạo thực hiện chuyên đề “Một số 
biện pháp giáo dục trẻ 5 – 6 tuổi tham gia tích cực vào hoạt động làm quen văn 
học” tôi cảm thấy rất tâm đắc. Bởi tôi thiết nghĩ một tác phẩm văn học hay sẽ 
hình thành ở trẻ những tình cảm lành mạnh trẻ có thái độ yêu ghét rõ ràng.
 Trên thực tế qua mấy năm thực hiện chuyên đề này ở trường chúng tôi, đặc 
biệt là lớp mẫu giáo lớn 5-6 tuổi do tôi phụ trách tôi thấy rằng để phát huy tính 
tích cực của môn học với trẻ và để trẻ chủ động tiếp thu hào hứng thì hàng ngày 
người giáo viên luôn gần gũi trẻ chủ động gợi mở trò chuyện cùng trẻ ở mọi lúc, 
mọi nơi cùng với việc sử dụng các phương pháp, biện pháp, hình thức tổ chức 
linh hoạt, sáng tạo trong việc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học sẽ giúp cho 
trẻ phát triển về tâm hồn, trí tưởng tượng phát triển.
 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
 * Mục tiêu: Giúp trẻ phát triển cả thể chất lẫn tinh thần. Giúp trẻ phát triển 
trí tưởng tượng, óc quan sát, khả năng tư duy độc lập trong suy nghĩ.
 Văn học là loại hình nghệ thuật đóng vai trò quan trọng trong việc hình 
thành và phát triển nhân cách trẻ. Trong quá trình dạy trẻ làm quen văn học tôi 
cảm thấy khả năng cảm thụ văn học lớp tôi còn nhiều hạn chế, cứng nhắc. Mặt 
khác với việc tiếp cận chương trình mầm non mới như hiện nay đòi hỏi trong tiết 
H Dinh Byă 2 Trường Mầm Non Sơn Ca SKKN: Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tham gia tích cực vào hoạt động làm quen văn học
giáo dục đạo đức cho trẻ như: Thưa gởi, chào hỏi, kính trên nhường dưới, không 
tranh giành đồ chơi với bạn,
 Giáo dục môn làm quen văn học cho trẻ mầm non là môn học vô cùng quan 
trọng. Tình yêu thiên nhiên là khởi điểm đầu của tình yêu quê hương đất nước, 
yêu con người, giáo dục lòng nhân ái cho trẻ. Việc cho trẻ làm quen với tác 
phẩm văn học giúp trẻ thêm yêu quê hương đất nước, yêu lãnh tụ, yêu ông bà 
cha mẹ, anh chị em và bạn bè của mình hơn. Từ đó tôi nhận thấy rằng bộ môn 
làm quen văn học có tầm quan trọng trong việc phát triển nhận thức, giáo dục 
đạo đức, giáo dục thẩm mỹ và qua đọc thơ kể chuyện làm giàu vốn từ cho trẻ, 
rèn luyện khả năng phát âm và cách diễn đạt mạch lạc. Các tác phẩm thơ chuyện 
chỉ có thể phát huy tác dụng của nó khi cô biết chuyển tải được tư tưởng cảm 
xúc của tác giả và nội dung tác phẩm thông qua các hình thức nghệ thuật hấp 
dẫn, phong phú, đa dạng. Qua đó giúp trẻ phát huy được tính tích cực cá nhân - 
tự tin - độc lập - sáng tạo - hình thành tư duy - khả năng ghi nhớ có chủ đích, 
những tình cảm đạo đức tốt đẹp có khả năng hoạt động nghệ thuật, sáng tạo.
 Qua tác phẩm văn học còn giúp trẻ phát triển về mặt thẩm mỹ, thông qua 
những từ ngữ, hình ảnh đẹp trong tác phẩm văn học giúp cho trẻ cảm nhận được 
cái hay, cái đẹp trong cuộc sống xung quanh mình.
 2.Thực trạng.
 + Ưu điểm
 - Nhờ sự quan tâm của ban giám hiệu Nhà trường cùng sự nhiệt tình của 
phụ huynh, sự nổ lực học hỏi của giáo viên đứng lớp.
 - Đa số trẻ của lớp nhanh nhẹn, có sức khỏe tốt để tham gia vào các hoạt 
động của lứa tuổi.
 - Trẻ được tham gia nhiều hoạt động của nhà trường, giúp trẻ được thể 
hiện và nâng cao tính tự tin.
 - Trẻ có cơ hội được cảm thụ, được thể hiện mình, được biểu diễn theo sự 
sáng tạo của trẻ.
 - Các giáo viên của lớp nhiệt tình, có đủ trình độ chuyên môn, có tố chất 
về nghệ thuật.
H Dinh Byă 4 Trường Mầm Non Sơn Ca SKKN: Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tham gia tích cực vào hoạt động làm quen văn học
 - Sự phát triển tâm sinh lý không đồng đều, đa số các cháu con nông dân 
tiếp thu những thông tin truyền thông bên ngoài còn chậm, một số cháu không 
có điều kiện đi học ngay từ lớp mầm, lớp chồi chỉ học lớp lá nên ảnh hưởng đến 
chất lượng học của trẻ.
 - Sự sáng tạo của giáo viên còn hạn chế, đồ dùng còn hạn chế về phục vụ 
tiết học, vài trẻ cá biệt chưa thật sự ham muốn học còn thụ động và chưa tích 
cực tham gia vào hoạt động.
 - Khả năng cảm nhận các tác phẩm văn thơ chuyện còn hạn chế giọng đọc 
và cách phối hợp ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ, minh hoạ chưa bộc lộ cảm xúc hấp 
dẫn cuốn hút trẻ, phương pháp lồng ghép tích hợp chưa linh hoạt sáng tạo, kết 
quả trên trẻ chưa cao, trẻ chưa thực sự say mê, hào hứng.
 - Lời thoại khi dẫn chuyện còn dài dòng khó hiểu, còn nặng nề trong việc 
dẫn chuyện làm cho kịch bản trở nên rời rạc- kém hấp dẫn khi tập cho trẻ kể 
chuyện.
 - Sự phối hợp với phụ huynh cũng có nhiều khó khăn, các cô có ít thời 
gian để trao đổi với từng phụ huynh về đặc điểm riêng, những mặt mạnh mặt 
yếu của con em họ. Bên cạnh đó nhận thức của một số phu huynh về tầm quan 
trọng của việc rèn luyện các kỹ năng cần thiết để chuẩn bị cho trẻ vào học lớp 1 
chưa cao.
 + Nguyên nhân chủ quan.
 - Xuất phát từ sự ham muốn là phải làm sao để cho lớp mình được mạnh 
dạn, tự tin khi biểu diễn và thu hút trẻ tích cực tham gia vào hoạt động.
 + Nguyên nhân khách quan
 - Đa số trẻ là con em nông dân, điều kiện kinh tế còn khó khăn, nên việc 
cho trẻ tiếp xúc với công nghệ thông tin còn ít.
 - Thời gian làm đồ dùng và tham khảo sưu tầm các tài liệu còn hạn hẹp.
 - Không đủ đồ dùng dụng cụ phục vụ cho tiết dạy kể chuyện hay đóng 
kịch.
 - Đồ dùng như tranh ảnh, rối còn đơn điệu, chưa được đẹp nên không 
cuốn hút trẻ trong tiết học.
H Dinh Byă 6 Trường Mầm Non Sơn Ca SKKN: Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tham gia tích cực vào hoạt động làm quen văn học
 Từ xưa đến nay giáo viên thường chỉ chú ý đến việc tổ chức các hoạt động 
cho trẻ một cách cứng nhắc và rặp khuôn, chưa linh hoạt sáng tạo cũng như 
chưa phát huy được tính tích cực chủ động tự giác của trẻ. Vì vậy hiệu quả giáo 
dục đạt chưa cao, kỹ năng của trẻ chưa được rèn luyện nhiều. Muốn nâng cao 
chất lượng và hiệu quả chăm sóc giáo dục trẻ chúng ta có nhiều biện pháp, trong 
đó biện pháp tạo môi trường hoạt động tích cực cho trẻ mang lại hiệu quả rất 
cao. Những lợi ích đầu tiên đó sẽ tạo ra môi trường học tập thân thiện, gần gũi, 
tích cực cho trẻ. Thu hút trẻ đến trường và nâng cao chất lượng công tác chăm 
sóc giáo dục. Phát triển khả năng hợp tác giữa các trẻ với trẻ và với cô giáo. 
Việc tạo ra môi trường học tập tốt, tạo cho các em sự gần gũi coi lớp học như 
gia đình của mình là trách nhiệm của mỗi cô giáo chúng ta, để trẻ thấy mỗi ngày 
đến trường thực sự là một ngày vui. Bộ môn làm quen văn học có tầm quan 
trọng trong việc phát triển nhận thức, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mỹ và 
qua đọc thơ kể chuyện làm giàu vốn từ cho trẻ, rèn luyện khả năng phát âm và 
cách diễn đạt mạch lạc. Các tác phẩm thơ chuyện chỉ có thể phát huy tác dụng 
của nó khi cô biết chuyển tải được tư tưởng cảm xúc của tác giả và nội dung tác 
phẩm thông qua các hình thức nghệ thuật hấp dẫn, phong phú, đa dạng. Qua đó 
giúp trẻ phát huy được tính tích cực cá nhân- độc lâp- sáng tạo- hình thành tư 
duy- khả năng ghi nhớ có chủ đích, những tình cảm đạo đức tốt đẹp có khả năng 
hoạt động nghệ thuật, sáng tạo.
 * Biện pháp 1: Tạo môi trường cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học
 Để giúp trẻ nâng cao khả năng cảm thụ văn học thì việc tạo cơ hội cho trẻ 
làm quen với tác phẩm văn học phải thường xuyên. Ngay từ đầu năm học tôi đã 
chú ý xây dựng “Góc văn học” ở đây trẻ được xem tranh truyện, tạp hóa, họa 
báo, các hình ảnh của các nhân vật trong truyện mà trẻ yêu thích. Khi xây dựng 
“Góc văn học” thì mục đích chính của tôi là “Góc văn học” tôi muốn giới thiệu 
thêm nhiều các tác phẩm văn học trong chương trình và ngoài chương trình giáo 
dục để giới thiệu đến trẻ, bởi trong tiết học thì việc cho trẻ được tiếp xúc với các 
tác phẩm văn học cũng có nhưng chưa đáp ứng đủ nhu cầu ham học hỏi của trẻ 
ở lứa tuổi này.
H Dinh Byă 8 Trường Mầm Non Sơn Ca SKKN: Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tham gia tích cực vào hoạt động làm quen văn học
 VD: Câu chuyện “ Cáo, Thỏ và gà trống” tôi xây dựng đoạn phim hoạt hình 
về nội dung câu chuyện ngoài ra tôi làm đoạn phim về các con vật kết hợp với 
nhạc đệm rất hứng thú làm cho trẻ nhớ lời thoại của các nhân vật trong truyện.
 Mục đích của tôi khi sử dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy là để 
trẻ được trực tiếp xem hành động, cử chỉ của các nhân vật và qua đấy trẻ đựơc 
tiếp xúc với giọng kể hay với ngôn từ phongphú và đúng với tính cách nhân vật. 
Qua cách làm quen như vậy, trẻ biết nhận xét đánh giá về đặc điểm tính cách 
của các nhân vật thông qua ngôn ngữ của mình. Bên cạnh việc kể chuyện cho trẻ 
nghe và cho trẻ xem bằng truyện, tôi còn chú ý đến việc giúp trẻ ghi nhớ cốt 
truyện với nội dung và các tình tiết chính, các nhân vật chính của câu chuyện 
thông qua hệ thống câu hỏi, nhắc trẻ lô-gíc của câu chuyện, mối liên hệ và tác 
động của các nhân vật.
 Ngoài việc sử dụng các hình ảnh sống động trên máy vi tính tôi còn tận 
dụng chức năng ghi âm của chiếc máy điện thoại để ghi lại giọng kể của trẻ khi 
trẻ kể chuyện. Sau đó tôi còn dùng dây kết nối giữa điện thoại với loa thùng để 
bật lại cho trẻ nghe. Ngoài việc ghi âm giọng kể của trẻ bằng điện thoại tôi còn 
tận dụng chức năng quay phim để quay lại những vở kịch mà các cháu đã đóng. 
Qua việc sử dụng chiếc điện thoại để quay phim và ghi âm giọng kể của trẻ tôi 
thấy được hiệu quả rõ ràng trẻ hào hứng tham gia được tập kể chuyện và đóng 
kịch hơn, trẻ biết chau chuốt lời nói của nhân vật và nhập vai tốt hơn. Sau khi trẻ 
xem các vở kịch mà trẻ đóng tôi cho nhận xét đánh giá giọng kể của các bạn 
trong lớp.
 Có rất nhiều hình thức dạy trẻ kể lại chuyện. VD: Kể lại chuyện theo tranh, 
kể lại chuyện bằng rối tay,
 * Hình thức kể chuyện theo tranh.
 Trước khi cho trẻ kể lại chuyện theo tranh tôi cho trẻ làm quen với câu 
chuyện qua các hoạt động góc, hoạt động chiều. Tôi kể cho trẻ nghe chuyện 
bằng những quyển truyện tranh to với những hình ảnh của các nhân vật rõ ràng, 
sống động, đẹp mắt, nội dung câu chuyện rõ ràng, ngắn gọn. Ngoài ra, tôi còn 
H Dinh Byă 10 Trường Mầm Non Sơn Ca SKKN: Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi tham gia tích cực vào hoạt động làm quen văn học
dung truyện. Khi trẻ kể xong truyện, tôi cho các bạn trong nhóm nhận xét bạn 
kể. Kể truyện theo tranh tổ chức ở hoạt động góc thì trẻ được thay nhau kể, trẻ 
được thoải mái thể hiện giọng kể của mình, sử dụng ngôn ngữ sáng tạo trong khi 
kể không bị gò bó như ở trong tiết học. Qua hoạt động ở góc văn hoá, trẻ được 
đàm thoại, tranh luận trực tiếp với nhau để từ đó ngôn ngữ của trẻ được linh hoạt 
hơn trong cuộc sống.
 * Hình thức kể lại truyện theo rối tay
 Việc sử dụng rối tay trong tiết học gây được sự chú ý, tò mò của trẻ, tạo 
điều kiện cho trẻ tiếp cận với nghệ thuật múa rối. Ngoài ra, việc sử dụng rối tay 
khi cho trẻ kể lại truyện không chỉ phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua việc kể 
chuyện mà còn giúp trẻ biết thể hiện các cử chỉ, điệu bộ trong giao tiếp để tăng 
tính linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả trong giao tiếp.
 VD: Với câu chuyện “Chú thỏ thông minh”, tôi sử dụng mô hình sân khấu 
là một đầm lầy nhỏ, có hoa, cỏ, cây nhân vật trong truyện đựơc cách điệu đầu 
chú thỏ là một quả bóng nhỏ, tôi dùng len móc thành chiếc váy cho chú thỏ thêm 
ngộ nghĩnh. Khi dạy trẻ kể chuyện bằng rối, trước tiên tôi cung cấp nội dung câu 
chuyện cho trẻ nghe vào hoạt động chiều, hoạt động góc. Bên cạnh việc cung 
cấp nội dung truyện cho trẻ, tôi còn hướng dẫn trẻ cách sử dụng rối tay, tôi dạy 
trẻ dùng cánh tay lồng vào con rối, điều khiển con rối bằng 3 ngón tay (ngón cái, 
ngón trỏ, ngón giữa) sao cho những cử chỉ phù hợp với lời thoại trong truyện.
 Thời gian đầu khi mới làm quen với rối tay, trẻ rất lóng ngóng , khó thực 
hiện được các động tác theo ý muốn. Để khắc phục được điều này, tôi đã làm 
thật nhiều những con rối tay đặt ở góc văn học, sắp xếp sao cho trẻ thấy dễ 
dàng. Khi hoạt động ở góc văn học, trẻ thoải mái sử dụng rối tay. Ban đầu, trẻ sử 
dụng rối tay theo ý thích của mình, có khi là dùng rối tay để nói chuyện với bạn, 
từ đó việc sử dụng rối tay với trẻ trở nên dễ dàng hơn, dần dần tôi yêu cầu trẻ sử 
dụng rối tay vào từng câu chuyện.
 Nhờ việc sử dụng rối tay trong tiết học mà số trẻ có khả năng cảm thụ văn 
học đạt cao, đa số trẻ nhớ nội dung truyện, lời thoại của nhân vật và qua đó trẻ 
H Dinh Byă 12 Trường Mầm Non Sơn Ca