Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp trẻ 5-6 tuổi học tốt môn Khám phá khoa học

 PHÒNG GIÁO GD-ĐT KRÔNG ANA
 TRƯỜNG MẦM NON HOA CÚC
 TÊN SÁNG KIẾN:
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÚP TRẺ 5-6 TUỔI HỌC TỐT 
 MÔN KHÁM PHÁ KHOA HỌC
 Thuộc lĩnh vực : Phát triển nhận thức
 Họ và tên tác giả: Trần Thị Kim Loan
 Chức danh : Giáo viên 
 Trình độ chuyên môn cao nhất: Đại học sư phạm
 Chuyên ngành đào tạo: Sư phạm mầm non
 Krông Ana, tháng 02 năm 2017
 1 I. Phần mở đầu
 1. Lý do chọn đề tài
 “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”. đó là một câu hát rất là quen thuộc 
với mọi người. Muốn ngày mai có những nhân tài, những con người có đầy đủ 
những trí thức, hiểu biết để cống hiến cho nhân loại thì ngay lúc này giáo dục 
lưa tuổi mầm non là điều thiết yếu và quan trọng. Trong mỗi chúng ta phải có 
trách nhiệm nặng nề đối với mầm non tương lai của đất nước. 
 Mỗi đứa trẻ lớn lên muốn phát triển toàn diện thì phải có những yếu tố 
quan trọng giúp cho sự phát triển nhân cách sau này cho trẻ. Vì vậy trẻ cần được 
tiếp thu toàn bộ các môn học phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của trẻ. Thông 
qua các môn học giúp trẻ làm quen và tiếp xúc với thế giới xung quanh, hình 
thành ở trẻ những biểu tượng phong phú và đa dạng hơn. Trong tất cả các môn 
học của trẻ mầm non, môn khám phá khoa học là một bộ môn quan trọng đối 
với trẻ, đặc biệt là trẻ 5 tuổi, môn học này sẽ cung cấp những kiến thức, kĩ năng 
sống cho trẻ trước khi vào lớp một.
 Đồng thời thông qua môn học này giúp trẻ phát triển và hình thành các kỹ 
năng quan sát, tư duy, phân tích, tổng hợp, khái quát. Khi nói đến trẻ mầm non 
không ai không biết trẻ ở lứa tuổi này rất thích tìm hiểu, khám phá môi trường 
xung quanh bởi thế giới xung quanh thật bao la rộng lớn, có biết bao điều mới lạ 
hấp dẫn, và còn có biết bao điều mới lạ lạ lẫm khó hiểu mà trẻ tò mò muốn biết, 
muốn được khám phá. Khám phá khoa học mang lại nguồn biểu tượng vô cùng 
phong phú, đa dạng, sinh động, đầy hấp dẫn với trẻ thơ, từ môi trường tự nhiên( 
cỏ cây hoa lá, chiêm muông...) đến môi trường xã hội( công việc của mỗi người 
trong xã hội, mối quan hệ giữa con người với nhau) và trẻ hiểu biết về chính 
bản thân mình vì thế trẻ luôn có niềm khát khao khám phá tìm hiểu về chúng. 
Khám phá khoa học đòi hỏi trẻ phải sử dụng tích cực các giác quan chính vì vậy 
sẽ phát triển ở trẻ năng lực quan sát, khả năng phân tích, so sánh, tổng hợp 
nhờ vậy khả năng cảm nhận của trẻ sẻ nhanh nhạy, chính xác, những biểu tượng, 
kết quả trẻ thu nhận được trở nên cụ thể, sinh động và hấp dẫn hơn. Qua những 
thí nghiệm nhỏ trẻ được tự mình thực hiện trong độ tuổi mầm non sẽ hình 
thành ở trẻ những biểu tượng về thiên nhiên chính là cơ sở khoa học sau này của 
trẻ. Nếu giáo viên không quan tâm tạo điều kiện học tập cho trẻ, không sáng tạo 
trong việc tổ chức, tổ chức tiết dạy nhằm làm cho trẻ hứng thú, tập chung chú ý 
vào tiết học thì hiệu quả không cao. Tôi rất quan tâm và trăn trở về việc làm sao 
để có những phương pháp hay và hữu ích nhất giúp trẻ thỏa mãn được nhu cầu 
khám phá và tìm hiểu thế giới xung quanh, mai này biết đâu đó những “Mầm 
non” ấy sẽ tiếp tục là những nhà khoa học khám phá ra những điều kì vĩ hơn 
nữa. Chính vì thế tôi không những áp dụng những phương pháp vốn có trong 
trường, lớp, sách vở mà thường xuyên học hỏi từ đồng nghiệp, sách báo và đặc 
biệt là tôi rất quan tâm tới những sáng kiến kinh nghiệm về khám phá khoa học 
của những giáo viên trong huyện và tỉnh, tôi cũng nghiên cứu và áp dụng vào 
các tiết dạy của mình. Khi áp dụng sáng kiến vào trẻ tôi thật sự cảm nhận rõ vai 
 3 Phương pháp quan sát:
 Trong các giờ học khám phá khoa học tôi luôn quan sát chú ý từng trẻ để 
uốn nắn, củng cố, rèn luyện thêm các kỹ năng cho trẻ.
 Phương pháp trò chuyện:
 Trao đổi với phụ huynh về tình hình học tập của trẻ ở lớp cũng như ở nhà, 
qua đó có điều kiện theo dõi, uốn nắn trẻ. Bên cạnh đó tôi cũng thường xuyên 
trò chuyện cùng trẻ để nắm bắt được các nguyên nhân làm cho trẻ không thích 
học môn khám phá khoa học và tìm ra hướng khắc phục.
 c) Phương pháp thống kê toán học :
 Vào đầu năm học, tôi đã chủ động kiểm tra, khảo sát, thống kê về hoạt 
động khám phá khoa học để nắm bắt khả năng nhận thức của từng cá nhân trẻ. 
Cụ thể: 
 Số Kết quả
Nội dung lượng 
 trẻ Tốt Tỷ lệ Khá Tỷ lệ TB Tỷ lệ Yếu Tỷ lệ
Kỹ năng quan 
sát, so sánh, 37 11 29,7% 12 32,4% 13 35,1% 1 2,8%
phân loại
Phát hiện cái 
mới lạ và có 
 37 12 32,4% 14 37,9% 11 29,7% 0
thái độ hành 
động phù hợp
Biết dùng câu 
có nghĩa đầy 
đủ, rõ ràng 37 11 29,7% 11 29,7% 15 40,6%
mạch lạc, diễn 
đạt sáng tạo
Có kỹ năng 
sống và khả 
 37 13 35,1% 12 32,4% 12 32,4%
năng giao tiếp 
tốt
 II. Phần nội dung:
 1. Cơ sở lí luận :
 Cho trẻ làm quen với môi trường xung quanh sẽ cung cấp cho trẻ vốn hiểu 
biết về môi trường tự nhiên ( cỏ cây, hoa lá, chim muôn...) đến môi trường xã 
hội ( công việc của mỗi người trong xã hội, mối quan hệ giữa con người với 
 5 huyết và yêu nghề mến trẻ, nên thuận lợi tham gia dự giờ, đúc rút kinh nghiệm 
trong công tác giảng dạy và công tác xây dựng môi trường giáo dục sạch đẹp, an 
toàn cho trẻ.
 Đa số trẻ ở gần trường nên đi học rất chuyên cần.
 Lãnh đạo địa phương và các đoàn thể quan tâm tạo điều kiện cho việc dạy 
và học.
 Phụ huynh quan tâm đến con em mình, nhiệt tình phối hợp cùng tôi trong 
việc dạy dỗ các cháu và thường xuyên ủng hộ những nguyên vật liệu để làm đồ 
dùng dạy học và vui chơi cho các cháu.
 *Hạn chế:
 Bên cạnh những thuận lợi khi chưa thực hiện đề tài còn có những hạn chế 
sau đây:
 Giáo viên chưa chủ động và chưa linh hoạt trong việc tổ chức giờ học môn 
khám phá khoa học
 Môi trường cho trẻ hoạt động ở lớp cũng chưa phong phú (chưa có nơi 
nuôi một số con vật cho trẻ được làm quen). Khám phá khoa học đòi hỏi độ 
chính xác cao nên trẻ cần được tham quan, trải nghiệm thực tế nhiều, trẻ cần 
được tri giác những con vật thật, đồ vật thật, cây cối, danh lam thắng 
cảnhnhưng nhà trường lại chưa có điều kiện để tổ chức cho trẻ đi tham quan, 
trải nghiệm thực tế còn ít.
 Các cháu phần đông gia đình làm nông nên việc nhận thức để giáo dục 
con cái một cách khoa học là chưa cao. 
 * Nguyên nhân chủ quan
 Trình độ nhận thức của các cháu không đồng đều. Các cháu chưa có các kỹ 
năng cơ bản như kỹ năng quan sát, kỹ năng so sánh, phân tích, tổng hợpMột 
số trẻ chưa qua lớp mầm, lớp chồi nên vẫn còn tự do trong học tập và chơi, chưa 
mạnh dạn, tích cực trong các hoạt động. Trong lớp có một số trẻ cá biệt, cháu 
không chú ý, mặt nhận thức của cháu hạn chế hơn nhiều so với trẻ khác. Dẫn 
đến thời gian hoạt động dành cho những cháu yếu hơi nhiều
 Góc thiên nhiên còn nghèo, số cây ít, loại cây chưa phong phú, đồ chơi, đồ 
dùng còn ít, thiếu những hình ảnh đẹp, sinh động để trẻ quan sát
 Cơ sở vật chất chưa thật sự đầy đủ, đồ dùng phục vụ tiết dạy còn rất nghèo 
nàn như những vật mẫu, những con vật thật, đồ vật... Đồ dùng để trẻ thử nghiệm 
thực tế còn ít. Đồ dùng, đồ chơi, vật thật chưa đầy đủ, lớp học chưa có thiết bị 
để kết nối mạng phục vụ công tác giảng dạy trên máy tính. 
 Bên cạnh đó việc sử dụng đồ dùng dạy học chưa khoa học, dẫn đến giờ học 
trẻ ít tập trung chú ý nên hiệu quả trên tiết học chưa cao. Vì vậy việc giúp trẻ 
khám phá khoa học rất quan trọng vì môn học này giúp trẻ tích luỹ một số vốn 
 7 Nhận thức rõ tầm quan trọng của đồ dùng trực quan đối với tiết khám phá 
khoa học cho nên ngay từ đầu năm học tôi mạnh dạn đề xuất với ban giám hiệu 
nhà trường trang bị thêm cho các lớp các thiết bị đồ dùng dạy học như ti vi, 
bảng, tranh ảnh lô tô, và một số các mô hình mô phỏng để phục vụ dạy học. 
Thông qua những bộ phim hoạt hình ngắn sinh động và đẹp mắt, các bé sẽ được 
tìm tòi, khám phá và trải nghiệm với những điều bé muốn biết về thế giới xung 
quanh kỳ thú.
 Khi lập kế hoạch cho mỗi tiết học tôi đã rất chú ý tới cách thức truyền tải 
kiến thức với trẻ đặc biệt đồ dùng trực quan vừa phải mang tính thẩm mỹ, tính 
chính xác và sự sáng tạo từ đó kich thích được sự hứng thú, ham hiểu biết ở trẻ
 Tôi luôn lưu ý tới việc sử dụng đồ đùng trực quan phải phù hợp với nội 
dung từng tiết dạy ngay từ khi lập kế hoạch cho mỗi tiết khám phá khoa học tôi 
luôn suy nghĩ và lựa chọn những đồ dùng trực quan sao cho trẻ dễ hiểu và thích 
thú đối với những tiết chủ đề về môi trường xã hội thì tôi lựa chọn tranh, ảnh để 
dạy trẻ. Đối với những tiết về đồ dùng, đồ vật tôi sử dụng vật thật và đồ dùng đồ 
chơi bằng nhựa hoặc đồ chơi tự tạo
 Vì trẻ mẫu giáo thường tư duy trực quan hình ảnh, kinh nghiệm sống của 
trẻ còn ít nên tôi thường xuyên tận dụng các vật thật để dạy trẻ. Khi cho trẻ được 
tiếp xúc với vật thật thì tôi nhận thấy trẻ hứng thú và nắm bắt kiến thức một cách 
rõ ràng nhất.
 Ví dụ: Khi tìm hiểu về quả soài tôi dùng quả soài thật cho trẻ quan sát và 
trải nghiệm: nhìn, sờ, nếm, ngửi 
 Đây là quả gì? nhìn xem quả soài có hình dạng gì? Màu gì?
 Hãy sờ xem vỏ của chúng có đặc điểm gì? muốn biết soài có mùi gì hãy 
đưa lên mũi ngửi xem nào
 Cuối cùng tôi cho trẻ nếm thử vị của soài sau đó hỏi trẻ về vị của soài (có 
trẻ nói chua, trẻ nói ngọt) từ đó tôi giải thích “Qủa soài chưa chín có vị chua, 
còn quả soài chín có vị ngọt” khi được trải nghiệm thực tế thì trẻ đã nắm vững 
những kiến thức tôi muốn truyền đạt. Qua bài về quả soài tôi không những đã 
cho trẻ tìm hiểu một cách tổng quát về quả soài mà còn dạy trẻ biết lợi ích của 
soài đối với sức khỏe con người.
 Việc sử dụng màn hình, máy chiếu cũng là một hình thức sử dụng trực 
quan vì vậy tôi thường xuyên sử dụng tạo điều kiện để cho trẻ nắm kiến thức. 
Thông qua những cảnh quay, đoạn băng được đưa lên màn hình sẽ tạo ra sự thay 
đổi, sự mới lạ cho trẻ vì tất cả những sự vật hiện tượng đều có thể chụp lại, quay 
lại để đưa lên màn hình cơ hội để trẻ khám phá những sự vật- hiện tượng, con 
vật mà trẻ khó có cơ hội tiếp xúc như: tìm hiểu động vật sống trong rừng, 
động vật sống dưới biển
 Phương tiện trực quan trong các hoạt động dạy và học rất đa dạng như: 
Đồ dùng trực quan bằng vật thật: các con vật, một số loại rau, Các loại mô 
hình: mô hình sân bay, nhà ga...Các loại tranh ảnh, lô tô.
 9 Cây nảy mầm được nhờ được gieo xuống đất, có ánh sáng và tưới nước 
đầy đủ và ngược lại cây mà không được chăm sóc đầy đủ sẽ không nảy mầm 
được.
 Ví dụ 2: 
 * Mục tiêu:
 Cho trẻ hiểu với cùng mọt đồ dùng nhưng chọn đơn vị đo khác nhau thì 
kết quả cũng khác nhau
 * Chuẩn bị: Một chai nhựa trong 1 lít, ba cốc nhựa to, nhỡ, nhỏ, thẻ số 4, 
5, 6
 Lần lượt cho trẻ đong nước bằng các cốc khác nhau rồi đổ vào chai nhựa( 
cốc to, nhỡ, nhỏ)
 Sau mỗi lần đong ghi kết quả lại, quan sát kết quả các chai bằng các thẻ số
 * Giải thích và kết luận:
 Sử dụng cốc to đổ nước vào chai sẽ nhanh đầy hơn( 4 cốc), sử dụng cốc 
nhỡ phải đong 6 cốc, sử dụng cốc nhỏ sẽ lâu đầy hơn( 8 cốc).
 Ví dụ 3: Thí nghiệm về nước và các lớp chất lỏng
 * Chuẩn bị: dầu ăn, nước lọc, si rô, cốc thủy tinh
 Tiến hành: Cho trẻ chọn một chất đổ vào ly, tiếp theo chọn chất thứ hai, 
cuối cùng cho chất thứ ba vào
 Cho trẻ quan sát rút ra kết luận, lớp si rô nặng nhất nên ở dưới cùng, lớp 
dầu ăn nhẹ nhất nên ở trên cùng, và lớp nước ở giữa
 Khi quan sát trẻ hoạt động tôi thấy những biểu hiện trên trẻ rất tích cực, 
trẻ rất thích thú khi được quan sát hoặc thử nghiệm những hoạt động khám phá. 
Trong quá trình quan sát trẻ tỏ ra nhanh nhẹn linh hoạt và phát triển nhiều vốn 
kinh nghiệm, vốn từ của trẻ trở nên phong phú hơn khả năng diễn đạt tổt hơn. Vì 
vậy chúng ta những giáo viên mầm non có nhiệm vụ khuyến khích, tạo điều kiện 
giúp trẻ được khám phá, trải nghiệm
 Tuy nhiên, nội dung và đối tượng cho trẻ làm quen cần được chọn lọc, nội 
dung cho trẻ khám phá thử nghiệm đảm bảo cung cấp cho trẻ những kiến thức 
đơn giản, gần gũi và đặc biệt là phải an toàn về quy trình thực hiện 
 Biện pháp 3: Tạo môi trường cho trẻ hoạt động
 Hoạt động khám phá khoa học cho trẻ được tổ chức theo chủ đề, nội dung 
của hoạt động xuất phát từ nhu cầu và hứng thú của trẻ. Để tạo cơ hội cho trẻ 
được trải nghiệm tối đa trong hoạt động khám phá khoa học, giáo viên cần xây 
dựng môi trường cho trẻ hoạt động, đặc biệt môi trường ở góc thiên nhiên. Một 
môi trường hiệu quả cho trẻ khám phá khoa học không chỉ giúp trẻ củng cố kiến 
thức mà còn phải giúp trẻ phát triển năng lực khám phá và thái độ đối với hoạt 
động khám phá khoa học. 
 11