Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi giao tiếp, ứng xử văn hóa trong trường Mầm non

 1
 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
 Tên đề tài: “Một số biện pháp giáo dục trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi giao tiếp, ứng 
 xử văn hóa trong trường Mầm non”
1. Lý do chọn đề tài
 Giáo dục văn hóa ứng xử trong trường mầm non có ảnh hưởng rất lớn đến sự 
phát triển tâm lý và nhân cách của trẻ, thúc đẩy ở trẻ những hành vi mang tính 
xã hội tích cực, tạo điều kiện cho trẻ được lĩnh hội những chuẩn mực đạo đức và 
thuần phong mỹ tục của dân tộc.
 Ngày 03/10/2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1299/QĐ-
TTg phê duyệt Đề án “Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 
2018 – 2025”. Mục tiêu chung là:
 “Tăng cường xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học nhằm tạo chuyển 
biến căn bản về ứng xử văn hóa của cán bộ quản lý, nhà giáo, nhân viên, học 
sinh, sinh viên để phát triển năng lực, hoàn thiện nhân cách, lối sống văn hóa; 
xây dựng văn hóa trường học lành mạnh, thân thiện; nâng cao chất lượng giáo 
dục đào tạo; góp phần xây dựng con người Việt Nam: yêu nước, nhân ái, nghĩa 
tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo”.
 Trên thực tế, với sự phát triển chóng mặt của công nghệ thông tin cộng với 
những diễn biến phức tạp của dịch bệnh covid 19 khiến trẻ phải nghỉ học ở nhà. 
Phụ huynh không có thời gian dành cho con và người bạn của trẻ thường là điện 
thoại, máy tính bảng, ti viSự phát triển của công nghệ 4.0, sự bộn bề của cuộc 
sống đã làm cho quan hệ giao tiếp giữa các thành viên trong gia đình, nhà 
trường và trong xã hội hạn chế. Không những thế, trong xã hội hiện nay, khi mà 
hàng ngày chúng ta vẫn thường được nghe trên thông tin đại chúng về những 
hành động thiếu đạo đức của một bộ phận thanh thiếu niên đã để lại hậu quả 
đáng tiếc. Những vụ bạo hành trẻ em đang làm nhức nhối dư luận, phần nào làm 
lu mờ những nét đẹp của văn hóa ứng xử, ảnh hưởng đến môi trường giáo dục, 
ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện nhân cách trẻ, làm mất đi các giá trị 
truyền thống, thuần phong, mỹ tục mà cha ông ta đã dày công vun đắp từ ngàn 
năm, thì cần lắm một môi trường xã hội với những con người mang trong mình 
những chuẩn mực đạo đức, để bớt đi những mặt trái của xã hội, bớt đi sự vô cảm 
 “Một số biện pháp giáo dục trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi giao tiếp, ứng xử văn hóa 
 trong trường mầm non” 3
 Là một giáo viên có nhiều năm công tác trong ngành giáo dục Mầm non, 
với khả năng và kinh nghiệm của mình, tôi luôn dành cả tâm huyết và đạo đức 
nghề nghiệp của mình để quan tâm, chăm sóc và giáo dục trẻ, luôn yêu nghề, tâm 
huyết, gắn bó và có trách nhiệm cao với nghề nghiệp.
 Được sự quan tâm của Phòng Giáo dục, của nhà trường đã đầu tư về cơ sở 
vật chất, trang thiết bị để giúp giáo viên thực hiện tốt các hoạt động chăm sóc, 
giáo dục trẻ. Mở các lớp tập huấn bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ, về đạo 
đức nghề nghiệp của giáo viên Mầm non để giáo viên tham gia học tập và nâng 
cao trình độ, nhận thức của bản thân.
 Được sự ủng hộ nhiệt tình của phụ huynh, với tình hình dịch bệnh trẻ không 
đến trường tôi đã lập nhóm zalo của lớp để trao đổi về tình hình của trẻ và đã 
được sự tham gia của 100% phụ huynh. Đây là yếu tố quan trọng giúp tôi thực 
hiện đề tài.
b. Khó khăn:
 Bên cạnh những thuận lợi trên, khi thực hiện đề tài này tôi gặp không ít 
những khó khăn sau:
 Do tình hình dịch bệnh Covid 19 diễn biến phức tạp trẻ nghỉ học, giáo viên 
không được tiếp xúc tực tiếp với trẻ mà chỉ trao đổi với phụ huynh qua zalo, 
facebook nên việc nắm bắt hết tình hình của trẻ là rất khó khăn. Hơn thế nữa, tôi 
nhận thấy mỗi gia đình chỉ có 1-2 con nên thường được bố mẹ nuông chiều quá 
mức, bởi vậy trẻ thường có thói quen làm theo ý mình, bướng bỉnh, khó bảo, 
không biết nhường nhịn, chia sẻ cùng các bạn.
 Đa số phụ huynh đa phần làm nông nghiệp, hoặc đi làm ăn xa trẻ ở với ông 
bà nên trẻ chưa thực sự được quan tâm. Một số phụ huynh cho rằng việc trò 
chuyện cùng trẻ, giáo dục, uốn nắn, dạy dỗ trẻ là thuộc về trách nhiệm của giáo 
viên, nên vẫn còn có tư tưởng phó mặc, thái độ thờ ơ trước những hành vi của 
con em mình. 
 2. Số liệu điều tra trước khi thực hiện
 Qua khảo sát thực tế về kỹ năng giao tiếp, ứng xử của trẻ tại nhóm lớp tôi chủ 
nhiệm, với số cháu là 20, tôi đã thu được kết quả trước khi thực hiện đề tài như 
sau:
 Tổng số trẻ khảo sát: 20/20 trẻ
 “Một số biện pháp giáo dục trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi giao tiếp, ứng xử văn hóa 
 trong trường mầm non” 5
 “Ứng xử văn hóa học đường trong cơ sở giáo dục mầm non là những phản 
ứng, hành vi của con người trong quá trình giao tiếp với các đối tượng phù hợp với 
những chuẩn mực xã hội trong cơ sở mầm non. Đó được hiểu là những quy tắc ứng 
xử giữa các đối tượng với nhau phù hợp với chuẩn mực đạo đức trong cơ sở giáo dục 
mầm non”. (Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp 
vụ và đạo đức nghề nghiệp cán bộ quản lý và giáo viên Mầm non – Năm học 2019 - 
2020).
 Sau khi đã hiểu được ứng xử văn hóa học đường trong cơ sở giáo dục Mầm 
non là gì, tôi đã lựa chọn các nội dung sau để giáo dục trẻ biết cách giao tiếp, ứng xử 
có văn hóa:
 - Giáo dục trẻ có thái độ tôn trọng trong giao tiếp, biết cách sử dụng các từ 
biểu thị sự lễ phép, cách giao tiếp, ứng xử lịch sự, văn minh, cụ thể: 
 + Biết chào hỏi những người lớn tuổi: Ông bà, bố mẹ, thầy cô giáo, anh chị, 
biết chào khi có khách đến chơi bằng những lời nói lễ phép. 
 + Nói đủ nghe, không nói trống không, biết thưa gửi lễ phép khi giao tiếp 
với người lớn tuổi.
 + Biết nói lời cảm ơn, xin lỗi một cách chân thành khi nhận được sự giúp 
đỡ (nhận quà) của người khác, hay khi bản thân mình mắc lỗi. 
 + Không ngắt lời và biết lắng nghe khi người khác đang nói, tôn trọng sở 
thích riêng của bạn...
 + Biết cách thể hiện những hành vi ngôn ngữ cơ thể phù hợp với hoàn cảnh 
giao tiếp như: thái độ biểu cảm trên khuôn mặt, các cử chỉ, động tác của các bộ 
phận trên cơ thể. (Nhìn vào mặt người khác khi giao tiếp, không vùng vằng, 
ngúng nguẩy...)
 - Dạy trẻ biết quan tâm, chia sẻ, hợp tác: 
 + Biết quan tâm đến những người thân trong gia đình, với cô giáo, bạn bè 
và những người xung quanh bằng tình cảm chân thành. Biết thăm hỏi, chăm sóc khi 
ông bà, bố mẹ, cô giáo, bạn bè ... bị mệt mỏi, ốm đau.
 + Biết cảm thông, chia sẻ với những người gặp hoàn cảnh khó khăn, không 
may mắn trong xã hội, như: bạn cùng lớp chậm phát triển, người đi ăn xin, bán báo, 
người khuyết tật... 
 + Biết chơi đoàn kết cùng các bạn, chia sẻ đồ chơi cùng bạn, không tranh giành 
đồ dùng, đồ chơi.
 “Một số biện pháp giáo dục trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi giao tiếp, ứng xử văn hóa 
 trong trường mầm non” 7
còn học được cách thể hiện sự biết ơn khi nhận được sự giúp đỡ, hiểu được rằng 
nói lời cảm ơn là một cách đơn giản để làm bừng sáng nụ cười của người khác.
 Minh chứng biện pháp 2.2.a 
 Hình ảnh: Hướng dẫn phụ huynh dạy trẻ bài thơ: Cảm ơn
 Cũng ở chủ đề “Trường mầm non”, tôi lựa chọn câu chuyện: “Món quà của 
cô giáo” để dạy trẻ. Ở câu chuyện này tôi sẽ nhấn mạnh ở chi tiết: Gấu Xù không 
nhận quà của cô giáo, hành động nhận lỗi của Cún Đốm và thái độ, cử chỉ ân cần, 
dịu dàng, trìu mến của cô giáo Hươu Sao để giáo dục trẻ, giúp trẻ học được tính tự 
giác nhận lỗi khi mình mắc lỗi, không trốn tránh trách nhiệm. Không những vậy, 
qua câu chuyện này cũng giúp cho bản thân tôi hiểu được vai trò của người giáo 
viên trong quá trình giáo dục trẻ, biết cách xử lý các tình huống sư phạm một cách 
khéo léo, đúng đắn và hiệu quả nhất.
 Để giáo dục trẻ lễ phép, hiếu thảo với người lớn, tôi đã lựa chọn bài thơ 
“Phải là hai tay” – chủ đề bản thân để dạy trẻ:
 ... “ Hai tay kính mến đưa lên
 Là lòng con thảo cháu hiền hiện ra
 Đưa mời bố, mẹ, ông, bà...
 Cái tăm hiếu thảo, phải là hai tay”.
 Với những lời thơ nhẹ nhàng, sâu lắng nhưng đã có ý nghĩa giáo dục rất lớn, 
giúp trẻ hiểu được đạo lý làm người, biết kính trên, nhường dưới, hiếu thuận với 
những người đã sinh thành ra mình. Không những vậy, qua nội dung bài thơ, tôi 
còn giúp trẻ biết cách giao tiếp, ứng xử trong cuộc sống, đó là phải có thái độ lễ 
phép khi nói chuyện với người lớn tuổi, khi đưa bất cứ thứ gì cho người lớn thì 
phải đưa bằng hai tay, khi được cho quà cũng phải nhận bằng hai tay và biết cảm 
ơn, ....
 Minh chứng biện pháp 2.2.b Hình ảnh: Phản hồi tích cực từ phụ huynh
 Cũng với nội dung giáo dục trẻ biết quan tâm, yêu thương, chăm sóc những 
người thân trong gia đình, biết vâng lời người lớn, giúp đỡ mọi người khi gặp khó 
khăn, cảm nhận được vai trò, sức mạnh của gia đình trước những khó khăn trong 
cuộc sống, tôi đã lựa chọn câu chuyện: “Tích Chu” – chủ đề gia đình để dạy trẻ. 
 Không chỉ lồng ghép nội dung giáo dục trẻ giao tiếp, ứng xử trong các bài 
thơ, câu chuyện mà tôi có thể lồng ghép vào tất cả các hoạt động học khác một 
cách linh hoạt và phù hợp, ví dụ như: 
 “Một số biện pháp giáo dục trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi giao tiếp, ứng xử văn hóa 
 trong trường mầm non” 9
thì tôi muốn tạo ra những hình ảnh của những em bé ngoan trong lớp học hạnh 
phúc để trẻ thể hiện sự lễ phép theo cách của riêng mình. Và niềm hạnh phúc đó 
được thể hiện khi nụ cười nở trên môi cô và trò được gặp mặt sau một kỳ nghỉ dịch 
dài thật dài.
 Minh chứng biện pháp 3.3.b Hình ảnh trẻ khoanh tay lễ phép chào cô
 Những hoạt động này thường được lặp đi, lặp lại thường ngày do vậy, với 
cách giáo dục đó tôi sẽ dần giúp trẻ hình thành một nếp sống tốt, hiểu được ý nghĩa 
của việc mình làm để từ đó trẻ có thể dễ dàng thực hiện chúng như một bản năng 
vốn có của mình và có thể linh hoạt áp dụng trong những hoàn cảnh khác nhau 
trong cuộc sống.
 Qua hoạt động vui chơi của trẻ với bố mẹ, anh chị em trong gia đình khi ở 
nhà. 
 Vui chơi là hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo. Thông qua trò chơi – mà 
trung tâm là trò chơi đóng vai theo chủ đề sẽ giúp trẻ thỏa mãn nguyện vọng được 
sống và hoạt động như người lớn. Trong quá trình chơi trẻ phản ánh được cuộc 
sống xung quanh rất đa dạng với các mảng hiện thực hết sức phong phú. Đứa trẻ 
thể hiện như thế nào trong trò chơi thì sau này trong phần lớn trường hợp nó cũng 
thể hiện như thế trong công việc. Chính vì điều đó, tôi đã hướng dẫn phụ huynh 
cách tổ chức các trò chơi với những chủ đề chơi đa dạng, để giúp trẻ hiểu được 
cách ứng xử và giao tiếp trong xã hội người lớn với những chuẩn mực đạo đức xã 
hội nhất định.
 Ví dụ 1: Trong trò chơi “gia đình”, khi trẻ nghỉ dịch ở nhà thì gia đình và các 
thiên viên chính là người cùng trẻ chơi trò chơi này,bố mẹ hướng dẫn trẻ thể hiện sự 
quan tâm, cách ứng xử giữa các thành viên trong gia đình với nhau: Bố mẹ yêu 
thương, chăm sóc cho các con, các con phải biết vâng lời, lễ phép với bố mẹ, biết ơn, 
quan tâm, giúp đỡ bố mẹ những lúc bố mẹ đi làm về mệt bằng những công việc vừa 
sức: rót nước mời bố mẹ uống, lấy ghế mời bố mẹ ngồi.... Bằng cách đó sẽ giúp trẻ 
có được những hành động đúng trong cuộc sống hàng gày, biết thể hiện tình cảm, sự 
quan tâm, yêu mến những người thân trong gia đình và những người xung quanh.
 Ví dụ 2: Trong trò chơi “Bác sĩ”, bố mẹ có thể đặt ra tình huống mẹ bị mệt, 
nhờ trẻ làm bác sĩ và khám bệnh cho bố mẹ. Qua đó giáo dục trẻ biết cách diễn đạt 
khi thể hiện nhu cầu của mình, cách ứng xử với bệnh nhân bằng cái tâm của người 
bác sĩ: tận tình, chu đáo, ân cần, nhẹ nhàng khi khám cho người bệnh; biết thể hiện 
sự tôn trọng và nói lời cảm ơn khi bác sĩ thăm khám bệnh cho mình...
 “Một số biện pháp giáo dục trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi giao tiếp, ứng xử văn hóa 
 trong trường mầm non”