Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục nếp sống thanh lịch văn minh cho học sinh Lớp 4

 MỤC LỤC
I. ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................2
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ (NỘI DUNG GIẢI PHÁP): ......................................3
1. Mục đích của sáng kiến/giải pháp .....................................................................3
2. Các giải pháp, biện pháp mới đã tiến hành .......................................................3
2.1 Thực hiện nghiêm túc giảng dạy bộ sách giáo dục nếp sống thanh lịch văn 
minh cho học sinh lớp 4. Giúp học sinh thấy được tầm quan trọng , sự cần thiết 
của bộ tài liệu ........................................................................................................3
2.2 Giáo dục nếp sống thanh lịch văn minh từ lời ăn tiếng nói hàng ngày của học 
sinh tiểu học...........................................................................................................5
2.2.1 Ý nghĩa lời chào ...........................................................................................5
2.3 Giáo dục nếp sống thanh lịch văn minh qua các kĩ năng sống của trẻ tiểu học
 ...............................................................................................................................9
 2.3.1 Tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống ............................................9
 2.3.2 Tại sao phải dạy kỹ năng sống cho học sinh tiểu học? ............................9
 2.3.3 Cách giúp trẻ rèn luyện kỹ năng sống......................................................9
 a. Kỹ năng tự phục vụ bản thân ....................................................................10
 b. Kỹ năng làm việc nhóm.............................................................................10
 c. Kỹ năng quản lý cảm xúc ..........................................................................10
 e. Kỹ năng tự bảo vệ bản thân ......................................................................11
3. Địa chỉ áp dụng sáng kiến ...............................................................................11
4. Thời gian bắt đầu áp dụng sáng kiến:..............................................................11
5. Hiệu quả của sáng kiến:...................................................................................11
III. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ: ...........................................................................12
PHỤ LỤC............................................................................................................14
IV. TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................23
 1 tại, đặc biệt trước những tác động mạnh mẽ của công nghệ, việc định hình chuẩn 
mực ứng xử văn hóa của người dân Thủ đô trong đó có các em học sinh cũng sẽ 
có những điểm mới phù hợp với xã hội hiện đại
 Đó cũng chính là những lí do để tôi mạnh dạn viết sáng kiến kinh nghiệm 
“Một số biện pháp giáo dục nếp sống thanh lịch văn minh cho học sinh lớp 
4E” với mong muốn một xã hội chỉ thật sự phát triển khi có những cá nhân có 
nền tảng đạo đức tốt, thấu hiểu và lan tỏa những hành vi đẹp, nhân ái và giàu 
tình cảm. 
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ (NỘI DUNG GIẢI PHÁP):
1. Mục đích của sáng kiến/giải pháp 
 - Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh tiểu học hướng tới 
 tạo ra thói quen cho mỗi trẻ trong việc thể hiện các hành vi của bản thân 
 trong đời sống hằng ngày sao cho đúng và đẹp; từ đó gieo mầm trong 
 nhận thức của trẻ về nét đẹp thanh lịch, văn minh của người Hà Nội
2. Các giải pháp, biện pháp mới đã tiến hành 
2.1 Giáo viên chủ nhiệm và học sinh lớp 4E cùng thực hiện nghiêm túc 
giảng dạy bộ sách giáo dục nếp sống thanh lịch văn minh cho học sinh lớp 
4. Giúp học sinh thấy được tầm quan trọng , sự cần thiết của bộ tài liệu
 Với nhận thức sâu sắc về giáo dục giá trị sống cho học sinh trên địa 
bàn thủ đô, ngành giáo dục Hà Nội đã xây dựng một bộ tài liệu giáo dục nếp 
sống thanh lịch, văn minh cho học sinh các cấp phổ thông và đưa vào thực hiện 
dạy học từ năm học 2010 - 2011. Vậy làm sao để giúp học sinh thấy được tầm 
quan trọng , cũng như tạo được sự tò mò và hứng thú tìm hiểu bộ tài liệu? Bạn 
thân tôi là giáo viên chủ nhiệm đã thực hiện nghiêm túc đầy đủ các tiết dạy. 
đồng thời nghiên cứu kĩ các bài giảng trong bộ tài liệu để tạo sự hứng thú nhất 
cho học sinh. Với tiết dạy: “Giới thiệu chung về bộ tài liệu giáo dục nếp sống 
thanh lịch văn minh cho học sinh tiểu học”, tôi đã thực hiện các bước sau: 
 * Bước 1: Giáo viên cần giới thiệu cho học sinh biết truyền thống văn 
hiến ngàn năm của người Hà Nội, giới thiệu nét đẹp văn hóa đã trở thành bản 
sắc của người Hà Nội.
 Ví dụ: Ca dao có câu: 
 Chẳng thơm cũng thể hoa nhài
 Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An
 3 truyền thống của cha ông đã trở thành vấn đề cấp thiết , quan trọng hơn bao giờ 
hết.
 * Bước 3: GV đưa vấn đề cho HS nêu ý kiến:
 - GV hỏi: Con cần làm gì trước thực trạng hiện nay?
 - GV cho HS suy nghĩ để phát biểu ý kiến:
 VD: Cần tìm hiểu những giá trị truyền thống tốt đẹp mà ông cha để 
lại/Cần rèn luyện bản thân mình trở thành người thanh lịch văn minh/ Cần nhắc 
nhở mọi người tránh những hành vi xấu- thực hiện những hành vi đẹp/
 - GV kết luận: Tóm lại, chúng ta, thế hệ con cháu, cần phải giữ gìn nét 
thanh lịch của ông cha để lại và hơn thế nữa là giữ gìn những truyền thống, 
phong tục tốt đẹp, không để chúng phôi pha dần theo ngày tháng. Chúng ta cần 
cố gắng tự rèn luyện bản thân thành những người văn minh thanh lịch. Động 
viên khuyến khích mọi người cùng giữ gìn truyền thống kinh kì ngàn năm, xứng 
đáng là người Tràng An, lấy đó làm cơ sở để xây dựng một xã hội tươi đẹp, 
hạnh phúc và có thể sánh vai với các cường quốc năm châu.
 GV cần kết hợp giới thiệu giải thích bằng lời với những hình ảnh minh 
họa, như vậy sẽ có tác động sâu sắc tới nhận thức của học trò, thôi thúc học trò 
tìm hiểu , nghiên cứu và tích cực rèn luyện bản thân.
 2.2 Giáo dục nếp sống thanh lịch văn minh từ lời ăn tiếng nói hàng 
ngày cho học sinh lớp 4E 
 Ở những quốc gia như Pháp, Mỹ,..lời "xin lỗi", "cảm ơn" được cho là 
phép lịch sự cơ bản trong lối sống cũng như văn hóa giao tiếp, nhưng với người 
Việt, đôi khi câu nói đó lại mang hàm ý khách sáo. Dạy học sinh tiểu học thế 
nào để chúng biết sử dụng ngôn ngữ một cách khoa học, giữ được sự trong sáng 
của Tiếng Việt cũng như không buông lời nói tục, chửi thề trong bất kỳ hoàn 
cảnh nào.
 2.2.1 Ý nghĩa lời chào
 Người Việt có câu: "Lời chào cao hơn mâm cỗ", ý rằng thông qua cách 
chào hỏi có thể thể hiện được phong thái, nề nếp gia phong, cách giáo dục gia 
đình của một người. Chào hỏi là cách thể hiện tình cảm gần gũi, cởi mở, thông 
qua đó mọi người xích lại gần nhau, yêu thương và tôn trọng nhau hơn. Tôi đặc 
biệt luôn nhắc nhở các con lớp 4E biết cách chào hỏi mọi người là tiền đề cơ 
bản, từ đó biết ứng xử đúng mực và lễ phép với mọi người xung quanh. 
 5 lỗi, để trẻ hiểu rằng không ai trên đời tồn tại mà không có sự giúp đỡ của người 
khác. Vì vậy, tôi cũng thường xuyên khuyên khích các con học sinh lớp 4E nói 
"cảm ơn" và "xin lỗi" như một thói quen, một nét văn hóa như cách chúng ta bắt 
tay nhau, mỉm cười với nhau trong giao tiếp.
 Tiến sĩ ngôn ngữ Nguyên-Kan chia sẻ về cách người Pháp dạy trẻ phép 
lịch sự: "Tôi sống hơn 10 năm ở Pháp. Những tháng ngày học tập, trải nghiệm 
nuôi con ở nơi đây đã cho tôi nhiều quan sát, bài học quý giá. Một trong những 
điều đặc biệt mà tôi học được là người Pháp rất lịch thiệp, hòa nhã, không chỉ 
người lớn mà trẻ con cũng vậy. Nếu gặp những đứa bé như vậy ở Việt Nam, 
chúng ta thường nhận xét là trẻ ngoan ngoãn, nhưng tôi không thích dùng tính từ 
này. Với tôi, đó là những cô bé cậu bé lịch sự, sớm được dạy dỗ và thực hành lối 
sống lịch thiệp từ khi còn bé".
 Để các con lớp 4E hiểu phép lịch sự, tôi dạy các con về sự nhường nhịn 
và tính kiên nhẫn. Ở lớp, khi cùng thích đọc 1 quyển truyện, hai học sinh sẽ 
thường tự thỏa thuận với nhau "bạn đọc xong đến lượt tớ nhé" thay vì "chiến 
đấu" để có quyển truyện mình thích. Học sinh 4E được tôi dạy chờ đợi khi lên 
xuống xe buýt, khi ra vào thang máy, từ đó rèn luyện tính kiên nhẫn, không chen 
lấn, xô đẩy. Dạy trẻ phép lịch sự cũng là dạy trẻ cách tôn trọng mọi người, 
không nói tục, nói bậy, không có những lời nói ngỗ ngược khi ứng xử, giao tiếp 
với mọi người. 
 2.2.3 Biết lắng nghe và thấu hiểu
 Học sinh tiểu học vốn dĩ khá ồn ào, năng động và hoạt bát, chính vì vậy 
trẻ không mấy khi có đủ kiên nhẫn để lắng nghe người khác. Tôi đã giúp các con 
lớp 4E rèn luyện kĩ năng bằng chính sự lắng nghe, giao tiếp bằng mắt với con 
mỗi khi nói chuyện, để cho trẻ có thời gian để bày tỏ suy nghĩ của mình. Tôi 
cùng khuyến khích bố mẹ hãy nghe con nói, không nên ngắt lời con, bởi vốn từ 
của con còn hạn chế. Việc ngắt lời người khác cũng là bất lịch sự và không được 
ủng hộ.
 Tôi cũng dạy các con lớp 4E thể hiện mình bằng cách lắng nghe cẩn thận. 
Khuyến khích bố mẹ các con chú ý đến tất cả các cách thức trẻ đang gửi tin 
nhắn. Vì dụ như: Hãy tắt truyền hình và yêu cầu trẻ nhìn vào bạn, hoặc cho trẻ 
ngồi cùng một phòng với bạn trong khi bạn nói chuyện với trẻ. Để thật sự hiểu 
trẻ lắng nghe được điều gì, hãy yêu cầu trẻ lặp lại những điều bạn đã nói theo 
 7 2.3 Giáo dục nếp sống thanh lịch văn minh qua các kĩ năng sống của 
học sinh lớp 4E
 Trẻ em là tương lai của xã hội, do đó cần phải tạo điều kiện để trẻ phát 
triển toàn diện. Dưới góc nhìn của một giáo viên, đồng thời cũng là một phụ 
huynh có con cái trong độ tuổi đi học, tôi luôn đặc biệt quan tâm đến vấn đề 
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học. Vì sao nên dạy kỹ năng sống cho 
trẻ từ tiểu học?
 2.3.1 Tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống
 Theo tôi thì phụ huynh rất quan tâm đến khía cạnh giáo dục các kỹ năng 
sống cho học sinh tiểu học ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Bởi vì kỹ 
năng sống chính là những trải nghiệm thực tế nhất về cuộc sống để trẻ rèn luyện 
được tinh thần tự lập, tinh thần đội nhóm và năng lực cá nhân. Hiện nay nhiều 
trường học vẫn liên tục cố gắng đạt được mục tiêu giúp trẻ phát triển về trí tuệ, 
đạo đức lẫn thể chất. 
 2.3.2 Tại sao phải dạy kỹ năng sống cho học sinh tiểu học?
 Chúng ta nên thừa nhận một điều rằng, nền giáo dục của chúng ta vẫn 
chưa đủ tiến bộ để có thể giúp trẻ phát huy được hết năng lực cá nhân. Đó cũng 
là lý do khiến nhà trường và các bậc phụ huynh đắn đo suy nghĩ tìm giải pháp 
phù hợp trong thời điểm hiện tại. Trang bị các kỹ năng sống cho học sinh tiểu 
học giúp trẻ rèn luyện kỹ năng tư duy, cách ứng xử trong đời sống, kỹ năng xử 
lý tình huống để trẻ có thể tự phát triển về nhận thức cũng như nhân cách bản 
thân sau này. 
2.3.3 Cách giúp trẻ rèn luyện kỹ năng sống
 Việc rèn luyện các kỹ năng sống cho học sinh tiểu học đòi hỏi phải có sự 
nhẫn nại và không ngại thử thách. Bởi trẻ em là những đối tượng rất dễ sa ngã 
nếu không có phương pháp giáo dục đúng đắn. Do đó cần có sự hợp tác từ phía 
nhà trường lẫn bậc phụ huynh để định hướng cho trẻ một cách tốt nhất. Sau khi 
có vài cuộc trao đổi nhỏ với những phụ huynh khác, tôi đã ưu tiên lựa chọn một 
số phương pháp được đánh giá là phù hợp với độ tuổi học sinh cấp 1 để dạy cho 
học sinh lớp 4E:
 • Tôi dạy cho các con cách ứng xử và giao tiếp phù hợp với từng môi 
 trường khác nhau. Ví dụ ở nhà phụ huynh có thể dạy trẻ nên chào hỏi 
 người lớn thế nào thì đúng? nên đối xử với bạn bè sao cho phù hợp?.
 9 cứu từ các chuyên gia tâm lý học hàng đầu trên thế giới, người có chỉ số EQ 
càng cao họ càng dễ thành công trong cuộc sống. Yếu tố cảm xúc đóng vai trò 
khá quan trọng trong việc phát triển của trẻ, tạo tiền đề để trẻ nhận thức về bản 
thân mình. 
 d. Kỹ năng giao tiếp 
 Kỹ năng giao tiếp là kỹ năng quan trọng nhất mà học sinh tiểu học cần 
được nhà trường và phụ huynh giáo dục càng sớm càng tốt. Có nhiều hình thức 
giao tiếp khác nhau mà trẻ cần được giáo dục trong giai đoạn này như: giao tiếp 
bằng lời nói, giao tiếp bằng ngôn ngữ cơ thể, kỹ năng sử dụng ngôn từ tùy vào 
tình huống sao cho phù hợp. 
 e. Kỹ năng tự bảo vệ bản thân
 Thông thường trẻ em không biết được cách xử lý tình huống nguy hiểm, do 
đó cần phải để trẻ học được cách tự bảo vệ chính mình khi gặp nguy hiểm. Khi 
có thời gian, tôi đều hướng dẫn chúng những cách để tự bảo vệ bản thân những 
khi không có tôi bên cạnh. Ngoài ra, tôi còn tạo vài thử thách nhằm tạo cơ hội để 
chúng biết cách xử lý tình huống như thế nào là phù hợp. 
 Việc giáo dục các kỹ năng sống cho học sinh tiểu học không chỉ là nhiệm vụ 
của nhà trường, mà đó còn là trách nhiệm của bậc phụ huynh như chúng ta. Do 
đó cần phải có môi trường giáo dục thích hợp và mang tính định hướng để trẻ có 
thể tự phát triển bản thân. Hãy tập cho trẻ từ những việc nhỏ nhặt nhất ngay từ 
bây giờ chính là bồi dưỡng cho trẻ nếp sống thanh lịch văn minh. 
 3. Địa chỉ áp dụng sáng kiến 
 Học sinh lớp 4E trường Tiểu học Thăng Long, 20 phố Ngõ Trạm, phường 
Hàng Bông quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội.
 4. Thời gian bắt đầu áp dụng sáng kiến:
 Tháng 9/2023 đến tháng 5/2023
 5. Hiệu quả của sáng kiến: 
 Trong bối cảnh quá trình di dân diễn ra mạnh mẽ như hiện nay, có nhiều học 
sinh từ các vùng quê khác theo bố mẹ lên Hà Nội để sinh hoạt, học tập nên việc 
giảng dạy bộ tài liệu giáo dục nếp sống thanh lịch văn minh cũng như áp dụng 
bộ tài liệu vào thực tể là rất cần thiết. 
 11