Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục kỹ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ 4-5 tuổi tại trường Mầm non Ea Tung

 Một số biện pháp giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ 4-5 tuổi tại trường MN Ea Tung
 MỤC LỤC
 Trang 
 Phần thứ nhất: Mở đầu...............................................................................2
 I. Đặt vấn đề ..................................................................................................2
 II. Mục đích nghiên cứu ................................................................................3
 Phần thứ hai: Giải quyết vấn đề ................................................................3
 I. Cơ sở lí luận của vấn đề.............................................................................3
 II. Thực trạng của vấn đề...............................................................................4
 III. Các giải pháp giải quyết vấn đề........................................................ 5 - 11
 IV. Tính mới của giải pháp............................................................................12
 V. Hiệu quả sáng kiến ...................................................................................13
 Phần thứ ba: Kết luận, kiến nghị...............................................................13
 I. Kết luận......................................................................................................13
 II. Kiến nghị ..................................................................................................14
 1 Một số biện pháp giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ 4-5 tuổi tại trường MN Ea Tung
giai đoạn 4-5 tuổi, lứa tuổi luôn hiếu kì, ham thích tò mò, khám phá những điều mới lạ 
và cũng là lứa tuổi mà trẻ dễ gặp phải nhiều mối nguy hiểm nhất bởi trẻ chưa có kỹ 
năng để thu thập thông tin, phán đoán những mối nguy hiểm có thể xảy ra đối với bản 
thân. Trong suốt một thời gian dài suy nghĩ làm cách nào để giúp trẻ có kỹ năng tự bảo 
vệ bản thân một cách tốt nhất, tôi đã tìm hiểu và áp dụng một số biện pháp giáo dục kỹ 
năng tự bảo vệ bản thân cho học sinh lớp mình chủ nhiệm phụ trách và đã thu được 
những kết quả không nhỏ. Với mong muốn chia sẻ những kinh nghiệm của bản thân 
trong quá trình giảng dạy tôi đã mạnh dạn viết SKKN với đề tài “ Một số biện pháp 
giáo dục kĩ năng tự bảo bệ bản thân cho trẻ 4-5 tuổi tại trường Mầm non Ea Tung” 
 II. Mục đích nghiên cứu
 Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, tìm các biện pháp giáo dục kĩ năng tự 
bảo vệ bản thân cho trẻ 4-5 tuổi. Nhằm góp phần vào việc hình thành và rèn luyện các 
kỹ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ giúp trẻ có kiến thức cơ bản tự bảo vệ mình tránh 
khỏi những nguy hại đến bản thân, rèn luyện kĩ năng ứng phó với những tình huống 
nguy hại có thể xảy ra đối với trẻ, giúp trẻ mạnh dạn, tự tin trong cuộc sống đồng thời 
góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ Mầm non trong giai đoạn hiện 
nay
 Phần thứ 2: Giải quyết vấn đề
 I. Cơ sở lí luận
 Trang bị kỹ năng để trẻ tự bảo vệ chính mình là hành trang vô cùng cần thiết để 
giúp trẻ ứng phó với mọi biến đổi trong cuộc sống. Theo Bộ giáo dục và đào tạo 
thống nhất quan điểm của UNICEF thì kỹ năng bảo vệ bản thân là một nội dung 
quan trọng trong nhóm kỹ năng nhận thức về bản thân cần giáo dục trẻ trong các 
trường Mầm non.
 Vậy chúng ta hiểu kỹ năng tự bảo vệ bản thân là gì? Kỹ năng tự bảo vệ bản 
thân là những hiểu biết của một người về những sự việc xung quanh mình cũng như 
cách để hành động đúng, an toàn đối với sự vật đó. Trẻ có kỹ năng bảo vệ bản thân 
sẽ biết cách làm thế nào để tránh xa những mối nguy hiểm hoặc khám phá thế giới 
trong phạm vi an toàn”.
 3 Một số biện pháp giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ 4-5 tuổi tại trường MN Ea Tung
 Qua khảo sát tôi nhận thấy kĩ năng tự bảo vệ ở trẻ chưa đồng đều, phần nhiều 
trẻ còn rất thụ động, chưa nhận biết được mối nguy hiểm có thể xảy ra đối với 
mình, chưa có khả năng ứng phó kịp thời với những tình huống nguy cấp, chưa biết 
cách bảo vệ bản thân trước nguy hiểm...Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng 
này, trong đó việc ba mẹ trong gia đình thường xuyên yêu thương, chìu chuộng, 
bao bọc trẻ, luôn có thói quen làm thay trẻ trong tất cả mọi việc vì sợ con gặp nguy 
hiểm hay sợ con làm hỏng việc. Trong khi đó đến trường, tâm lý của cô giáo lại 
mong con có kết quả nhanh lại hay dùng mệnh lệnh mà quên đi giải thích cho trẻ 
hiểu vì sao lại làm như vậy. Chính vì thế, rất khó hình thành ý thức và kỹ năng 
trong đầu trẻ. 
 Từ những tồn tại được đưa ra trong quá trình giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản 
thân cho trẻ, tôi đã ghi chép cẩn thận từng vấn đề tồn tại. từ những vấn đề này tôi 
suy nghĩ để đưa ra biện pháp nào hiệu quả nhất, thiết thực nhất và dễ dàng thực 
hiện với thực tế của trường, lớp để mang lại hiệu quả cao trong việc giáo dục kĩ 
năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ. 
 Một số biện pháp tôi đã nghiên cứu và ứng dụng như sau: Đối với giáo viên 
trong quá trình lập kế hoạch giáo dục cần chọn lựa nội dung giáo dục kĩ năng tự 
bảo vệ nào phù hợp nhất đối với trẻ; chú trọng xây dựng các tiết dạy có chủ đích về 
giáo dục kĩ năng tự bảo vệ; thường xuyên đưa nội dung giáo dục kĩ năng tránh xâm 
hại cơ thể vào cho trẻ tìm hiểu; phát huy hơn nữa vai trò phối hợp với phụ huynh 
trong công tác giáo dục trẻ.
 III. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
 Giải pháp 1: Lựa chọn nội dung giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân vào từng 
chủ đề cụ thể
 Trong thực tế có rất nhiều kỹ năng tự bảo vệ khác nhau, khó có thể liệt kê một 
cách đầy đủ những kỹ năng con người cần có trong cuộc sống. Tuy nhiên dựa vào 
đặc điểm tâm sinh lý của trẻ Mẫu giáo nhỡ cùng với các hoạt động đặc thù của trẻ 
trong trường Mầm non đó là “học mà chơi, chơi mà học” bên cạnh đó dựa vào 
chương trình giáo dục Mầm non và tình hình cụ thể của trường, lớp vào đầu năm 
học tôi đã cùng các đồng chí giáo viên trong tổ lên kế hoạch lựa chọn các kỹ năng 
tự bảo vệ phù hợp với trẻ 4 – 5 tuổi để đưa vào giáo dục trẻ nhằm đạt hiệu quả cao.
 5 Một số biện pháp giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ 4-5 tuổi tại trường MN Ea Tung
kế hoạch giáo dục tháng, tuần, kế hoạch ngày và thực hiện giáo dục trẻ một cách có 
hiệu quả.
 Giải pháp 2: Xây dựng các tiết học dạy trẻ những kĩ năng cơ bản
 Trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo nhỡ 4 – 5 tuổi hầu hết trẻ chưa phân biệt được những 
gì là nguy hiểm hay không nguy hiểm đối với mình. Chính vì vậy nên việc giúp trẻ 
phân biệt những mối nguy hiểm luôn được tôi quan tâm, lồng ghép vào để giáo dục 
trẻ qua hoạt động học, hay hoạt động vui chơi, hoạt động lao động, mọi lúc mọi 
nơi...Để việc giáo dục trẻ kỹ năng tự bảo vệ được tốt, tôi đã lựa chọn ra những mối 
nguy hiểm thường xảy ra trong gia đình, trường học như: Ổ điện, quạt điện, bếp ga, 
phích nước nóng, bàn làtôi thường tận dụng thời gian đón trẻ, hoặc trong giờ 
hoạt động chiều để trò chuyện giáo dục trẻ. Tuy nhiên nếu chỉ dừng ở việc cô nhắc 
nhở trẻ không được lại gần, không được sử dụng những đồ dùng đó thì trẻ sẽ không 
hiểu vì sao phải như vậy, trẻ sẽ dễ dàng màu quên. Chính vì vậy tôi đã chủ động 
đưa các nội dung giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân thành nội dung trọng tâm của 
một hoạt động học để giáo dục trẻ. 
 Những kỹ năng mà tôi đã áp dụng vào để xây dựng thành hoạt động học như: 
Dạy trẻ không chơi với những đồ vật nguy hiểm (dao, kéo, chất tẩy rửa, đinh, ổ 
điện, nước sôi, bật lửa, kim tiêm, quạt, cách chơi cầu trượt...); dạy trẻ cách đội và 
tháo mũ bảo hiểm
 Ví dụ 1: Đối với kỹ năng “Dạy trẻ không chơi với những đồ vật nguy hiểm” 
tôi tiến hành dạy trẻ ở chủ đề “ Gia đình” tôi đã xây dựng thành hoạt động học cụ 
thể như sau:
 - Đầu tiên tối sẽ phân loại ra các nội dung, đồ dùng cần cung cấp cho trẻ trong 
tiết dạy (dưới dạng tranh ảnh) và chia lớp làm 02 nhóm để thảo luận:
 + Nhóm thảo luận về đồ dùng sắc nhọn: dao, kéo, đinh, cạnh bàn, cạnh ghế.
 + Nhóm thảo luận về đồ dùng gây bỏng, giật: ấm nước sôi, ổ điện, bếp ga, bật 
lửa.
 Trẻ thảo luận xong tôi mời đại diện các nhóm lên giới thiệu trình bày những hiểu 
biết về các đồ dùng, cách xử lý của nhóm mình cho các nhóm còn lại xem.
 Sau mỗi lần giới thiệu tôi sẽ đăt hệ thống các câu hỏi để cả lớp khám phá:
 7 Một số biện pháp giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ 4-5 tuổi tại trường MN Ea Tung
 + Để đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông các con phải làm gì?
 + Vậy làm thế nào để đội mũ bảo hiểm đúng cách? 
 - Bước tiếp theo tôi chia lớp thành 3 đội chọn qui trình các bước đội mũ bảo 
hiểm vào băng cài theo suy nghĩ của trẻ
 +B1: Cầm mũ bảo hiểm và xác định phía trước, phía sau của mũ bảo hiểm
 +B2: Lật ngửa mũ bảo hiểm và kéo dây quai sang 2 bên
 +B3: Đội mũ bảo hiểm lên đầu
 +B4: Cài chặt 2 dây quai cho vừa khít với cằm
 - Mời đại diện 3 đội lên nói trình tự các bước đội mũ bảo hiểm đồng thời tôi 
giáo dục trẻ: Khi các con được người lớn chở đi học, đi chơi các con nhớ phải đội 
mũ bảo hiểm và phải đội đúng cách để bảo vệ an toan cho bản thân
 Đối với các tiết học tôi đã xây dựng, hầu hết việc đưa ra hệ thống câu hỏi 
trong quá trình tổ chức cho trẻ tìm hiểu được tôi hết sức chú trọng. Các câu hỏi 
phải thật sự ngắn gọn dễ hiểu đối với trẻ, câu hỏi mang tính gợi mở, giúp trẻ suy 
nghĩ để trả lời. Đồng thời để tiết dạy mang lại hiệu quả tôi đã sử dụng hình thức 
làm việc nhóm nhằm giúp trẻ có được sự tự tin mạnh dạn trong quá trình học tập. 
Sau mỗi bài học tôi thường chọn nhiều trò chơi ôn luyện để giúp trẻ nhớ lâu những 
kiến thức đã học
 Giải pháp 3: Thường xuyên sử dụng các tình huống giả định để dạy trẻ các kỹ 
năng tự bảo vệ bản thân.
 Có rất nhiều tình huống xảy ra có thể đe dọa đến sự an toàn của trẻ, vì thế trẻ 
cần hiểu được trong tình huống nào thì phải làm gì để tránh sự nguy hiểm. Tôi đã 
đưa ra nhiều tình huống cụ thể, chia lớp thành nhiều nhóm nhỏ, tôi hướng dẫn phân 
tích, giải thích và cùng trẻ tìm ra cách giải quyết tốt nhất. 
 Theo các nhà nghiên cứu chỉ rõ: Trẻ hiểu được 10% những gì trẻ nghe; 40% 
những gì nhìn thấy; 60% những gì trẻ nhắc lại (nói) và khoảng 90% những gì trẻ 
nói và làm. Chính vậy sau mỗi tình huống mà giáo viên đưa ra, trẻ sẽ được nhập vai 
và thể hiện cách xử lý trong từng tình huống từ đó trẻ sẽ có biểu tượng về các hành 
vi chuẩn mực làm giàu vốn sống, vốn kinh nghiệm giúp trẻ biết lựa chọn những 
 9 Một số biện pháp giáo dục kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ 4-5 tuổi tại trường MN Ea Tung
phân tích, giải thích cho trẻ và giúp trẻ hiểu vấn đề đó là: Tuyệt đối không chơi 
chơi đá bóng ngoài lề đường vỉa hè vì sẽ dễ gây ra tai nạn xe cộ dẫn đến nguy hiểm 
đến bản thân.
 Khi gặp tình huống này các bé chỉ cần nói với bạn mình: Mình không chơi đâu 
vì mẹ nói chơi gần đường giao thông rất nguy hiểm
 Thông qua nhiều tình huống cụ thể mà rất dễ xảy ra trong cuộc sống hàng 
ngày, bằng cách cho trẻ thảo luận, yêu cầu trẻ suy nghĩ vận dụng kinh nghiệm của 
bản thân để giải quyết tình huống có vấn đề. Thông qua đó cô giúp trẻ tìm ra 
phương án hiệu quả nhất, đó cũng chính là kinh nghiệm ta cần dạy trẻ. Những tình 
huống có vấn đề được giáo viên đưa vào trong các hoạt động giáo dục trẻ đã giúp 
trẻ có sự tư duy logic, biết cách diễn đạt suy nghĩ của mình, và giúp trẻ có thêm 
kinh nghiệm trong cuộc sống
 Giải pháp 4: Thường xuyên đưa nội dung giáo dục kỹ năng tránh bị xâm hại 
cơ thể vào dạy cho trẻ
 Xâm hại trẻ em là bất kỳ hành động nào có chủ ý và làm tổn thương hoặc gây 
nguy hại đến trẻ như: Ôm, hôn. Đụng chạm vào vùng kín của trẻ. Xâm hại trẻ em 
gây ra những tổn thương nghiêm trọng và lâu dài cả về thể xác và tâm lý đối với 
nạn nhân. Những hậu quả đó cũng ảnh hưởng đến gia đình, cộng đồng và toàn xã 
hội.
 Để đảm bảo cho trẻ có những kiến thức cơ bản về vấn đề bảo vệ thân thể cũng 
như cách phòng tránh khi bị xâm hại cơ thể. Với chủ đề "bản thân" tôi dạy trẻ nhận 
biết các bộ phận trên cơ thể, giáo dục trẻ những bộ phận không ai được đụng đến 
ngoài bố, mẹ, anh chị em trong gia đình, y tá hay bác sỹ khi đi khám bệnh có bố mẹ 
ở đấy. 
 Đối với trẻ 4-5 tuổi các cháu chưa thể hiểu được tên gọi các bộ phận thể hiện 
giới tính, giáo viên cũng không thể sử dụng tên gọi bộ phận sinh dục nam- nữ trong 
y khoa để nói với trẻ. Chính vì vậy trong quá trình giảng dạy tôi đã sử dụng búp bê 
trai , búp bê gái mặc đồ bơi, những bộ phận cơ thể được đồ bơi che là các bộ phận 
riêng tư, vùng kín là nơi con nên tôn trọng, giữ gìn vệ sinh không nên để mọi người 
thấy bộ phận riêng tư của mình và đặc biệt tuyệt đối không cho bất cứ ai động vào 
 11