Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mầm non

 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
 -------------------------------------
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO TRẺ 
 MẦM NON
 Quảng Bình, ngày 20 tháng 5 năm 2015 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 1.1. Lý do chọn đề tài:
 Như chúng ta đã biết, từ ngàn xưa kinh nghiệm của cha ông ta đã đúc kết nhiệm 
vụ học đầu tiên của mỗi con người phải là "Tiên học lễ, hậu học văn" lễ phép là nét đẹp 
văn hoá được đặt lên hàng đầu khi nhìn nhận và đánh giá về một ai đó mà chúng ta 
thường bàn luận. Trong thời đại hiện nay tiếp thu nhiều nền văn hoá khác nhau nên đâu 
đó vẫn còn nhiều câu chuyện thương tâm về đạo đức lễ giáo của con người, việc mà tôi 
và các bạn đã nghe và thấy trên thông tin đại chúng, trong cuộc sống hằng ngày.
 Nghiên cứu gần đây về sự phát triển của não trẻ cho thấy rằng khả năng giao tiếp 
với mọi người, khả năng biết tự kiểm soát, thể hiện các cảm giác của mình, biết cách 
ứng xử phù hợp với các yêu cầu, biết giải quyết các vấn đề cơ bản một cách tự lập có 
những ảnh hưởng rất quan trọng đối với kết quả học tập của trẻ tại trường. Vì thế, ngày 
nay trên thế giới rất nhiều trường mầm non áp dụng phương pháp học trung tính là 
phương pháp học tập thông qua các giao tiếp tích cực với những người khác.
 Ở Việt nam, từ năm học 2008-2009, Bộ Giáo dục- Đào tạo đã phát động phong 
trào “ Xây dựng trường học thân thiện- học sinh tích cực”, với yêu cầu tăng cường sự 
tham gia một cách hứng thú của học sinh trong các hoạt động giáo dục trong nhà trường 
và tại cộng đồng với thái độ tự giác, chủ động và ý thức sáng tạo. Trong năm nội dung 
thực hiện có nội dung rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh.
 Về phía các bậc cha mẹ trẻ em luôn quan tâm đến việc làm sao để kích thích tính 
tích cực học tập của trẻ, ai cũng muốn con mình được học đọc và học viết ngay trong 
những năm tháng học ở mẫu giáo, đặc biệt là các bậc cha mẹ có con chuẩn bị vào lớp 
một. 
 Đối với giáo viên mầm non thường tập trung lo lắng cho những trẻ có những vấn 
đề về hành vi và khả năng tập trung trong những năm tháng đầu tiên trẻ đến trường. Đơn 
giản là vì những trẻ này thường không có khả năng chờ đến lượt, không biết chú ý lắng trường mầm non. Vì thế phạm vi đề tài của tôi áp dụng cho trẻ 4-5 tuổi ở trường mầm 
non.
 II. PHẦN NỘI DUNG
 2.1. Thực trạng trước khi nghiên cứu các biện pháp 
 Trong quá trình rèn kỹ năng sống cho trẻ nhằm thực hiện tốt phong trào“ Xây 
dựng trường học thân thiện-học sinh tích cực”, tôi đã gặp những thuận lợi và khó khăn 
sau: 
 Thuận lợi :
 Bộ Giáo dục- Đào tạo đã phát động phong trào“ Xây dựng trường học thân thiện-
học sinh tích cực” với những kế hoạch nhất quán từ trung ương đến địa phương, Phòng 
giáo dục- Đào tạo cũng đã có kế hoạch từng năm học với những biện pháp cụ thể để rèn 
kỹ năng sống cho học sinh một cách chung nhất cho các bậc học, đây chính là những 
định hướng giúp giáo viên thực hiện như: Rèn luyện kỹ năng ứng xử hợp lý với các tình 
huống trong cuộc sống, thói quen và kỹ năng làm việc, sinh hoạt theo nhóm; rèn luyện 
sức khỏe và ý thức bảo vệ sức khỏe, kỹ năng phòng, chống tai nạn giao thông, đuối nước 
và các tai nạn thương tích khác: rèn luyện kỹ năng ứng xử văn hóa, chung sống hòa 
bình, phòng ngừa bạo lực và các tệ nạn xã hội.
 Trường học nơi tôi công tác là ngôi trường được xây mới khang trang sạch sẽ nên 
thuận lợi trong việc thực hiện nội dung xây dựng môi trường giáo dục sạch đẹp, an toàn 
cho trẻ. 
 Khó khăn:
 Về phía các bậc cha mẹ trẻ em luôn nóng vội trong việc dạy con; do đó, khi trẻ 
về nhà mà chưa biết đọc, viết chữ, hoặc chưa biết làm toán thì lo lắng một cách thái quá! 
Đồng thời lại chiều chuộng, cung phụng con cái khiến trẻ không có kỹ năng tự phục vụ, 
chỉ chú ý đến khâu dạy, không chú ý đến con mình ăn, uống như thế nào, trẻ có biết sử 
dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống hay không? Và vì sao chúng ta cần những 
đồ dùng, vật dụng đó? Những đồ dùng đó để làm gì?
 Đối với giáo viên mầm non trở làm thế nào để có biện pháp hữu hiệu nhất trong việc thực hiện nâng cao hiệu quả 
cho trẻ mẫu giáo lớn 4 - 5 tuổi có kỹ năng sống đạt hiệu quả cao.
 2.2. Các giải pháp 
2.2.1: Lập kế hoạch cho trẻ luyện tập thường xuyên để phát triển các kỹ năng sống.
 Tổ chức các hoạt động cho trẻ luyện tập thường xuyên đóng vai trò chủ đạo trong 
việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Ở lứa tuổi mẫu giáo 4-5 tuổi, khả năng tập trung chú 
ý và ghi nhớ có chủ định rất kém. Trẻ nhanh nhớ nhưng cũng nhanh quên. Nếu các kỹ 
năng chúng ta dạy trẻ không được cũng cố bằng cách luyện tập thường xuyên thì chúng 
sẽ dần mất đi. Ngược lại nếu ta có kế hoạch cho trẻ luyện tập thường xuyên thì các kỹ 
năng đó sẽ thành kỹ xảo, phát triển bền vững và không bị lãng quên. Việc tổ chức cho 
trẻ luyện tập phải có kế hoạch cụ thể, được tiến hành thường xuyên và không ngừng 
sáng tạo, có như vậy mới gây được hứng thú cho trẻ.
Ví dụ : Hàng tuần vào sáng thứ 2, tôi thường tổ chức hoạt động trò chuyện cùng trẻ 
khoảng 15 phút với tên mục là “Chuyện của bé” nhằm phát triển kỹ năng giao tiếp cho 
trẻ. Qua hoạt động này trẻ biết tự giới thiệu mình, biết lắng nghe, biết dùng ngôn ngữ 
của mình để kể về những chuyện trong 2 ngày nghỉ ở nhà của bé hay trao đổi cùng cô về 
chủ đề đang học. Cuối chương trình cho trẻ nhận xét câu chuyện nào hay nhất sẽ đựơc 
nhận phần thưởng của cô.( Phần thưởng có thể là một bông hoa , một bức tranh vẽ một 
con vật hay một hạt giống cây nảy mầm.Các phần thưởng được thay đổi theo từng chủ 
đề). Kết quả, trẻ lớp tôi rất hứng thú khi tham gia buổi trò chuyện đầu tuần. Trẻ đã có 
thói quen trước khi nói biết thưa cô, chào bạn và đặc biệt rất mạnh dạn tự tin khi kể 
“chuyện của mình” cho bạn nghe.
 Trong giờ hoạt động chiều của mỗi ngày, sau khi cho trẻ ôn bài cũ hoặc làm quen 
với bài mới, tôi luôn dành thời gian khoảng 15 phút để tổ chức cho trẻ luyện tập thực 
hành các kỹ năng dưới dạng trò chơi. Cụ thể:
 Chiều thứ 2, tôi thường tổ chức cho trẻ thực hành các kỹ năng chăm sóc bản thân 
như rửa tay, lấy nước uống, mặc quần áo, cho đồ vào cặp.Mỗi hoạt động tôi chọn một 
trò chơi khác nhau. non xếp ngăn trên của giá dép, tổ hoa hồng xếp ngăn giữa, tổ thỏ con xếp ngăn dưới 
Nhờ được tham ra và nhắc nhở thường xuyên nên ý thức của trẻ trong việc chấp hành 
các quy tắc cô đưa ra rất tốt.
 Chiều thứ 6, tôi tổ chức cho trẻ sắp xếp lại đồ dùng đồ chơi ở các góc nhằm phát 
triền kỹ năng hợp tác và rèn thói quen sống gọn gàng ngăn nắp. Những tuần đầu, tôi cho 
trẻ quan sát cô và nghe cô giải thích vì sao phải làm như vậy? Cách sắp xếp như thế nào 
cho đẹp? Những tuần tiếp theo tôi chia tổ, yêu cầu mỗi tổ tự xếp mỗi góc chơi, thi xem 
đội nào xếp đúng, xếp đẹp và nhanh nhất. Rõ ràng khi tham gia hoạt động này, các kỹ 
năng hợp tác của trẻ được phát triển. Trẻ biết giúp đỡ nhau và nhắc nhở nhau cùng hoàn 
thành nhiệm vụ một cách nhanh chóng. Từ việc tổ chức thường xuyên như vậy, các mối 
quan hệ cũng như kỹ năng làm việc nhóm của trẻ được củng cố, bên cạnh đó đồ dùng đồ 
chơi của lớp tôi luôn được xếp gọn gàng, ngăn nắp và rất khoa học.Với biện pháp này, 
các kỹ năng cần có luôn được củng cố và hoàn thiện một cách chính xác.
2.2.2: Cụ thể hóa nội dung của những kỹ năng cơ bản mà giáo viên cần dạy trẻ:
 + Kỹ năng sống tự tin : Một trong những kỹ năng đầu tiên cần chú tâm là phát 
triển sự tự tin, lòng tự trọng của trẻ. Nghĩa là giúp trẻ cảm nhận được mình là ai, cả về 
cá nhân cũng như trong mối quan hệ với những người khác. Kỹ năng sống này giúp trẻ 
luôn cảm thấy tự tin trong mọi tình huống ở mọi nơi. 
 + Kỹ năng sống hợp tác: Bằng các trò chơi, câu chuyện, bài hát giúp trẻ học cách 
cùng làm việc với bạn, đây là một công việc không nhỏ đối với trẻ lứa tuổi này. Khả 
năng hợp tác sẽ giúp trẻ biết cảm thông và cùng làm việc với các bạn. 
 + Kỹ năng thích tò mò, ham học hỏi, khả năng thấu hiểu: Đây là một trong những 
kỹ năng quan trọng nhất cần có ở trẻ vào giai đoạn này là sự khát khao được học, sử 
dụng nhiều tư liệu và ý tưởng khác nhau để khêu gợi tính tò mò tự nhiên của trẻ. Nhiều 
nghiên cứu cho thấy rằng, các câu chuyện hoặc các hoạt động và tư liệu mang tính chất 
khác lạ thường khêu gợi trí não nhiều hơn là những thứ có thể đoán trước được. 
 + Kỹ năng giao tiếp: cần dạy trẻ biết thể hiện bản thân và diễn đạt ý tưởng của 
mình cho người khác hiểu, trẻ cần cảm nhận được vị trí, kiến thức của mình trong thế Thông qua hoạt động có chủ định, đây là một trong những hoạt động để tôi tích 
hợp có hiệu quả nội dung giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Tôi căn cứ vào nội dung của 
từng tiết học để tích hợp một cách hài hoà, không ôm đồm.
 Ví dụ : Qua tiết học KPKH: Trò chuyện một số bộ phận trên cơ thể, tôi dạy trẻ kỹ năng 
sau: Kỹ năng chăm sóc bản thân: Trẻ có một số kỹ năng và có ý thức giữ gìn, bảo vệ các 
bộ phận trên cơ thể. Kỹ năng giao tiếp tự tin: Khi trả lời phải đứng thẳng, mắt nhìn thẳng 
vào cô, nói to, rõ ràng.Kỹ năng tuân thủ quy tắc giờ học như muốn nói phải giơ tay, 
chờ đến lượt cô mời mới được nói, không nói leo, tập chung chú ý nghe côChính vì 
thế trẻ lớp tôi học rất ngoan, trong giờ học biết chú ý lắng nghe, tuân thủ theo sự hướng 
dẫn của cô và đặc biệt rất tự tin khi trả lời câu hỏi cô đưa ra.
-Thông qua hoạt động ngoài trời tôi đã lồng ghép dạy trẻ nhiều kỹ năng khác nhau. 
Ví dụ : Qua việc trò chuyện quan sát Cầu trượt. Trẻ nhận biết được một số nguyên nhân 
gây ngã, gây tai nạn và biết cách phòng tránh nguy cơ gây ngã. Các kỹ năng tôi dạy trẻ 
đó là:
- Kỹ năng giao tiếp: Trẻ biết lắng nghe cô, bạn, nêu ý kiến, chia sẻ thông tin.
- Kỹ năng xử lý tình huống: Khi ngồi trên cầu trượt bé cần làm gì?( Vịn hai tay vào 2 
thành của cầu trượt, rồi đẩy người cho trượt xuống. Nếu bạn nào trượt nhanh bị ngã thì 
thì bạn chơi cùng nhanh chóng đở bạn dậy hoặc chạy đến gọi cô ) 
- Kỹ năng ra quyết định: Làm gì hay không làm gì để phòng tránh ngã? ( Không trượt 
quá nhanh, không xô đẩy bạn khi ngồi trên Cầu trượt, vịn chắc thanh cầu trượt) 
 Thông qua giờ hoạt động góc, chúng ta biết rằng: “Trẻ học bằng chơi, chơi mà 
học”. Vì thế qua việc tham ra chơi ở các góc thì các kỹ năng sống đựơc trẻ tiếp thu một 
cách dễ dàng nhất. 
Ví dụ : Qua góc chơi phân vai mẹ con, trẻ học được các kỹ năng như: Kỹ năng giao tiếp 
( giao tiếp giữa mẹ với con, trẻ biết nói nựng con, dặn dò con), kỹ năng chăm sóc ( biết 
lấy nước cho con uống, xúc bột cho con ăn), kỹ năng hợp tác ( trẻ học được cách chơi 
trong nhóm như biết trò chuyện chia sẻ với bạn bên cạnh. Sau khi chơi xong trẻ biết 
cất đồ chơi đúng nơi quy định. năng đạt được trên trẻ bởi đây cũng là một trong những biện pháp giáo dục kỹ năng sống 
cho trẻ rất hiệu quả.
 Nội dung phong trào“ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, trong 
đó có nội dung: Nhà trường cần tổ chức các hoạt động văn nghệ, thể thao một cách thiết 
thực, khuyến khích sự tham gia chủ động, tự giác của học sinh. Tổ chức các trò chơi dân 
gian và các hoạt động vui chơi giải trí tích cực khác phù hợp với lứa tuổi của học sinh.
 - Làm đồ chơi dân gian; sáng tác bài hát, điệu múa thể loại dân ca cho trẻ ở lứa 
tuổi mầm non. 
 - Tăng cường tổ chức các trò chơi dân gian và các hoạt động văn nghệ, vui chơi 
giải trí tích cực khác phù hợp với lứa tuổi của trẻ mầm non. Đưa ca dao hò khoan Lệ 
Thuỷ vào chương trình giáo dục trẻ.
 - Duy trì biện pháp tăng cường cho trẻ chơi các trò chơi dân gian trong giờ hoạt 
động ngoài trời, trẻ được xem các câu chuyện cổ tích, hỏi đáp về nội dung các câu 
chuyện. 
 - Tổ chức các hoạt động văn nghệ, vui chơi giải trí tích cực khác phù hợp với lứa 
tuổi của trẻ mầm non. Huy động và tạo điều kiện để có sự tham gia hoạt động đa dạng 
và phong phú của cha mẹ trẻ em, các tổ chức, lực lượng xã hội, cá nhân trong việc giáo 
dục văn hóa, truyền thống, giáo dục lòng yêu nước cho trẻ.
 - Tổ chức cho trẻ mẫu giáo đến thăm nhà bạn trong chủ đề gia đình theo từng tổ, 
từng nhóm trẻ. Hoạt động trên nhằm phối hợp với các bậc cha mẹ để có thể giúp trẻ phát 
triển kỹ năng cảm xúc và xã hội bằng cách tạo ra các mối liên kết bạn bè tại gia đình.
 Các hoạt động tự chọn được duy trì mỗi tháng có sự tham gia trực tiếp của cha mẹ 
để cùng nặn, cùng vẽ giúp con mình hoàn thành sản phẩm, phối hợp với giáo viên một 
cách chặt chẽ và hợp lý. Giáo viên chủ động thay đổi nội dung, hình thức tổ chức và 
luân phiên thay đổi thành phần tham dự để tất cả các bậc cha mẹ đều có sự tham gia trực 
tiếp của cha mẹ để cùng chơi với trẻ qua đó rèn luyện kỹ năng hợp tác với đồng đội để 
chiến thắng, kỹ năng giao tiếp và kỹ năng sống tự tin, khả năng nhận thức của trẻ cũng 
được phát triển.