Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4-5 tuổi Trường Mầm non Phú Thủy

 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO TRẺ
 4 – 5 TUỔI.
 Quảng Bình, ngày 18 tháng 5 năm 2018
 1 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 1.1. Lý do chọn đề tài:
 Giáo dục kỹ năng sống trẻ lứa tuổi mầm non vô cùng quan trọng, bởi vì lứa 
tuổi này đã hình thành những hành vi cá nhân, tính cách, nhân cách. Trẻ có kiến thức 
về kỹ năng sống thì trẻ sẽ biết mình phải giao tiếp với ông bà, bố mẹ như thế nào, biết 
cách bảo vệ mình trước người lạ ra sao, biết cách phối hợp với các bạn chơi như thế 
nào cho đúng. Ngay ở lứa tuổi mầm non trẻ đã bắt đầu nhận thức được thế nào là 
đúng, thế nào là sai, điều gì cần làm và điều gì không được làmGiáo dục kỹ năng 
sống cho trẻ là giúp trẻ biết cách chăm sóc và bảo vệ bản thân mình, tạo sự tự tin cho 
trẻ giúp trẻ thích nghi được với môi trường xung quanh, không những thế còn giúp 
cho trẻ biết cách giao tiếp và ứng xử trong cuộc sống hàng ngày, trẻ biết cách phối 
hợp với các bạn chơi trong nhóm. Để giúp trẻ có kỹ năng sống không có nghĩa là phải 
dạy trẻ những gì cao siêu vượt quá tầm hiểu biết của trẻ, mà chúng ta giúp trẻ trải 
nghiệm những hoạt động hàng ngày của một xã hội thu nhỏ như: Làm việc, sinh hoạt, 
vận động, giao tiếp trong cuộc sống, xoay quanh bản thân, gia đình, và môi trường xã 
hội, những người lạ không quen biết. Để giúp trẻ sống hài hòa, thích nghi và thoải 
mái trong đời sống xã hội, biết cách đối phó với những tình huống bất thường phát 
sinh hay không bị mất bình tĩnh trước những nguy cơ đột ngột,.. trẻ cần được học và 
rèn luyện ngay từ nhỏ, từ những bản năng tự nhiên như việc học ăn, học nói, học đi, 
đứng, ngủ nghỉ,.. đến việc học để có kiến thức và nhận thức về bản chất của cuộc 
sống, tôn trọng môi trường sống, môi trường thiên nhiên xung quanh ta, và giao tiếp, 
ứng xử trung thực, khôn ngoan, lịch sự với mọi người.
 Giáo dục kỹ năng sống trên thực tế lớp của tôi trẻ chưa được mạnh dạn tự tin, 
khả năng tự phục vụ kém, trong khi tham gia các hoạt động trẻ chưa đoàn kết, hợp tác 
trong khi học và chơi. Vậy làm thế nào để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ 4 - 5 tuổi có 
hiệu quả và giúp trẻ phát triển một cách toàn diện nhất về mọi mặt, đó là câu hỏi luôn 
đặt ra cho tôi. Từ thực tế trên tôi đã chọn đề tài:” Một số biện pháp giáo dục kỹ năng 
sống cho trẻ 4 -5 tuổi” để làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm
 * Điểm mới của đề tài.
 Xuất phát từ vai trò quan trọng của “Giáo dục kỹ năng sống” đối với trẻ, tôi 
thấy việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ là một việc làm vô cùng quan trọng và có ý 
nghĩa. Nhưng làm thế nào để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ một cách có hiệu quả? 
Điều này quả không dễ dàng đối với tất cả các giáo viên mầm non. 
 Đề tài này nó có những điểm mới: Tôi dành sự quan tâm và hình thành ở trẻ 
những kỹ năng sống như: Giáo dục kỹ năng sống sẽ bắt đầu từ “động tác”, những 
hành vi lễ giáo của trẻ. Như trẻ biết tên mình, vị trí của mình ở trường, ở nhà, biết 
 3 đến khâu dạy, không chú ý đến con mình ăn, uống như thế nào, trẻ có biết sử dụng 
những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống hay không? Và vì sao chúng ta cần những đồ 
dùng, vật dụng đó? Những đồ dùng đó để làm gì?
 Từ những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực hiện, tôi đã suy nghĩ, 
nghiên cứu tài liệu để tạo điều kiện thuận lợi giúp cha mẹ dạy trẻ mầm non các kỹ 
năng sống qua đề tài: “Kinh nghiệm dạy trẻ mầm non kỹ năng sống ” 
 * Kết quả khảo sát thực tế : Khi chưa thực hiện đề tài kết quả như sau: 
 Số trẻ khảo 
 Khả năng Đạt
 sát
 Kỹ năng tự lập, tự phục vụ 10/25 40%
 Lễ phép 12/25 48%
 Kỹ năng vệ sinh 14/25 56%
 Kỹ năng thích khám phá học hỏi 13/25 52%
 Kỹ năng tự kiểm soát bản thân 12/25 48%
 Mạnh dạn tự tinh 13/25 52%
 Kỹ năng hợp tác 7/25 28%
 Phát âm rõ lời 14/25 56%
 - Nhìn vào bảng khảo sát trên tôi thấy những biện pháp thông thường, chưa có 
biện pháp mới tác động thì chất lượng đạt được trên trẻ về các mức độ trung bình và 
yếu còn ở mức rất cao, số trẻ kỹ năng tự phục vụ và hợp tác còn thấp. Vì vậy tôi đã 
suy nghĩ trăn trở làm thế nào để có biện pháp hữu hiệu nhất trong việc thực hiện nâng 
cao hiệu quả cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi có kỹ năng sống đạt hiệu quả cao.
 2.2. Các giải pháp 
 2.2.1: Xác định nhiệm vụ cơ bản trong việc dạy trẻ kỹ năng sống
 - Giáo viên cần thường xuyên tổ chức các họat động giáo dục chăm sóc giáo 
dục trẻ một cách thích hợp tuân theo một số quan điểm: Giúp trẻ phát triển đồng đều 
các lĩnh vực: thể chất, ngôn ngữ, nhận thức, tình cảm- xã hội và thẩm mỹ. Phát huy 
tính tích cực của trẻ, giúp trẻ hứng thú, chủ động khám phá tim tòi, biết vận dụng vốn 
kiến thức, kỹ năng vào việc giải quyết các tinh huống khác nhau. 
 - Giáo viên cần tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm khuyến khích sự 
chuyên cần, tích cực của trẻ, giáo viên cần phải biết khai thác phát huy năng khiếu, 
tiềm năng sáng tạo ở mỗi trẻ. Vì mỗi đứa trẻ là một nhân vật đặc biệt, phải giáo dục 
trẻ như thế nào để trẻ cảm thấy thoải mái trong mọi tình huống của cuộc sống.
 5 Chiều thứ 2, tôi thường tổ chức cho trẻ thực hành các kỹ năng chăm sóc bản 
thân như rửa tay, lấy nước uống, cho đồ vào cặp.Mỗi hoạt động tôi chọn một trò 
chơi khác nhau. 
 Ví dụ: Khi dạy trẻ cách mặc áo, tôi cho trẻ chơi trò chơi “Ai nhanh hơn, khéo 
hơn”, cách chơi như sau: Cho 2 trẻ lên thi mặc áo, đầu tiên tôi gợi mở, giới thiệu với 
trẻ các thao tác mặc áo sau đó tổ chức cho trẻ chơi. Cả lớp đếm ngược cùng cô từ 10 
đến 1, khi nghe hết giờ phải dừng tay, cô và các bé kiểm tra kết quả và tặng quà. Việc 
xác định nội dung cho trẻ thực hành, tôi dựa trên nguyên tắc cho trẻ làm quen từ dễ 
đến khó, từ đơn giản đến phức tạp. Chẳng hạn, cũng dạy trẻ cách mặc áo nhưng tuần 
đầu tôi dạy trẻ cách mặc áo có khuy bấm, tuần tiếp theo tôi dạy trẻ cách mặc áo có 
khuy cài và những tuần sau là áo có khoá kéo. Lúc đầu trẻ thực hiện rất vụng về lúng 
túng nhưng do luyện tập thường xuyên và có kế hoạch nên các thao tác của trẻ dần 
chính xác hơn. với cách tổ chức có hệ thống và linh hoạt như vậy trẻ lớp tôi đã có kỹ 
năng chăm sóc bản thân tương đối tốt.
 Chiều thứ 4, tôi tổ chức cho trẻ xem băng đĩa hoặc tranh ảnh có kèm những 
câu chuyện về các hành vi ứng xử đúng sai giữa con người với con người, giữa con 
người với môi trường xung quanh trong chủ đề. Qua đó giáo dục trẻ kỹ năng ứng xử 
phù hợp với xung quanh.
 Ví dụ: Dạy trẻ biết xếp ghế đúng nơi quy định như xếp nhẹ nhàng, không gây 
ồn, khi xếp ghế ngồi học phải xếp thẳng hàng theo đúng tổ của mình, khi ngồi ăn ghế 
phải xếp sát bàn, khi ra về phải xếp ghế vào góc lớp. Hoặc khi xếp dép phải xếp kẹp 
đôi, tổ chim non xếp ngăn trên của giá dép, tổ hoa hồng xếp ngăn giữa, tổ thỏ con xếp 
ngăn dưới Nhờ được tham gia và nhắc nhở thường xuyên nên ý thức của trẻ trong 
việc chấp hành các quy tắc cô đưa ra rất tốt.
 Chiều thứ 6, tôi tổ chức cho trẻ sắp xếp lại đồ dùng đồ chơi ở các góc nhằm 
phát triền kỹ năng hợp tác và rèn thói quen sống gọn gàng ngăn nắp. Những tuần đầu, 
tôi cho trẻ quan sát cô và nghe cô giải thích vì sao phải làm như vậy? Cách sắp xếp 
như thế nào cho đẹp? Những tuần tiếp theo tôi chia tổ, yêu cầu mỗi tổ tự xếp mỗi góc 
chơi, thi xem đội nào xếp đúng, xếp đẹp và nhanh nhất. Rõ ràng khi tham gia hoạt 
động này, các kỹ năng hợp tác của trẻ được phát triển. Trẻ biết giúp đỡ nhau và nhắc 
nhở nhau cùng hoàn thành nhiệm vụ một cách nhanh chóng. Từ việc tổ chức thường 
xuyên như vậy, các mối quan hệ cũng như kỹ năng làm việc nhóm của trẻ được củng 
cố, bên cạnh đó đồ dùng đồ chơi của lớp tôi luôn được xếp gọn gàng, ngăn nắp và rất 
khoa học.
 2.2.3: Cụ thể hóa nội dung của những kỹ năng cơ bản mà giáo viên cần dạy 
trẻ:
 7 không phải lúc nào cha mẹ cũng ở bên con khi có tình huống xấu. Cô giáo phối hợp 
cùng phụ huynh khéo léo dạy trẻ cách giữ gìn và bảo vệ các cơ quan, bộ phận trên cơ 
thể, giúp trẻ chủ động, cảnh giác với tình huống khi có người quan tâm thái quá đến 
cơ thể của trẻ. Dạy trẻ một số cách phản kháng và bảo vệ bản thân. Song song với 
việc thực hiện biện pháp giáo dục trên, là giáo viên chủ nhiệm lớp, tôi luôn ý thức 
được tầm quan trọng của việc phối kết hợp giữa gia đình và nhà trường. Việc dạy kỹ 
năng sống cho trẻ không phải là chuyện một sớm một chiều mà là cả một quá trình. 
Các kỹ năng sống phải được giáo dục, rèn luyện đồng nhất thì mới bền vững và thành 
kỹ xảo. Nếu chỉ dạy kỹ năng sống cho trẻ ở trường thôi thì chưa đủ. Bên cạnh đó, môi 
trường gia đình rất thích hợp để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ. Trẻ được tiếp thu các 
kỹ năng thông qua gia đình một cách tự nhiên, nhẹ nhàng mà lại hiệu quả cao. Trên 
thực tế nhiều phụ huynh chưa có kiến thức về kỹ năng sống, không biết kỹ năng sống 
bao gồm những kỹ năng nào? Cần giáo dục trẻ từ đâu, dạy trẻ những gì? Chính vì vậy 
mà tôi phải tuyên truyền đến các bậc phụ huynh để họ hiểu tầm quan trọng của kỹ 
năng sống, những kiến thức cần dạy trẻ, phương pháp dạy trẻ như thế nào để trẻ tiếp 
thu một cách thoải mái, tự nhiên. Việc tuyên truyền đến các bậc phụ huynh được tiến 
hành trong giờ đón, trả trẻ, thông qua bảng tuyên truyền, thông qua việc mời phụ 
huynh tham quan hoặc tham ra trực tiếp vào các hoạt động của lớp hay thông qua buổi 
họp phụ huynh. Cụ thể:
Thông qua giờ đón trẻ, tôi đã trao đổi với phụ huynh về tình hình sức khoẻ, vệ sinh cá 
nhân, những phản ứng kém linh hoạt cũng như những kỹ năng của trẻ để cùng phụ 
huynh giáo dục trẻ, giúp trẻ chủ động trong các hoạt động..
 Thông qua bảng tuyên truyền với phụ huynh. Đây là nơi trao đổi thông tin với 
phụ huynh rất hiệu quả. Theo từng chủ đề tôi có đánh máy nội dung giáo dục kỹ năng 
sống cho trẻ mà cô đang dạy trẻ ở trên lớp. .
 Thông qua các buổi hợp phụ huynh, tôi cũng đã chủ động lồng ghép nội dung 
giáo dục kỹ năng sống cho trẻ đến các bậc phụ huynh.
 Cha mẹ cần phối hợp với giáo viên một cách chặt chẽ và hợp lý bằng việc tham 
gia vào quá trình giáo dục trong nhà trường. Giáo viên mời cha mẹ tham gia vào các 
buổi trao đổi, tọa đàm, tham gia đầy đủ các buổi họp phụ huynh học sinh và dự một 
số hoạt động học của trẻ ở lớp.
 Tăng cường kể cho trẻ nghe các câu chuyện cổ tích qua đó rèn luyện đạo đức 
cho trẻ, giúp trẻ hoàn thiện mình, biết đọc sách, dạy trẻ yêu thương bạn bè, yêu 
thương con người. Tạo hứng thú cho trẻ nhỏ qua các truyện bằng tranh tùy theo lứa 
tuổi, gợi mở tính tò mò, ham học hỏi, phát triển khả năng thấu hiểu ở trẻ.
 9 nghe côChính vì thế trẻ lớp tôi học rất ngoan, trong giờ học biết chú ý lắng nghe, 
tuân thủ theo sự hướng dẫn của cô và đặc biệt rất tự tin khi trả lời câu hỏi cô đưa ra.
-Thông qua hoạt động ngoài trời tôi đã lồng ghép dạy trẻ nhiều kỹ năng khác nhau.
 Ví dụ: Thông qua giờ hoạt động góc, chúng ta biết rằng: “Trẻ học bằng chơi, 
chơi mà học”. Vì thế qua việc tham ra chơi ở các góc thì các kỹ năng sống đựơc trẻ 
tiếp thu một cách dễ dàng nhất. Hoạt động chủ đạo của trẻ mầm non đó là hoạt động 
vui chơi, “Học mà chơi, chơi mà học”. Trong quá trình vui chơi trẻ được thể hiện 
mình. Đồng thời vui chơi cũng giúp trẻ được ôn luyện, củng cố những kiến thức đã 
được học của trẻ giúp trẻ ghi nhớ lâu nhất những gì trẻ tiếp thu được. Khi nội dung 
chơi lành mạnh hình thành cho trẻ có thái độ tích cực đối với hiện thực, có tinh thần 
trách nhiệm với người khác, có lòng thương ngườiThông qua chơi hình thành 
những hành vi xã hội, hình thành những phẩm chất đạo đức quý giá và đúng đắn. 
Xuất phát từ đặc điểm trên của trẻ tôi nhận thấy trong quá trình hướng dẫn trẻ chơi, 
thông qua trò chơi người giáo viên tác động lên mọi mặt của cá nhân trẻ và đặc biệt là 
hành vi lễ giáo của trẻ. Do vậy không thể cho trẻ chơi tự do mà cô giáo hướng dẫn trẻ 
chơi để kịp thời uốn nắn những hành vi chưa tốt của trẻ.
 Ví dụ : Qua góc chơi phân vai mẹ con, trẻ học được các kỹ năng như: Kỹ năng 
giao tiếp ( giao tiếp giữa mẹ với con, trẻ biết nói nựng con, dặn dò con), kỹ năng 
chăm sóc ( biết lấy nước cho con uống, xúc bột cho con ăn), kỹ năng hợp tác ( trẻ học 
được cách chơi trong nhóm như biết trò chuyện chia sẻ với bạn bên cạnh. Sau khi 
chơi xong trẻ biết cất đồ chơi đúng nơi quy định.
 Không chỉ ở góc phân vai trẻ mới học được các kỹ năng sống mà ở tất cả các 
góc chơi khác thì các kỹ năng của trẻ đều có thể được cũng cố và phát huy. 
 Ví dụ: Ở góc xây dựng, trẻ có kỹ năng hợp tác, làm việc theo nhóm. Trẻ ở lớp 
tôi đã biết tự phân vai chơi cho nhau và chơi rất đoàn kết, không tranh giành đồ chơi 
của nhau và đã biết cùng nhau tạo nên công trình đẹp. 
 Qua việc tổ chức bữa ăn cho trẻ, tôi tập cho trẻ làm một số công việc tự phục 
vụ qua đó hình thành ở trẻ một số kỹ năng sử dụng đồ dùng ăn, uống đúng cách và 
hành vi văn hoá văn minh như:
 - Cách dùng ca, cốc, bát, thìa.
 - Cách rót nước, chia thức ăn.
 - Chuẩn bị bàn ghế cho bữa ăn (gấp khăn lau, tự chia đĩa, chia bát)
 - Trẻ được tập luyện một số thói quen hành vi văn minh trong ăn uống ( Trẻ 
biết mời cô, mời bạn, biết vệ sinh cá nhân trước và sau khi ăn, biết giữ vệ sinh chung 
và hành vi văn hoá như không nói chuyện khi ăn, ho hoặc ngáp phải quay ra ngoài 
đồng thời lấy tay che miệng, biết nhặt cơm rơi bỏ vào đĩa và lau tay)
 11