Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường PTDTBT THCS Số 1 Xã Khoen On

 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
 KÍ HIỆU Ý NGHĨA
 KH Kế hoạch
 GVCN Giáo viên chủ nhiệm
 DTBT Dân tộc bán trú
 GDĐT Giáo dục đào tạo
 PTDTBT Pho thông dân tộc bán trú
 THCS Trung học cơ sở
TNCSHCM Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh
 PGDĐT Phòng giáo dục đào tạo
 BGH Ban giám hiệu
 CLB Câu lạc bộ
 HS Học sinh
 GV Giáo viên
 NDVN Nhân dân Việt Nam
 CSVN Cộng sản Việt Nam
 THPT Trung học phổ thông
 BGD Bộ giáo dục
 ĐT Đào tạo
 BQL Ban quản lý
 NGLL Ngoài giờ lên lớp Đối với các em học sinh ở trường bán trú còn nhiều em học sinh chưa có kỹ năng 
sống, chưa biết cách tự chăm sóc bản thân (vệ sinh cá nhân, gấp chăn màn, nấu ăn, dọn dẹp 
nhà cửa và làm các công việc trong gia đình...)
 Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh và đặc biệt là học sinh ở trường bán trú là một 
trong năm nội dung được Bộ GD&ĐT triển khai khi thực hiện phong trào thi đua xây dựng 
“Trường học thân thiện, học sinh tích cực" đối với các trường trung học pho thông nói 
chung và trường PTDTBT THCS số 1 Khoen On nói riêng đã cụ thể hóa việc rèn luyện kỹ 
năng sống cho học sinh một cách toàn diện dưới nhiều hình thức khác nhau tuy nhiên kết 
quả chưa được tốt, qua khảo sát còn nhiều học sinh chưa có kỹ năng sống. Đây chính là lý 
do khiến tôi lựa chọn đề tài này và chia sẻ cùng đồng nghiệp một số kinh nghiệm thực tế 
áp dụng : Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường PTDTBT THCS 
Số 1 Xã Khoen On.
II. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
1. Phạm vi nghiên cứu
 Phạm vi tiến hành nghiên cứu là: Toàn bộ học sinh các khối lớp tại trường PTDTBT 
THCS số 1 xã Khoen On - huyện Than Uyên - tỉnh Lai Châu .
2. Đối tượng nghiên cứu.
 Đối tượng nghiên cứu là: Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tại 
trường PTDTBT THCS số 1 Khoen On.
 Thời gian nghiên cứu của đề tài từ tháng 11/2010 của năm học 2010-2011 đến tháng 
1/2013 của năm học 2012-2013.
III. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
 Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động trong và ngoài nhà 
trường: Giúp HS có kỹ năng sống.
 Giúp các em học sinh mạnh dạn trong giao tiếp - ứng xử; ứng phó với stress tránh 
những suy nghĩ bồng bột, dại dột khi gặp ức chế hoặc khi suy sụp về tinh thần.
 Giúp học sinh biết cách tự chăm sóc bản thân mình và chăm sóc những người thân 
của mình...
 Thu hút được học sinh đến trường, làm cho các em cảm nhận được rằng “Mỗi ngày 
học sinh đến trường là một ngày vui”. Nâng cao tỉ lệ chuyên cần của học sinh.
 Phát triển toàn diện nhân cách của học sinh và nâng cao chất lượng hai mặt giáo dục 
của nhà trường.
IV. ĐIỂM MỚI TRONG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
 Các biện pháp đưa ra giáo dục được kỹ năng sống cho học sinh phù hợp với điều 
kiện thực tế của đơn vị, phù hợp với đối tượng học sinh.
 Đã thử nghiệm và áp dụng thành công tại đơn vị. tương tác dưới dạng: Câu hỏi, bài tập xử lý tình huống, thảo luận/giao nhiệm vụ theo nhóm.
 Các nhà tâm lý học cho rằng lứa tuổi học sinh, đặc biệt là học sinh lớn cần thiết phải 
tìm cách phát triển các nhóm kỹ năng sống cốt lõi sau đây:
 + Kỹ năng tự nhận thức.
 + Kỹ năng giao tiếp, kết bạn.
 + Kỹ năng suy nghĩ tích cực, duy trì thái độ lạc quan.
 + Kỹ năng điều chỉnh nhận thức và hành vi.
 + Kỹ năng ứng phó với stress.
 + Kỹ năng giải quyết vấn đề.
 + Kỹ năng tổ chức các trò chơi.
 + Kỹ năng tư duy, sáng tạo.
 + Kỹ năng lắng nghe tích cực.
 + Kỹ năng thuyết trình.
 + Kỹ năng học bằng đa giác quan.
 + Kỹ năng tìm kiếm sự giúp đỡ.
 + Kỹ năng ra quyết định.
 + Kỹ năng đặt mục tiêu.
 + Kỹ năng kiên định và từ chối.
 + Kỹ năng xác định giá trị.
 + Kỹ năng hành động.
 Mô hình các trường PTDTBT nói chung và mô hình các trường Phổ thông dân tộc 
bán trú trung học cơ sở (PTDTBT THCS) nói riêng chính là điều kiện để các em đến trường 
được học tập, được sinh hoạt được vui chơi. Tại đây mái trường thực sự đã trở thành ngôi 
nhà thứ hai của các em. Không còn khoảng cách giữa gia đình các bạn có điều kiện, và gia 
đình các bạn không có điều kiện. Không còn khoảng cách giữa dân tộc này với dân tộc kia. 
Một môi trường thật sự hòa đồng, một môi trường mà nhiều em đã từng ao ước giờ mới trở 
thành hiện thực. Công tác bán trú dân nuôi ở các trường PTDTBT THCS có ý nghĩa thật to 
lớn. Nó góp phần đào tạo lực lượng đặc biệt của địa phương - lao động có trí tuệ ở vùng 
khó khăn.
 Tóm lại, giáo dục kỹ năng sống cho mọi người nói chung và học sinh nói riêng là 
điều rất cần thiết. Nó trang bị đầy đủ những kỹ năng cho các em để các em có được cuộc 
sống ngày càng tốt đẹp hơn. Để làm được điều đó, mỗi người giáo viên cần nêu cao tinh 
thần trách nhiệm của mình ở mọi lúc, mọi nơi, đặc biệt là trong việc giúp chế về cơ hội học tập, sinh hoạt vui chơi giải trí cũng như các điều kiện khác.
2. Tình hình thực tế tại đơn vị trường.
2.1. Cơ sở vật chất của nhà trường.
* Khó khăn.
+ Đường xá đi lại gặp nhiều khó khăn.
+ Lớp học, nhà ở của học sinh bán trú còn tạm.
+ Hiện nhà trường đang phải học nhờ cơ sở vật chất của trường Tiểu Học số 1 xã Khoen 
On và chưa được đầu tư về cơ sở vật chất phục vụ cho việc dạy và học của nhà trường.
Ảnh minh họa
 Toàn cảnh nhà trường - lớp học của trường PTDTBT THCS Số 1 xã Khoen On
còn nhiều khó khăn và các phòng học đơn sơ và tạm bợ.
2.2. Đối với giáo viên.
* Khó khăn.
+ Đội ngũ giáo viên còn trẻ, kinh nghiệm công tác còn ít.
+ Chưa có kinh nghiệm trong công tác giáo dục kỹ năng sống và to chức các hoạt động 
trong nhà trường.
+ Đa số đội ngũ giáo viên là người miền xuôi lên công tác nên chưa am hiểu về phong tục 
tập quán của người dân, bất đồng về ngôn ngữ nên khó khăn trong việc tổ chức các hoạt 
động trong nhà trường.
+ Cán bộ giáo viên, nhân viên hầu hết bám trường bám lớp. Tuy nhiên CSVC nhà ở của 
giáo viên còn tạm bợ, chưa đảm bảo.
2.3. Đối với học sinh.
* Khó khăn.
+ Đa số học sinh trước khi đến trường còn chưa có kỹ năng sống, thiếu kinh nghiệm sống: 
Chưa biết cách tự bảo vệ bản thân, chưa biết cách giao tiếp với bạn bè, thầy cô và với người 
khác; chưa biết cách vệ sinh cá nhân, vệ sinh nơi ở của mình; còn hay nghỉ học sớm để lấy công nhân viên chức, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên phù hợp với năng lực 
của từng người.
 Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh là một trong năm nội dung được Bộ GD&ĐT 
triển khai khi thực hiện phong trào thi đua xây dựng “ Trường học thân thiện, học sinh tích 
cực” đối với các trường DTBT nói chung và PTDTBT THCS số 1 xã Khoen On nói riêng 
đã cụ thể hóa việc rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh một cách toàn diện dưới nhiều hình 
thức khác nhau, cụ thể như:
 1. Rèn luyện kỹ năng ứng xử thân thiện trong mọi tình huống: thói quen và kỹ năng 
làm việc theo nhóm, kỹ năng hoạt động xã hội.
 2. Giáo dục cho học sinh thói quen rèn luyện sức khỏe, ý thức tự bảo vệ bản thân, 
phòng ngừa tai nạn giao thông, đuối nước và các tệ nạn xã hội; nhà trường cập nhật thông 
tin về sức khỏe, thể chất và tinh thần của học sinh.
 3. Rèn kỹ năng ứng xử văn hóa, ý thức chung sống thân thiện, giải quyết hợp lý các 
tình huống mâu thuẫn, xung đột, có thái độ lên án và kiên quyết bài trừ mọi hành vi bạo 
lực, lạm dụng các hình thức trừng phạt học sinh.
 4. Đối với các giáo viên chủ nhiệm - đội thiếu niên tiền phong cần:
 - Tăng cường công tác chủ nhiệm lớp, công tác đội thiếu niên xây dựng biểu điểm 
thi đua hàng tuần của lớp, của chi đội, liên đội để theo dõi các biểu hiện hành vi của học 
sinh, kịp thời đánh giá nhận xét hàng tuần hàng tháng.
 - Trang trí các câu khẩu hiệu động viên nhắc nhở học sinh làm việc tốt như: “Bỏ rác 
đúng nơi qui định”, “Giữ môi trường xanh, sạch, đẹp”...
 - Bố trí phân công công tác vệ sinh chung: sân trường, nhà vệ sinh,...
 - Phân công chăm sóc bồn hoa, cây cảnh, vườn rau... theo từng lớp.
 - Thành lập đội cờ đỏ trực ban thi đua hàng ngày để kiểm tra, nhắc nhở việc chấp 
hành nội qui, kỉ luật.
 5. Đối với công tác bán trú.
 - Giáo dục kỹ năng sống, tự chăm sóc bản thân cho học sinh bán trú.
 - Tổ chức tốt các hoạt động cho học sinh bán trú như: Học tối, lao động trồng rau, 
văn nghệ, thể dục thể thao, nấu ăn bán trú...
* Các biện pháp cụ thể đã tiến hành để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
1. Biện pháp thứ 1: Dạy và học có hiệu quả, phù hợp với đặc điểm của lứa tuổi của 
học sinh ở mỗi địa phương, giúp các em tự tin trong học tập.
1.1. Đổi mới tư duy, tự hoàn thiện các kĩ năng của một người giáo viên từ đó tiến hành đổi 
mới một cách tích cực, đúng đắn.
 Việc giáo dục học sinh ở trường PTDTBT THCS số 1 xã Khoen On không chỉ giúp 
các em tiếp thu tốt các kiến thức trong SGK mà còn phải trang bị cho các em đầy đủ những 
kĩ năng để có thể hiểu và giải quyết những vấn đề phức tạp trong cuộc sống. Điều đó cho tự rèn luyện, hoàn thiện những kĩ năng về công nghệ, kĩ năng tư duy và sự cộng tác... để từ 
đó vận dụng các phương pháp dạy học sao cho kích thích hứng thú say mê học tập và khả 
năng sáng tạo của tất cả học sinh.
1.2. Nắm vững các phương pháp dạy học tích cực, vận dụng kết hợp nhuần nhuyễn các 
phương pháp vào giảng dạy sao cho vừa đạt mục tiêu giáo dục, vừa phù hợp với đối tượng 
học sinh và điều kiện thực tiễn của cơ sở.
 Chính việc vận dụng những phương pháp dạy học tích cực đã giúp giáo viên từng 
bước hoàn thiện những kĩ năng sư phạm, từ đó vận dụng linh hoạt, sáng tạo trong công tác 
giảng dạy. Trong quá trình vận dụng những phương pháp dạy học tích cực này, sự say mê 
học tập và những tiến bộ rõ rệt của học sinh chính là nguồn động lực thúc đẩy người giáo 
viên luôn nỗ lực và phấn đấu không ngừng. Việc áp dụng giảng dạy theo hướng chuyên 
môn hóa đã tạo mọi nhiều thuận lợi cho người giáo viên nắm bắt được các đối tượng học 
sinh. Từ đó sẽ vận dụng những phương pháp dạy học tích cực sao cho phù hợp, từng bước 
uốn nắn và tạo điều kiện để các em khắc phục những mặt còn tồn tại đồng thời giúp các em 
phát huy tối đa khả năng của bản thân.
1.3. Rèn luyện kỹ năng học, sinh hoạt theo nhóm: Nhóm tích cực và trò chơi học tập tích 
cực.
* Nhóm tích cực:
 Với phương pháp nhóm tích cực mới cần hướng tới là làm sao cho các em phát huy 
hết khả năng học tập theo hướng tích cực chủ động, sáng tạo các em phải tự bộc lộ mình, 
tự tìm tòi, tự phát hiện và chiếm lĩnh kiến thức mới. và theo tôi thông qua cách làm việc 
theo nhóm ở một số hoạt động thậm chí khi học sinh đã nắm được cách làm việc theo nhóm 
thì các em có điều kiện hợp tác trao đổi, tự học lẫn nhau và có trách nhiệm với các thành 
viên trong nhóm đặc biệt tự chiếm lĩnh kiến thức nếu giáo viên tổ chức và hướng dẫn tốt.
 Ở trường PTDTBT THCS số 1 xã Khoen On, để học sinh có điều kiện hợp tác trao 
đổi giúp đỡ lẫn nhau cùng giải quyết các nhiệm vụ mà thầy cô giáo giao cho, tạo các lớp 
học cơ động thì người giáo viên thường chỉ đạo dùng biện pháp tổ chức học nhóm như 
nhóm 2, 4, ..Các nhóm này có thê lựa chọn theo bàn, theo dãy, sô thứ tự, ngẫu nhiên, theo 
ý thích, bạn giúp bạn. Khi làm việc theo nhóm tự các nhóm có quyền lựa chọn cách thực 
hiện nào tùy thích nhưng phải đạt hiệu quả và vai trò hướng dẫn, to chức của người thầy là 
rất quan trọng.
* Trò chơi tích cực:
 Bên cạnh các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, sáng tạo hiện nay. Tôi 
cùng hiệu trưởng nhà trường chỉ đạo áp dụng một sô trò chơi học tập nhằm giảm bớt sự 
nhàm chán trong tiết học và làm cho giờ học thêm phần lí thú, tích cực trong học tập.
 Trò chơi học tập là một loại trò chơi đặc biệt, không chỉ nhằm giúp các em giải trí