Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt

 Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt
 MỤC NỘI DUNG TRANG
 MỤC LỤC 1
I Phần mở đầu 2
1 Lý do chọn đề tài 2
2 Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài 3
3 Đối tượng nghiên cứu 4
4 Giới hạn của đề tài 4
5 Phương pháp nghiên cứu 4
II Phần nội dung 4
1 Cơ sở lý luận 4
2 Thực trạng vấn đề nghiên cứu 6
3 Nội dung và hình thức của giải pháp 10
III Phần kết luận, kiến nghị 25
1 Kết luận 25
2 Kiến nghị 26
 Tài liệu tham khảo 28
 Người thực hiện: Ngô Thị Minh - Trang 1 - Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt
khả năng hội nhập cao, từng bước trở thành công dân toàn cầu. Đây cũng là một 
nhiệm vụ quan trọng đối với các thầy cô giáo. Với học sinh tiểu học, đây là giai 
đoạn đầu tiên hình thành nhân cách cho các em, giúp các em có một kỹ năng sống 
tốt cho tương lai sau này. 
 Giáo dục kỹ năng sống đã được lồng ghép vào các môn học ở bậc tiểu học. 
Tuy nhiên, để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh đạt hiệu quả đòi hỏi nhiều yếu tố 
chứ không chỉ từ các bài giảng. Học để tự tin, tự lập, tự thích ứng với môi trường 
thế giới xung quanh. Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh hiện nay được đông đảo 
phụ huynh và xã hội quan tâm. Bởi nhiều ý kiến cho rằng, các trường học đã quá 
nặng về dạy kiến thức, ít quan tâm đến việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh 
dẫn đến có một số học sinh trong các trường chưa có kĩ năng sống như: ứng xử, 
giao tiếp còn rụt rè, hành vi, lối sống đạo đức thiếu chuẩn mực dẫn đến nhiều tệ nạn 
xã hội đáng thương tâm xảy ra.
 Vậy làm thế nào để chúng ta giáo dục kỹ năng sống cho học sinh? Tôi nghĩ 
có nhiều phương pháp, nhiều cách thức để thực hiện việc này nhưng việc giáo dục 
và rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh được thể hiện rõ nét nhất trong môn Tiếng 
Việt. Môn Tiếng Việt ở Tiểu học có nhiệm vụ hình thành và phát triển ở học sinh 
kỹ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết), thể hiện ưu thế của Tiếng Việt là 
kỹ năng giao tiếp, sau đó là kỹ năng nhận thức, ra quyết định, hợp tác, ứng xử, 
 Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, tôi quyết định lựa chọn và nghiên cứu 
đề tài “Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn 
Tiếng Việt ở trường Tiểu học Trưng Vương” để góp một phần nhỏ vào việc thực 
hiện nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường và thực 
hiện mục tiêu giáo dục con người phát triển toàn diện về đức, trí, thể, mỹ trên cơ sở 
tiếp thu được các kỹ năng sống đầy đủ.
 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.
 Mục tiêu
 - Đề ra một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua 
môn Tiếng Việt;
 - Giúp HS ý thức được giá trị của bản thân trong mối quan hệ xã hội; Hiểu 
biết về thể chất, tinh thần của mình; Có hành vi, thói quen ứng xử có văn hoá và 
chấp hành pháp luật;
 - Giúp học sinh có kỹ năng sống trong học tập và trong cuộc sống như mạnh 
dạn, tự tin và trở thành những con người có văn hóa phù hợp với thời đại mới;
 - Nâng cao giá trị kỹ năng sống cho học sinh, nâng cao giá trị văn hóa nhà 
trường;
 - Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh;
 - Tăng cường được sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, tạo môi 
trường thuận lợi để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
 Người thực hiện: Ngô Thị Minh - Trang 3 - Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt
quen thụ động, có thể gây rủi ro, dẫn đến hậu quả tiêu cực thành những hành vi 
mang tính xây dựng tích cực và có hiệu quả để nâng cao chất lượng cuộc sống cá 
nhân, rèn luyện kỹ năng ứng xử thân thiện trong mọi tình huống; có thói quen và kỹ 
năng làm việc theo nhóm, kỹ năng hoạt động xã hội; Giáo dục cho học sinh thói 
quen rèn luyện sức khoẻ, ý thức bảo vệ bản thân, phòng ngừa tai nạn giao thông, 
đuối nước và các tệ nạn xã hội. 
 Kỹ năng sống có thể hình thành tự nhiên, học được từ những trải nghiệm của 
cuộc sống và do giáo dục mà có. Không phải đợi đến lúc được học kỹ năng sống 
một con người mới có những kỹ năng sống đầu tiên. Chính cuộc đời, những trải 
nghiệm, va vấp, thành công và thất bại giúp con người có được bài học quý giá về 
kỹ năng sống. Tuy nhiên, nếu được dạy dỗ từ sớm, con người sẽ rút ngắn thời gian 
học hỏi qua trải nghiệm, sẽ thành công hơn. Kỹ năng sống cần cho suốt cả cuộc đời 
và luôn luôn được bổ sung, nâng cấp để phù hợp với sự thay đổi của cuộc sống biến 
động. Người trưởng thành cũng vẫn cần học kỹ năng sống. Ở lứa tuổi lớp 5, học 
sinh có những nhận biết nhất định về thế giới xung quanh, biết đánh giá nhận xét sự 
việc xảy ra quanh mình. Các em đã có sự phát triển về trí tuệ, tâm hồn, các em 
thích quan sát mọi vật xung quanh. Khả năng tư duy cụ thể nhiều hơn khả năng 
khái quát hoá, về tình cảm các em rất nhạy cảm với vẻ đẹp của thiên nhiên đất 
nước. Các em dễ xúc động và bắt đầu biết mơ ước có trí tưởng tượng phong phú. 
Thích nghi lại các vấn đề mà mình đã quan sát được và có thể có khả năng ứng xử 
phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các 
tình huống của cuộc sống. Ở một số môn học, các hoạt động ngoại khóa, giáo dục 
kĩ năng sống đã được đề cập đến. Tuy nhiên, do nội dung, phương pháp, cách thức 
truyền tải chưa phù hợp với tâm sinh lí của đối tượng nên hiệu quả lồng ghép còn 
chưa cao. 
 Qua thực tế giảng dạy ở lớp 5 Trường TH Trưng Vương, bản thân tôi thấy kỹ 
năng sống của đa số học sinh chưa cao, phần lớn các em có nhận xét, đánh giá về 
sự việc nhưng chưa có thái độ và cách ứng xử, cách xưng hô chuẩn mực. Học sinh 
còn rụt rè chưa mạnh dạn thể hiện kỹ năng của bản thân. Các em còn ngại nói, ngại 
đứng dậy trả lời, khả năng tự học, tự tìm tòi còn hạn chế. Chính vì vậy mà việc rèn 
kỹ năng sống cho học sinh là vấn đề cần quan tâm. Để nâng cao kỹ năng sống cho 
học sinh tiểu học, với cương vị là người giáo viên chủ nhiệm, bản thân hết sức băn 
khoăn và trăn trở, luôn đặt trong đầu câu hỏi: Làm thế nào để nâng cao kỹ năng 
sống cho học sinh? Làm thế nào để học sinh biết cách vận dụng kỹ năng sống vào 
trong cuộc sống hằng ngày? Với mong muốn góp phần vào việc giáo dục kỹ năng 
sống cho học sinh ngày càng tốt hơn nên bản thân chọn đề tài: “ Một số biện pháp 
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt ở trường Tiểu 
học Trưng Vương”. Vấn đề mà chắc hẳn không chỉ riêng bản thân mà rất nhiều 
đồng nghiệp khác quan tâm suy nghĩ là làm sao học sinh của mình có những kỹ 
 Người thực hiện: Ngô Thị Minh - Trang 5 - Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt
phút nhiều khi không đủ. Vì thế, khi dạy lồng ghép kỹ năng sống vào môn học thì 
GV phải chọn những phương pháp lồng ghép thích hợp để tránh “cháy” giáo án và 
nặng thêm nội dung cho bài học. 
 Một số phụ huynh học sinh vì lí do điều kiện kinh tế còn khó khăn, bươn 
chải cuộc sống đi làm xa như đi làm ở Malaixia, Đài Loan, Thành phố Hồ Chí 
Minh nên chưa quan tâm đến việc học và kĩ năng sống của con em ở nhà cũng 
như ở trường, việc giáo dục con cái của họ là “Trăm sự nhờ thầy”. 
 Do bố mẹ của các em đều làm nghề nông nên thu nhập của người dân chưa 
cao dẫn đến đời sống kinh tế còn thấp và mặt bằng dân trí còn thấp nên nhận thức 
của phụ huynh còn hạn chế. Sự quan tâm giáo dục đạo đức, hành vi ứng xử cho con 
em chưa đến nơi đến chốn, chưa đúng mức, nhiều phụ huynh còn quan niệm việc 
giảng dạy và giáo dục học sinh là của giáo viên và nhà trường đảm nhiệm. Việc 
này đồng nghĩa với việc khoán trắng trọng trách cho người giáo viên. 
 Bên cạnh những thuận lợi và khó khăn thì việc giáo dục kỹ năng sống cho 
học sinh còn có những thành công như: Sau những tiết học Tiếng Việt, tôi thấy học 
sinh trong lớp có hứng thú, tích cực học tập. Tôi đã đạt được kết quả khả quan. Các 
kĩ năng sống cần thiết được hình thành: Học sinh biết vâng lời và yêu quý thầy cô 
giáo, luôn tự hoàn thành các nhiệm vụ học tập, nề nếp tốt, lao động vệ sinh trường 
lớp sạch sẽ, chấp hành tốt mọi nội quy của trường của lớp đề ra, không còn đối 
tượng học sinh cá biệt, tập thể học sinh biết thương yêu đoàn kết và giúp đỡ lẫn 
nhau cùng tiến bộ đặc biệt các em tự tin, mạnh dạn trong giao tiếp, mạnh dạn trao 
đổi ý kiến, chia sẻ và hợp tác trong mọi công việc chung của lớp. Chính vì thể lớp 
tôi là một lớp luôn dẫn đầu trong khối về mọi hoạt động, phong trào.
 Tiết học đa dạng, phong phú về hình thức tổ chức, nội dung luôn mới mẻ và 
cập nhật những vấn đề mà lứa tuổi các em quan tâm nên bản thân các em rất thích 
thú và tích cực, hứng thú học tập.
 Các nguyên nhân, các yếu tố tác động
 * Về phía giáo viên: 
 Trong thực tế hiện nay, việc nhận thức tầm quan trọng, cần thiết rèn kĩ năng 
sống cho học sinh ở một số giáo viên còn hạn chế. Mặc dù GV đã được tiếp cận về 
nội dung lồng ghép giáo dục kĩ năng sống của Bộ Giáo dục và mỗi giáo viên đều 
được tập huấn về cách dạy và rèn kĩ năng sống cho học sinh nhưng nhận thức của 
nhiều giáo viên còn mơ hồ, chưa rõ, chưa đầy đủ rèn kĩ năng sống cho học sinh 
trong mỗi tiết học là gì? Vì nhận thức chưa đủ, chưa rõ nên không thể tìm ra được 
biện pháp, hình thức tổ chức hữu hiệu để rèn kỹ năng sống cho học sinh. Hoặc nếu 
có xem giáo trình của BGD đã ban hành thì các kỹ năng sống trong các môn học 
nói chung và môn Tiếng Việt nói riêng giáo viên còn gặp rất nhiều khó khăn trong 
việc tổ chức các hoạt động học tập, sử dụng phương pháp và hình thức dạy học 
thích hợp để giáo dục các kĩ năng đó.
 Người thực hiện: Ngô Thị Minh - Trang 7 - Một số biện pháp giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lớp 5 thông qua môn Tiếng Việt
 Giáo dục kỹ năng sống là giáo dục cách sống tích cực trong xã hội hiện đại, 
xây dựng những hành vi lành mạnh và thay đổi những hành vi, thói quen tiêu cực 
trên cơ sở giúp HS có thái độ, kiến thức, kỹ năng, giá trị cá nhân thích hợp với thực 
tế xã hội. Mục tiêu cơ bản của giáo dục kỹ năng sống là làm thay đổi hành vi của 
học sinh, chuyển từ thói quen thụ động, có thể gây rủi ro, dẫn đến hậu quả tiêu cực 
thành những hành vi mang tính xây dựng tích cực và có hiệu quả để nâng cao chất 
lượng cuộc sống cá nhân và góp phần phát triển xã hội bền vững. 
 Kỹ năng sống là cái có sau những trải nghiệm thực tế nên việc lồng ghép này 
sẽ không dừng lại ở mức giảng dạy lý thuyết mà sẽ cụ thể hóa thành từng trường 
hợp, hoàn cảnh và yêu cầu học sinh xử lý.
 Thực trạng việc rèn kỹ năng sống cho học sinh ở trường Tiểu học: Học tập 
không chỉ dừng lại ở việc nhận thức các tri thức khoa học thuần túy mà còn được 
hiểu là mọi tri thức về thế giới trong đó có cả những mối quan hệ, cách thức ứng xử 
với môi trường xung quanh. Kỹ năng sống là một trong những vấn đề quan trọng 
đối với mỗi cá nhân trong quá trình tồn tại và phát triển. Chương trình học hiện nay 
đang gặp phải nhiều chỉ trích do quá nặng nề về kiến thức trong khi những tri thức 
vận dụng cho đời sống hàng ngày bị thiếu vắng. Hơn nữa, người học đang chịu 
nhiều áp lực về học tập khiến cho không còn nhiều thời gian cho các hoạt động 
ngoại khóa, hoạt động xã hội. Điều này dẫn đến sự “xung đột” giữa nhận thức, thái 
độ và hành vi với những vấn đề xảy ra trong cuộc sống.
 Mặc dù ở một số môn học, các hoạt động ngoại khóa, giáo dục kỹ năng sống 
đã được đề cập đến. Tuy nhiên, do nội dung, phương pháp, cách thức truyền tải 
chưa phù hợp với tâm sinh lí của đối tượng nên hiệu quả lồng ghép còn chưa cao.
 Trong những năm gần đây, toàn ngành đã chú trọng đến công tác đổi mới nội 
dung, phương pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nhưng vẫn chưa đáp ứng 
được nhu cầu phát triển mà xã hội đặt ra. Một số giáo viên còn chú trọng vào việc 
trang bị kiến thức cho học sinh mà xem nhẹ việc rèn luyện kỹ năng ứng xử, kỹ 
năng thực hành cho học sinh. Còn một số quan điểm lệch lạc chỉ nên tập trung vào 
việc học các môn học chính thức trong chương trình mà xem nhẹ công tác giáo dục 
cho các em ý thức công dân, tinh thần đoàn kết và các kỹ năng sống thông qua các 
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Điều này đã dẫn đến tình trạng kỹ năng sống 
của học sinh chưa cao. Chỉ một số học sinh có hành vi, thói quen, kỹ năng tốt. Còn 
phần lớn các em có nhận xét, đánh giá về sự việc nhưng chưa có thái độ và cách 
ứng xử, cách xưng hô chuẩn mực, thể hiện thái độ, tình cảm trong quá trình giao 
tiếp với thầy cô giáo còn rụt rè, với bạn bè trong lớp chưa tình cảm tự tin, cũng có 
khi một số học sinh do học được cách nói năng của người lớn trong gia đình chưa 
đúng mực nên nói năng chưa khiêm nhường. Học sinh thể hiện kỹ năng sống còn 
đại khái, chưa mạnh dạn thể hiện kỹ năng của bản thân. Các em còn ngại nói, ngại 
viết, khả năng tự học, tự tìm tòi còn nhiều hạn chế, nhút nhát. 
 Người thực hiện: Ngô Thị Minh - Trang 9 -