Sáng kiến kinh nghiệm Kinh nghiệm chỉ đạo, hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học hiệu quả cao tại Trường THPT Nguyễn Trường Tộ

 SANG KIẾN KINHNGHIEM
Đề tài:
KINH NGHIỆM CHỈ ĐẠO, HƯỚNG DẪN HỌC SINH
 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC HIỆU QUẢ CAO
 TẠI TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
 NGUYỄN TRƯỜNG TỘ - HƯNG NGUYÊN
 •
 LĨNH VựC: QUẢN LÍ MỤC LỤC
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ..........................................................................................1
 1. Lý do chọn đề tài...............................................................................................1
 2. Mục đích của đề tài...........................................................................................2
 3. Tính mới và kết quả đạt được của đề tài...........................................................3
 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................3
 5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................3
 5.1. Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết ...................................3
 5.2. Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thậpthông tin ..........................3
 5.3. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu ..........................................................3
 5.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm............................................................3
 5.5. Phương pháp phân tích tổng hợp................................................................4
 5.6. Phương pháp thực nghiệm khoa học ..........................................................4
 5.7. Phương pháp hỏi chuyên gia ......................................................................4
 5.7. Phương pháp phân tích tổng kết kinh nghiệm ............................................4
PHẦN II: NỘI DUNG ...........................................................................................5
 1. Cơ sở lí luận.....................................................................................................5
 1.1. Các khái niệm về khoa học, kỹ thuật và nghiên cứu khoa học .................5
 1.2...................................................................................................................... 
Những yếu tố cần có của giáo viên, học sinh nghiên cứu khoa học ........................6
 1.3. Tầm quan trọng của việc chỉ đạo và hướng dẫn học sinh nghiên cứu
 khoa học tại Trường THPT Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên.......................7
 2. Cơ sở thực tiễn..................................................................................................8
 2.1. Thực trạng của việc chỉ đạo và hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa
 tại các Trường trung học phổ thông hiện nay .....................................................8
 2.2. Thực trạng của việc chỉ đạo và hướng dẫn học sinh NCKH hiệu quả
 cao tại Trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên........11
 3. Một số kinh nghiệm trong công tác chỉ đạo và hướng dẫn h NCKH hiệu quả
 cao tại Trường THPT Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên.................................14
 3.1. Kinh nghiệm khơi dậy đam mê sáng tạo, nghiên cứu khoa học cho học 
 sinh Trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên .... 14
 3.1.1 Kinh nghiệm khơi dậy đam mê sáng tạo nghiên cứu khoa học cho học 
 sinh bằng công tác công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho giáo viên, 
 học sinh, cha mẹ học sinh về hoạt động nghiên cứu khoa học ......................15
 3.1.2. Kinh nghiệm khơi dậy đam mê sáng tạo NCKH cho học sinh qua sự tác 
 động của đoàn trường, giáo viên chủ nhiệm đối với học sinh trong việc NCKH 
 ở trường THPT Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên.....................................17 3.3.6. Kinh nghiệm hướng dẫn học sinh thử nghiệm sản phẩm khoa học
 kỹ thuật...........................................................................................................32
 3.3.7. Kinh nghiệm hướng dẫn học sinh nghiệm thu sản phẩm khoa học...32
 3.3.8. Kinh nghiệm hướng dẫn học sinh viết báo cáo nghiên cứu khoa
 học kỹ thuật, làm poster .................................................................................32
 3.3.8. Kinh nghiệm hướng dẫn học sinh tham vấn tổ tư vấn, hỗ trợ
 nghiên cứu khoa học trường THPT Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên ....34
 3.3.9. Kinh nghiệm hướng dẫn học sinh trưng bày sản phẩm nghiên cứu
 khoa học .........................................................................................................34
 3.3.10. Kinh nghiệm hướng dẫn học sinh thuyết trình và trả lời phản
 biện.................................................................................................................35
 3.4 Kinh nghiệm huy động các nguồn lực hỗ trợ cho hoạt động NCKH hiệu 
 quả cao ở trường THPT Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên ..........................37
 4. Kết quả của công tác chỉ đạo và hướng dẫn học sinh NCKH hiệu quả cao
 tại Trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên .................38
 4.1. Tác động đối với môi trường giáo dục .....................................................38
 4.1. Về kinh tế..................................................................................................39
 4.2. Về xã hội...................................................................................................39
 5. Hiệu quả giải pháp ..........................................................................................39
PHẦN III: KẾT LUẬN .........................................................................................44
 1. Kết luận ...........................................................................................................44
 2. Kiến nghị.........................................................................................................44
PHỤ LỤC PHIẾU KHẢO SÁT............................................................................47
TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................................48 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
 Trong những năm học gần đây, việc đổi mới toàn diện giáo dục đòi hỏi hoạt 
động dạy học cần phát huy hơn nữa tính tích cực chủ động của học sinh, hạn chế tối 
đa việc học sinh tiếp thu kiến thức một các thụ động, muốn vậy cần đa dạng hóa các 
hình thức học tập của học sinh, tăng cường các hoạt động trải nghiệm và đặc biệt là 
cần khơi dậy tinh thần tự học cũng như niềm đam mê sáng tạo, nghiên cứu khoa học 
ở học sinh. Nghiên cứu khoa học kỹ thuật (NCKHKT) là một hoạt động trải nghiệm 
bổ ích, thiết thực, gắn liền giữa lý thuyết với thực hành và thực tiễn lao động sản 
xuất. Hoạt động NCKH trong các trường trung học là một hoạt động bổ ích lành 
mạnh; có tính cạnh tranh cao, giàu trí tuệ; mang đậm tính thực tiễn và dấu ấn cá nhân; 
Góp phần giúp học sinh biết cách tự học, tự giải quyết các vấn đề thực tiễn trong 
cuộc sống, phát huy tính sáng tạo, khích lệ, định hướng, tiếp lửa, khơi dậy niềm đam 
mê nghiên cứu, sáng tạo của các em học sinh và của giáo viên. Quá trình nghiên cứu 
KHKT rèn luyện cho học sinh kỹ năng tự học, tự nghiên cứu, tự kiểm chứng kết quả 
bằng thực nghiệm. Qua những nghiên cứu, sáng tạo học sinh có điều kiện khám phá 
khoa học, tích lũy kiến thức, biết vận dụng linh hoạt kiến thức đã học vào việc giải 
quyết các tình huống thực tiễn từ đó các em càng thêm say mê với các bài học trên 
lớp, Từ nghiên cứu KHKT của học sinh giáo viên hướng dẫn được nâng cao năng 
lực của bản thân về những kiến thức liên quan đến các đề tài nghiên cứu khoa học 
góp phần quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
 Từ năm 2012 Bộ Giáo dục và Đào tạo (BGD&ĐT) đã ban hành Thông tư, 
hướng dẫn hoạt động nghiên cứu KHKT trong các trường trung học. Từ đó đến nay 
hoạt động nghiên cứu KHKT đã trở thành hoạt động thường xuyên, liên tục của học 
sinh trung học trên cả nước, phát triển cả về quy mô, số lượng, chất lượng dự án.
 Thực tiễn cho thấy, nghiên cứu khoa học của học sinh trong các trường phổ 
thông hiện nay có thể nói là một chủ đề mang tính tiềm năng nhưng còn nhiều điều 
hạn chế. Tính tiềm năng ở chỗ học sinh là một lực lượng còn rất trẻ nhưng cũng đầy 
nhiệt huyết, dám nghĩ dám làm, có thời gian và trí sáng tạo không ngừng được phát 
triển dưới mái trường THPT. Vấn đề còn hạn chế ở đây là do trình độ tư duy còn hạn 
chế, học sinh chưa nhận thức được những lợi ích nào từ nghiên cứu khoa học mà học 
sinh đạt được, khi học sinh còn ngồi trên ghế nhà trường thì thời gian dành cho việc 
nghiên cứu khoa học kỹ thuật là rất ít và đang còn phụ thuộc vào gia đình, chất lượng 
nhiều đề tài chưa cao, chưa bám sát yêu cầu của đời sống. Nguyên nhân của vấn đề 
này là do kinh phí hỗ trợ cho học sinh nghiên cứu khoa học còn thấp, nhiều trường 
thiếu trang thiết bị, cơ sở vật chất, thiếu cán bộ giáo viên hướng dẫn, chưa có chính 
sách động viên và khuyến khích thầy cô đóng góp tích cực cho nghiên cứu khoa học. 
Nguyên nhân chủ yếu là do giáo viên và học sinh chưa hiểu 3. Tính mới và kết quả đạt được của đề tài
 Đây là đề tài lần đầu tiên được áp dụng thực hiện tại Trường THPT Nguyễn 
Trường Tộ nói riêng và các trường THPT trên địa bàn Huyện Hưng Nguyên nói 
chung. Đề tài đã khơi gợi và trang bị cho học sinh những kiến thức, kỹ năng có tính 
hệ thống trong việc tổ chức hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học kỹ thuật. Tên 
đề tài có thể là không mới hoặc đã có những tác giả khai thác nhưng tôi xin khẳng 
định những vấn đề chúng tôi nêu ra ở đây hoàn toàn là những kinh nghiệm, những 
tâm huyết mà bản thân chúng tôi đã đúc kết lại trong quá trình chỉ đạo và hướng dẫn 
học sinh nghiên cứu khoa học và đã được kiểm định qua thực tế.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
 - Đối tượng: chỉ đạo và hướng dẫn hoạt động sáng tạo, nghiên cứu khoa học 
kĩ thuật cho học sinh ở trường THPT.
 - Các ý tưởng KHKT của học sinh.
 - Các sản phẩm KHKT của học sinh.
 - Phạm vi đề tài: “Kinh nghiệm chỉ đạo, hướng dẫn học sinh NCKH hiệu 
quả cao tại Trường trung học phổ thông Nguyễn Trường Tộ - Hưng Nguyên”.
 - Thời gian thực hiện: Năm học: 2018-2019; 2019-2020; 2020-2021.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết
 Nghiên cứu các vấn đề lí luận có liên quan đến đề tài.
5.2. Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin
 Là phương pháp tổng hợp và kết luận về nội dung nghiên cứu qua các số liệu 
đã khảo sát và thực nghiệm. Đề xuất ý kiến về những biện pháp để nâng cao chất 
lượng sản phẩm KHKT của học sinh trên cơ sở.
 - Tham khảo ý kiến của giáo viên: Trao đổi với giáo viên có kinh nghiệm.
 - Thăm dò ý kiến của học sinh.
 - Thăm dò ý kiến của phụ huynh học sinh.
5.3. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu
 Thống kê và xử lý số liệu kết quả nghiên cứu KHKT của học sinh trước và sau 
khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
5.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm
 Là một hoạt động rất quan trọng trong khi phát triển sản phẩm mới (sản 
phẩm/dịch vụ mới hoàn toàn hoặc cải thiện sản phẩm đang có) - có thể được tiến 
hành ở một số giai đoạn phát triển sản phẩm mới. PHẦN II: NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận
1.1. Các khái niệm về khoa học, kỹ thuật và nghiên cứu khoa học
 - Khái niệm khoa học:
 Hiện nay, người ta đề cập đến khái niệm khoa học ở ba khía cạnh sau:
 + Khoa học là hệ thống những hiểu biết hoặc tri thức của con người về tự 
nhiên - xã hội - tư duy, nó tồn tại dưới dạng các lý thuyết, định lý, quy luật, nguyên 
tắc, phạm trù, tiền đề.
 + Khoa học là một hình thái ý thức - xã hội thể hiện tồn tại xã hội trong nội 
dung, mục đích và các chuẩn mực giá trị, các nguyên lý thế giới quan trong triết học 
và bức tranh chung về thế giới.
 + Khoa học là một dạng hoạt động lao động của con người, nó ra đời trong 
quá trình chinh phục giới tự nhiên và khoa học giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của 
con người. Đó là một hình thức hoạt động đặc thù, là hoạt động nhận thức. Nó ra đời 
chỉ ở một giai đoạn phát triển nhất định của lịch sử.
 Từ ba khía cạnh trên, chúng ta có thể định nghĩa, khoa học là hệ thống các 
kiến thức về các quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy dựa trên những phương pháp 
được xác định để thu nhận kiến thức.
 - Khái niệm kỹ thuật:
 Kỹ thuật thông thường được hiểu là toàn bộ các thiết bị, phương tiện, máy 
móc và công cụ vật chất nằm trong tư liệu sản xuất để quản lý, khai thác, bảo quản 
và chế tạo các sản phẩm dùng cho sản xuất và thỏa mãn các nhu cầu của đời sống xã 
hội.
 - Sáng chế: Là một giải pháp kỹ thuật mới về nguyên lý kỹ thuật, tính sáng 
tạo và áp dụng được. Sáng chế có khả năng áp dụng nên có ý nghĩa thương mại, được 
cấp bằng sáng chế độc quyền (patent), có thể mua bán bằng sáng chế, cấp giấy phép 
sử dụng (licence) và được bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp.
 - Khoa học kỹ thuật (KHKT):
 + Khoa học là hệ thống các kiến thức về các quy luật của tự nhiên, xã hội và 
tư duy dựa trên những phương pháp được xác định để thu nhận kiến thức.
 + Kỹ thuật: thông thường được hiểu là toàn bộ các thiết bị, phương tiện, máy 
móc và công cụ vật chất nằm trong tư liệu sản xuất để quản lý, khai thác, bảo quản 
và chế tạo các sản phẩm dùng cho sản xuất và thỏa mãn các nhu cầu của đời sống xã 
hội.
 - Nghiên cứu khoa học (NCKH): Là quá trình nhận thức khoa học, là hoạt 
động trí tuệ đặc thù bằng những phương pháp nghiên cứu nhất định để tìm ra một 
cách chính xác và có mục đích những điều mà con người chưa biết đến hoặc biết