Sáng kiến kinh nghiệm Giúp học sinh Lớp 4 yêu thích học lịch sử

 Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 yêu thích học Lịch sử
 PHÒNG GD & ĐT KRÔNG ANA
 TRƯỜNG TIỂU HỌC NGUYỄN THỊ MINH KHAI
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 ĐỀ TÀI
 MỘT SỐ KINH NGHIỆM
 GIÚP HỌC SINH LỚP 4 YÊU THÍCH HỌC LỊCH SỬ
 Họ và tên: Vũ Thị Oanh
 Lĩnh vực: Chuyên môn
 Đơn vị công tác: Trường TH Nguyễn Thị Minh Khai 
 EaBông, ngày 18 tháng 3 năm 2019
Vũ Thị Oanh Krông Ana, tháng1 3 năm 2018 Năm học: 2018 - 2019 Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 yêu thích học Lịch sử
 Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU
 I. ĐẶT VẤN ĐỀ
 1. Lý do lý luận
 Tháng 2 năm 1942 trên báo Việt Nam độc lập, phát hành tại chiến khu, Bác Hồ 
 kính yêu của chúng ta đã viết bài “Nên học sử ta”. Mở đầu bài báo Bác viết:
 “Dân ta phải biết sử ta
 Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam.”
 Là một người Việt Nam, mỗi chúng ta đều tự hào mình là con Rồng cháu 
 Tiên, tự hào về truyền thống lịch sử vẻ vang của cha ông. Vì vậy cần phải hiểu và 
 yêu mến lịch sử của đất nước, của dân tộc mình. Trong chương trình giáo dục phổ 
 thông môn Lịch sử đóng vai trò quan trọng và có ý nghĩa to lớn trong việc hoàn 
 thiện nhân cách cho học sinh.
 Có lẽ mở đầu cho đề tài này tôi phải chia sẻ với mọi người những câu hỏi 
 mà đã không ít lần tôi được đọc, nghe báo chí, các phương tiện thông tin đại 
 chúng hiện nay nhắc đến đó là: Thực trạng học lịch sử của học sinh hiện nay ra 
 sao? Thái độ của các em đối với môn lịch sử thế nào? Vì sao học sinh lại "quay 
 lưng" với lịch sử? và Cách truyền thụ lịch sử của thầy cô trong các tiết học có đủ 
 hấp dẫn?... Tất cả những câu hỏi này được đặt ra cũng xuất phát từ thực trạng dạy 
 và học lịch sử hiện nay. Lượng kiến thức khá nặng từ sách giáo khoa, cách truyền 
 đạt kiến thức của giáo viên, thái độ đối với môn học này "được" rất nhiều phụ 
 huynh học sinh coi là "môn phụ" và luôn hướng con em mình tập trung vào các 
 môn "chính" như Toán, Tiếng Việt. Vì thế nên theo lập luận của Tiến sĩ Tưởng 
 Phi Ngọ về vấn đề này đó là "giống như đứa trẻ trong gia đình chỉ ăn thịt mà 
 không ăn rau, tiềm ẩn những căn bệnh nguy hiểm khiến bố mẹ lo lắng..."
 Chúng ta biết rằng, hiện nay đất nước đang hòa bình, song hòa bình không 
 phải là một giá trị bền vững tuyệt đối, nó có thể bị đe dọa bất cứ lúc nào. Bọn 
 phản động có thể xuyên tạc lịch sử thông qua rất nhiều hình thức khác nhau như 
 internet, tờ rơi, hướng dẫn viên du lịch chui... vì vậy, rất cần thiết phải khơi dậy 
 cho nhân dân đặc biệt là thế hệ trẻ lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc và Lịch sử 
 là môn học chiếm ưu thế nhất trong việc giáo dục lòng yêu nước cho thế hệ trẻ. 
Vũ Thị Oanh 3 Năm học: 2018 - 2019 Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 yêu thích học Lịch sử
vững tri thức, phát triển năng lực trí tuệ, hình thành kĩ năng thực hành và có phẩm 
chất đạo đức tốt. Song để khơi dậy tình yêu đất nước, lòng tự hào về dân tộc, nắm 
được quá trình hình thành và phát triển của đất nước qua từng giai đoạn lịch sử thì 
phân môn Lịch sử nắm giữ một vai trò quan trọng. 
 Với mục tiêu của đề tài là giúp học sinh yêu thích học lịch sử và để các sự 
kiện lịch sử trở nên gần gũi, dễ nhớ hơn với các em, tạo hứng thú cho các em khi 
học phân môn này, đồng thời thay đổi tư duy, cách nhìn nhận của các em về môn 
học, tạo cho các em niềm đam mê và yêu thích khi học lịch sử.
 Bản thân tôi thiết nghĩ, với học sinh bậc Tiểu học đặc biệt là các em học sinh 
lớp 4 - năm mới bắt đầu làm quen với lịch sử thì chúng ta - những giáo viên trực 
tiếp giảng dạy không nên quá nhồi nhét tất cả những kiến thức trong sách giáo 
khoa (lượng kiến thức "khổng lồ") trong chương trình phân môn Lịch sử vào bộ 
nhớ các em và yêu cầu các em phải ghi nhớ nó (bằng cách học thuộc lòng) bởi vì 
các em sẽ không thể nhớ nổi lượng kiến thức "khổng lồ" đó mà thay vì đó chúng ta 
nên lựa chọn những sự kiện, những mốc lịch sử tiêu biểu để nhấn mạnh trong quá 
trình giảng dạy để tránh gây áp lực cho các em. Tuy nhiên, như vậy không có 
nghĩa là những nội dung kiến thức còn lại chúng ta bỏ qua mà theo tôi, chúng ta sẽ 
giới thiệu với các em để các em biết mà không bắt buộc các em phải ghi nhớ.
 Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 I. Cơ sở lí luận
 Cơ sở đầu tiên của đề tài này bắt nguồn từ thực trạng chung khi học lịch sử 
của học sinh hiện nay. Với tâm lí "sợ" lịch sử vì phải nhớ lượng kiến thức nhiều, 
khô khan và khó nhớ.
 Đối với học sinh tiểu học, với đặc điểm tâm sinh lý ở lứa tuổi này thì khả 
năng ghi nhớ lâu của các em kém, dễ thuộc nhưng nhanh quên và đặc biệt là ghi 
nhớ một cách máy móc. Đặc điểm này đặt ra cho người giáo viên một vai trò rất 
lớn trong việc ghi nhớ của học sinh tiểu học, đó là cần phải sắp xếp nội dung 
truyền đạt sao cho hợp lý, khoa học; chọn lọc kiến thức và cách dạy phù hợp...
 Theo tâm lí lứa tuổi thì ở lứa tuổi tiểu học các em thường thích những hình 
ảnh sinh động, nhiều màu sắc, thích hình vẽ hơn là hình ảnh có quá nhiều chữ. Các 
Vũ Thị Oanh 5 Năm học: 2018 - 2019 Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 yêu thích học Lịch sử
mau quên kiến thức cũ, hoặc có nhớ thì cũng không thực sự chính xác các sự kiện 
lịch sử. Bên cạnh đó một số học sinh không thích đọc truyện về lịch sử, hoặc xem 
các tư liệu về lịch sử vì nó quá khô khan, mà chỉ thích xem phim tình cảm, phim 
kiếm hiệp
 Với một số học sinh khả năng tập trung kém, chậm trong tư duy sẽ bị mất tập 
trung, sa đà vào các trò chơi trong học tập, không theo kịp các bạn. Đặc biệt, khi sử 
dụng phương pháp này trong dạy trình chiếu thì nhiều em sẽ bị thu hút vào những 
hình ảnh đầy màu sắc hơn là tập trung vào nội dung kiến thức.
 * Giáo viên: Giáo viên cũng là nhân tố không kém phần quan trọng làm cho 
giờ học lịch sử trở nên kém sinh động, hấp dẫn, lôi cuốn các em. Trong quá trình 
dạy học, do khối lượng kiến thức nhiều nên giáo viên thường cố "nhồi nhét" lượng 
kiến thức khô khan "khổng lồ" khiến các em cảm thấy khó nhớ dẫn đến tâm lý cảm 
thấy chán, không hứng thú khi học lịch sử. Trong các bài dạy, giáo viên cũng ít sử 
dụng hoặc sử dụng không đầy đủ các đồ dùng dạy học như: một số phương tiện 
nghe nhìn, bản đồ, tranh ảnh,... và cũng có những lúc giáo viên rơi vào tình trạng 
dạy suông, dạy chay, truyền đạt kiến thức giống y như trong sách giáo khoa do vậy 
khi học sinh học những bài này thì thấy khá buồn tẻ, khả năng tiếp thu và ghi nhớ 
của các em sẽ giảm đi, các em không còn cảm thấy hứng thú khi học.
 Do lượng kiến thức các môn học trong chương trình lớp 4 khá nặng nên giáo 
viên thường cắt xén thời gian học của phân môn Lịch sử và một số môn học khác 
để dành thời gian tập trung cho các môn như Toán, Tiếng Việt. 
 Là một giáo viên chủ nhiệm ở bậc Tiểu học thì mỗi buổi giáo viên thường 
phải lên lớp từ 4 đến 5 môn. Vì vậy, việc đầu tư cho mỗi giáo án còn hạn chế như: 
việc sưu tầm tranh, ảnh; chắt lọc những kiến thức trọng tâm của bài dạy; sưu tầm 
những mẩu chuyện lịch sử liên quan đến bài học; sử dụng công nghệ thông tin để 
thiết kế trò chơi học tập... mất khá nhiều thời gian của giáo viên.
 * Chương trình và sách giáo khoa: Chương trình lớp Bốn khá nặng về kiến 
thức với nhiều môn học, vì vậy nên thời lượng để các em học phân môn lịch sử khá 
eo hẹp (1 tiết / tuần, mỗi tiết khoảng 35 phút) 
Vũ Thị Oanh 7 Năm học: 2018 - 2019 Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 yêu thích học Lịch sử
đối tượng học sinh, từ kinh nghiệm trong giảng dạy của bản thân và từ hiệu quả khi 
những kinh nghiệm đó được áp dụng, tôi mạnh dạn trao đổi một số giải pháp của 
bản thân để giúp học sinh yêu thích học lịch sử như sau:
 * Thứ nhất, sự thay đổi đầu tiên cần xuất phát từ chính chúng ta - những giáo 
viên trực tiếp giảng dạy - giáo viên phải là người yêu lịch sử thì mới truyền cho 
học sinh tinh thần ấy được. Đôi lúc, chính những giáo viên cũng tự cho đây là 
"môn phụ" mà ít chú tâm vào nghiên cứu bài dạy, dạy một cách sơ sài, sử dụng đồ 
dùng dạy học chưa phong phú, chưa phù hợp; cách truyền đạt kém hấp dẫn. Qua 
thực tế, những tiết giáo viên có sự đầu tư, chuẩn bị chu đáo về đồ dùng, phương 
pháp dạy linh hoạt, hình thức tổ chức phong phú, lời giảng đúng đặc trưng bộ môn 
thì thấy các em rất hào hứng khi học, nắm kiến thức tốt hơn và nhớ lâu hơn.
 * Thứ hai, về phía học sinh, cũng nên hướng cho các em cách nhìn nhận về 
tầm quan trọng của việc học lịch sử, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay khi mà 
lịch sử nước nhà cần được gìn giữ, coi trọng. Phải giúp các em hiểu học lịch sử để 
làm gì? Học Sử là để biết tổ tiên, ông bà mình là ai; mình thuộc dân tộc nào; lãnh 
thổ của đất nước từ đâu đến đâu; con người phải làm gì để có được như ngày hôm 
nay...; hiểu về những gì cha ông đã làm, hiểu về đất nước, về con người và hiểu về 
những giá trị mà con người hiện nay đang được hưởng. 
 * Thứ ba, việc lựa chọn kiến thức trọng tâm: 
 Tâm lý "sợ" học lịch sử cũng một phần xuất phát từ lượng kiến thức quá nhiều 
trong sách giáo khoa, các em cảm thấy không thể học thuộc, không thể nhớ hết 
được lượng kiến thức ấy. Vì vậy, thay vì những tiết lịch sử chỉ cô nói, trò nghe, 
tiếp thu, ghi nhớ và học thuộc lòng - một tiết học nhàm chán, khó tiếp thu, khó nhớ 
các sự kiện... (tình trạng của việc không yêu thích học lịch sử), tôi xác định mục 
tiêu của bài và trong mục tiêu đó thì đâu là kiến thức trọng tâm của bài, cần nhấn 
mạnh vào yếu tố lịch sử nào, sau đó tìm phương pháp và hình thức tổ chức dạy học 
phù hợp để học sinh tiếp thu kiến thức đó một cách tự nhiên nhất.
 Ví dụ: Trong bài Chiến thắng Bạch Đằng do Ngô Quyền lãnh đạo mục tiêu 
của bài là: Học sinh hiểu: Vì sao có trận Bạch Đằng, kể lại được diễn biến chính 
của trận Bạch Đằng, trình bày được ý nghĩa của trận Bạch Đằng với lịch sử dân 
Vũ Thị Oanh 9 Năm học: 2018 - 2019 Một số biện pháp giúp học sinh lớp 4 yêu thích học Lịch sử
 Ví dụ: tranh, ảnh, bản đồ giúp học sinh nắm nội dung bài một cách chắc chắn 
hơn như: dễ hình dung ra một trận đánh, vị trí đánh của các trận chiến; các nhân 
vật quan trọng trong lịch sử... hay sử dụng que chỉ bản đồ không những giúp cho 
học sinh nắm một cách chính xác hơn vị trí mà giáo viên muốn chỉ, muốn truyền 
đạt mà còn đem lại sự thẩm mĩ trong cách nhìn về một tiết dạy thay vì dùng thước 
chỉ bản đồ. Song không phải lúc nào cũng sử dụng những đồ dùng ấy mà tùy vào 
nội dung bài giáo viên lựa chọn đồ dùng cho phù hợp nhằm đem lại hiệu quả cao 
nhất cho giờ học. 
 * Thứ năm, nên dạy Lịch sử kết hợp với Địa lí (liên môn): 
 Tuy là hai phân môn riêng biệt song Lịch sử và Địa lí có mối liên hệ mật thiết 
với nhau. Lịch sử là những gì đã xảy ra, tồn tại một cách khách quan. Những điều 
đã xảy ra đó đều gắn với một không gian và thời gian cụ thể. Vì vậy, chúng có liên 
quan mật thiết với những sự vật và hiện tượng Địa lí nhất định. Cho nên trong khi 
dạy và học Lịch sử có nhiều cơ hội để liên hệ với các kiến thức Địa lí và ngược lại. 
Khi điều kiện chưa cho phép tích hợp hoàn toàn, việc dạy học hai phân môn này 
phải được thực hiện theo tinh thần liên môn. Vai trò đó chỉ có thể thực hiện được 
bới chính giáo viên, những người trực tiếp đứng lớp. Và nếu như việc liên môn này 
được thực hiện phù hợp thì không những giúp học sinh nắm kiến thức về Lịch sử 
và Địa lí một cách chắc chắn hơn mà còn không gây ra sự nhàm chán trong tiết 
học.
 Ví dụ: Khi dạy Lịch sử bài: Nước Âu Lạc, giáo viên cho học sinh chỉ trên 
lược đồ Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ (hình 1, bài 1) vùng Cổ Loa (nay thuộc Đông 
Anh, Hà Nội). Hay khi học Địa lí bài: Đồng bằng Bắc Bộ, giáo viên có thể liên hệ 
với kiến thức của bài lịch sử: Nhà Lí dời đô ra Thăng Long, và ngược lại. Hoặc có 
thể dạy về cả kiến thức về lịch sử và địa lí địa phương cùng một lúc...
 * Thứ sáu, trong dạy học phải lồng ghép lịch sử địa phương:
 Cụ thể ở tuần 33 bài lịch sử địa phương giáo viên cho học sinh tìm hiểu sơ 
lược lịch sử hình thành tỉnh ĐăkLăk. Giáo dục học sinh ý thức giữ gìn, bảo vệ 
được giá trị truyền thống của địa phương. 
 * Thứ bảy, việc lựa chọn hình thức tổ chức dạy học:
Vũ Thị Oanh 11 Năm học: 2018 - 2019