Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường Phổ thông dân tộc Nội Trú

 Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường PTDT Nội trú
 I. PHẦN MỞ ĐẦU
 1. lý do chọn đề tài. 
 Mục tiêu giáo dục phổ thông đã và đang chuyển hướng từ chủ yếu là trang bị 
kiến thức sang trang bị năng lực cần thiết cho học sinh. Nội dung giáo dục kỹ năng 
sống đã được tích hợp trong một số môn học, việc giáo dục kỹ năng sống cho học 
sinh phổ thông còn được thực hiện thông qua nhiều chương trình, dự án như: Giáo 
dục bảo vệ môi trường, giáo dục an toàn giao thông, giáo dục phòng chống HIV/ 
AIDS, giáo dục phòng tránh tai nạn thương tích. Vì vậy, việc giáo dục kỹ năng 
sống cho học sinh hiện nay ở các trường phổ thông đang được đặt lên hàng đầu, 
bên cạnh việc nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo; đặc biệt ở trường Phổ 
thông dân tộc nội trú (PTDTNT) việc giáo dục kỷ năng sống là hết sức quan trọng. 
Để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh đạt hiệu quả cao, góp phần hình thành và 
phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh, đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực trong 
giai đoạn hiện nay, đòi hỏi phải có sự chung tay góp sức của các lực lượng giáo 
dục trong xã hội mà tiên phong là đội ngũ giáo viên trong các nhà trường phổ 
thông. 
 Rèn kỹ năng sống cho học sinh thực sự có tác dụng tốt đến việc giáo dục 
đạo đức học sinh trong nhà trường; không những giúp cho các em có được những 
kĩ năng ứng xử, giao tiếp mà còn tạo thành thói quen phân tích đánh giá tình hình, 
thói quen vươn lên xử lý tình huống một cách hợp lí. Khác với các phương pháp 
trước đây trong việc giáo dục đạo đức học sinh là khoảng cách giữa thầy và trò khi 
các em mắc lỗi thường các thầy, cô giáo hay dùng hình thức trách phạt, kỷ luật mà 
ít khi lắng nghe các em giải bày... Nay với việc chú trọng rèn kỹ năng sống cho 
học sinh đòi hỏi thầy, cô giáo cần có sự ân cần chỉ bảo, phân tích, lắng nghe các 
em nói lên những suy nghĩ, dẫn đến việc làm chưa phù hợp với chuẩn đạo đức 
người học sinh. Việc giáo dục đạo đức, hình thành các kỹ năng sống tối thiểu của 
các em đã được lồng ghép trong các chương trình học tập, được tích hợp trong các 
bộ môn và còn được trải nghiệm qua thực tế cho nên gây được hứng thú cho các 
em trong việc tu dưỡng đạo đức, hướng thiện và nâng cao được năng lực học tập, 
sáng tạo. Từ đó, các em có nhận thức đúng đắn trong việc thực hiện nội qui, qui 
định của nhà trường và tự giác thực hiện. 
 Học sinh trường PTDTNT huyện Krông Ana, ngoài những khó khăn chung 
của lứa tuổi, các em hầu hết là con em các dân tộc thiểu số (97%), trong đó các em 
từ các buôn làng xa xôi của huyện đến học tập và ở nội trú tại trường, mang theo 
rất nhiều tập tục lạc hậu, nhiều thói quen trong sinh hoạt còn chưa phù hợp, thiếu 
kỹ năng thực hành, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng giải quyết vấn đề, kỹ năng đối phó 
với những khó khăn trong cuộc sống và khả năng tự phục vụ bản thân Hơn thế 
nữa trong nền kinh tế tri thức, cuộc sống hiện đại vận động hết sức khẩn trương và 
chứa đựng nhiều yếu tố khôn lường đòi hỏi thế hệ trẻ là người dân tộc không chỉ 
làm chủ tri thức, rút ngắn khoảng cách về chênh lệch tri thức giữa các vùng miền 
mà còn phải thực sự tự tin; phải nắm bắt kịp thời các cơ hội cũng như phải có một 
số kỹ năng: sống khỏe, sống lành mạnh, cập nhật thông tin nhanh nhạy và hội nhập 
 1 | Lương Đức Thuận – Hiệu trưởng trường PTDTNT Krông Ana Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường PTDT Nội trú
 b. Nhiệm vụ của giáo dục kỹ năng sống: Tăng cường các biện pháp chỉ đạo 
sâu rộng về nội dung, hình thức tổ chức giáo dục kỷ năng sống cho học sinh, thông 
qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động của Đội Thiếu niên tiền phong 
Hồ Chí Minh, nhằm hình thành các kỷ năng cần thiết ở học sinh phù hợp với chuẩn 
mực đạo đức, pháp luật. Tạo dựng môi trường học tập thân thiện, phát huy tính tích 
cực, chủ động, sáng tạo của học sinh hướng tới hình thành và phát triển nhân cách 
toàn diện cho học sinh đáp ứng mục tiêu giáo dục toàn diện, phù hợp với 4 trụ cột 
của giáo dục theo quan niệm của UNESCO. 
 Tìm ra nội dung, hình thức tổ chức giáo dục kỷ năng sống, đề ra các giải 
pháp nhằm thực hiện chương trình giáo dục kỷ năng sống có hiệu quả trong trường 
PTDTNT. Thúc đẩy những hoạt động mang tính xã hội và xây dựng “trường học 
thân thiện, học sinh tích cực”.
 Tăng cường được chất lượng giáo dục ở mọi lĩnh vực, thúc đẩy được những 
hoạt động mang tính xã hội, phát huy được những nhân tố tích cực, hạn chế được 
những nhân tố tiêu cực đáp ứng tốt cho phong trào “xây dựng trường học thân 
thiện - học sinh tích cực” tạo ra môi trường giáo dục lành mạnh, trong sạch trong 
nhà trường.
 3. Đối tượng nghiên cứu.
 Các biện pháp chỉ đạo giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường PTDTNT. 
 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu. 
 Môi trường nghiên cứu: Trường phổ thông dân tộc nội trú.
 Phạm vi nghiên cứu: Trường phổ thông dân tộc nội trú trung học cơ sở thuộc 
địa bàn huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk.
 Khả năng áp dụng của đề tài: Áp dụng rộng rãi cho các trường phổ thông 
dân tộc nội trú trung học cơ sở.
 5. Phương pháp nghiên cứu.
 a. Phương pháp nghiên cứu lí luận: Trong nghiên cứu lí luận ta dựa vào 
những lí thuyết đã được khẳng định, những thành tựu của nhân loại trên nhiều lĩnh 
vực khác nhau, những văn kiện chỉ đạo của Đảng và nhà nước liên quan đến vấn 
đề cần nghiên cứu để xem xét vấn đề và tìm ra những giải pháp hợp lí, có sức 
thuyết phục, xây dựng một lí thuyết mới, bổ sung hoàn chỉnh cụ thể hoá lí thuyết 
cũ.
 b. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Trên cơ sở kiểm chứng, đánh giá các 
thông tin thu lượm được sẽ hình dung được thực trạng, đặc điểm hoạt động của học 
sinh một cách tương đối chính xác. Từ đó có phương hướng điều chỉnh kế hoạch 
sao cho phù hợp với tình hình thực tế của trường. 
 c. Phương pháp thống kê, so sánh, tổng hợp: Dựa trên kết quả điều tra thống 
kê lại, so sánh và tổng hợp để tìm nguyên nhân, từ đó đưa ra những biện pháp thích 
hợp để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. 
 3 | Lương Đức Thuận – Hiệu trưởng trường PTDTNT Krông Ana Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường PTDT Nội trú
trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu các nhiệm vụ giáo dục rèn 
luyện kỹ năng sống ở học sinh. 
 b.4. Phân loại kỹ năng sống: Trong giáo dục chính quy ở nước ta những 
năm vừa qua, kỹ năng sống thường được phân loại theo các mối quan hệ, bao gồm 
các nhóm sau: 
 - Nhóm kỹ năng nhận biết và sống với chính mình, bao gồm các kỹ năng 
như: tự nhận thức, xác định giá trị, ứng phó với căng thẳng, tìm kiếm sự hỗ trợ, tự 
trọng, tự tin 
 - Nhóm kỹ năng nhận biết và sống với người khác, bao gồm các kỹ năng 
sống như: giao tiếp có hiệu quả, giải quyết mâu thuẫn, thương lượng, từ chối, bày 
tỏ sự thông cảm, hợp tác 
 - Nhóm các kỹ năng ra quyết định một cách có hiệu quả, bao gồm các kỹ 
năng sống cụ thể như: tìm kiếm và xử lý thông tin, tư duy phê phán, tư duy sáng 
tạo, ra quyết định, giải quyết vấn đề 
 b.5. Mục tiêu giáo dục kỹ năng sống cho học sinh: Trang bị cho học sinh 
những kiến thức, giá trị, thái độ và kỹ năng phù hợp. Trên cơ sở đó hình thành cho 
học sinh những hành vi thói quen lành mạnh, tích cực, loại bỏ những hành vi, thói 
quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và hoạt động hàng ngày. 
 Tạo cơ hội thuận lợi để học sinh thực hiện tốt quyền và bổn phận của mình, 
phát triển hài hoà về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức. 
 b.6. Nội dung giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong nhà trường phổ 
thông: Kỹ năng tự nhận thức, kỹ năng xác định giá trị, kỹ năng kiểm soát cảm xúc, 
kỹ năng ứng phó với căng thẳng, kỹ năng tìm kiếm sự hỗ trợ, kỹ năng thể hiện sự 
tự tin, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng lắng nghe tích cực, kỹ năng thể hiện sự thông 
cảm, kỹ năng thương lượng, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, kỹ năng hợp tác, kỹ 
năng tư duy phê phán, kỹ năng kiên định, kỹ năng đạt mục tiêu, kỹ năng quản lý 
thời gian, kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin 
 c. Vai trò của Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh trong việc giáo dục 
kỹ năng sống. 
 Tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động đội thực sự 
là cần thiết, là một đòi hỏi tất yếu của quá trình giáo dục và không có gì có thể thay 
thế được. Có thể nói, hoạt động giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động Đội 
thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh đối với lứa tuổi Trung học cơ sở chiếm một vị 
trí quan trọng trong quá trình giáo dục. Rèn cho học sinh những kỹ năng giao tiếp, 
ứng xử có văn hoá. Rèn cho học sinh các kỹ năng tự quản các hoạt động tập thể. 
Rèn luyện cho học sinh biết cách tự điều chỉnh hành vi phù hợp với các yêu cầu xã 
hội, kỹ năng sống hoà nhập và nhiều kỹ năng khác nữa. 
 Hoạt động giáo dục kỹ năng sống thông qua hoạt động Đội Thiếu niên tiền 
phong Hồ Chí Minh có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần phát triển nhân 
cách của học sinh, là điều kiện cho các em tiến hành các hoạt động giao tiếp trong 
 5 | Lương Đức Thuận – Hiệu trưởng trường PTDTNT Krông Ana Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường PTDT Nội trú
 Phần lớn các em ở xa cách trường (có em xa hơn 20 km), giao thông đi lại 
khó khăn, cách đồi, cách suối, nhiều em là con của các gia đình thuộc diện hộ 
nghèo, kinh tế gia đình còn gặp nhiều khó khăn.
 Kinh phí chi thường xuyên chưa đáp ứng đủ nhu cầu để tổ chức các hoạt 
động giáo dục kỹ năng sống.
 Hoạt động của Ban đại diện Cha mẹ học sinh còn nhiều bất cập vì học sinh ở 
rải rác các thôn buôn, các xã trong toàn huyện; việc phối hợp giáo dục giữa nhà 
trường và gia đình gặp nhiều khó khăn.
 2.2. Thành công – Hạn chế:
 Thành công: So với các năm học trước: Các em học sinh đã ngoan hơn, biết 
chào hỏi lễ phép hơn, các vụ việc mâu thuẫn dẫn đến đánh, chửi nhau không còn, 
một số học sinh năm trước cho là khó giáo dục năm học này đã có nhiều chuyển 
biến tốt về đạo đức, học sinh đã mạnh dạn hơn trong việc học tập, phát biểu ý 
kiến... Tính tự chủ, làm chủ bản thân tốt hơn; các em đã có được những kỹ năng 
ứng xử, giao tiếp tốt hơn, có thói quen phân tích đánh giá tình hình, thói quen vươn 
lên xử lý tình huống một cách hợp lí.
 Góp phần đáp ứng được mục tiêu giáo dục toàn diện theo chương trình đào 
tạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo đó là giúp các em học để biết, học để làm, học để 
tồn tại và học để chung sống. Tăng cường được chất lượng giáo dục ở mọi lĩnh vực 
và khẳng định rằng mọi học sinh đều có thể nhận thức được mục tiêu học tập của 
mình, phấn đấu vươn lên về mọi mặt. Thúc đẩy được những hoạt động mang tính 
xã hội, phát huy được những nhân tố tích cực, hạn chế được những nhân tố tiêu 
cực, tạo ra môi trường giáo dục lành mạnh, trong sạch trong nhà trường. 
 Qua việc rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh đã làm cho các em đổi mới 
phương pháp học tập của mình. Từ đó giúp các em có khả năng học tập tốt hơn, 
các tư duy hoạt động của các em được phát triển, các em biết lập luận, tự tin nắm 
kiến thức và giải quyết các tình huống trong học tập; tính tự giác, tự quản của học 
sinh ngày càng tốt hơn, HS biết đoàn kết, gắn bó với nhau, giúp nhau học tập, rèn 
luyện tốt hơn.
 Hạn chế: Đội ngũ GV làm công tác giáo dục kỹ năng sống chưa qua trường 
lớp đào tạo hoặc chưa được tập huấn một cách bài bản nên công tác giáo dục kỹ 
năng sống được thực hiện trên cơ sở bản năng sẵn có của từng người dẫn đến hiệu 
quả chưa cao; thời gian để thực hiện công tác giáo dục kỹ năng sống còn hạn hẹp, 
nhà trường khó sắp xếp vì phần lớn công việc này phải làm việc ngoài giờ, đòi hỏi 
GV phải thực sự nhiệt tình, tâm huyết thì mới thực hiện được.
 Chưa có sự phối kết hợp tốt với gia đình học sinh để phát huy tốt khả năng 
của học sinh trong việc thực hành kỹ năng sống. 
 2.3. Mặt mạnh – Mặt yếu:
 Mặt mạnh: Đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên nhà trường nhiệt tình, có 
trách nhiệm, tâm huyết với nghề và luôn quan tâm thương yêu học sinh. Học sinh 
 7 | Lương Đức Thuận – Hiệu trưởng trường PTDTNT Krông Ana