Sáng kiến kinh nghiệm Giáo dục đạo đức cho học sinh THCS thông qua giảng dạy các bộ môn văn hóa

 S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
 I. PhÇn më ®Çu
 I.1. Lý do chän ®Ò tµi:
 1.1. Về mặt lý luận
 Một trong những tư tưởng đổi mới GD& ĐT hiện nay là tăng cường giáo 
dục đạo đức cho học sinh, được thể hiện trong nghị quyết của Đảng, Luật giáo 
dục và các văn bản của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Luật giáo dục 2005 đã xác 
định: “ Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp cho học sinh phát triển toàn 
diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản nhằm hình 
thành nhân cách con người Việt Nam Xã hội Chủ nghĩa, xây dựng tư cách và 
trách nhiệm công dân ( Điều 23-Luật giáo dục).
 1.2. Về mặt thực tiễn
 Hội nhập kinh tế ngoài mặt tích cực nó còn làm phát sinh những vấn đề 
mà chúng ta cần quan tâm: Bản sắc văn hóa dân tộc bị đe dọa, hội nhập kinh 
tế quốc tế đưa vào nước ta những sản phẩm đồi trụy, phản nhân văn, reo rắc 
lối sống tự do tư sản, làm xói mòn những giá trị đạo đức, thuần phong mỹ tục 
của dân tộc. Hiện nay một số bộ phận thanh thiếu niên có dấu hiệu sa sút 
nghiêm trọng về đạo đức, nhu cầu cá nhân phát triển lệch lạc, kém ý thức 
trong quan hệ cộng đồng, thiếu niềm tin trong cuộc sống, ý chí kém phát triển, 
không có tính tự chủ dễ bị lôi cuốn vào những việc xấu.
 Đối với Việt Nam, trong thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa, các giá 
trị đạo đức trong truyền thống và hiện đại vẫn giữ một vai trò quan trọng. 
Công nghiệp hóa là một quá trình tất yếu nhằm tạo nên những chuyển biến 
căn bản về kinh tế - xã hội của đất nước trên cơ sở khai thác có hiệu quả các 
nguồn lực và lợi thế trong nước, mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế, xây dựng 
cơ cấu kinh tế nhiều ngành với trình độ khoa học - công nghệ ngày càng hiện 
đại.
§Æng ThÞ Th¶o - 1 - Tr­êng THCS ThÞ trÊn §«ng TriÒu S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
 I. 2. Mục đích nghiên cứu 
 Tìm hiểu thực trạng về việc giáo dục đạo đức học sinh trong nhà 
trường từ đó đề xuất một số giải pháp chỉ đạo nhằm nâng cao chất lượng giáo 
dục đạo đức học sinh tại trường THCS Thị Trấn Đông Triều giúp công tác 
quản lí trường học hoạt động đúng mục đích và có hiệu quả thúc đẩy và duy 
trì nề nếp của nhà trường THCS, giỳp cho cỏc em trở thành những người tốt 
trong xó hội. .
I.3. Thời gian và địa điểm 
 áp dụng sáng kiến kinh nghiệm chỉ đạo công tác lồng ghép việc giáo 
dục đạo đức học sinh trong quá trình giảng dạy các bộ môn văn hoá trong nhà 
trường THCS Thị Trấn Đông Triều năm học 2009 -2010.
 I.4. Đóng góp về mặt lí luận và thực tiễn 
 Trong nhà trường công tác giáo dục đạo đức cho học sinh là một công 
viêc cực kỳ quan trọng. Bác Hồ của chúng ta đã nói: “Có đức mà không có tài 
thì làm việc gì cũng khó, có tài mà không có đức thì vô dụng”
 Trong những bức thư, lời phát biểu của người khi đến thăm các trường 
cũng như những lần làm việc với lãnh đạo Bộ giáo dục, với các cấp uỷ Đảng 
chính quyền về công tác diệt dốt và nâng cao dân trí, Hồ chí Minh luôn kiên 
trì quan điểm: với người còn mù chữ thì dạy cho biết chữ, đối với người đã 
biết chữ rồi thì phải dạy cho họ thường thức khoa học, đạo đức công 
dânnâng cao lòng yêu nước, trở thành người công dân hiểu biết đúng đắn, 
quyền lợi bổn phận và trách nhiệm của mình. Nhiều lần người đề cập tới việc 
dạy “đạo đức công dân”, một nội dung học không phải là xa lạ, cao siêu khó 
thực hiện, mà nó nằm ngay bên trong và là nền tảng của đời sống hàng ngày
 Đạo đức là một bộ phận của kiến trúc thượng tầng, của ý thức xã hội, đạo 
đức một mặt quy định bởi cơ sở hạ tầng, của tồn tại xã hội ; mặt khác nó cũng 
tác động tích cực trở lại đối với cơ sở hạ tầng, tồn tại xã hội đó. Vì vậy, đạo 
§Æng ThÞ Th¶o - 3 - Tr­êng THCS ThÞ trÊn §«ng TriÒu S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
 Quá trình dạy học chủ yếu được tiến hành bằng các giờ học trên lớp; còn 
quá trình giáo dục đạo đức không chỉ bó hẹp trong giờ lên lớp mà nó được thể 
hiện thông qua tất cả các hoạt động có thể có trong nhà trường .
 Đối với học sinh THCS, kết quả của công tác giáo dục đạo đức vẫn còn 
phụ thuộc rất lớn vào nhân cách người thầy, gương đạo đức của người thầy sẽ 
tác động quan trọng vào việc học tập, rèn luyện của các em .
 Để giáo dục đạo đức cho học sinh có hiệu quả, yếu tố tập thể giữ vai trò 
hết sức quan trọng. Công tác giáo dục đạo đức cho học sinh chỉ đạt kết quả tốt 
khi nó có sự tác động đồng thời của các lực lượng giáo dục: nhà trường, gia 
đình và xã hội.
 Việc giáo dục đạo đức cho học sinh đòi hỏi người thầy phải nắm vững 
các đặc điểm Tâm-Sinh-Lý lứa tuổi của học sinh, nắm vững cá tính, hoàn 
cảnh sống cụ thể của từng em để định ra sự tác động thích hợp.
 Giáo dục đạo đức là một quá trình lâu dài, phức tạp, đòi hỏi phải có công 
phu, kiên trì, liên tục và lặp đi lặp lại nhiều lần. 
II.2. Ch­¬ng 2 : Néi dung cña vÊn ®Ò nghiªn cøu
2.1. Nghiên cứu lý luận chung của vấn đề nghiên cứu
 Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội bao gồm những nguyên tắc và 
chuẩn mực xã hội, nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi cho phù hợp 
với lợi ích, hạnh phúc của mình và sự tiến bộ của xã hội trong mối quan hệ 
người và người và con người với tự nhiên.
 Để hình thành phẩm chất đạo đức cho học sinh, công tác giáo dục đạo 
đức nói chung và giảng dạy các môn giáo dục nói riêng trong nhà trường phải 
thực hiện các nhiệm vụ sau:
§Æng ThÞ Th¶o - 5 - Tr­êng THCS ThÞ trÊn §«ng TriÒu S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
 Là địa bàn trung tâm của Huyện rất phức tạp về tệ nạn xã hội, tình hình 
thanh thiếu niên lêu lỏng bên ngoài lôi kéo học sinh tham gia những trò chơi 
vô bổ, gây gổ đánh nhau . đã ảnh hưởng không ít đến đạo đức học sinh.
2.3. Một số giải pháp.
2.3.1. Xây dựng trong nhà trường một môi trường thật tốt để giáo dục đạo 
đức cho học sinh
 Một trong các yếu tố góp phần hết sức quan trọng trong việc giáo dục 
đạo đức cho học sinh là: cảnh quan sư phạm, làm sao để nhà trường thật sự là 
“nhà trường”, tự đúng nghĩa của nó là mang yếu tố giáo dục. Giáo dục nhà 
trường giữ vai trò chủ đạo vì nó định hướng cho toàn bộ quá trình giáo dục 
hình thành nhân cách của học sinh, khai thác có chọn lọc những tác động tích 
cực và ngăn chặn những tác động tiêu cực từ gia đình và xã hội.
2.3.2. C«ng t¸c chØ ®¹o
 §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Æt ra ®ã lµ : Lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao chÊt l­îng 
gi¸o dôc ®¹o ®øc cho häc sinh th«ng qua gi¶ng d¹y c¸c bé m«n v¨n ho¸. N¨m 
häc 2009-2010 tr­êng chóng t«i ®· thùc hiÖn tèt mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n sau 
®©y :
a. Ban gi¸m hiÖu nhµ tr­êng cÇn qu¸n triÖt tèt néi dung, ý nghÜa cña viÖc gi¸o 
dôc ®¹o ®øc häc sinh th«ng qua gi¶ng d¹y c¸c m«n häc cho toµn thÓ c¸n bé 
gi¸o viªn trong nhµ tr­êng .
 §¹o ®øc, lèi sèng cña häc sinh ®­îc h×nh thµnh tõ m«i tr­êng gia ®×nh, 
nhµ tr­êng vµ x· héi, trong ®ã m«i tr­êng gi¸o dôc cña nhµ tr­êng ®ãng vai 
trß quan träng gãp phÇn to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña trÎ. B¶n th©n 
mçi m«n häc ®Òu chøa ®ùng c¸c yÕu tè gi¸o dôc ®¹o ®øc cho häc sinh. Nh÷ng 
bµi häc tõ “ N¨m ®iÒu B¸c Hå d¹y” lµ hµnh trang chuÈn mùc vÒ qu¸ tr×nh rÌn 
luyÖn ®¹o ®øc cho häc sinh cho ®Õn khi c¸c em b­íc ch©n vµo tr­êng THCS . 
Ch­¬ng tr×nh cña bé m«n gi¸o dôc c«ng d©n tõ líp 6 ®Õn líp 9 ®· ®¸p øng yªu 
cÇu vÒ ®Þnh h­íng gi¸o dôc cho häc sinh trong ®é tuæi vÞ thµnh niªn. C¸c m«n 
khoa häc x· héi nh­: V¨n, sö, ®Þa®Òu chøa ®ùng c¸c néi dung gi¸o dôc ®¹o 
§Æng ThÞ Th¶o - 7 - Tr­êng THCS ThÞ trÊn §«ng TriÒu S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
thÓ lµ nh÷ng tiÕt häc kh¸ - tèt ®­îc . Mçi m«n häc l¹i cã c¸ch häc kh¸c nhau 
vµ cã ph­¬ng ph¸p ®Æc tr­ng riªng. ChÝnh v× vËy, ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña 
gi¸o viªn ph¶i lu«n ®æi míi th× míi nh»m cuèn hót ®­îc häc sinh.
 Häc sinh häc to¸n, lÝ kh«ng ph¶i chØ ®Ó gi¶i ®­îc nh÷ng bµi tËp to¸n, lÝ 
mµ ®Ó häc ®­îc c¸ch t­ duy vËn dông kiÕn thøc vµo thùc tiÔn. Häc v¨n kh«ng 
ph¶i ®Ó viÕt ®­îc mét v¨n b¶n tr¬n tru, m¹ch l¹c mµ qua ®ã ®Ó biÕt c¶m nhËn 
c¸i ®Ñp, h­íng ®Õn nh÷ng ®iÒu lµnh m¹nh trong cuéc sèng, qua mçi bµi häc 
ng­êi gi¸o viªn ph¶i gi¸n tiÕp gi¸o dôc häc sinh biÕt lµm theo lÏ ph¶i, thay ®æi 
b¶n th©n theo h­íng tÝch cùc, muèn lµm ®­îc nh÷ng ®iÒu nµy ng­êi gi¸o viªn 
cÇn ph¶i :
+ Thùc hiÖn tèt quy chÕ chuyªn m«n, quan t©m ®Õn c¸c ®èi t­îng häc sinh 
trong líp, chñ ®éng n¾m b¾t tõng ®èi t­îng häc sinh.
+ Qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cÇn chó ý ®Õn sù tù nghiªn cøu chiÕm lÜnh kiÕn thøc cã 
ph­¬ng ph¸p tù häc cña häc sinh, tõ ®ã h×nh thµnh cho häc sinh nh©n c¸ch tù 
chñ vÒ trÝ tuÖ, ®¹o ®øc.
+ Qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn cÇn gi¶m bít c¸c kiÕn thøc hµn l©m t¨ng 
c­êng c¸c kiÕn thøc vËn dông thùc tiÔn, liªn hÖ thùc tÕ.
+ §iÓm ®Æc biÖt trong qu¸ tr×nh gi¸o dôc ®¹o ®øc häc sinh lµ: Mçi thµy c« 
gi¸o ph¶i lµ mét tÊm g­¬ng th«ng qua c¸c t¸c phong, hµnh vi, nÒ nÕp mÉu 
mùc trong giao tiÕp, øng xö, trong sinh ho¹t lao ®éng
 §Ó gióp c¸c em häc sinh x©y dùng ®­îc cho m×nh ph­¬ng ph¸p häc tËp 
vµ phong c¸ch häc tËp ®óng ®¾n th× mçi gi¸o viªn trong tr­êng nªn ®ång lo¹t 
h­íng dÉn cho c¸c em ph­¬ng ph¸p häc bé m«n, ph­¬ng ph¸p tù häc, ph­¬ng 
ph¸p häc trªn líp, ph­¬ng ph¸p häc ë nhµ nh­ thÕ nµo cho dÔ nhí , dÔ thuéc. 
Trong n¨m häc nµy, tr­êng chóng t«i ®· më ®­îc 2 buæi héi th¶o vÒ x©y dùng 
ph­¬ng ph¸p häc tËp cho häc sinh th«ng qua c¸c b¸o c¸o, c¸c tiÓu phÈm do 
chÝnh c¸c em biªn so¹n ®· t¹o nªn kh«ng khÝ phÊn khëi vµ gãp phÇn kh«ng 
nhá trong viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc cho häc sinh.
§Æng ThÞ Th¶o - 9 - Tr­êng THCS ThÞ trÊn §«ng TriÒu S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
d. CÇn x©y dùng tèt mèi quan hÖ thÇy trß trong mét tiÕt häc.
 Trong mèi quan hÖ gi÷a gi¸o viªn víi häc sinh ®©y lµ mèi quan hÖ 
t­¬ng t¸c, thóc ®Èy nhau cïng ®i ®Õn c¸i ®Ých cña tri thøc. Do vËy trong vÊn 
®Ò gi¸o dôc ®µo t¹o: yªu cÇu gi¸o viªn cÇn n¾m ch¾c ®­îc c¸c ®iÓm m¹nh cña 
tõng häc sinh trong líp vµ tõng ®iÓm yÕu cña c¸c häc sinh ®ã, tõ ®ã t¸c ®éng 
tÝch cùc b»ng c¸c biÖn ph¸p hç trî, kÝch thÝch thóc ®Èy nh÷ng mÆt m¹nh vµ 
lo¹i bá, triÖt tiªu nh÷ng mÆt yÕu ®Ó häc sinh tù tin h¬n vµ cã høng thó trong 
häc tËp.
 §Ó chÊm døt ®­îc yÕu tè tù ti, ng¹i va ch¹m víi c¸c c©u hái, ®Ó häc 
sinh cã ®ñ tù tin vµ kü n¨ng s½n sµng tiÕp nhËn c¸c c©u hái mµ gi¸o viªn ®Æt ra 
cÇn lµm tèt hai vÊn ®Ò sau trong viÖc tiÕp cËn gi¸o dôc t¹o mèi quan hÖ hai 
chiÒu gi÷a thµy vµ trß lµ:
 Thø nhÊt: Ph¶i thùc hiÖn tèt biÖn ph¸p c¸ thÓ ho¸ d¹y häc ®èi víi ng­êi 
gi¶ng d¹y.
 §ã lµ c¸ch thøc tæ chøc theo h­íng lùa chän néi dung, ph­¬ng ph¸p 
yªu cÇu tiÕn ®é sao cho phï hîp víi nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m sinh lý, tr×nh ®é 
nhËn thøc n¨ng lùc tiÕp thu cña häc sinh, khã cã thÓ thùc hiÖn triÖt ®Ó vÊn ®Ò 
c¸ thÓ ho¸ d¹y häc ®Õn tõng häc sinh mµ chØ cã thÓ chØ h­íng tíi tõng nhãm 
häc sinh: “YÕu kÐm”, “Trung b×nh” vµ “Kh¸, giái”, lÊy nhãm trung b×nh ®Ó 
thùc hiÖn c¸c yªu cÇu vµ tiÕn ®é cña ch­¬ng tr×nh b¾t buéc, cßn c¸c nhãm 
kh¸c cã thÓ cã thªm c¸c h×nh thøc bæ sung b»ng c¸c giê phô ®¹o, «n tËpTuy 
nhiªn qu¸ tr×nh d¹y häc cÇn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i bµi tËp cã tÝnh chÊt ph©n 
ho¸, bµi tËp liªn hÖ thùc tÕ cã tÝnh gi¸o dôc phï hîp víi nhiÒu nhãm häc sinh, 
gióp häc sinh võa hoµ thµnh yªu cÇu néi dung tèi thiÓu cña ch­¬ng tr×nh võa 
cã thÓ ph¸t huy hÕt n¨ng lùc së tr­êng vµ lång ghÐp ®­îc néi dung gi¸o dôc 
®¹o ®øc cho häc sinh.
 Thø hai: Thùc hiÖn tèt viÖc c¸ nh©n ho¸ gi¸o dôc.
 T­ t­ëng chñ ®¹o cña c¸ nh©n ho¸ gi¸o dôc lµ sù ph¸t triÓn ®a d¹ng vÒ 
nh©n c¸ch cña tõng häc sinh dùa trªn n¨ng lùc, n¨ng khiÕu vµ nhu cÇu vµ høng 
§Æng ThÞ Th¶o - 11 - Tr­êng THCS ThÞ trÊn §«ng TriÒu S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
träng ®èi víi c¶ thÇy vµ trß vµ nã lµ nh©n tè t¹o nªn nh©n c¸ch ®Ñp trong mçi 
con ng­êi.
 Ng­êi gi¸o viªn ph¶i b×nh tÜnh xö lý c¸c t×nh huèng s­ ph¹m x¶y ra trªn 
líp kh«ng nªn qu¸ nãng véi, bùc tøc tr­íc nh÷ng t×nh huèng x¶y ra trong giê 
häc ®Ó nªu g­¬ng. Bëi lÏ, nh÷ng kinh nghiÖm trong giao tiÕp vµ c¸ch øng xö, 
t×nh huèng cña thÇy c« sÏ lµ nh÷ng bµi häc vÒ ®¹o ®øc v« cïng quý gi¸ ®èi víi 
häc trß, ®ång thêi còng ph¶i nh¾c häc sinh chó ý c¸ch xö lý khi gÆp t×nh 
huèng ®ã lµ :
 + CÇn b×nh tÜnh t×m hiÓu t×nh huèng
 + Nghiªn cøu t×m ph­¬ng ¸n gi¶i quyÕt t×nh huèng hîp lý 
 + Cã quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt t×nh huèng
 + Rót kinh nghiÖm sau khi gi¶i quyÕt t×nh huèng
 Thø 3 : Gi¸o dôc cho häc sinh nh÷ng kü n¨ng sèng.
 Trong c¸c giê häc ng­êi gi¸o viªn cÇn quan t©m rÌn luyÖn cho häc sinh 
kü n¨ng øng xö th©n thiÖn trong mäi t×nh huèng, c¸c thãi quen vµ kü n¨ng lµm 
viÖc theo nhãm, gi¸o dôc cho c¸c em vÒ tr¸ch nhiÖm c«ng d©n ®èi víi gia ®×nh 
vµ x· héi, biÕt yªu th­¬ng, tinh thÇn t­¬ng th©n t­¬ng ¸i vµ t¹o cho häc sinh ý 
thøc rÌn luyÖn søc khoÎ, kü n¨ng phßng chèng c¸c tai n¹n, tÖ n¹n....muèn lµm 
®­îc ®iÒu nµy ng­êi gi¸o viªn ph¶i mÉu mùc, lµ tÊm g­¬ng s¸ng vÒ ®¹o ®øc 
vµ tù häc. Kh«ng cã gi¸o viªn xóc ph¹m vµ ®èi xö th« b¹o víi häc sinh, cÇn 
phèi hîp víi c¸c tæ chøc ®oµn thÓ trong vµ ngoµi nhµ tr­êng ®Ó ph¸t ®éng c¸c 
phong trµo thi ®ua: D¹y tèt, häc tèt vµ n©ng cao nhËn thøc cña c¸n bé gi¸o 
viªn, c«ng nh©n viªn ®Ó hä cã hµnh ®éng thiÕt thùc cïng chung søc hoµn 
thµnh nhiÖm vô cña nhµ tr­êng. X©y dùng tèt mèi quan hÖ gi÷a thñ tr­ëng víi 
nh©n viªn, gi÷a thÇy gi¸o víi thÇy gi¸o, gi÷a thÇy gi¸o víi häc sinh trong mäi 
tiÕt häc, gi÷a thÇy gi¸o víi phô huynh häc sinh, t¹o mét m«i tr­êng s­ ph¹m 
lµnh m¹nh, mét tËp thÓ ®oµn kÕt g¾n bã. TÝch cùc h­ëng øng phong trµo: ‘‘X©y 
dùng tr­êng häc th©n thiÖn häc sinh tÝch cùc’’. §©y lµ mét ho¹t ®éng lín cã 
t¸c ®éng lín trong viÖc gi¸o dôc ®¹o ®øc gãp phÇn båi d­ìng t­ t­ëng, lèi 
§Æng ThÞ Th¶o - 13 - Tr­êng THCS ThÞ trÊn §«ng TriÒu