Sáng kiến kinh nghiệm Định hướng nghề nghiệp cho học sinh trong lớp chủ nhiệm ở trường THPT Phạm Hồng Thái

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Định hướng nghề nghiệp cho học sinh trong lớp chủ nhiệm
 ở trường THPT Phạm Hồng Thái
 Lĩnh vực: Chủ nhiệm MỤC LỤC
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ...........................................................................................3
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ....................................................................6
I.CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ....................................................................6
1. Cơ sở lí luận .........................................................................................................6
1.1. Những đặc điểm tâm lí cơ bản của học sinh trung học phổ thông ...................6
1.1.1. Hoạt động học tập và sự phát triển nhận thức, trí tuệ ....................................6
1.1.2. Kế hoạch đường đời, lí tưởng nghề và định hướng nghề của học sinh trung
học phổ thông..........................................................................................................8
2. Cơ sở thực tiễn...................................................................................................14
2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu....................................................................14
2.2. Thực trạng về việc định hướng nghề nghiệp của học sinh trung học phổ thông
Phạm Hồng Thái .....................................................................................................14
2.3. Thực hiện chương trình và kế hoạch của nhà trường.....................................15
II.TỔ CHỨC THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP CỦA ĐỀ TÀI.............................23
1. Giải pháp 1: GVCN xác định mục tiêu, tìm hiểu chương trình HĐ GDHN của 
từng khối lớp và tiến hành xây dựng giáo án để tổ chức hiệu quả HĐ GDHN cho
HS .........................................................................................................................23
1.1. GVCN xác định mục tiêu và chương trình HĐ GDHN của từng khối lớp....23
1.1.1. GVCN và HĐ GDHN khối lớp 10...............................................................23
1.1.1.1. GVCN phải xác định đúng mục tiêu của HĐ GDHN lớp 10:...................23
1.1.1.2. GVCN nắm rõ chương trình và triển khai cụ thể kế hoạch của HĐ GDHN
lớp 10, do Ban giám hiệu nhà trường xây dựng......................................................23
1.1.1.3. GVCN xác định những yêu cầu cần đạt trong HĐ GDHN 10..................24
1.1.2. GVCN và HĐ GDHN khối lớp 11...............................................................24
1.1.2.1. GVCN phải xác định đúng mục tiêu của HĐ GDHN lớp 11....................24
1.1.3. GVCN và HĐ GDHN khối lớp 12...............................................................26
1.2. GVCN xây dựng giáo án và tổ chức HĐ GDHN cho các chủ đề theo sự hướng 
dẫn của Sách giáo viên............................................................................................28
1.2.1. GVCN cần lưu ý một số vấn đề khi tiến hành soạn giảng và tổ chức HĐ
GDHN cho HS .................................................................................................... 28
1.2.2. GVCN tiến hành soạn giảng và tổ chức HĐ GDHN cho HS ......................28
2. Giải pháp 2: Tìm hiểu xu hướng nghề nghiệp của HS trong lớp chủ nhiệm.....28
2.1. GVCN tìm hiểu và lập hồ sơ học sinh............................................................29 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT VIẾT TẮT NỘI DUNG
1. THPT Trung học phổ thông
2. CNTT Công nghệ thông tin
3. GVCN Giáo viên
4. HS Học sinh
5. HĐ GDHN Hoạt động giáo dục hướng nghiệp
6. HĐGDNGLL Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
7. TTrTDLĐ Thị trường tuyển dụng lao động
8. KHNN Kế hoạch nghề nghiệp
9. HĐNK Hoạt động ngoại khóa
10. HĐPVCĐ Hoạt động phục vụ cộng đồng
11. KTXH Kinh tế xã hội
12. ĐH Đại học
13. CĐ Cao đẳng
14. TCCN Trung cấp chuyên nghiệp
15. TCN Trung cấp nghề
16. XKLĐ Xuất khẩu lao động
17. CSĐT Cơ sở đào tạo 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
 - Nghiên cứu cơ sở lý luận về nghề nghiệp và việc chọn nghề lí tưởng cho bản 
thân.
 - Khảo sát và đánh giá thực trạng việc định hướng nghề nghiệp học sinh trung 
học phổ thông Phạm Hồng Thái, tỉnh Nghệ An.
 - Đề xuất các giải pháp định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp chủ nhiệm 
qua giáo viên chủ nhiệm lớp.
 3. Giới hạn nghiên cứu.
 - Giới hạn nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng và các giải pháp 
hướng nghiệp định hướng nghề nghiệp cho học sinh thông qua công tác chủ nhiệm 
lớp.
 - Địa bàn nghiên cứu: Học sinh trường THPT Phạm Hồng Thái, tỉnh Nghệ An.
 - Thời gian nghiên cứu: Trong năm học 2020-2021; 2021-2022
 4. Phương pháp nghiên cứu
 4.1. Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết
 Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu lý luận về nghề nghiệp, định hướng 
nghề nghiệp cho học sinh THPT để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài.
 4.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
 - Tổ chức thực hiện các giải pháp định hướng nghề nghiệp ở các khối lớp, đặc 
biệt khối 12.
 - Phương pháp điều tra: dùng các phiếu điều tra
 - Phương pháp thử nghiệm sư phạm: GV thực hiện thí điểm với lớp chủ nhiệm 
12A2 năm học 2019-2010 và 2020-2021. Đây là phương pháp góp phần không nhỏ 
tới sự thành công của giải pháp.
 5. Đóng góp của đề tài
 - Hệ thống hóa nghề nghiệp và định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT.
 - Làm sáng tỏ thực trạng công tác hướng nghiệp và định hướng nghề nghiệp 
của Ban giám hiệu và học sinh THPT Phạm Hồng Thái, tỉnh Nghệ An.
 - Tổ chức thực hiện các giải pháp hướng nghiệp kết hợp giáo viên chủ nhiệm 
cho học sinh lớp chủ nhiệm.
 - Kết quả ngiên cứu đề tài là tài liệu tham khảo cho công tác hướng nghiệp 
trong các trường phổ thông. Ngoài ra, có sự phân hoá nhu cầu và hứng thú học tập của học sinh nam và học 
sinh nữ. Tính chất và nội dung học tập ở cấp trung học phổ thông có tính hướng 
nghiệp cao, chi phối mục tiêu học tập, làm xuất hiện ở học sinh nhu cầu học theo 
định hướng nghề nghiệp; từ đó dẫn đến phân hoá nhu cầu, hứng thú học tập đối với 
các môn học giữa học sinh nam và nữ theo định hướng nghề nghiệp. Học sinh nam 
thường hướng đến các nghề đòi hỏi hỏi sự căng thẳng về trí tuệ, tư duy công nghệ 
cao, các môn khoa học tự nhiên và công nghệ; còn học sinh nữ hướng đến các môn 
khoa học xã hội, liên quan nhiều đến yếu tố tương tác người - người. Trên thực tế, 
nhiều học sinh nam, sau tốt nghiệp phổ thông thường vào các trường kĩ thuật như 
Bách khoa, Xây dựng, Công nghệ Thông tin v.. Trong khi đó các trường như Sư 
phạm, Khoa học xã hội và nhân văn, Báo chí v.v tỉ lệ sinh viên nữ thường cao hơn 
học sinh nam.
 Sự phân hóa về nhu cầu, động cơ học tập cũng được thể hiện ở học sinh giữa 
vùng nông thôn và thành thị. Một số học sinh ở nông thôn hay những vùng có điều 
kiện kinh tế khó khăn đã nhận thức được thực tế hạn chế của điều kiện sống nên có 
quyết tâm rất cao trong học tập và đạt được thành tích tốt. Theo tổng kết điểm thi đại 
học năm 2019 trong các tỉnh thành cả nước cho thấy, ngoại trừ khối D01 (Toán, Văn, 
Anh) có thủ khoa ở thành phố Hà Nội, các khối thi còn lại thủ khoa đều thuộc về học 
sinh ở nông thôn và các tỉnh như Thanh Hóa, Phú Thọ, Nghệ An, Hà Tĩnh (trích báo 
Thanh Niên ngày 15/7/2019).
b. Sự phát triển nhận thức và trí tuệ của học sinh trung học phổ thông.
 Phạm vi đối tượng nhận thức của đa số học sinh trung học phổ thông rất rộng, 
các em quan tâm tìm hiểu nhiều lĩnh vực, kể các các lĩnh vực bên ngoài nội dung học 
tập. Do vị thế xã hội, sự phát triển tâm lí, tác động của bối cảnh xã hội mới và những 
yêu cầu, tính chất của hoạt động học tập trong giai đoạn chuẩn bị lựa chọn nghề 
nghiệp tương lai nên tính độc lập, chủ động, sáng tạo trong nhận thức thể hiện rõ nét 
và là phẩm chất tâm lí đặc trưng của học sinh trung học phố thông. Các phẩm chất 
nhận thức này ở học sinh phụ thuộc rất nhiều vào nội dung và phương pháp dạy học 
của nhà trường.
 Nội dung các môn học ở trường trung học phổ thông có tính lí luận cao hơn, 
khối lượng kiến thức nhiều hơn so với nội dung học tập ở trường trung học cơ sở. 
Học sinh trung học phổ thông phải lĩnh hội hệ thống khái niệm có tính trừu tượng, 
do đó việc học đòi hỏi sự nỗ lực, tính độc lập và sự phát triển cao của tư duy lí luận.
 Năng lực nhận thức của học sinh trung học phổ thông cũng phát triển ở mức độ 
cao và đa dạng. Nhiều em đã bộc lộ tài năng thực sự về lĩnh vực nào đó, nhất là các 
em được học trong hệ thống trường, lớp năng khiếu. Tính chủ định ngày càng chiếm 
ưu thế trong các quá trình nhận thức cảm tính. Óc quan sát phát triển mạnh. Quá trình 
quan sát có mục đích rõ ràng và mang tính hệ thống. Trí nhớ logic - từ ngữ trừu tượng 
phát triển mạnh. Các em đã sử dụng khá phổ biến các phương pháp ghi nhớ có ý 
nghĩa. Việc học thuộc lòng theo kiểu máy móc ít được sử dụng. Năng b. Lí tưởng nghề
 Một trong những nhánh quan trọng của kế hoạch đường đời là lí tưởng nghề. Lí 
tưởng nghề của học sinh thường gắn với lí tưởng sống của các em. Trước đó trong 
thời kì tuổi thiếu niên, nhiều em cũng đã có và thể hiện khá rõ lí tưởng sống của mình. 
Tuy nhiên, trong đa số trường hợp, chúng thường chỉ là biểu tượng về các cá nhân cụ 
thể có ảnh hưởng lớn đến các em và được các em ngưỡng mộ như: thầy, cô giáo; ca 
sỹ, vận động viên thể thao, nhà văn, nhà khoa học v.v. Sang tuổi thanh niên “mẫu 
người lí tưởng” không còn gắn liền với các cá nhân cụ thể mà có tính khái quát cao 
về các phẩm chất tâm lí, nhân cách điển hình của nhiều cá nhân trong các lĩnh vực 
hoạt động, nghề nghiệp, được học sinh trung học phổ thông quý trọng và ngưỡng mộ, 
noi theo.
 Lí tưởng nghề của học sinh trung học phổ thông có tính hai mặt: một mặt thể 
hiện “hình mẫu” một nghề nào đó mà học sinh khao khát vươn tới; mặt khác là sự lí 
tưởng hoá khả năng cũng như sự thành đạt của mình trong sự nghiệp đó. Cả hai mặt 
đều là động lực thúc đẩy các em trong học tập và tìm tòi nghề nghiệp. Điều này được 
thể hiện qua mục đích sống, qua sự say mê với việc học tập, nghiên cứu và lao động 
nghề nghiệp; qua nguyện vọng được tham gia các hoạt động mang lại giá trị xã hội 
lớn lao, được cống hiến sức trẻ của mình. Điều quan trọng trong việc hình thành lí 
tưởng nghề của học sinh trung học phổ thông là giải quyết hài hoà giữa lí tưởng hoá 
với hiện thực, tránh sự viển vông, ảo tưởng gây thất vọng cho các em sau này.
c. Định hướng nghề và chọn nghề, chọn trường học nghề
 Một trong những động cơ chủ đạo trong học tập của học sinh trung học phổ 
thông là động cơ học vì nghề nghiệp tương lai, hướng đến những yêu cầu của nghề 
và của việc học nghề. Vì vậy, chọn nghề luôn là mối quan tâm thường trực của học 
sinh trong suốt thời kì học trung học phổ thông. Các em thường đặt ra cho mình 
những câu hỏi như: Học lên đại học hay học nghề? Vào học trường nào? Sẽ làm nghề 
gì? Sẽ trở thành người như thế nào về phương diện nghề nghiệp?...
 Nhiều công trình nghiên cứu đã phát hiện, trong quá trình định hướng giá trị và 
chọn nghề sự biển đổi của học sinh trung học phổ thông và sinh viên thường trải qua 
ba giai đoạn:
 Giai đoạn 1: Bắt đầu từ 13 hoặc 14 tuổi (cuối trung học cơ sở, đầu trung học 
phổ thông). Giai đoạn này ở học sinh xuất hiện những biểu tượng ban đầu về nghề 
nghiệp và giá trị của các nghề. Các em đã có sự đánh giá, so sánh những yêu cầu của 
các nghề với khả năng của mình đối với nghề đó. Đặc điểm chung của giai đoạn này 
là các em đã hướng đến một số nghề nhất định sẽ theo đuổi trong tương lai. Tuy 
nhiên, các em thường đánh giá cao bản thân mình và lí tưởng hoá lĩnh vực nghề 
nghiệp sẽ chọn. Định hướng ban đầu về nghề của trẻ em trong giai đoạn này chưa ổn 
định, thường xuyên thay đổi theo mức độ nhận thức của các em qua các năm học.