Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học tích hợp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua một số văn bản Ngữ Văn 7

 UBND HUYỆN KRÔNG ANA
 PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
 Tên đề tài: Kinh nghiệm dạy học tích hợp giáo dục kĩ năng sống 
cho học sinh qua một số văn bản Ngữ Văn 7
 Lĩnh vực: Ngữ văn
 Họ và tên tác giả: Lưu Thị Liên
 Đơn vị: trường THCS Nguyễn Trãi
 Krông Ana, tháng 03 năm 2018
 Tên đề tài: Kinh nghiệm dạy học tích hợp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua một số văn bản Ngữ văn 7
 + Nhằm nâng cao chất lượng giáo dục các em học sinh bậc Trung học cơ sở, 
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục toàn diện.
 + Tìm ra một số biện pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh trường Trung học cơ 
sở Nguyễn Trãi. Cụ thể là học sinh khối lớp 7.
2.2. Nhiệm vụ đề tài:
 + Nghiên cứu về giáo dục kĩ năng sống làm cơ sở góp phần nâng cao chất 
lượng dạy học.
 + Hệ thống hóa những vấn đề lí luận có liên quan đến đề tài.
 + Tầm quan trọng của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh Trung học cơ 
sở.
 3. Đối tượng nghiên cứu:
 Nghiên cứu về “ Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua bài dạy: 
Cổng trường mở ra, Mẹ tôi và Cuộc chia tay của những con búp bê” cho học 
sinh trường Trung học cơ sở Nguyễn Trãi, xã Ea Na, huyện Krông Ana, tỉnh 
Đăk Lăk
4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu:
 Học sinh lớp 7A4, 7A5 Tại trường Trung học cơ sở Nguyễn Trãi, xã Ea Na, 
huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk năm học 2016 - 2017
 5. Phương pháp nghiên cứu:
 - Phương pháp chung: Phương pháp lí luận khoa học gắn lý luận và thực tiễn
 - Phương pháp cụ thể: so sánh, thống kê, phân tích, tổng hợp.
 2 Tên đề tài: Kinh nghiệm dạy học tích hợp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua một số văn bản Ngữ văn 7
các vấn đề xã hội. Giáo dục kĩ năng sống còn giải quyết một cách tích cực nhu 
cầu và quyền con người, quyền công dân.
 Trang bị cho học sinh những kiến thức giá trị, thái độ và những kĩ năng phù 
hợp giúp học sinh hình thành những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực, loại 
bỏ những hành vi tiêu cực trong cuộc sống hàng ngày để cho các em phát triển 
toàn diện về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức.
 Giáo dục kĩ năng sống là yêu cầu cấp thiết đối với thế hệ trẻ bởi vì: Các em 
chính là những chủ nhân tương lai của đất nước, là những người quyết định sự 
phát triển của đất nước trong nhiều năm tới. Nếu không có kĩ năng sống, các em 
không thể thực hiện tốt trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và đất 
nước. Lứa tuổi học sinh là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân cách, 
giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá song còn thiếu hiểu biết 
sâu sắc về xã hội, còn thiếu kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo, kích động...Đặc 
biệt là trong bối cảnh hiện nay, thế hệ trẻ thường xuyên chịu tác động đan xen 
của những yếu tố tích cực và tiêu cực luôn được đặt vào hoàn cảnh phải lựa 
chọn những giá trị, phải đương đầu với những khó khăn, thách thức, những áp 
lực tiêu cực. Nếu không được giáo dục kĩ năng sống, nếu thiếu kĩ năng sống, các 
em dễ bị lôi kéo vào các hành vi tiêu cực, bạo lực vào lối sống ích kỉ, thực dụng 
dễ bị phát triển lệch lạc về nhân cách. Một trong các nguyên nhân dẫn đến các 
hiện tượng tiêu cực của một bộ phận học sinh phổ thông thời gian qua: Bạo lực 
học đường, đua xe máy...chính là do các em thiếu những kĩ năng sống cần thiết 
như: kĩ năng xác định giá trị, kĩ năng từ chối, kĩ năng kiên định, kĩ năng giải 
quyết mâu thuẫn, kĩ năng thương lượng, kĩ năng giao tiếp,...Vì vậy giáo dục kĩ 
năng sống cho thế hệ trẻ là rất cần thiết, giúp các em rèn luyện hành vi có trách 
nhiệm với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các em có khả năng 
ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng mối quan hệ tốt 
đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người, sống tích cực, chủ động, an toàn, hài hòa 
và lành mạnh.
 Giáo dục kĩ năng sống nhằm thực hiện yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. 
Đảng ta đã xác định con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển 
xã hội. Để thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất 
nước, cần phải có những người lao động mới phát triển toàn diện. Do vậy, cần 
đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới giáo dục phổ thông nói riêng. Giáo dục 
kĩ năng sống cho học sinh với bản chất là hình thành và phát triển cho các em 
khả năng làm chủ bản thân, khả năng ứng xử phù hợp với những người khác và 
với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống rõ 
ràng là phù hợp với mục tiêu giáo dục phổ thông, nhằm thực hiện mục tiêu giáo 
dục. Phương pháp giáo dục kĩ năng sống, với các phương pháp và kĩ thuật tích 
cực như: hoạt động nhóm, giải quyết vấn đề, nghiên cứu trường hợp điển hình, 
đóng vai, trò chơi...cũng là phù hợp với định hướng về đổi mới phương pháp 
dạy học ở phổ thông. Tóm lại, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà 
trường phổ thông là rất cần thiết đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.
 Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong các nhà trường phổ thông là xu thế 
chung của nhiều nước trên thế giới. Hiện nay trên thế giới đã quan tâm đến việc 
 4 Tên đề tài: Kinh nghiệm dạy học tích hợp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua một số văn bản Ngữ văn 7
 Ngoài những giờ lên lớp, ta cần tranh thủ thời gian tìm hiểu học sinh để kịp 
thời chia sẻ, giúp đỡ động viên các em vượt qua khó khăn; lắng nghe những tâm 
tư, nguyện vọng của các em. Ta phải chân thành chủ động xóa bỏ khoảng cách 
giữa học sinh và giáo viên; luôn lựa chọn những ngôn từ thích hợp, bổ ích nhằm 
giáo dục các em có thêm kiến thức trong cuộc sống.
 Từ những lí do trên có thể khẳng định, việc giáo dục kĩ năng sống cho học 
sinh trong các trường Trung học cơ sở, nhất là học sinh lớp 7 là rất cần thiết và 
có phần quan trọng đặc biệt. 
2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu: 
 Mục tiêu giáo dục của Việt Nam đã chuyển từ mục tiêu cung cấp kiến thức 
là chủ yếu sang hình thành và phát triển nhưng năng lực cần thiết ở người học để 
đáp ứng sự phát triển công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Thực hiện mục 
tiêu giáo dục của thế kỉ XXI: học để biết, học để làm, học để tự khẳng định và 
học để cùng chung sống. Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh nhằm trang bị cho 
học sinh những kiến thức, giá trị, thái độ và kĩ năng phù hợp, trên cơ sở đó hình 
thành cho học sinh những hành vi, thói quen lành mạnh, tích cực; loại bỏ những 
hành vi, thói quen tiêu cực trong các mối quan hệ, các tình huống và hoạt động 
hàng ngày. tạo cơ hội thuận lợi để học sinh thực hiện tốt quyền, bổn phận của 
mình và phát triển hài hòa về thể chất, trí tuệ, tinh thần và đạo đức. 
 Trên thực tế cuộc sống hàng ngày đang diễn ra thì học sinh trường Trung 
học cơ sở Nguyễn Trãi nói riêng, kĩ năng sống cần phải được quan tâm nhiều 
hơn. Chính vì thế mà bản thân tôi cố gắng rất nhiều để thay đổi PPDH theo 
hướng tích cực hơn. Tôi luôn cố gắng giúp các em thấy rằng: Học sinh chỉ có kĩ 
năng khi các em tự làm việc đó, chứ không phải nói về việc đó. Kinh nghiệm có 
được khi học sinh được hành động trong các tình huống đa dạng giúp các em dễ 
dàng sử dụng và sử dụng các kĩ năng phù hợp với điều kiện thực tế.
2.1. Thuận lợi, Khó khăn:
 Chưa bao giờ cả xã hội lại có tiếng nói chung bức thiết mong muốn đổi mới 
nền giáo dục như hiện nay, cũng chưa bao giờ ngành giáo dục ý thức rõ cần 
phải truyền đạt các kĩ năng sống cho học sinh trong thời kì hội nhập như bây 
giờ.
 Bản thân cũng đã có nhiều năm giảng dạy bộ môn Văn luôn thấy rằng: Thời 
gian dạy 01 tiết rất ngắn nên việc lồng ghép cũng chỉ trong một thời gian hạn 
hẹp, vậy nên rất khó kết hợp lồng ghép được nếu không khéo léo. Học sinh có 
tình trạng học lệch nên các em cũng ít đầu tư vào tiết Văn vốn dĩ rất nhiều vấn 
đề cần giải quyết.
 Đa số HS yếu việc nắm và vận dụng kiến thức Văn học nên khó có khả năng 
rút ra bài học kĩ năng sống cho bản thân, vì vậy phải dẫn dắt vấn đề để các em 
hiểu.
 Học sinh của trường đa số xuất thân từ nông thôn nên khả năng thích ứng với 
xã hội hện đại của các em còn yếu.
 Việc làm quen với các môn học về KNS như: giao tiếp, thuyết trình, làm việc 
theo nhóm, khả năng lãnh đạo, tổ chức sẽ giúp các em tự tin, chủ động và biết 
cách xử lý mọi tình huống trong cuộc sống.
 6 Tên đề tài: Kinh nghiệm dạy học tích hợp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua một số văn bản Ngữ văn 7
 - Bên cạnh những điều trên, học sinh ít đọc sách, không quan tâm nhiều đến 
việc học nên ảnh hưởng phần nào đến việc thực hành một số kĩ năng sống vào 
thực tiễn. 
3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
3.1. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp:
 Bản thân kỹ năng sống không có tính hành vi. Các kỹ năng sống cho phép 
chúng ta chuyển dịch kiến thức (cái chúng ta biết), thái độ và giá trị (cái chúng 
ta nghĩ/ cảm thấy/ tin tưởng) thành hành động (cái cần làm và cái cần làm rõ) 
theo xu hướng tích cực và mang tính chất xây dựng.
 Ngày nay, nhiều học sinh không có khả năng đáp ứng kịp thời những đòi hỏi 
và sự căng thẳng ngày càng tăng của xã hội vì thiếu sự hỗ trợ cần thiết để tăng 
cường và xây dựng các kỹ năng sống cơ bản, điều đó có thể gây ra những tổn 
hại về mặt sức khỏe và đạo đức của mỗi con người.
 Vì vậy mục tiêu là tiếp cận kỹ năng sống trong giáo dục sức khỏe tinh thần 
cho học sinh bậc Trung học cơ sở, tập trung là học sinh khối lớp 7:
 Giúp các em hiểu và tự giải quyết những vấn đề về sức khỏe bản thân, phát 
triển những giá trị và những kỹ năng sống có khả năng đưa đến một phong cách 
sống lành mạnh, tích cực và có trách nhiệm.
 Nâng cao khả năng tự đánh giá bản thân và tính tự trọng, tự tin cho các em 
trong quan hệ bạn bè cùng trang lứa và người lớn.
 Biết coi trọng phụ nữ và các em gái, ngăn chặn những hành vi bất bình đẳng 
giới tính trong cộng đồng.
 Nâng cao sự hiểu biết cho các em về những tác động xấu của tệ nạn xã hội với 
sự phát trên kinh tế, văn hoá, xã hội, chính trị của đất nước cũng như sự phát 
triển giống nòi của mỗi dân tộc.
3.2. Nội dung và cách thực hiện biện pháp, giải pháp:
 Trong quá trình giáo dục kĩ năng sống cho học sinh cũng như quá trình dạy 
học bộ môn Ngữ Văn và tập trung là phân môn Văn, bản tôi đã sử dụng các 
phương pháp dạy học sau đây :
 Phương pháp dạy theo nhóm;
 Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình;
 Phương pháp giải quyết vấn đề;
 Phương pháp đóng vai;
 Phương pháp trò chơi
 Khi dạy cần sử dụng một số kĩ thuật dạy học tích cực như:
 - Kĩ thuật chia nhóm
 - Kĩ thuật giao nhiệm vụ
 - Kĩ thuật đặt câu hỏi
 - Kĩ thuật động não
 - Kĩ thuật “Trình bày 1 phút”
 - Kĩ thuật “Hỏi và trả lời”
 Mục đích của giáo dục kĩ năng sống là giúp người học thay đổi hành vi theo 
hướng tích cực. Giáo dục kĩ năng sống thúc đẩy người học thay đổi hay định 
hướng lại các giá trị, thái độ và hành động của mình. Do đó, cần kiên trì chờ đợi 
 8 Tên đề tài: Kinh nghiệm dạy học tích hợp giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua một số văn bản Ngữ văn 7
 Hd học sinh lọc thông tin và chỉ trình bày trên báo Yêu trẻ số 166 TPHCM 
khái quát 1.9.2000.
 Hs trình bày theo kết quả đã chuẩn bị II. Đọc – hiểu văn bản:
 1. Đọc – tìm hiểu chung:
H/d đọc: giọng nhỏ nhẹ, thiết tha, chậm rãi. + Đọc-hiểu từ khó
Gv đọc văn bản-HS đọc-GV nhận xét.
Gv cho HS giải thích một số từ khó: háo 
hức,bận tâm, nhạy cảm.
 ? Cổng trường mở ra thuộc văn bản nào? - Kiểu loại: văn bản nhật dụng.
 ? Theo em nội dung của văn bản là gì? - Thể kí
 ? Văn bản này, sử dụng PTBĐ nào ? - Phương thức biểu đạt: tự sự, 
 ? Truyện có những nhân vật nào ? Ai là biểu cảm
nhân vật chính ? 
 HS trao đổi nhóm nhỏ với nhau, thống nhất 
ý kiến và trình bày trước lớp.
? Em có thể chia văn bản này thành mấy + Bố cục: 2 phần
phần? Mỗi phần từ đâu đến đâu ? ý nghĩa của + Từ đầu...bước vào : Nỗi lòng 
từng phần ? của mẹ 
 + Còn lại : Cảm nghĩ của mẹ về 
 Giáo dục.
H/d phân tích 2. Tìm hiểu văn bản:
- Hs đọc đoạn 1. a. Tâm trạng của 2 mẹ con vào 
- Đoạn văn em vừa đọc diễn tả điều gì ? đêm trước ngày khai trường.
Theo dõi phần đầu văn bản, em thấy người * Tâm trạng của mẹ :
mẹ nghĩ đến con trong thời điểm nào ? - Mẹ không ngủ được
? Đêm trước ngày khai trường tâm trạng của - Hôm nay mẹ không tập trung 
người mẹ và đứa con có gì khác nhau ? Điều được vào việc gì cả.
đó được biểu hiện bằng những chi tiết nào - Mẹ lên giường trằn trọc.
trong bài? - Mẹ tin đứa con của mẹ lớn rồi.
 - Em có nhận xét gì về tâm trạng của 2 mẹ => lo lắng
con ? * Tâm trạng của con :
(Tổ chức cho học sinh làm việc cá nhân, gợi Ngủ dễ dàng, đôi môi hé mở, 
ý cho hoc sinh; HS phát biểu- Tổ chức nhận cảm nhận được sự quan trọng 
xét, kết luận) của ngày khai trường.
 => vô tư, háo hức, hồi hộp, vui 
 sướng.
- Để diễn tả được tâm trạng của 2 mẹ con, tác => Tự sự kết hợp với miêu tả để 
giả đã sử dụng phương thức biểu đạt nào ? biểu cảm - làm nổi rõ tâm trạng 
? Theo em vì sao người mẹ lại trằn trọc thao thức, hồi hộp, suy nghĩ triền 
không ngủ được ? miên của người mẹ.
- Trong đêm không ngủ, người mẹ đã làm gì * Những việc làm của mẹ :
cho con? Qua những việc làm đó em cảm - Đắp mền, buông mùng, ém 
nhận được điều gì về người mẹ? chăn cẩn thận, lượm đồ chơi, 
 10