Sáng kiến kinh nghiệm Đa dạng hóa hình thức tổ chức tiết sinh hoạt lớp để góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh

 PHẦN ĐẶT VẤN ĐỀ
 1. Lí do chọn đề tài
 Như chúng ta đều biết, Trong cuộc đời của mỗi giáo viên, có lẽ ít ai không làm 
công tác chủ nhiệm, công việc mang lại cho ta nhiều niềm vui nỗi buồn và những kỷ 
niệm khó quên. Giáo viên chủ nhiệm lớp là nhà giáo được giao trách nhiệm tổ chức, 
quản lý, giáo dục một lớp học sinh ngoài những giờ lên lớp của các giáo viên bộ môn. 
Trong trường trung học phổ thông, giáo viên chủ nhiệm lớp là cầu nối giữa tập thể 
học sinh với các tổ chức xã hội trong và ngoài nhà trường, là người thay mặt Hiệu 
trưởng, Hội đồng nhà trường quản lý giáo dục toàn diện học sinh ở một lớp. Vì thế 
mà người ta vẫn bảo rằng làm giáo viên chủ nhiệm giống như nuôi con mọn. Bản 
thân họ, hơn ai hết phải dạy cả văn hóa và dạy cách làm người. Cho nên, ắt hẳn họ 
không chỉ làm công việc của mình bằng trách nhiệm mà phải bằng cả tình thương. 
Nếu chúng ta cứ hô hào, cổ vũ bằng lời nói, đưa ra phương châm này, phương châm 
nọ rất hay nhưng để đánh giá được năng lực của con người cần đi vào thực tế. Một 
giáo viên có thể dễ dàng thực hiện tốt một tiết dạy chuyên môn của mình nhưng lại 
tự cảm thấy thật khó để hoàn thành tốt một tiết sinh hoạt chủ nhiệm lớp.
 Điều này thật không sai chút nào. Trong một tiết sinh hoạt lớp, chúng ta thường 
cảm thấy lúng túng khi gặp phải những tình huống: thừa thời gian vì không có gì để 
nói hay thiếu thời gian vì có quá nhiều thứ phải làm. Hay tiết sinh hoạt quá đơn điệu, 
nhàm chán vì tuần nào cũng chỉ lặp đi lặp lại những lời trách phạt của giáo viên khi 
lớp vi phạm, dẫn đến tiết sinh hoạt lớp có khi diễn ra như một phiên tòa. Hay để học 
sinh muốn làm gì thì làm cũng không thèm nhắc đến để tiết sinh hoạt như một phiên 
họp chợ. Hay chúng ta cả nể nói ra sợ mất lòng. Nhưng nếu như vậy học sinh chưa 
chắc đã mến và kính phục chúng ta.
 Trong xã hội hiện nay, để có thể thành công cũng như đương đầu với sự biến 
động, cám dỗ trong cuộc sống thì con người không chỉ cần có tri thức mà còn rất cần 
phải có kĩ năng sống. Chính vì vậy việc rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh trong 
trường trung học phổ thông là rất cần thiết.
 Trong thời gian gần đây, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong nhà 
trường được quan tâm nhiều hơn. Mặc dù không được bố trí thành một môn học 
riêng, nhưng cơ hội thực hiện giáo dục kĩ năng sống rất nhiều, rất đa dạng và có thể 
thực hiện mọi lúc, mọi nơi ngay cả trong tiết sinh hoạt lớp cuối tuần do giáo viên chủ 
nhiệm đảm nhận.
 Tuy nhiên trước tình hình dịch bệnh covid 19 vô cùng căng thẳng và nguy hiểm. 
Cùng với cả xã hội và các ban nghành khác, nghành Giáo dục cần phải đưa ra những 
giải pháp để ứng phó trong dạy học và giáo dục. Những hoạt động ngoại khoá, ngoài 
giờ lên lớp...tập trung đông người để giáo dục KNS cho HS là khó quả rèn luyện của lớp được học sinh, phụ huynh và nhà trường ghi nhận. Vì thế tôi 
mạnh dạn viết sáng kiến “Đa dạng hóa hình thức tổ chức tiết sinh hoạt lớp để góp 
phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh” để chia sẻ với các đồng nghiệp. Đó là lí 
do tôi chọn đề tài này.
 2. Mục tiêu nghiên cứu
 - Tăng hiệu quả giáo dục và tạo hứng thú cho học sinh trong giờ sinh hoạt lớp 
ở trường trung học phổ thông
 - Góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh, giúp học sinh có thể đương đầu 
với mọi thử thách trong cuộc sống, hoàn thiện bản thân mình hơn, trở thành những 
người công dân có ích cho xã hội.
 - Góp phần xây dựng “trường học thân thiện, học sinh tích cực”.
 3. Nhiệm vụ nghiên cứu
 - Trình bày các hình thức tổ chức tiết sinh hoạt lớp để góp phần giáo dục kĩ 
năng sống cho học sinh trong trường THPT theo thông tư văn bản mới và có hướng 
tiếp cận với chương trình giáo dục phổ thông mới 2018.
 - Trình bày một số tiết sinh hoạt theo hướng đa dạng hóa hình thức tổ chức tiết 
sinh hoạt lớp để góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trong trường THPT.
 4. Đối tượng nghiên cứu
 - Học sinh lớp 12C trường THPT Đặng Thai Mai.
 5. Phạm vi nghiên cứu
 - Áp dụng trong một số tiết sinh hoạt lớp cuối tuần để góp phần giáo dục kĩ 
năng sống cho học sinh trong trường THPT
 - Áp dụng cho một số lớp của khối 10, 11, 12 tại đơn vị tôi công tác và một số 
trường lân cận.
 6. Phương pháp nghiên cứu
 Trong quá trình nghiên cứu, thực hiện sáng kiến, tôi sử dụng các nhóm phương 
pháp sau:
 1. Các phương pháp nghiên cứu lí thuyết: phân tích, tổng hợp, phân loại, so 
sánh- đối chiếu, suy luận...
 2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: phương pháp điều tra khảo sát, phương 
pháp thực nghiệm sư phạm, phương pháp thống kê. - Tiết sinh hoạt cuối tuần giữ vai trò quan trọng trong công việc chuyển giao 
các nhiệm vụ, các phong trào thi đua,... của nhà trường tới các lớp một cách kịp thời.
 - Tiết sinh hoạt lớp cuối tuần giúp HS phát huy được tính tự giác, tinh thần giúp 
đỡ, cùng nhau hợp tác, năng lực điều hành, tự quản của học sinh.
 - Tiết sinh hoạt cuối tuần giúp các em bộc lộ được khả năng nhận thức về hành 
vi, thái độ, tình cảm của mình khi tự đánh giá mình và đánh giá các bạn; khả năng 
nhìn nhận lại bản thân, so sánh sự tiến bộ của mình, của mình với các bạn để từ đó 
có ý thức phấn đấu vươn lên.
 Bồi dưỡng cho HS tình cảm yêu thương, gắn bó, sự sẻ chia, thông cảm với bạn 
bè, với mọi người xung quanh ; sẵn sàng gánh vác công việc chung của lớp, của 
trường,...hình thành nhân cách đúng đắn sau này cho các em. Tiết sinh hoạt lớp cuối 
tuần là nơi để người thầy càng hiểu trò hơn, nhằm lựa chọn ra phương pháp giảng 
dạy và giáo dục HS đúng hướng.
 1.2 Một số vấn đề chung về kỹ năng sống và việc vận dụng kiến thức kỹ 
năng đã tích lũy được vào việc xử lý các tình huống thực tiễn
 1.2.1 Một số vấn đề chung về Kỹ năng sống
 Khái niệm kỹ năng sống là tập hợp các hành vi tích cực và khả năng thích nghi 
cho phép mỗi cá nhân đối phó hiệu quả với các nhu cầu và thách thức của cuộc sống 
hàng ngày. Đây là tập hợp các kỹ năng mà con người tiếp thu qua giáo dục hoặc trải 
nghiệm trực tiếp, dùng để xử lý các vấn đề và trả lời các câu hỏi thường gặp trong 
đời sống (Wiki).
 Kỹ năng sống hiện nay được hiểu theo nhiều quan điểm khác nhau, ví dụ như:
 Khái niệm theo Unesco: Là năng lực của mỗi cá nhân để thực hiện đầy đủ các 
chức năng và tham gia vào cuộc sống hàng ngày.
 Khái niệm theo WTO: Là những kỹ năng mang tính chất tâm lý xã hội và kỹ 
năng giao tiếp được vận dụng nhiều trong các tình huống hàng ngày. Với mục đích 
là để tương tác có hiệu quả với mọi người và giải quyết tốt những vấn đề, tình huống 
của cuộc sống.
 Nói một cách chung nhất, kỹ năng sống không chỉ là nhận thức, mà là cách vận 
dụng kiến thức đã tích lũy được vào việc xử lý các tình huống thực tiễn với hiệu quả 
cao nhất, qua đó mà cuộc sống của con người trở nên ý nghĩa, vui vẻ hơn.
 Qua nghiên cứu tìm hiểu tôi nhận thấy có một số KNS cần thiết cần có ở HS 
THPT là:
 1. Kỹ năng xác lập mục tiêu cuộc đời
 2. Kỹ năng tự phục vụ bản thân, rèn luyện sức khỏe
 3. Kỹ năng quản lý thời gian hiệu quả là những thách thức không nhỏ. Một vấn đề gây nhiều trăn trở, lo lắng cho nhà trường, 
gia đình và xã hội là đạo đức, nhân cách, lối sống của nhiều thanh thiếu niên xuống 
cấp nghiêm trọng, tình trạng trẻ vị thành niên phạm tội có xu hướng gia tăng. Hay 
một số học sinh không vượt qua được những áp lực trong học tập, tình cảm, không 
kiềm chế được cảm xúc mà dẫn đến suy nghĩ tiêu cực, thậm chí kết thúc cuộc sống 
của mình. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, nhưng theo đánh giá chung 
của các chuyên gia giáo dục, nguyên nhân sâu xa là do các em thiếu KNS.
 Có thể nói, KNS là “nhịp cầu” giúp con người biến kiến thức thành thái độ, 
hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh. HS THPT vừa được trang bị kiến thức vừa 
được trang bị KNS phù hợp sẽ luôn vững vàng trước những khó khăn, thử thách, biết 
ứng xử giải quyết vấn đề một cách tích cực và phù hợp, các em thường thành công 
hơn trong cuộc sống, luôn yêu đời và làm chủ cuộc sống của chính mình. Hơn nữa, 
trong một xã hội có nhiều cá nhân có KNS tốt sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển của 
xã hội.
 Mặt khác, HS THPT nói chung là lứa tuổi đang hình thành những giá trị nhân 
cách, giàu ước mơ, ham hiểu biết, thích tìm tòi, khám phá. Tuy nhiên sự hiểu biết về 
xã hội của các em lại đang hạn chế, kinh nghiệm sống của các em còn thiếu, suy nghĩ 
còn bồng bột, nông cạn...nên dễ bị lôi kéo, dễ bị kích động. Đặc biệt, trong bối cảnh 
hội nhập quốc tế và cơ chế thị trường hiện nay, các em thường xuyên phải đương đầu 
với những khó khăn, thách thức, áp lực...nếu thiếu KNS, các em dễ bị lôi kéo vào các 
hành vi tiêu cực, bạo lực và lối sống ích kỉ, thực dụng, dễ bị phát triển lệch lạc về 
nhân cách.
 Hiện nay, mục tiêu GDPT đã chuyển từ chủ yếu là trang bị kiến thức cho HS 
sang trang bị những năng lực cần thiết cho các em. Đặc biệt là năng lực hành động, 
năng lực thực tiễn. GD KNS cho HS THPT với bản chất là hình thành và phát triển 
cho các em khả năng làm chủ bản thân; khả năng ứng xử phù hợp với những người 
khác, với xã hội, với tự nhiên, khả năng ứng phó tích cực trước các tình huống của 
cuộc sống... rất phù hợp với mục tiêu GD PT, góp phần đào tạo nên những công dân 
ưu tú cho đất nước trong thời kì hội nhập quốc tế.
 Chính vì vậy, việc rèn luyện KNS cho HS trong trường THPT là rất cần thiết.
 2.2 Vai trò, ý nghĩa của tiết sinh hoạt lớp trong việc giáo dục kỹ năng sống 
cho học sinh
 Có thể thấy, cơ hội rèn luyện KNS cho HS THPT là rất đa dạng, phong phú và 
linh hoạt. Việc sử dụng quỹ thời gian SHL cuối tuần theo hướng đa dạng hóa hình 
thức tổ chức tiết SHL là một giải pháp hữu hiệu góp phần vào rèn luyện KNS cho 
HS. Đặc biệt trong thời gian dịch bệnh covid 19 phức tạp và căng thẳng thì việc tập 
trung đông người và hoạt động ngoài trời rất khó hoặc không thể thực hiện được. 
Vậy nhưng việc tiếp cận tri thức, rèn luyện kỹ năng là không thể không làm. Trong 
năm học 2021 - 2022, nhiều trường phải thay đổi hình thức dạy học để ứng 2. Thực trạng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trong trường THPT hiện 
nay.
 2.1 Thực trạng giáo dục KNS cho HS trong trường THPT nói chung:
 Theo Điều 2 Luật Giáo dục năm 2005, mục tiêu giáo dục là đào tạo con người 
Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề 
nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và 
bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự 
nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
 Tuy nhiên, nội dung và phương pháp giáo dục trong các nhà trường hiện nay là 
còn xem trọng việc dạy chữ, chưa chú trọng đúng mức dạy làm người, nhất là việc 
giáo dục KNS cho học sinh.
 Thông báo 242-TB/TW ngày 15/4/2009 của Bộ Chính trị ( khóa X) về tiếp tục 
thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 ( Khóa XIII) và phương hướng phát triển giáo 
dục và đào tạo đến năm 2020, đã nêu một trong những hạn chế của giáo dục phổ 
thông như sau: “Giáo dục phổ thông mới chỉ quan tâm nhiều đến “dạy chữ”, chưa 
quan tâm đúng mức đến “dạy người”, kỹ năng sống và “dạy nghề” cho thanh thiếu 
niên.
 Trong thực tế, khi xây dựng chương trình dạy học, nội dung dạy học trên lớp, 
giáo viên đều phải xây dựng 3 mục tiêu: cung cấp kiến thức, rèn luyện kĩ năng, hình 
thành thái độ. Đây là yêu cầu mang tính nguyên tắc trong dạy học và giáo viên đều 
nhận thức sâu sắc yêu cầu này. Tuy nhiên, có thể nói rằng do phải chạy theo thời 
gian, phải chuyển tải nhiều nội dung trong khi thời gian có hạn, giáo viên có khuynh 
hường tập trung cung cấp kiến thức mà ít quan tâm rèn luyện kỹ năng cho học sinh, 
nhất là kỹ năng ứng xử với xã hội, ứng phó hòa nhập với cuộc sống.
 Trong thời gian gần đây, giáo dục KNS cho HS THPT được quan tâm nhiều 
hơn. Mặc dù không được bố trí thành một môn học riêng trong hệ thống các môn học 
của nhà trường nhưng được thực hiện linh hoạt và đa dạng ở mọi lúc, mọi nơi khi có 
điều kiện, cơ hội phù hợp. Nhưng giáo dục KNS cho HS như thế nào cho hiệu quả, 
thu hút được các em luôn là vấn đề trăn trở cho các nhà trường, của những người làm 
công tác giáo dục và của toàn xã hội hiện nay.
 2.2 Thực trạng giáo dục KNS cho HS trong trường THPT Đặng Thai Mai
 Để giáo dục KNS cho HS, Trường THPT Đặng Thai Mai cũng đã vận dụng Một 
số phương thức tổ chức như lồng ghép thông qua dạy học các môn học, câu lạc bộ, 
qua hoạt động trải nghiệm, hoạt động ngoại khóa, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên 
lớp như giáo dục bảo vệ môi trường, giáo dục pháp luật, giáo dục sức khỏe sinh sản 
vị thành niên...Bên cạnh đó, việc tổ chức các cuộc thi và khích lệ các em HS tham 
gia như “ Tìm hiểu pháp luật”, cuộc thi vẽ tranh “Thanh thiếu niên với An toàn giao 
thông”, làm MV... tạo nhiều cơ hội và điều kiện để các em phát huy năng lực, rèn 
luyện kỹ năng.