Sáng kiến kinh nghiệm Chỉ đạo thực hiện một số kỹ năng quan sát hoạt động học tập của học sinh ở Trường Tiểu học

 Chỉ đạo thực hiện một số kỹ năng quan sát hoạt động học tập của học sinh ở trường Tiểu 
 học Năm học 2016-2017
 I. Phần mở đầu 
 1. Lý do chọn đề tài
 Đừng nghĩ chỉ có nghề thám tử như Sherlock Holmes hay Shinichi/Conan 
mới cần có tài nhìn thấu sự vật, việc sở hữu óc quan sát nhạy bén cũng sẽ giúp 
ích cho bạn trong bất kỳ nghề nghiệp gì. Vậy, quan sát là gì và làm thế nào để 
phát triển kỹ năng quan sát? Như chúng ta đã biết "Quan sát" là phương pháp 
thu thập thông tin của nghiên cứu xã hội học thực nghiệm thông qua các tri giác 
như nghe, nhìn, ... để thu nhận các thông tin về thực tế xã hội nhằm đáp ứng 
mục tiêu nghiên cứu của đề tài. Do đó hoạt động này vô cùng quan trọng nếu 
quan sát không khoa học, thiếu trách nhiệm thì mục tiêu của đề tài nghiên cứu 
sẽ đi chệch hướng không có hiệu quả. Trong giáo dục phổ thông hiện nay hoạt 
động quan sát lại càng cần thiết hơn bao giờ hết. Nó cần thiết hơn khi Thông tư 
30/2014/TT- BGD&ĐT ngày 28 tháng 8 năm 2014 về việc đánh giá học sinh 
tiểu học ra đời và Thông tư 22/2016/TT-BGD&ĐT ngày 22 tháng 9 năm 2016 
sửa đổi bổ sung một số điều của Quy định đánh giá học sinh tiểu học ban hành 
kèm theo Thông tư 30/2014/TT-BGD&ĐT. Nội dung, mục tiêu của Thông tư đã 
kéo theo các việc thay đổi phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học mới 
với nhiều kỹ năng dạy học, trong đó kỹ năng quan sát lớp học khi giảng dạy là 
một kỹ năng hết sức quan trọng, nó đóng vai trò chủ thể cho việc đánh giá học 
sinh thường xuyên chính xác đạt hiệu quả cao. Đánh giá học sinh tiểu học nêu 
trong Quy định này là những hoạt động quan sát, theo dõi, trao đổi, kiểm tra, 
nhận xét quá trình học tập, rèn luyện của học sinh; tư vấn, hướng dẫn, động viên 
học sinh; nhận xét về kết quả học tập, rèn luyện, sự hình thành và phát triển 
một số năng lực, phẩm chất của học sinh tiểu học với mục đích giúp giáo viên 
điều chỉnh, đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động dạy học, hoạt 
động trải nghiệm ngay trong quá trình và kết thúc mỗi giai đoạn dạy học, giáo 
dục; kịp thời phát hiện những cố gắng, tiến bộ của học sinh để động viên, khích 
lệ và phát hiện những khó khăn chưa thể tự vượt qua của học sinh để hướng 
dẫn, giúp đỡ; đưa ra nhận định đúng về ưu điểm nổi bật và những hạn chế của 
 1
 Lê Thị Minh Tâm - Trường TH Phan Bội Châu Chỉ đạo thực hiện một số kỹ năng quan sát hoạt động học tập của học sinh ở trường Tiểu 
 học Năm học 2016-2017
 Mỗi giáo viên có ý thức quan sát hoạt động học của học sinh một cách tinh 
tế, nghệ thuật, khách quan giúp cho phần đánh giá, nhận xét theo Thông tư 
30/2014 và Thông tư 22/2016 của Bộ Giáo dục và Đào tạo chính xác, công tâm, 
đúng mục đích, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, chất lượng giáo dục 
trong nhà trường.
 b) Nhiệm vụ của đề tài
 Chỉ ra cái mới trong chỉ đạo giáo viên quan sát hoạt động học tập của học 
sinh, phát huy cách thức truyền thống của hoạt động quan sát tích cực; có thông 
tin để giúp đỡ học sinh/ nhóm học sinh tương tác, ... góp phần cải thiện hiệu 
quả chất lượng đánh giá học sinh Tiểu học theo Thông tư 30/2014/TT-
BGD&ĐT; Thông tư 22/2016/TT-BGD&ĐT. 
 3. Đối tượng nghiên cứu
 Một số biện pháp, cách thức, kỹ năng quan sát hoạt động học tập của học 
sinh ở trường Tiểu học.
 Hoạt động quan sát của giáo viên, học sinh trong trường.
 Tâm lí của giáo viên, học sinh
 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 
 Công tác chỉ đạo thực hiện các kỹ năng quan sát việc học tập của học sinh 
ở trường TH Phan Bội Châu huyện KrôngAna.
 Năm học 2016-2017.
 5. Phương pháp nghiên cứu
 Nghiên cứu lý luận: 
 Phương pháp phân tích - tổng hợp các Thông tư về hướng dẫn đánh giá học 
sinh Tiểu học, văn bản hướng dẫn nhiệm vụ năm học 2016-2017 của các cấp.
 Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập.
 3
 Lê Thị Minh Tâm - Trường TH Phan Bội Châu Chỉ đạo thực hiện một số kỹ năng quan sát hoạt động học tập của học sinh ở trường Tiểu 
 học Năm học 2016-2017
thiên văn học, nhiếp ảnh gia, thám tử, ... mới cần có kỹ năng này, mà từ giám 
đốc, nhân viên văn phòng, giáo viên,  đều sẽ thực hiện công việc của mình tốt 
hơn nếu có óc quan sát nhạy bén. Từ việc quan sát, ghi nhớ và xâu chuỗi tốt 
những điều liên quan sẽ nhận ra bản chất vấn đề tốt hơn và từ đó hướng tới việc 
giải quyết công việc nhanh chóng, tối ưu hơn.
 Để nâng cao hiệu quả chất lượng giáo dục trong nhà trường, cần thiết phải 
định hướng, chỉ đạo đổi mới kỹ năng quan sát việc học của học sinh trong mỗi 
giờ lên lớp; cách thức, nội dung quan sát cần phải có kế hoạch cụ thể, khoa học, 
chặt chẽ; tạo môi trường học tập thân thiện, mọi người đều có kỹ năng quan sát 
hoạt động học của học sinh trong ngôi trường Tiểu học Phan Bội Châu thân yêu. 
 Qua hai năm thực hiện Thông tư 30 về đánh giá học sinh tiểu học, bản 
thân nhận định rằng: GV phải có các kỹ năng làm việc trên lớp như: Kỹ năng 
quan sát hoạt động học tập của HS để ghi nhớ trong đầu; kỹ năng xâu chuỗi sự 
việc thành câu nhận xét bằng lời hoặc bằng câu văn viết; kỹ năng lập kế hoạch 
dạy học tinh giản nhưng không cắt phần kiến thức cơ bản; kỹ năng tổ chức cho 
HS tự chiếm lĩnh tri thức (tự đặt câu hỏi tự nghiên cứu trả lời), tự đánh giá nhận 
xét bài bạn theo suy nghĩ riêng của cá nhân, giáo viên không làm thay; nếu làm 
được các công việc trên có kế hoạch khoa học chắc chắn sẽ có chất lượng giáo 
dục cao.
 2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
 Trường tiểu học Phan Bội Châu được sự quan tâm chỉ đạo sát sao, tận tình 
của các ban ngành huyện Krông Ana, thị trấn Buôn Trấp đặc biệt hơn nữa là 
Phòng GD&ĐT huyện; trường đã đạt chuẩn mức độ một năm 2014 và đạt mức 
độ 3 về khảo thí kiểm định chất lượng giáo dục vào tháng 8 năm 2015. Với tổng 
số giáo viên 16 đồng chí trong đó có 12 đồng chí là giáo viên tiểu học, 4 đồng 
chí là giáo viên chuyên. Hầu hết các đồng chí giáo viên có kinh nghiệm trong 
công tác, người có tuổi nghề cao nhất là 32 năm, tuổi nghề thấp nhất là 3 năm, 
các đồng chí đều nhiệt tình và có trách nhiệm cao trong công việc; trình độ 
chuyên môn 100% đều đạt chuẩn; 83.3% trên chuẩn, tiếp cận cái mới khá linh 
 5
 Lê Thị Minh Tâm - Trường TH Phan Bội Châu Chỉ đạo thực hiện một số kỹ năng quan sát hoạt động học tập của học sinh ở trường Tiểu 
 học Năm học 2016-2017
dung quan sát lớp học, chưa tổ chức được chuyên đề chuyên sâu về kỹ năng 
quan sát cho giáo viên.
 Giáo viên lớn tuổi nhiều, các giác quan giảm chất lượng hoạt động do yếu 
tố tâm lý tạo nên dẫn đến việc quan sát hoạt động học của học sinh trên lớp hạn 
chế.
 * Kết quả quan sát của giáo viên ngẫu nhiên khi chưa có định hướng 
 Quan sát tốt Biết quan sát và Chỉ quan sát được bề 
 đánh giá nổi của vấn đề
 SL TL SL TL SL TL
 9 56.3 5 31.3 2 12.5
 3. Nội dung và hình thức của giải pháp
 a) Mục tiêu của giải pháp
 Với một số giải pháp, biện pháp được trình bày trong đề tài giúp mỗi giáo 
viên đang trực tiếp giảng dạy có thêm một số kỹ năng quan sát hoạt động học 
tập của học sinh một cách tinh tế, linh hoạt, bao quát, có mục đích. Thu thập 
được thông tin một cách hệ thống nhằm giúp giáo viên và học sinh cải thiện kết 
quả dạy học.
 Giúp tất cả giáo viên có kỹ năng quan sát, có thông tin đánh giá về học 
sinh đã thực sự hoàn thành nhiệm vụ đúng tiến độ hay chưa và biết những ưu 
khuyết điểm để phát huy/khắc phục; giúp việc đánh giá học sinh thường xuyên 
khách quan công bằng có căn cứ góp phần nâng cao chất lượng thật và hiệu quả 
đào tạo tốt.
 b) Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp
 Bước 1: Nghiên cứu thực tế, nắm bắt tình hình
 Đầu năm bản thân tôi lên kế hoạch thực hiện công tác kiểm tra chuyên đề 
về hoạt động dạy - học của mỗi giáo viên trong đơn vị. Chỉ đạo các đồng chí tổ 
 7
 Lê Thị Minh Tâm - Trường TH Phan Bội Châu Chỉ đạo thực hiện một số kỹ năng quan sát hoạt động học tập của học sinh ở trường Tiểu 
 học Năm học 2016-2017
tượng. Ví dụ như bài "Bảng nhân 7; Toán lớp Ba " đối với nhóm học sinh năng 
khiếu thuộc bảng nhân 7 ngay tại lớp thể hiện nói rõ, trả lời đúng nhanh khi 
kiểm tra trắc nghiệm; nhóm học sinh tiếp thu chậm nói được 3 đến 5 phép tính 
trong bảng nhân 7 thể hiện qua giọng nói, tư thế trả lời; ...Và quan sát, lắng 
nghe từng học sinh trong khi các em thực hiện các bài tập thực hành viết, mục 
đích là chỉ ra cho các em các lỗi sai và khuyến khích các em tự sửa lỗi, giúp bạn 
sửa lỗi.
 Thứ hai, xây dựng mục tiêu quan sát lớp học, hoạt động học của học sinh 
trên lớp. Chẳng hạn quan sát khi học sinh thực hiện các hoạt động nói, là lúc mà 
giáo viên quan tâm đến việc đánh giá tổng quát việc thực hiện hoạt động của 
học sinh trong mối tương quan đến sự tiến bộ chung hoặc là sự tiến bộ về ngôn 
ngữ và các kỹ năng của các em gần đây. Biết rõ học sinh cả lớp; lắng nghe các 
lỗi sai thuộc điểm từ ngữ nào của bài học, đặc biệt là ở các hoạt động thực hành 
theo hướng dẫn, đảm bảo là học sinh đang thực hiện đúng nhiệm vụ; tận dụng 
cơ hội để dạy cá nhân học sinh hoặc các cặp học sinh nào chưa hiểu rõ kiến thức 
của bài học; đánh giá từng học sinh và cả lớp. Bao quát lớp giúp giải quyết các 
khó khăn cũng như thúc đẩy sự tiến bộ của cá nhân học sinh và của các nhóm; 
học sinh ấp úng, chưa lưu loát khi phát biểu giáo viên cần cung cấp thêm ngữ 
liệu và ý tưởng nào thích hợp để duy trì hoạt động... Bao quát lớp tạo cơ hội cho 
giáo viên đánh giá sự thành công của 1 hoạt động và nhận được phản hồi từ học 
sinh.
 Thứ ba, xác định đối tượng hỗ trợ giáo viên trong quan sát hoạt động học 
của học sinh. Chẳng hạn xác định 5 - 7 học sinh có năng khiếu về môn học để 
giúp đỡ giáo viên quan sát đánh giá bạn trong nhóm, trong lớp. Việc này thật sự 
người giáo viên phải khéo léo tận dụng thời gian và sự góp sức của học sinh để 
trong cùng một thời điểm học sinh ấy vừa tiếp thu kiến thức vừa giúp giáo viên 
quan sát; tránh để đối tượng học sinh làm được việc này mà không làm được 
việc kia.
 9
 Lê Thị Minh Tâm - Trường TH Phan Bội Châu Chỉ đạo thực hiện một số kỹ năng quan sát hoạt động học tập của học sinh ở trường Tiểu 
 học Năm học 2016-2017
đánh giá học sinh bị sai lệch. 
 Lập kế hoạch bao quát lớp giúp giáo viên quyết định xem cái gì cần làm 
kế tiếp, có cần sửa đổi giáo án ban đầu hay không, thiết kế bài giảng sắp đến và 
phản hồi cho học sinh về những gì các em đã thực hiện; duy trì kỷ luật. Các 
nhóm đông học sinh có thể sẽ không ngồi yên và cảm thấy chán nếu có học sinh 
làm xong phần việc của mình trước những người khác. Giáo viên cần chuẩn bị 
một số hoạt động dự phòng ngắn dành cho các học sinh này, hoặc có thể sử 
dụng các học sinh nhanh nhẹn để hỗ trợ các nhóm chậm hơn.
 Bước 3: Quan sát, kiểm tra, tư vấn khắc phục sau kiểm tra
 Sau khi triển khai nội dung trên bản thân tôi thường xuyên kiểm tra, tư 
vấn về các kỹ năng quan sát, bao quát lớp học cho giáo viên trong các cuộc họp 
chuyên môn Tổ, toàn trường.
 Phối kết hợp với những giáo viên có kỹ năng quan sát tốt nhắc nhở đồng 
chí, đồng nghiệp thêm để vấn đề được lan tỏa tới tất cả mọi người trong toàn 
đơn vị. Thảo luận, trao đổi ý kiến ở mọi lúc mọi nơi cùng nhau học tập cùng 
nhau phát triển các kỹ năng quan sát hoạt động học của học sinh đạt hiệu quả.
 Động viên cán bộ giáo viên trong đơn vị tự rèn luyện các kỹ năng, tự bồi 
bổ các giác quan để phát huy tối đa sự nhạy bén của các bộ phận dùng để quan 
sát, bao quát lớp học.
 c) Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp 
 Với một số biện pháp đã nêu ở trên, cần tuân thủ một các logic xuyên 
suốt cả quá trình dạy học trong năm học. Làm bất cứ việc gì muốn thành công 
việc đầu tiên phải biết mình biết ta tức là phải làm tốt khâu nắm bắt tình hình 
của giáo viên, học sinh trong đơn vị về hoạt động đánh giá học sinh thông qua 
việc quan sát hoạt động học tập của các em. Chỉ đạo đến tất cả giáo viên thực 
hiện đồng loạt trong toàn trường với 5 hoạt động theo trình tự từ việc xác định 
mục tiêu kiến thức cho đến xác định đối tượng hỗ trợ được trình bày ở bước hai. 
Năm hoạt động này có mối quan hệ chặt chẽ với nhau hỗ trợ cho nhau để có kết 
 11
 Lê Thị Minh Tâm - Trường TH Phan Bội Châu